A bi nigil konangoo

1. (a) Limbe liké li mbem Yôna? (b) Lelaa a nôgda?

YÔNA a gwé ntandaa ngéda inyu ôt mahoñol. A nlama ke liké yom kiki bo 800 kilôméta ni makôô, hala a ga yoñ nye sôñ yada tole iloo ha. Pog, a nlama pohol njel i yé kidik ni het mintonba mi ta bé, mbus a tagbe ipôla minsôsôgô ni dikôa. A nlama ki tagbe ñoñ u loñ Siria, ni soso lom kiki nu Ufraté, a toñ ki homa inyu tégbaha u ikété bitison ni mambai ma loñ Siria, Mésôpôtamia ni Asiria. Kiki kel i ntagbe, a nhoñol i homa a nkônha nye woñi. Hiki ngéda a ntéé kôô isi, hala a nkôôgaha nye bebee ni homa nu.

2. Lelaa Yôna a nigil le a ta bé le a so bôlô Yéhôva a mbééga nye?

² Yôna a nyi yaga le: a ta bé le a témb ni mbus tole a so bôlô i ntina nye. A bi noode boñ hala. Yigil i ntip tagbe i ñunda bés le, ni wongut yosôna Yéhôva a niiga Yôna ni njel mbuk mbebi i tuye. A mboñ ki hélha jam inyu sôñ nye ikété libum li njok hiobi. Mbus dilo daa, hiobi hi lo Yôna i nkoñngii, a bi pam a yik jam, a bak mut manôgla.​—Yôna, bipes 1, 2.

3. (a) Imbe lem Yéhôva a ñéba Yôna? (b) Imbe mbadga i mbéda?

³ Ngéda Yéhôva a nkal Yôna inyu ngélé i nyônôs iba le a ke i Ninivé, ni suhulnyu yosôna mpôdôl a nyoñ njel likôl, a bôdôl ntandaa wé liké. (Añ Yôna 3:1-3.) Baa a nwas le i kodol Yéhôva a bi kodol nye, i héñha mahoñol mé? Kii héga, Yéhôva a nkônôl nye ngoo ngéda a nsôñ nye ikété tuye, a mpala bé to nôgôs nye inyu ndok yé, a nti ki nye pôla ipe inyu yônôs bôlô yé. I mbus mana mam momasôna, baa Yôna a ñôt biniigana le a nlama kônôl bôt bape ngoo? Ngim mangéda, i nigil i unda bôt konangoo i yé ndutu inyu bikwéha bi bôt. Di mbéñge biniigana di nla ôt mu biliya bi Yôna.

Bôt ba Ninivé ba nhélés Yôna

4, 5. (a) Inyuki Yéhôva a nsébél Ninivé le “soso nkoñ”? (b)  Kii hala a niiga bés inyu Yéhôva?

⁴ Yôna a ntehe bé Ninivé nlélém kiki Yéhôva. Di nsoñgol le: “Ninivé a ba yaga bañga bañga soso nkoñ.” (Yôna 3:3) Kaat Yôna i ñunda le Yéhôva a nsébél Ninivé le “soso nkoñ” letee ni ngélé aa. (Yôna 1:2; 3:2; 4:11) Inyuki tison ini i yé nseñ inyu Yéhôva?

⁵ Ninivé a yé nlômbi tison. A yé ikété bitison bi bisu Nimrôd a bi oñ mbus Ntida malép. I nene le Ninivé a yé nkoñ nkeñi u u nkot jôga li bitison. I mbéda liké li makôô li dilo daa inyu nyodi pes yada i Ninivé ikepam ii pes ipe. (Bibôdle 10:11; Yôna 3:3) Ninivé a yé mpémba tison, ni bitémpel bikeñi, ni soso mapénd, ni mandap mape. Ndi mam mana bé mon ma yé Yéhôva mahee, ndik bôt ba niñ i Ninivé. Ha ngéda i, nsoñgi u bôt munu tison ini, u yé nkeñi ngandak. To hala kiki ba yé baboñbéba, Yéhôva a ngi tôñôk bo. A ndiihe niñ i mut binam, a gwéhék ki le hiki mut a tam bibéba gwé, a nigil i boñ loñge.

