A boñge ba wanda, ni boñ le ba bôdôl bé ñem

1. Kii boñge ba wanda ba gwé?

A BOÑGE ba wanda, ni nlôôha nseñ inyu likoda linan. Ngandak ikété nan i gwé ngui iloo hihéga. (Bingéngén 20:29) Ni nhôla ki lôk kéé nan i bôda ni i bôlôm ngandak. Bebek u nsômbôl yila nhôla nson. Ndi, u nla nôgda wee ngim lôk kéé i ntehe we kiki mañge nu a yé ngi hôlôl inyu gwel ngim minson ikété likoda. Tolakii u yé njohok, ngim mam i yé le u nla boñ nano inyu boñ le ba ti we lipém ikété likoda, ba bôdôl ki we ñem.

2. Kii di ga tehe munu yigil ini?

² Munu yigil ini di ga pôdôl niñ i Kiñe David. Di ga tehe ki ndék mam i i bi pémél bikiñe biba bi Yuda, hala wee Asa ni Yéhôsafat. Di ga tehe mandutu i bôt baa bana ba bi boma ni lelaa ba bi yémbél mo, di ga tehe ki biniigana njohok lôk kéé i nla ôt mu.

NDÉMBÉL I KIÑE DAVID

3. Sima jam jada boñge ba wanda ba nla boñ inyu hôla miñunuk mi lôk kéé?

³ I ngéda a bé mañge wanda, David a bi sal ni ngui inyu nigil makeñge ma bôlô. A bé toi liwanda li Djob, a bi sal ki ni ngui inyu pam i kôt hiluñ loñge, jon Kiñe Saulô a bé gwélél nye kiki nkôt wé hiluñ. (1 Samuel 16:16, 23) A mañge wanda, baa u gwé makeñge ma nla bane lôk kéé i likoda nseñ? Ngandak ikété nan i gwé mo. Kiki hihéga, bebek u nyimbe le ngim mimañ mi bôt mi ngwés le ba unda bo lelaa ba gwélél tablet yap tole bisélél bipe inyu yigil yap Bibel tole makoda. U nla hôla bo ibale u nyi gwélél bisélél bi.

4. Bimbe bilem bilam David a bééna boñge ba wanda ba nla kôna? (Béñge titii i lipep li bisu.)

⁴ I ngéda a bé mañge wanda, David a bé unda le a yé mut ba nla bôdôl ñem. Kiki hihéga, a bé yoñ ndun ni mintômba mi isañ. I bé i pam le a joo ni binuga bi bikai inyu sôñ bémba i isañ. A toñle Kiñe Saulô i jam li ni bini bibañga le: “Nkol woñ u bé tééda mintômba mi isañ, ndi ngéda mbondo njéé i bi lo, to ours, i gwel man ntômba mu bémba. Me bé me noñ yo, me bép, me pagal ki nye i nyo wé.” (1 Samuel 17:34, 35) David a bé yi le a nlama tééda mintômba, a bé ki bebee i jôs binuga inyu sôñ nwo. Njohok lôk kéé i nla nigle David mu kiki ba nyônôs minson ba nti bo.

5. Inoñnaga ni kaat Tjémbi 25:14, limbe jam li nlôôha nseñ boñge ba wanda ba nla boñ?

⁵ I ngéda a bé mañge wanda, David a bééna maada ma bas bas ni Yéhôva. Maada ma, ma bi lôôha ba nseñ iloo mam mape momasôna a bé yi boñ. Yéhôva a bé ndik bé Djob li David, a bé yak liwanda jé, ñ liwanda jé li ñem nyuu. (Añ Tjémbi 25:14.) A boñge ba wanda, jam li nlôôha nseñ ni nlama boñ li yé le ni lédés maada manan ni Tata nan Nungingii, hala a ga boñ le ba ti bé minson mimpe ikété likoda.

6. Lelaa ngim bôt i bé tehe David?

⁶ Bôt bape ba bé tehe David kiki mañge, mut ba nla bé bééga bañga nson. Kiki hihéga, i ngéda David a bé sômblak ke i jôs Gôliat, Kiñe Saulô a bi noode tômbôs nye, a kal nye le: “U yé ndik mañge.” (1 Samuel 17:31-33) Ilole kiñe i nkal nye hala, ki manyañ a ma ôm nye nsohi le: Kal wé nye a nlo jo gwét, ki le to i tééda mintômba a nla bé. (1 Samuel 17:26-30) Ndi Yéhôva a bé tehe bé David hala. A bé yi David loñge loñge. David a bi sôk yémbél Gôliat ni mahôla ma liwanda jé Yéhôva.​—1 Samuel 17:45, 48-51.

