Baa ni ndiihe niñ nlélém kiki Djob?

1, 2. (a) Imbe tik likébla Djob a bi ti bés? (b) Inyuki i yé nseñ ngandak i len ini le di hek pék inyu yi gwélél matiñ ma Bibel?

TATA wés nu ngii a bi ti bés jam li nlôôha die​—likébla li niñ kayéle di yé bôt ba binam ba gwé pék, di nla ki kôna bilem gwé. (Bibôdle 1:27) Ni likébla lini, di nla hek pék inyu yi lelaa di nla gwélél matiñ ma Bibel. Ibale di mbii mo i bisélél, di nla yila minhôôlak mi bôt i libak li mbuu, mi mi ngwés Yéhôva ni mi mi “nhianda ikété mahoñol map le ba yi bagal jam lilam ni jam libe.”​—Lôk Héber 5:14.

² I hek pék inyu yi gwélél matiñ ma Bibel li yé nseñ ngandak i len ini, inyule nkoñ isi u nyila ndutu kayéle ñañga mambén to wada u nla bé kola inyu pôdôl mam ma niñ momasôna ma nla pémél bôt. Matibla ma dokta ma nit jam li, téntén ngéda i mpam le ba gwélél matjél inyu tibil bôt. I jam lini li yé nseñ ngandak inyu bet ba nsômbôl nôgôl Yéhôva. Ndi ibale di nok matiñ ma Bibel ma ntihba ligwélél matjél inyu matibla, di ga yoñ makidik ma pék ma ma nhôla bés i bana kiññem i mpôp ni i tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe. (Bingéngén 2:6-11) Di wan ni ndék matiñ ma ntihba jam li.

NIÑ NI MATJÉL BI YÉ MPUBHAGA

3, 4. Imbe ngéda Bibel i mpôdôl libak lipubi li matjél inyu ngélé bisu? Mambe matiñ ma nit jam li?

³ Ndék ngéda mbus Kain a nol Abel nyen Yéhôva a bi yelel libak lipubi li niñ ni li matjél, ni maada makeñi ma yé ipôla gwom bi gwo biba. Djob a kal Kain le: “Kiñ matjél ma manyuñ i nlôndôl me, i lôlak biték.” (Bibôdle 4:10) I mis ma Yéhôva, matjél ma Abel ma bé kiki niñ yé i ba bi hubus ngéda ngi kola. A yé wengoñle matjél ma Abel ma bé lôndôl Djob inyu bat mapuna.​—Lôk Héber 12:24.

⁴ Mbus ntida malép i ngéda Nôa, Djob a ti bôt kunde i je minsôn mi binuga, ndi ha matjél bé. Djob a bi kal le: “Ndi minsôn ngwañna ni niñ yé, hala yé le ni matjél mé, ni jek bañ nwo. Ndi hodo, m’a bat matjél manan, matjél ma niñ nan yaga.” (Bibôdle 9:4, 5) Mbén ini, i mbéñge mbôda i Nôa yosôna letee ni len ini. I ntiimba pôdôl jam Djob a bi bôk kal Kain le, niñ i bihégél gwobisôna i yé ikété matjél. Mbén ini i ñunda ki le Yéhôva, nu a yé lingen li niñ, a ga bat bôt ba binam bobasôna ñañga ibale ba nyan matjél ni niñ.​—Tjémbi 36:10.

5, 6. Lelaa Mbén Môsé i ñunda le matjél ma yé tik ni pubhaga. (Béñge nkeñég matila “Diihe niñ i binuga.”)

⁵ Matiñ mana mo ima, ma nyelel maliga ma nset bé di nléba ki ikété Mbén Môsé. Kaat Lôk Lévi 17:10, 11 i nkal le: “Ndi mut ni mut . . . a nje mo ki mo matjél, m’a kédba mut a nje matjél nu mis mbom, m’a tjé ki nye ikété bôt bé. Inyule niñ i minsôn i yéne mu matjél, ndi me mal ti bé mo, ma ba ngii juu li bisesema i ti bikwak inyu nan, inyule matjél mon ma yé bikwak, lakii niñ i nyééne ikété yé.”a​—Béñge nkéñég matila “Ngui bikwak i matjél.”