6. (a) Inyuki tison i Ninivé i bi lama kônha Yôna woñi? (Béñge buk isi lipep.) (b) Kii ndémbél i Yôna i niiga bés inyu likalô?

⁶ Ngéda Yôna a nsôk a jôp i tison Ninivé, a nkoba le bôt ba niñ mu tison i ba yé bebee le 120 000. Hala a mboñ le Yôna a nkônde kon woñi.a A nyoñ hilo hiada inyu kiiña ikété tison, a jôbôk bahoma bahoma inyu yéñ het a nla koba ngandak bôt inyu tjam ñwin wé. Lelaa a ga pôdôs bôt bana inyu tihba bo miñem? Baa a nigil hop Asiria? Tole Yéhôva a mboñ hélha jam inyu ti nye ngap i pot wo? Di nyi bé. I nla ba le Yôna a nlegel ñwin wé ni hop Lôk Hébér, a gwéélak mut inyu koblene bôt ba Ninivé ñwin u. To i ba yaga lelaa, ñwin u yé sem kwep, ndi u ntinde bé bôt ba Ninivé i gwés nye. Yôna a nkal le: “Môm ma-na ma dilo mon ma ngi yii, wee Ninivé a nkuuba.” (Yôna 3:4) A mpot ni makénd, a tiimbaga. Yôna a ñunda le a gwé makénd ni hémle, bilem bi bi mbéda bikristen i len ini iloo ngéda kwañ.

7, 8. (a) Lelaa bôt ba Ninivé ba nleege ñwin u Yôna? (b) Lelaa kiñe i Ninivé i nleege ñwin u Yôna?

⁷ Bôt ba Ninivé ba nlo inyu emble ñwin u Yôna. Bebeg, a hoñlak le ba mbôdôl nyai, ba unbene ki nye. Ndi jam li hélha jon li mbôña. Bôt ba ñemble nye, ba nôgôl ki nye! Ñwin wé u ntjama ni mbok yosôna. Mbus ndék ngéda, tison yosôna i mpôdôl ndigi ñwin u Yôna. (Añ Yôna 3:5.) Mingwañ mi bôt ni diyeyeba, mimañ mi bôt ni boñge ba wanda; bôt bobasôna ba tison ba ntam béba yap. Ba sôga je. I nom bé, ngan i mpam maôô ma kiñe.

⁸ Kiñe nyemede a ntibil leege ñwin u Yôna, a bôdôl kon Djob woñi. A nyodi yééne yé ane, a héya mambot mé ma kiñe, a haba nsugut kiki bôt bobasôna, “a yén ikété libu.” Lôñni “balôm bé ba bôt,” tole dikoo tjé di mbok, kiñe a mpémés mbén le bôt bobasôna ba sôga je. A ti ki oda le bôt bobasôna ba haba minsugut, yak bilém.b Ni suhulnyu yosôna, kiñe i neebe le bobasôna ba yé baboñbéba. Bôt ba Ninivé ba gwé mapida le Bañga Nyambe a nla kon bo ngoo ibale ba ntam bibéba gwap. Jon kiñe yap i nkal le: “Njee a nyi too Nyambe . . . a nwas kundul i hiun hié, le di tjé bañ.”​—Yôna 3:6-9.

9. (a) Imbe pééna bôt ba gwé inyu hielñem i bôt ba Ninivé? (b) Kii i nyis bés le bôt bana ba nyoba?