7. Bimbe biniigana di ñôt mu ñañ u David?

⁷ Bimbe biniigana di ñôt mu jam li bi pémél David? Le di nlama bana wongut. Hala a ga yoñ ngéda inyu boñ le i bet ba bi tehe we u nañ ba neebe le nano u nyila nhôôlak mut. Ndi u hôya bañ le, Yéhôva a ntehe miñem. A nyi we loñge loñge, a nyi ki i mam u nla boñ. (1 Samuel 16:7) Jon, lédés maada moñ ni Nyambe. David a boñ hala i ngéda a bé memle bihégél bi Yéhôva. A bé yoñ ngéda i ôt pék mu bihégél bi inyu tehe kii hala a bé niiga nye inyu Nhek wé. (Tjémbi 8:4, 5; 139:14; Rôma 1:20) Jam lipe u nla boñ li yé le u nla bat Yéhôva ngui. Kiki hihéga, baa solôñ yoñ i suklu ihogi i mbéna nol we inyule u yé Mbôgi Yéhôva? Ibale hala, soohe Yéhôva le a hôla we i hônba ndutu i. I mbus bii maéba ma Bibel, ma bikaat bi ntôñ ni bividéô i bisélél. Hiki ngéda u ntehe Yéhôva a nhôla we i yémbél ngim ndutu u mboma, botñem yoñ inyu yé i nkônde let. I ngéda bôt bape b’a tehe we u mbôdôl Yéhôva ñem, ba nkahal bôdôl we ñem.

8-9. Ilole David a nyila kiñe kii i bi hôla nye i hônba, kii hala a niiga njohok lôk kéé?

⁸ Di béñge ndutu ipe David a bi boma. I mbus ba bi hoo David kiñe, a bi bem ngandak nwii ilole a mbôdôl énél i loñ Yuda. (1 Samuel 16:13; 2 Samuel 2:3, 4) Mu ngéda i yosôna, kii i bi hôla David i bem ni wongut? Iloole hala a tômbôs nye, David a bi gwélél ngéda i inyu boñ mam mape. Kiki hihéga, i ngéda David a bé ke Saulô ngwéé, a niñik mabôga ma bôt ba Filistia, a bi gwélél ngéda i inyu jôs baoo ba Israel. Hala a bi boñ le nye ni bisônda gwé ba tééda minwaa mi nkoñ u Yuda.​—1 Samuel 27:1-12.

⁹ Bimbe biniigana lôk kéé i bôlôm i i yii njohok i nla ôt mu ndémbél i David? Ba nla gwélél ngéda ba gwé nano inyu hôla lôk kéé yap. Di yoñ hihéga hi mankéé wada le Rikardô.b Ibôdôl nye mañge, a bé sômbôl yila nsañal nu ngéda yosôna. Ndi mimañ mi bi kal nye le a kônde bem. Iloole Rikardô a tomb tole a unup, a bi gwélél i ngéda i inyu kéñbaha nson wé likalô. A nkal le: “I ngéda me mbéñge mbus len, me nôgda toi le i bé béda le me kônde hol. Me bé yoñ bitelbene le me tibil kôôba mapeple inyu témb i tehe bôt bobasôna ba bi leege me. Ha nyen me bi bôdôl tégbaha yigil i Bibel yem i bisu. Kiki me bé ke ni bisu i téé likalô, hala nyen botñem yem i bi kahal let .” I len ini, Rikardô a yé nsañal nu ngéda yosôna, a bak nhôla nson.

10. Kii David a bi boñ lisañ jada ilole a nyoñ makidik?

¹⁰ Di tehe jam lipe li li bi pémél David. Mu kiki a bé ke ngwéé ni bisônda gwé, ba bi yék mahaa map ba ke i jo gwét. Ha nyen baoo bape ba bi lo, ba bada bôt bap bobasôna, ba kena bo minkôm. Kiki a bé njo gwét nunkeñi, David a bé le a kot bôt bé, ba tehe lelaa ba bé le ba leñ i bôt ba gwét. Ndi a bi boñ bé hala, a bi bat Yéhôva mahôla. A bi sébél i prisi ini le Abiatar ni njel yé, a bat Yéhôva le: “Baa me noñ ntôñ mintonba unu?” Yéhôva a bi ti David kunde i noñ bo, a yis ki nye le a ga yémbél bo. (1 Samuel 30:7-10, MN.) Kii ñañ unu u niiga bés?