⁶ Ibale ba bé le ba nol nuga, ndi ba gwélél bé matjél mé ngii juu li bisesema, ba bé nlama kôp mo isi. I boñ hala li bé wengoñle ba bé timbhe niñ yak Nwet niñ. (Ndiimba Mbén 12:16; Ezékiel 18:4) Lôk Israél i bé bé nyéksaga i pémés matjél momasôna le fet ikété minsôn mi nuga. Ibale man Lôk Israél a bé le a kit nuga joo loñge inyu boñ le matjél ma yoo, a bé le a je yo ibabé le kiññem i kéés nye inyule liboñog jé li bé unda le a nti Nwet niñ lipém.

7. Lelaa David a bi unda le a ndiihe libak li pubhaga li matjél?

⁷ David, “mut kingéda ñem [u Djob],” a bi nok matiñ ma bé mbus mbén i Djob inyu matjél. (Minson mi baôma 13:22) Lisañ jada, nyus malép i bé i gwé nye ngandak, bisônda gwé baa bi bi jôp ni ngui ikété libôga li bakolba bap, ba ap malép ikété bee, ba lona nye mo. Kii David a boñ? A bat le: “Baa me nyo matjél ma bôt ba mbee nyemb?” I mis ma David, i malép ma, ma bé kiki bo matjél ma bôt bé. Jon to hala kiki nyus i bé i gwé nye, a “sôbôl ndigi Yéhôva mo.”​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Baa matehge ma Djob inyu matjél ni niñ ma bi héñha ngéda likoda li bikristen li bi tééba? Toñol le.

⁸ Bebee le 2 400 ñwii mbus le Nôa a kôs mbén inyu matjél, ni bebee le 1 500 ñwii mbus Malômbla ma Mbén, Yéhôva a bi ti juu li bakena ntôñ u likoda li bikristen bi hiai hi bisu pék i tila le : “I nlémél mbuu mpubi ni bés le di bééga bañ bé mbegee i nloo mana mam ma kôli: le ni tjél bisesema ba nsémél bisat, ni matjél, ni minidik mi gwom, ni ndéñg.”​—Minson mi baôma 15:28, 29.

⁹ Di ntehe loñge le juu li bakena ntôñ li bi nok le matjél ma yé mpubhaga, ni le i bep gwélél mo li yé béba nlélém kiki bégés bisat ni ke ndéñg. I len ini, Bañga bikristen i neebe bitelbene bi. Ni ki le, mu kiki matiñ ma Bibel mon ba noñ, ha mambén bé, ba nkônha Yéhôva maséé ngéda i mpam i yoñ makidik inyu jam li gwélél matjél.

LIGWÉLAK LI MATJÉL INYU MATIBLA

10, 11. (a) Lelaa Mbôgi Yéhôva i ntehe nkum matjél ni môga makeñi ma-na ma mboñ matjél? (b) Imbe ngéda makidik ma bikristen ma nla ba maselna inyu jam li matjél?

¹⁰ Mbôgi Yéhôva i nyi le i “tjél . . . matjél” li nkobla le ba nlama bé neebe minkum mi matjél, ba nlama bé ti mut numpe matjél map, ba neebe bé ki to i tééda matjél map inyu ômba mo i mbus ngéda. Lipém ba nti Mbén Djob li ñume bé bo i neebe to môga makeñi ma-na ma mboñ matjél: ditatam di nkôyôp (globules rouges), ditatam di mpôp (globules blancs), malép ma plasma (plasma) ni dibamha di maba matjél (plaquettes).