⁹ Ngim bôt i mpééna le bôt ba Ninivé ba bi la bé pala hiel miñem hala. Ndi bayi mam ba nkal le bôt ba kwañ ba bé héñha masu ngandak. Ba nla ba ñunbak nano, linut li noñ, ba ba maséé. Jon bôt ba Ninivé ba bé toi le ba hiel miñem hala. Di nyi le i bôt ba ntañ ñañ u Yôna, ba nyoba inyule Yésu Kristô nyemede a bi pôdôl hielñem i bôt ba Ninivé. (Añ Matéô 12:41.) Yésu a bé yi toi ñañ u inyule a bi niñ ngii, a tehe jam li ni mis mé. (Yôhanes 8:57, 58) Jon, di hoñlak bañ le ngim bôt i nla bé héñha, to ibale ba nene baboñbéba bakeñi. Yéhôva nyetama nyen a nyi yom i yé ikété ñem u mut binam.

Konangoo i Djob ni nledek ñem u mut binam

10, 11. (a) Kii Yéhôva a mboñ ngéda a ntehe le bôt ba Ninivé ba nhiel ñem? (b) Inyuki di nla ba nkwoog nkaa le Yéhôva a bi yoba bé inyu bôt ba Ninivé?

¹⁰ Kii Yéhôva a mboñ ngéda a ntehe le bôt ba Ninivé ba nhiel ñem? Ñañ u nkal le: “Nyambe a tehe bañ minson nwap, kiki ba nyék béba yap njel, Nyambe a tam béba jam a kalak le a’ boñ bo, a boñ ha bé yo.”​—Yôna 3:10.

¹¹ Baa hala a nkobla le Yéhôva a bi yoba ngéda a bi bôk kal le a ntjé Ninivé? To! Bibel i nkal le telepsép i Yéhôva i yôni. (Añ Ndiimba Mbén 32:4.) Hiun Yéhôva a bééna inyu bôt ba Ninivé hi bi sôs ndigi. A bi tehe lelaa ba nhéñha, a tehe le i nôgôs a bé sômbôl ti bo i kôli ha bé. A bi kit le a ñunda bo konangoo.

12, 13. (a) Lelaa Yéhôva a bi unda le a yé konangoo, a nok ki bôt ngandak? (b) Inyuki lipôdôl li Yôna li bé bé bitembee?

¹² Yéhôva a gwé bé nledek ñem, a ta bé to Djob li ngikonangoo kiki biniigana bi bibase bi ntinde bôt i hoñol. Ndi Yéhôva a yé konangoo, a nok ki bôt ngandak. Ngéda a nkit le a nlona tjiba, a mbôk ndugi a ep bagwélél bé inyu béhe bibéba bi bôt inyule a nsômbôl le ba tam bibéba gwap, ba héñha kiki bôt ba Ninivé ba bi boñ. (Ezékiel 33:11) Yéhôva a bi kal mpôdôl Yérémia le: “To imbe ngéda me mpot inyu loñ hisém, to inyu ane hika, i nup yo, i ôbôs yo to i tjé yo, ibale loñ i me mpôdôl, i nkôm béba yap mbus, ki m’a tam inyu béba me bi hek i boñ bo.”​—Yérémia 18:7, 8.

¹³ Baa lipôdôl li Yôna li bé bitembee? To, inyule li bi yis bôt bikuu bi ga kwél bo ibale ba ntam bé bibéba gwap. Mabéhna ma, ma bé ma kôli inyule bôt ba Ninivé ba bé boñ bibéba bi mam. Ndi nano, bôt ba Ninivé ba nhéñha. Ibale ba ntémb ba bôdôl boñ mam mabe, Djob a ga tjé bo kiki a bôk pot. Hala ki nyen i bi bôña i mbus ngéda.​—Sôfônia 2:13-15.