11. Kii di nlama boñ ilole di nyoñ makidik?

¹¹ Ilole u nyoñ makidik, u nla bat bôt bape maéba. Kwel ni bagwal boñ. U nla yak kwel ni mimañ mi mi yé nhôôlak. Yéhôva a mbôdôl bo ñem, yak we u nla bôdôl bo ñem. A nyoñ bo kiki “makébla” inyu likoda. (Éfésô 4:8) Ibale u nkôna hémle yap, u emble ki maéba malam ba nti we, w’a ôt nseñ iloo hihéga. Nano di tehe i yom ndémbél i Kiñe Asa i niiga bés.

NDÉMBÉL I KIÑE ASA

12. Bimbe bilem bilam Kiñe Asa a bééna i ngéda a bi bôdôl ane?

¹² I ngéda a bé mañge, Kiñe Asa a bé suhulnyuu, a ban-ga ñem ngui. Kiki hihéga, i ngéda a bi héñha isañ Abiya i yééne ane, a bi bôdôl mélés bisat ni loñ yosôna. A “bénde le Yuda i nlama yéñ Yéhôva Nyambe nu basañ bap, ni tééda mbén ni litiñ.” (2 Miñañ 14:1-7) I ngéda Zéra Kiñe Etiôpia i bi leñ Yuda gwét ni hidun hi bisônda hiada, Asa a bi bat Yéhôva mahôla, a kal le: “A Yéhôva, nhôla numpe a ta bé kiki we, ipôla mpémba mut ni nu a gwé ngui. Hôla bés, a Yéhôva Nyambe wés, inyule di mbôdôl we ñem.” Bibuk bilam bini bi ñunda le Asa a bé bot ñem le Yéhôva a nla péyés nye ni litén jé. Asa a bi bôdôl Tata wé Nungingii ñem, ni “Yéhôva a bép bôt ba Etiôpia.”​—2 Miñañ 14:8-12.

13. Kii Asa a bi sôk boñ i mbus ngéda, inyuki?

¹³ U yé le u tehe le i boma hidun hi bisônda hiada hala a ta bé jam li ntomb, ndi hion Asa a bi boma, a bép ki hio. Ndi ngoo le, i ngéda man ntôñ gwét a bi lo jôs nye, Kiñe Asa a bi yéñ ha bé mahôla ma Yéhôva. I ngéda Baasa, béba kiñe i Israel i bi bôdôl tééñga nye, Asa a bi ke yéñ mahôla yak kiñe Siria. Makidik ma, ma bi lona nye bikuu! Ni njel mpôdôl Hanani, Yéhôva a kal Asa le: “Lakii u nigbene kiñe Siria, ndi u nigbene bé Yéhôva Nyambe woñ, jon ntôñ gwét u kiñe Siria u mpamba i woo woñ.” Jon ibôdôl ha, hiki ngéda, Asa a bé ikété gwét. (2 Miñañ 16:7, 9; 1 Bikiñe 15:32) Bimbe biniigana di ñôt mu?

14. Lelaa u nla unda le u mbôdôl Yéhôva ñem, inoñnaga ni 1 Timôtéô 4:12, kii i ga bôña ibale u mboñ hala?

¹⁴ Kee ni bisu i ba suhulnyuu ni i bôdôl Yéhôva ñem. Makidik u bi yoñ i sôblana ma bé unda le u gwé hémle ikeñi ni le u mbôdôl Yéhôva ñem. Yéhôva a yé maséé i tehe we u ngwélél nye. Jon, u waa bañ bôdôl Yéhôva ñem. Hala a yé jam li ntomb i bôdôl Yéhôva ñem i ngéda u nlama yoñ makidik ma ngui. Ndi kii di yé di boñ i ngéda i mpam le di yoñ mana makidik mape? I yé yak nseñ i bôdôl Yéhôva ñem i ngéda di nyoñ makidik mape, kiki ma ma mbéñge mintuk di mpohol, bôlô yés, ni mam di nsômbôl boñ dilo di nlo! U bôdlene bañ pék yoñ wemede ñem. Ndi yéñ matiñ ma Bibel ma ma gwé maada ni makidik u nsômbôl yoñ, u gwélél ki mo. (Bingéngén 3:5, 6) Ibale u mboñ hala, w’a kônha Yéhôva maséé, hala a ga boñ ki le lôk kéé i likoda i ti we lipém.​—Añ 1 Timôtéô 4:12.