¹¹ I len ini, manjel ma yé inyu kap i môga makeñi ma bipes bipes inyu kôhna disii di gwom bi mpémél mu matjél, bi ba ngwélél ki ngandak. Baa kristen i nla neebe disii di gwom di? Baa inyu kristen “matjél” ki ma? Hiki mut a nlama yoñ mé makidik mu jam li? Nlélém jam ni matibla kiki bo hémôdialys (matjél ma nlôô i kei i i mbaa mo, i jôwa ki mo ilole ma ntémb ma jôp i nyuu i nkokon), bo hémôdilusion (ngéda ba nkan mut, ba nlôôs libim li matjél mé ikété bibot, ba bulus i ndék matjél i nyégle i nyuu yé ni bee bi yé kiki malép. Mbus makanba, ba ntimbis matjél ma bak i bibot), bo i témb jubus matjél ma nyoo i manyuu ma bakokon ngéda ba nkan bo ibabé i tééda mo.​—Béñge ndoñi i mamélél ma kaat “Disii di gwom ikété matjél ni manjel ma bidokta inyu kan bôt.”

12. Lelaa di nlama yoñ i mam ma mbéñge mut ni kiññem yé?

¹² Ibale hiki wada wés nyen a nlama yoñ mé makidik inyu ngim jam, baa hala a nkobla le makidik més ma gwé bé nseñ wo ki wo i mis ma Yéhôva? To, inyule a mbéñge mahoñol més ni matihil més ma ñem. (Añ Bingéngén 17:3; 24:12.) Jon, di nlama soohe Yéhôva le a éga bés, di wan ki biniigana mu jam li. Mbus di emble kiññem yés. (Rôma 14:2, 22, 23) Ntiik, bôt bape ba nlama bé nyéksa bés i boñ kingéda kiññem yap, ndi to bés di nlama bé bat mut le: “Ibale wen u bak me, ki u mboñ lelaa?” Inyu mam kiki bo mana, hiki kristen i nlama “begee yé yé mbegee.”b​—Galatia 6:5; Rôma 14:12; béñge nkéñég matila “Baa matjél ma yé mpubhaga i mis mem?”

MAMBÉN MA YÉHÔVA MA ÑUNDA LE A YÉ ISAÑ WÉS NU GWÉHA

13. Kii mambén ni matiñ ma Yéhôva ma nyelel inyu yé? Toñol.

¹³ Matiñ ni mambén ma yé ikété Bibel, ma nyelel le Yéhôva a yé Ntimbén nu pék ni Isañ nu gwéha nu a ntôñ inyu loñge i bon bé. (Tjémbi 19:8-12) To hala kiki mbén ini le “tjél . . . matjél” i bé bé inyu matibla, i nsôñ bés kayéle mandutu ma nlôl ni minkum mi matjél ma nkwél bé bés. (Minson mi baôma 15:20) Maliga ma yé le, jôga li bidokta li nhoñol le i kan bôt ngimatjél jon li yé bañga matibla. Inyu bañga bikristen, matehge ma, ma ñunda ndigi le Yéhôva a yé bés Isañ nu gwéha, ni le pék yé i gwé bé ñwaa.​—Añ Yésaya 55:9; Yôhanes 14:21, 23.

14, 15. (a) Gwéha i Djob inyu litén jé i bé nene ikété mambe mambén? (b) Lelaa ni nla bôñôl matiñ ma nlôl munu mambén mana inyu sôñ niñ yés?

¹⁴ Litôñôg Djob a bé tôñ inyu loñge i bôt ba Lôk Israél i ngéda kwañ, li bé nene ikété ngandak mambén a bé ti. Kiki hihéga, a bi bat le mandap ma bon ba Israél ma bana lipénd i ngii nyôl inyu boñ le mut a kwo bañ, kiki ngandak mam i bé bôña ngii minyôl. Djob a bi ti ki mbén le ibale mut a gwé nyaga i ñôma matoñ, a nlama yoñ bitelbene le i nôgha bañ mut njôghe. (Manyodi 21:28, 29) Nwet a bé noñ bé mambén mana, a bé unda diyana dikeñi inyu mbôô u bôt bape. Hala a bé yak le a boñ le a begee pil matjél.