14. Kii Yôna a mboñ ngéda a ntehe le Yéhôva a nkônôl Ninivé ngoo?

¹⁴ Kii Yôna a mboñ ngéda a ntehe le tjiba i nkwél bé Ninivé kiki a bemek? Ñañ u nkal le: “Ndi hala a lôôha hindha Yôna ñem, ni nye a kala ni hiun.” (Yôna 4:1) Ikété masoohe mé, Yôna a ngwélél yak bibuk wengoñle a yé kodol Nu ngui yosôna! Yôna a mpot yak wengoñle i bé loñge le a yégle i loñ yé. A nkal yak le a yik ibôdôl i bibôdle le Yéhôva a ntjé bé Ninivé, le inyu hala nyen a bi bôk a so, a ke i Tarsis. I mbus, Yôna a nkal Yéhôva le i yé nseñ le me wo iloole me niñ.​—Añ Yôna 4:2, 3.

15. (a) Kii i bi lama tinde Yôna i unup ni i modop? (b) Kii Yéhôva a mboñ lôñni mpôdôl wé nu a gwé nduña keñi?

¹⁵ Ndi kii i ntééñga Yôna? Di nyi bé mam momasôna a gwé mukété ñem wé, ndi di nyi le Yôna a nlegel i bisu bi bôt bobasôna le Ninivé a ntjiba. Bôt ba nhémle nye. Ndi nano, tjiba i nlo bé. Baa a nkon woñi le bôt b’a nol nye hiol, tole ba kal le a yé mpôdôl bitembee? Di nyi bé. Ndi to i ba yaga lelaa, hielñem i bôt ba Ninivé ni konangoo i Yéhôva bi ta bé kônha nye maséé. Ndi i nene le ñem u nkônde ndik hénd nye. A modop inyule a ntôñ ndik jôl jé lilam. Ndi Nyambe nu konangoo nu Yôna a ngi tehge mpôdôl wé kiki loñge mut to hala kiki a yé ikété nduña keni. Iloole Yéhôva a kokse Yôna inyule a nyan nye, Yéhôva a mbat ndik nye mbadga i i ntinde i hek pék: “Baa u mboñ loñge i kala ni hiun?” (Yôna 4:4) Baa Yôna a bi timbhe mbadga i? Ñañ u nkal bé bés.

16. (a) Mimbe minsohi bôt ba ñôm Djob? (b)  Ñañ u Yôna u nhôñlaha kii bés?

¹⁶ Di nla pala ôm Yôna nsohi, ndi di hôiga bañ le a ta bé mut bisu nu a ntehe bé mam kiki Djob. Bahogi ba nhoñol le Djob a bé lama mélés mandutu, tjé bibéba bi bôt tole béba nkoñ isi unu kôba. Ñañ u Yôna u nhôñlaha bés le hiki ngéda di ntehe bé mam kiki Djob, litehge jés jon li kôdi, ha litehge jé bé.

Yéhôva a niiga Yôna konangoo

17, 18. (a) Kii Yôna a mboñ ngéda a nyodi i Ninivé? (b) Lelaa bihélha bi mam bi Yéhôva bi ntihba Yôna?

¹⁷ Yôna nunu a nimis makénd mé, a yé nyodi i Ninivé inyu témb, ha i loñ yé bé, ndi i mbok dikôa i yé i pes likôl. A ñoñ man lap, a yén mu, a kahal béñge Ninivé. Bebeg a ngi gwé botñem le a ntehe tjiba i tison ini. Lelaa Yéhôva a nla niiga i mut nledek ño nunu konangoo?

¹⁸ U wada, Yéhôva a mpémés e ba nsébél le bék. Ngéda Yôna a ntôde kegla, a ntehe le tjai dikeñi di e ini di nhô lap yé loñge loñge, di kôp ki loñge yiye. Hala nkônha nye maséé ngandak. Bibel i nkal le: “Yôna a kon maséé ngandak kiyaga” inyu e i, bebeg a ntehe ini hélha jam kiki bisai bi Djob. Yéhôva a nsômbôl ndik bé sôñ nye le hiañgaa ni liyot jé nyemede bi nol bañ nye, ndi a nyéñ tihba ñem wé. Jon Djob a mboñ bihélha bi mam bipe. A ñep nsoñ inyu nol e. I mbus, a huñus “ligha mbebi i nlôl i pes likôl,” letee lék i boñ le Yôna a ‘kwo lihiô.’ Yôna a ntémb a nok liyot ngandak, a témb a kal Djob le a nsômbôl wo.​—Yôna 4:6-8.

