Bonjee ba niñil nkoñ mbuu?

1. Lelaa base i mbok loñ i mpôôna maoñ ma Egiptô, ndap makas maa?

BA YÉ le ba hégha bibase bi mbok loñ Afrika ni maoñ ma Egiptô, ndap makas maa. I likas li ngii, Djob nu a gwé ngui mbuu i nloo ini ipe yosôna. Mu mapañ, mob matitigi, tole mimbuu, mi mi yé bagwélél bé. Banoñ ha ba yé basôgôlsôgôl, bon ba nhoñol mahaa map hana isi, ba tôñôk ki loñge yap. Isi ndap ini nyen ngui mimbuu i titigi i yéne: makañ, ngambi, ni ngwe’.

2. Lelaa man Afrika wada a bi pot inyu éba le biniigana bi mbok loñ bi gwé bémbe ngi base?

² Biniigana bi mbok bini, bi bi bémbe mahoñol ma bi bibase bi Afrika bipe ngandak kiiyaga. Jon man Afrika wada a nkal lana le: “I ba i base (i Kristô to i Bahusa) i nkéñ bé bés le di bégés mob ma mbai yés.”

3. He di nla nigle maliga inyu bet ba yiine nkoñ mbuu?

³ Ndi baa biniigana bi mbok loñ Afrika bi yé maliga? Bibel yon i nkal bés maliga inyu bet ba niñil nkoñ mbuu.

Yéhôva, Djob li maliga

4. Kii ngandak bibase bi Afrika bi neebe?

⁴ Bibase bikeñi bi Afrika gwo biaa bi neebe le Djob a yé, ni le a yé bayemikok. Bibel i ntoñol le nyen a yé ‘Djob li mob ni Nwet nu bet, Djob li keñi, li gwé ngui, li nkôhna woñi.’ (Ndiimba mbén 10:17) Yak Bahusa ba nhémle Djob bayemikok wada. Inyu base mbok i Afrika, Malét nkeñi nu miñañ mi base le Geoffrey Parrinder a nkal le: “Ngandak bon ba Afrika ba nhémle Djob bayemikok, isañ mob ni bôt, nhek ngiinda.”

5. Mambe môl bôt ba nti Djob?

⁵ Ndi, to hala kii bôt ba nhémle Djob homa nyensôna, ngandak i ntibil bé yi njee a yé Djob. Jam li bisu mut a nlama boñ i yi nu numpe li yé le a yi jôl jé. Maselna ma yé ipôla bibase inyu jôl li Djob. Ndôk bikristen i mbéna sébél nye le Nyambe, tole Djob, hala a nkobla le “Mut ngui.” I Bahusa a nsébla le Allah. Inyu bet ba bôñôl base loñ, jôl ba ngwélél inyu sébél nu a yé bayemikok li nhéñha kii yak dilémb di nhéñha. Ikété kaat yé le Concepts of God in Africa, John S. Mbiti a bi kot iloo 500 môl ni nguu i ba nséblene Djob. Kii héga, ni hop Yoruba (Nigéria), ba nsébél Djob le Olodumaré; inyu hop Kikuyu (Kénya) a yé Ngai; Zulu (Afrika Nwelmbok) ba nsébél nye le Unkulunkulu.

6, 7. Jôl li Djob le njee, ni lelaa di nyi hala?

⁶ Kii Djob nyemede a nkal bés kolba jôl jé? Ngéda Djob a kal Môsé le a pémés lôk Israél i Egiptô, Môsé a bat nye le: “Di kalak le me nke me kal bon ba Israél le ‘Nyambe nu basôgôl banan a ñom me i béni’ ndi ba bat me le, ‘jôl jé le nje?’ M’a kal la bo?”​—Manyodi 3:13.

⁷ Djob a timbhe le: “Haana nyen w’a kal bon ba Israél, ‘Yéhôva, Nyambe nu bosoñ . . . a ñom me i béni.’ Hala nyen a yé jôl jem i boga ni boga, hala nyen a yé mbigda yem tjai ndi tjai.” (Manyodi 3:15) Lini jôl le Yéhôva li nlébna iloo 7 000 ngélé ikété bitilna bi Bibel, to hala kii bakobol Bibel bape ba bi heñel jo ni manguu kiki bo “Nyambe” tole “Nwet.”