¹⁵ Lelaa ni nla bôñôl matiñ ma nlôl munu mambén mana? Hoñol ki litôa joñ ni lelaa u nluk jo, bilém gwoñ, ndap yoñ, homa woñ bôlô ni mintén mi mintuk u ngwés. I ngim biloñ, matôa mon ma nol boñge bawanda ngandak inyule ba nyoñ bé yihe to ndék. Ndi, i boñge bawanda ba nsômbôl tééda bomede ikété gwéha Nyambe ba ndiihe niñ, ba nyéñ bé to mane ikété mintuk mi mi nla nol bo. Ba njôñôp bé to i hoñol le kiki ba yé boñge bawanda, béba jam i nla bé kwél bo. Mahéñha ni hala, ba nkon maséé ni tel yap i boñge bawanda mu kiki ba ntelep haa ni mam mabe ma nla kwél bo.​—Ñañal 11:9, 10.

16. Limbe litiñ li ntihba lisôh mém? (Béñge isi lipep.)

¹⁶ Yak niñ i man nu a ngi yii ikété libum i gwé mahee i mis ma Yéhôva. I nlômbi Israél, i bé le, ibale mut a kumul muda jém ndi muda tole man wé a wo, mut a mboñ hala a yé mut manola i mis ma Djob. A bé lama ki saa “niñ inyu niñ.”c (Añ Manyodi 21:22, 23.) Hégda ni lelaa Yéhôva a nlama nôgda ngéda a ntehe nsoñgi u mém bôda ba nkôôba pémés hiki ñwii ndigi inyule ba nke mbegee i néñés man ngwéé ni le ba gwé ngôñ i kônde tuk niñ.

17. Lelaa u nla lédés mut a bi sôh jém ilole a nyi matiñ ma Djob?

¹⁷ Ndi kii di nla kal inyu muda nu a bi sôh jém ilole a nyi maliga ma Bibel? Baa a kôli ni konangoo i Djob? Ñ! A kôli ni yo. Maliga ma yé le ibale mut a ntam toi béba yé, a nla bôdôl nwéhél i Yéhôva ñem ni njel sesema i Yésu. (Tjémbi 103:8-14; Efésô 1:7) Yésu Kristô nyemede a kal le: “Me nlo bé me i sébél bôt ba téé sép, ndigi baboñbéba inyu hielñem.”​—Lukas 5:32.

NI TJÉL ÔA!

18. Lelaa Bibel i nyelel kii i ntinde bôt i kôp matjél?

¹⁸ Yéhôva a gwé bé ndigi ngôñ le di boñ bañ bôt béba, ndi a nsômbôl ki le di piñgil i miñem ñwés yom i ntinde bôt i kôp matjél: hala wee ôa. Ñôma Yôhanes a tila le: “Tonjee a ñoo maasañ nyen a yé mut manola.” (1 Yôhanes 3:15) I nya mut i ñoo bé ndigi i ntehe maasañ, ndi nyemb i maasañ i ga kônha nye maséé. Ôa yé i nla nene ni njel hilégé tole minsohi mi bitembee nya yé le ibale nsohi u, u yé toi maliga, ki maasañ a kôli ni kokse i Djob. (Lôk Lévi 19:16; Ndiimba Mbén 19:18-21; Matéô 5:22) Di nok ni inyuki hala a yé nseñ ngandak le di boñ biliya i héa matjañg momasôna ma nla ba mu ikété miñem nwés.​—Yakôbô 1:14, 15; 4:1-3.