19, 20. Lelaa Yéhôva a ngwélél nwok e inyu hôla Yôna i hek pék?

¹⁹ Yéhôva a ntémb a bat Yôna ibale a kôli unup hala inyule e i nwo. Iloole a tam béba yé, Yôna a mbôdôl kaa, a kal le: “Me mboñ loñge i kala ni hiun nya i yé le me kôli wo.” Ha nyen Yéhôva a ntibil hôla nye i sélés boña wé.​—Yôna 4:9.

²⁰ Djob a nhôla Yôna i hek pék, a kal nye le a ñunup inyule yañga e i i nañ u wada i nwo, e le nye Yôna a mbel bé, a mbôñgôl bé to. I mbus, Djob a nsôk bat nye le: “Baa me kôli bé tôñ ni Ninivé, soso nkoñ yaga, i het bôt ba yii, ba nloo mbôgôl dikôô ni môm ima ma dikôô, ba nla bé yi bagal woo wap walôm ni u waé, yak ni ngandak bilém?”​—Yôna 4:10, 11.c

21. (a) Himbe hihéga Yéhôva a ngwélél inyu niiga Yôna? (b) Lelaa ñañ u Yôna u nla hôla bés i wanba bésbomede?

²¹ Baa u ntibil nok hihéga hi Yéhôva? Yôna a mboñ bé to jam inyu bôñgôl e i. Ndi Yéhôva nyen a nti bôt ba Ninivé niñ, a bôñglak yo kiki a mbôñgôl bihégél gwobisôna. Lelaa Yôna a nla diihe e yada iloo niñ i 120 000 bôt, lôñni bilém? Baa a ndiihe bé e i inyule a nyéñ ndik loñge yé nyetama? I pot maliga, a ñee e i ndik inyule a ñôt nseñ mu. A yé unup le Ninivé a ntjiba bé inyule a nyéñ ndigi loñge yé nyetama. A gwé bé ngôñ i bana wonyu le a nkal le Ninivé a ntjiba ndi a tjiba bé. Ñañ u Yôna u nhôla bés i wanba ni maliga. Njee a nla kal le a ma tôñ bé loñge yé nyetama? Di nlama ti Yéhôva mayéga inyule a nhônba i niiga bés le di nlama tôñ yak loñge i bôt bape, ni le di nlama kônde bana loñgeñem ni konangoo kiki nye.

22. (a) Baa Yôna a bi neebe biniigana bi konangoo Yéhôva a bi ti nye? (b) Bimbe biniigana bésbobasôna di nlama ôt?

²² Baa Yôna a neebe biniigana bi? I kaat i gwé jôl li Yôna ikété Bibel i mal ni mbadga i Yéhôva, ndi i nti bé ndimbhe. Ngim bôt i ñôm Yôna nsohi le a ntimbhe bé mbadga i. Ndi, ndimbhe i Yôna i yé kaat yé yomede. Ngandak mam i ñunda le Yôna nyen a bi tila kaat i bééga jôl jé. Hégda le mpôdôl nunu a ntémb yômi i loñ yé, a yii, a tilga ñañ unu. Di nla ki hégda Yôna a nyila mañ mut. Pék ni suhulnyu bi nkôndba nye. A yii a meg ño, a hoñlak mahôha mé, ndok yé ni lelaa a bi kolba Djob, a tjél unda konangoo. Yôna a bi ôt nseñ i biniigana bi pék bi Yéhôva. A bi nigil konangoo. Baa yak bés d’a boñ nlélém?​—Añ Matéô 5:7.