8. Yéhôva a yé lelaa, kii di nlama boñ i lémél nye?

⁸ I maliga, Yéhôva a yé lelaa? A yé mbuu, ngui momasô, ni lipémba. A yé bayemikok, ba nla bé hégha nye ni yom yo kii yo. (Ndiimba mbén 6:4; Yésaya 44:6) Yéhôva a kal Môsé le: “Me Yéhôva Nyambe woñ, me yé Nyambe nu sôñ.” Hala wee inyu boñ le u lémél Yéhôva u nlama bégés ndik nyetama. A ngwés bé le di bégés yom ipe to mut numpe ndik nyetama.​—Manyodi 20:3-5.

Yésu Kristô, Kiñe Ane Djob

9. Inyuki di nla kal le Yésu a kôli bé ni Yéhôva?

⁹ Len ini maselna ma nlôôha ba inyu yi njee Yésu a yé. Ngandak bôt i ndôk bikristen i nhémle le Yésu a yé wada ikété Trinitas “Lipubi.” Ndi Bibel i niiga bé le Djob a yé mut wada bôt baa. I niiga bé ki to le Yésu a kôli ni Yéhôva. Yésu nyemede a kal le: “Tata a nloo me.”​—Yôhanes 14:28.

10. Hee Yésu a bé ilole a nlo nkoñ isi?

¹⁰ Bibel i niiga le ilole Yésu a niñ hana isi kii mut binam, a bôk a niñ i ngii kii hégél i mbuu i ngui. Nlélém kiki Yéhôva a hek Adam bo Eva isi, hala ki nyen a hek mimbuu i ngii. Yésu a bé hégél i mbuu i bisu Yéhôva a hek.​—Yôhanes 17:5; Kôlôsé 1:15.

11. Lelaa Yésu a bi gwéé kii mut binam?

¹¹ Bebee le 2 000 di nwii len, Yéhôva a bi tégbaha niñ i hégél i mbuu ini i libum li hingonda hi konji le Maria. Añgel Gabriel i kal nye le: “w’a nembee i libum joñ u gwal man munlôm, u o nye le Yésu. Ndi a’ ane kii kiñe . . . , ane yé y’a bana bé lisuk.”​—Lukas 1:31, 33.a

12. Njom yada Yésu a lôl nkoñ isi i bé le kii?

¹² Hala ni nyen Yésu a gwéé, a nañ, a hôlôl, a niiga bôt sômbôl ni bitééne bi Yéhôva. A kal ñane lôk Rôma wada le: “Inyu jam lini jon me bi gwééne, inyu hala ki nyen me bi lôl i nkoñ isi: le me bok mbôgi inyu maliga.” (Yôhanes 18:37) Ngéda di nwan yom Yésu a bi niiga, di nla yi maliga inyu sômbôl ni bitééne bi Yéhôva. Di nla nigil lelaa di lémél Djob.

13. Kii i bé njom i nyônôs iba Yésu a lôl i nkoñ isi?

¹³ Njom i nyônôs iba Yésu a lôl i nkoñ isi i ba le a ti niñ yé i mut binam kii binoñ inyu bôt. (Matéô 20:28) A bi boñ hala le ndi di tohla i béba di bi kôdôl yak sôgôl wés Adam. Hala a bé lama boñ le di niñ boga ni boga. Ñôma Yôhanes a tila le: “Nyambe a lôôha gwés nkoñ isi, jon a tine pombe yé Man, le tonje a nhémle nye [a tjiba bañ, ndi le a kôs] niñ boga.”​—Yôhanes 3:16.

14. (a) Kii i bi pémél Yésu mbus nyemb yé kiki mut binam? (b) Kii i yé tel i Yésu hananano i ngii?