19. Lelaa mut a noñ matiñ ma Bibel a ntehe bipes bi kaat kiki bo Tjémbi 11:5 ni Filipi 4:8, 9?

¹⁹ Bet ba ndiihe niñ kiki Yéhôva, ba sômblak ki tééda bomede ikété gwéha yé ba ntjél mintén mi bisañ nwominsôna. Kaat Tjémbi 11:5 i nkal le: “Ñem wé u ñoo . . . nu a ngwés njôô [bisañ].” I pes kaat ini, i ntoñol bé ndigi lelaa Djob a yé, ndi i gwé litiñ li nla éga bés i niñ. I ntinde bet ba ngwés Yéhôva i tjél mintuk nwominsôna mi nla boñ le ba kahal gwés bisañ. Nlélém jam, i bibañga bi nkal le Yéhôva a yé “Nyambe nu nsañ” bi ntinde bagwélél bé i yônôs miñem ni mahoñol map ni mam ma nlona nsañ kiki bo lem ilam, ni mam malam, ni ma ma kôli ni lipém.​—Añ Filipi 4:8, 9.

NI YÉN HAA NI MINLÔÑ MI BÉÉGA PIL MATJÉL

20-22. Lelaa bikristen bi ntehe mam ma nkoñ isi, ni inyuki?

²⁰ I mis ma Djob, nkon isi u Satan wonsôna u bééga pil matjél. Bibel i ngwélél binuga bi bikai kiki yimbne inyu pôdôl mam ma m’bô ma biloñ bi bi nol didun di didun di bôt, yak ni ngandak Mbôgi Yéhôva mu nsoñgi u. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Masoola 13:1, 2, 7, 8) Kiki ba nsal lôñ ni biénél bi bi mpôôna binuga bi bikai, bôt ba nyuñga ba nkoñ isi ni ba njôôñ yi ba bi bañ mañgaa ma mbuma ñañ, ba kôs ki nseñ u moni ngandak. Maliga toi le “nkoñ isi wonsôna u niñi isi ane mut mbe.”​—1 Yôhanes 5:19.

²¹ Kiki banigil ba Yésu ba “ta bé ba nkoñ isi,” ba nyoñ bé to ngaba yo ki yo i mam ma m’bô to i gwét, ba mbegee bé pil matjél i ño wap, to kabna pil matjél u nkoñ isi.d (Yôhanes 15:19; 17:16) Kiki ba nkôna Yésu, ba njôs bé bet ba ntéñga bo bisañ. Ndi ba ngwés baoo bap, ba soohege yak inyu yap.​—Matéô 5:44; Rôma 12:17-21.

²² Iloo ki hala, bañga bikristen i nkeñgle maada mo ki mo ni “Babilôn nunkeñi” nu a yé bibase bi bitembee gwobisôna bi nkoñ isi, ni nu a bééga pil matjél iloo héga. Bañga Djob i nkal le: “Mu nyen matjél ma bapôdôl ni ma bapubhaga ma bi lébna, yak ni ma ba bobasôna ba bi nôla hana ’isi.” Jon, Bibel i mbéhe bés le: “A bôt bem, pama mu nyeni.”​—Masoola 17:6; 18:2, 4, 24.

23. I pam i Babilôn nunkeñi li nkobla le kii?

²³ I pam i Babilôn nunkeñi li ta ndigi bé i héya jôl mu bikôntô gwé. Ndi i mbéda ki le di oo maboñog mabe kwéha base i neebe tole i mbégés i mbamba​—kiki bo ndéñg, i jôp i mam ma m’bô, njômbi nkus. (Añ Tjémbi 97:10; Masoola 18:7, 9, 11-17) Ngandak ngélé, maboñog mana ma bi tinde bôt i kôp matjél.

24, 25. (a) Bimbe bitelbene bi nla hôla i mut a bééga pil matjél i kôs konangoo i Djob ibale a nhiel ñem? (b) Hala a nhôñlaha bés bimbe bitelbene bi ngéda kwañ?