NDÉMBÉL I KIÑE YÉHÔSAFAT

15. Kiki kaat 2 Miñañ 18:1-3; 19:2 i ñunda, mambe mahôha Kiñe Yéhôsafat i bi boñ?

¹⁵ Ñ, yak we u yé kwéha mut kiki bôt bobasôna. I ga pam ngim mangéda le u boñ mahôha. Ndi hala a sôña bañ we i boñ kii yosôna u nla i nson u Yéhôva. Di yoñ hihéga hi Kiñe Yéhôsafat. A bééna bilem bilam ngandak. I ngéda a bé mañge wanda, “a yéñ Nyambe nu basañ, a hiumlak mu matiñ mé.” Ni ki le, a bi om mintôô nwé mi bôt ni Yuda yosôna inyu niiga litén i yi njee a yé Yéhôva. (2 Miñañ 17:4, 7) Tolakii Yéhôsafat a bi gwélél Nyambe ni ñem wé wonsôna, i bé pam ngim mangéda le a yoñ makidik mabe. Inyu hala nyen lisañ jada, Yéhôva a gwélél ngwélél wé wada inyu kodol nye. (Añ 2 Miñañ 18:1-3; 19:2.) Bimbe biniigana di ñôt mu ñañ u?

16. Kii ndémbél i Rajeev i niiga we?

¹⁶ Neebe maéba ba nti we, u bii ki mo bisélél. Bebek, kiki ngandak boñge ba wanda, u njo sañ i ngui inyu bii sômbôl i Djob kiki jam li bisu i niñ yoñ. U tomb bañ. Ndémbél i mankéé wada le Rajeev i nla bane we nseñ. I ngéda a hoñol i ngeñ a bé mañge, a nkal le: “Me bé yi bé i yom me boñ i niñ yem. Nlélém kiki ngandak boñge ba wanda, me bé gwés sport ngandak ni mintuk mimpe iloo i ke makoda tole likalô.” Kii i bi hôla Rajeev i héñha? Mañ wada u bi ti nye maéba. Rajeev a nkal le: “A bi hôla me i ôt pék mu litiñ di nléba i kaat 1 Timôtéô 4:8.” Rajeev a bi neebe maéba ma, a wanba. A nkal le: “Me bi yoñ makidik i bii mam ma mbuu kiki jam li bisu i niñ yem.” Mam ma bi sôk lelaa? Rajeev a ntoñol le: “I mbus ndék nwii ndigi le ba bi ti me maéba ma, ba bi téé me nhôla nson.”

KÔNHA TATA WOÑ NUNGINGII MASÉÉ

17. Lelaa mimañ mi bôt mi ntehe boñge ba wanda ba ba ngwélél Yéhôva?

¹⁷ Mimañ mi bôt mi nlôôha diihe boñge bôlôm ba ba ngwélél Yéhôva ni bo ‘ikété adna’! (Sôfônia 3:9) Ba ngwés ba ntehe bé ni ngwel minson ni bi kôs ni ngui, ni makénd. Ni nlémél bo ngandak.​—1 Yôhanes 2:14.

18. Inoñnaga kaat Bingéngén 27:11, lelaa Yéhôva a ntehe njohok lôk kéé i i ngwélél nye?

¹⁸ A njohok lôk kéé i bôlôm, kekikel ni hôiga bañ le Yéhôva a ngwés bé ngandak, a mbôdôl ki bé ñem. A bi kal bisu bi ngéda le, i dilo di nsôk, ngandak bon bôlôm y’a ti bomede ni ngôñ i boñ sômbôl yé. (Tjémbi 110:1-3) A nyi le ni ngwés nye, ni ngwélél ki nye ni ñem nan wonsôna. Hônba bôt bape, bémél bañ ki to wemede iloo hihéga. Ibale u nhôs, ndi ba ti we maéba, yoñ mo kiki bikodlene bi nlôl yak Yéhôva. (Lôk Héber 12:6) Boñ biliya bi ngui inyu gwel minson ba nti we. Boñ mam momasôna inyu lémél Tata woñ Nungingii.​—Añ Bingéngén 27:11.