¹⁴ Mbus nyemb yé kiki mut binam, Yésu a bi tuglana, a bet ngii het a bi témbna niñ yé kii hégél mbuu i ngui. (Minson mi baôma 2:32, 33) Mbus ngéda, Yéhôva a bi ti nye “ngui énél, ni lipém, ni ane, le matén, biloñ ni dilémb, bobasôna ba gwélél nye.” (Daniel 7:13, 14) Yésu a bi yila Kiñe keñi; a yé Kiñe i énél i ngii i Yéhôva. Ndék ngéda wee a ñéba ngui yé ni nkoñ isi wonsôna.

Biañgel, minlimil mi Djob

15. Ngéda mbe ni hee biañgel bi bi hégna?

¹⁵ Yéhôva bo Yésu botama bé bon ba yéne nkoñ mbuu. Yéhôva a hek mimbuu mimpe le biañgel. Gabriel, nu a pôdôs Maria, a yé wada mu ikété yap. Biañgel bi bi bôk bé bi niñ kii bôt hana isi. Bi bi héga ngii ntandaa ngéda ilole bôt ba nhéga hana isi. (Hiôb 38:4-7) Biañgel bi yé didun ndi didun.​—Daniel 7:10.

16. Inyuki bôt ba nlama bé bégés bi añgel?

¹⁶ Biañgel bi bi tiñi ni Yéhôva bi ngwés bé le ba bégés gwo. Ngélé ba, ñôma Yôhanes a bi yéñ le a bégés biañgel, ndi bi sôña nye, bi kal le: “Yoñ yihe! U boñ bañ hala! . . . Bégés Nyambe.”​—Masoola 19:10; 22:8, 9.

17. Kii i ñéba le biañgel bi nla tat bagwélél ba Djob, inyuki hala a nhôgbaha ñem?

¹⁷ Biañgel bi mpémél ha bé ki bagwélél ba Djob hana isi kii ngéda bi kobol baôma ba Yésu i mamok. (Minson mi baôma 5:18, 19) Ndi to hala, ibale di mbégés Yéhôva noñnaga ni Bañga yé le Bibel, di nla ba nkwoog nkaa le bihégél bi Djob bi ngui bini bi ntéa bé ni mis bi ga tat bés. Bibel i nkal le: “Añgel Yéhôva i nkéñ ba ba nkon nye woñi, i nsôñ ki bo.” (Tjémbi 34:7; 91:11) Inyuki hala a nlama lédés bés miñem? Inyule di gwé bibéba bi baoo kiyaga nyo nkoñ mbuu, bi bi nsômbôl tjé bés!

Satan, ñoo Djob

18. (a) Inyuki añgel yada i bi ndokbene Djob? (b) Mambe môl ba bi ti añgel ndok ini?

¹⁸ Ha biañgel bi Djob gwobisôna bé gwon bi bi yégle bi tiñi ni nye. Bipe bi bi ndokbene nye. Bi bi yilha gwomede baoo ba Djob ni baoo ba bôt hana isi. Hala a bi léña lelaa? Biañgel gwobisô Yéhôva a bi hek bi bé bi téé sép, ni loñge. Ndi wada ikété bana bon ba Djob ba mbuu ba mapubi, a bi gwés le ba bégés nye, ndi a sal ki i yônôs ngôñ yé be. Hégél mbuu ini i bi tiba jôl le Satan, hala wee “Nkolba [Djob].” A nsébla ki le Nsohop, hala wee “Mut minsohi,” inyule a mpot bi tembee bi nlôôha bibe i kolba Yéhôva.

19. Inyuki, ni lelaa Satan a bi sônha Hiôb njonok?

¹⁹ Satan a nyuge bôt le ba adba ni nye i kolba Djob. Nun-ki yom a boñ ngwélél Djob nu maliga le Hiôb. Hiôb a bé ngwañ mut ngandak. A bé a gwé 7 000 mintômba, 3 000 kamél, 1 000 nyaga, miñin ni balôm, ni 500 miñin mi magas. A bé ki a gwé jôm li bon ni ngandak bagwélél. Kii jam li bisu, Satan a bi nol bilém ni bagwélél ba Hiôb. I noñ ha, a ep “soso mbuk mbebi,” i bôk ndap, i nol bon ba Hiôb bobasôna. Mbus hala, Satan a sônha Hiôb njonok ni “mot mabe i bôdôl i njañ libal i ke pam i hibabat hi ño.”​—Hiôb 1:3-19; 2:7.