²⁴ Ilole di nyila bañga bikristen, hiki wada wés, i jé likala, a bi nit nkoñ isi u Satan, jon di bééna ngaba mu pil matjél u nkoñ isi. Ndi kiki di nhéñha maboñog més, di hémle ki le Kristô a bi sem niñ yé kiki binoñ inyu yés, di ti niñ yés nkikip yak Djob; jon Yéhôva a bi kon bés ngoo, a sôñ ki bés i pes mbuu. (Minson mi baôma 3:19) I sôñ a sôñ bés, i nhôñlaha bés minkoñ mi lisolbene mi ngéda kwañ.​—Ñanga bôt 35:11-15; Ndiimba Mbén 21:1-9.

²⁵ Lelaa mam ma bé tagbe i minkoñ mi lisolbene? Ngéda man Lôk Israél a bé a nol maasañ ngi kôôba, a bé lama ke ngwéé i minkoñ mi lisolbene. Ngéda minhôôlak mi bakéés mi mal kéés nye, nwet a nol mut ngi kôôba a bé lama yééne mu nkoñ u lisolbene letee prisi ikeñi i wo. Mbus nyemb prisi ikeñi, a bé le a ke yééne homa a ngwés. Kinjee hihéga hilam hi konangoo i Djob ni hi mahee a nti niñ! I len ini, Djob a nyoñ minlélém mi bitelbene mi mi yé kiki minkoñ mi lisolbene mi kwañ. Bitelbene bi, bi niñne i ngii sesema i Kristô, inyu sôñ bés ni nyemb inyule di bi bôk mbén Djob ngi kôôba, i mbén i mbéñge libak li pubhaga li matjél ni li niñ. Baa ni ndiihe bitelbene bi? Lelaa ni nla unda le ni ndiihe gwo? Njel yada i yé le ni naña bôt bape i jôp i nkoñ u lisolbene u ngéda yés, téntén nano nu “njiiha keñi” i nkôôge bebee.​—Matéô 24:21; 2 Korintô 6:1, 2.

NI DIIHE NIÑ NI NJEL ÑAÑ U ANE

26-28. Inyuki di nla kal le niñ yés i len ini i mpôôna niñ i mpôdôl Ezékiel, lelaa di nla tééda bésbomede ikété gwéha Nyambe?

²⁶ Niñ i bagwélél ba Djob i len ini i nhôñlaha bés niñ i mpôdôl Ezékiel, mut kwañ nu Yéhôva a téé kiki mut faa i ngii ndap Lôk Israél. Djob a kal nye le: “ Emble ni lipôdôl li nyo wem, béhne me bo.” Ibale Ezékiel a yan bôlô i, ki nyen a bi begee pil matjél ma bôt bobasôna ba bé lama wo ngéda tjiba i Yérusalem. (Ezékiel 33:7-9) Ndi Ezékiel a bi begee bé pil matjél inyule a bé manôgla.

²⁷ I len ini, di mbem lisuk li nkoñ isi u Satan wonsôna. Jon, inyu Mbôgi Yéhôva, liañal “ngwa mapuna” u Djob lôñni ñañ u Ane li ta ndigi bé jam ba nlama boñ, ndi hala a yé bo lipém ngandak. (Yésaya 61:2; Matéô 24:14) Baa u nyoñ ngaba ikeñi mu bôlô i nlôôha nseñ? Ñôma Paul nye a bé jôha bé ni bôlô yé i likalô. Jon a bi sôk a kal le: “Me yé mpubi ni matjél ma bôt bobasôna. Inyule me bi somol bé me i añle bé pék Nyambe yosôna.”​—Minson mi baôma 20:26, 27. Kinjee ndémbél ilam a bi yigle bés!

²⁸ Ndi inyu tééda bésbomede ikété gwéha i Tata wés le Yéhôva, di nlama bé ndigi diihe niñ ni matjél nlélém kiki Djob. Di nlama ki ba mapubi, ni mpubhaga i mis mé kiki di ga tehe mu pes i noñ.