20. (a) Lelaa Hiôb a bi kôs bibom inyu telepsép yé? (b) To hala kii Hiôb a bi yégle a tiñi ni Djob, kii Satan a bi boñ ngandak bôt ipe?

²⁰ To hala kii a bi kôs bilôlha bi manoodana bini, Hiôb a bi yégle a tiñi ni Djob. Jon Yéhôva a mbubaha nye, a témb ki “a ti nye gwom gwobisôna a ba a gwé, ngaba iba iba.” (Hiôb 42:10) Satan a bi la bé yémbél telep sép i Hiôb, ndi a ma tinde ngandak bôt ipe i kôm Djob mbus. Bibel i nkal le: “Nkoñ isi wonsôna u yé isi ane mut mbe.”​—1 Yôhanes 5:19.

21. (a) Lelaa Satan a unda ngôñ yé i kôs bibégés? (b) Inyuki Yésu a bi tjél bégés Satan?

²¹ Satan a ngwés le di bégés nye. Hala a bi tibil nene ngéda a bi noode Yésu bebee le 2 000 nwii len. Bibel i ñañal le: “Nsohop a bedna [Yésu] ngii soso hikôa, a unda nye biane bi nkoñ isi gwobisôna ni lipém jap, ndi a kal nye le: ‘M’a ti we bini gwom gwobisôna ibale u ñôôp bisu gwem, u bégés me.’ ” Yésu a tjél, a kal le: “Nyodi me mbom a Satan! Inyule i yé ntilbaga le: [Yéhôva] Nyambe woñ nyetama nyen u nlama bégés, nyetama ki nyen u nlama gwélél.’ ” (Matéô 4:8-10) Yésu a bé tibil yi mbén Yéhôva, jon a tjél boñ yom Satan a bé sômbôl.

Mimbuu mimbe

22. Mambe mam mimbuu mimbe mi bi boñ bôt?

²² Biañgel bipe bi bi adba ni Satan i kolba Djob. Biañgel bibe bini bi yé baoo ba bôt hana isi. Ba ngwés ba nkônha bôt ndutu, ba gwé bilem bi nyega. Ngéda behe, ba bi yilha bôt mbuk ni ndim. (Matéô 9:32, 33; 12:22) Ba bé ôm bôt bape makon, tole ba kundhaga bo njék. (Matéô 17:15, 18; Markô 5:2-5) Ba bé kuhaga boñge njiiha.​—Lukas 9:42.

23. (a) Kii mimbuu mimbe mi ngwés le bôt ba ti bo? (b) Kii Satan ni mimbuu mimbe ba nlôk bôt le ba boñ?

²³ Kii Satan, mimbuu mimbe mini mi nsômbôl le bôt ba bégés nwo. Iloo le ba tjél le bôt ba ti bo bi bégés​—inyu neebe le bibégés bi yé ndik bi Yéhôva​—ba nhép ni gwo, ba yéñég gwo, ba hôlhag gwo. Ni njel malôga, bitembee, ni woñi, Satan ni mimbuu mimbe ba bi boñ le bôt ba bégés bo. Ni maliga, ngandak bôt bé to yon i nyi le ba mbégés Satan ni mimbuu mimbe nwé. Libim li bôt l’a hel ngandak i nok le base yap i mbégés Satan. Ndi Bibel i mbéhe le: “gwom biloñ bi nti kii bisesema, bi nti gwo mimbuu mimbe, ndi ha Nyambe bé.”​—1 Korintô 10:20.

24. Himbe hipa hiada Satan a ngwélél i yubdaha bôt?

²⁴ Njel yada Satan ni mimbuu mimbe nwé ba nyumhene bôt le ba bégés bo i yé le ba ntjam biniigana bibe inyu bawoga. Di tehe le yom Bibel i nkal inyu jam li.