Baa ni ndiihe niñ nlélém kiki Nyambe?

1, 2. Limbe likébla li nlôôha nseñ Yéhôva a bi ti bés?

YÉHÔVA a bi ti hiki wada wés likébla li nlôôha lilam. Likébla li niñ jon a bi ti bés. (Bibôdle 1:27) A gwé ngôñ le di niñ loñge. Jon, a bi ti bés matiñ ma ma nhôla bés i yoñ makidik malam. Di nla gwélél matiñ ma Bibel ma, inyu “yi bagal jam lilam ni jam libe.” (Lôk Héber 5:14) Ngéda di mboñ hala, di nwas le Yéhôva a niiga bés i hek pék. Ngéda di niñ inoñnaga ni matiñ ma Bibel, di tehge lelaa ma nlémés niñ yés, di mpam i tibil nok inyuki ma yé toi nseñ.

² Niñ i yé nledek kiyaga. Ngim mam i nla pémél bés, i Bibel i mpôdôl bé tôbôtôbô. Kiki hihéga, di nla bana ngôñ i yoñ makidik inyu matibla ma ma mbéñge matjél. Lelaa di nla yoñ makidik ma ma ga lémél Yéhôva? Bibel i gwé matiñ ma ma ñunda bés litehge li mam li Yéhôva inyu niñ ni matjél. Ibale di ntibil noñ matiñ ma, di ga yoñ makidik malam, di tééda ki kiññem i mpôp. (Bingéngén 2:6-11) Nano, di wan le ndék matiñ ma ntihba jam li.

LELAA NYAMBE A NTEHE NIÑ NI MATJÉL?

3, 4. (a) Lelaa Yéhôva a bi yelel litehge jé li mam inyu matjél? (b) Matjél ma yé yimbne i kii?

³ Bibel i niiga bés le matjél ma yé mapubhaga inyule ma yé yimbne i niñ. Niñ i yé tik i mis ma Yéhôva. Mbus Kain a nol manyañ, Yéhôva a kal nye le: “Kiñ matjél ma manyuñ i nlôndôl me, i lôlak biték.” (Bibôdle 4:10) I mis ma Yéhôva, matjél ma Abel ma bé kiki niñ yé; ngéda Kain a nol Abel, a bi hubus niñ yé.

⁴ Mbus Ntida malép i ngéda Nôa, Nyambe a bi ti bôt kunde le ba je binuga. A bi nôgha bo le: “Ndi minsôn ngwañna ni niñ yé​—hala yé le ni matjél mé​—ni jek bañ nwo.” (Bibôdle 9:4) Mbén ini, i mbéñge mbôda i Nôa yosôna letee ni i len ini. I yé ntiik le, i mis ma Yéhôva matjél ma yé niñ. Di nlama bana nlélém litehge li mam inyu matjél.​—Tjémbi 36:10.

5, 6. Lelaa Mbén Môsi i bé unda litehge li mam li Yéhôva inyu niñ ni matjél?

⁵ Ikété Mbén Yéhôva a bi ti Môsi, A kal le: “Ndi mut ni mut . . . a nje mo ki mo matjél, m’a kédba mut a nje matjél nu mis mbom, m’a tjé ki nye ikété bôt bé. Inyule niñ i minsôn i yéne mu matjél.”​—Lôk Lévi 17:10, 11.

⁶ Mbén Môsi i bé kal le, ngéda mut a bé nol nuga inyu je, a bé lama kôp matjél mé isi. I boñ hala i bé wengoñle ba bé timbhe niñ yak Nhek wap, le Yéhôva. (Ndiimba Mbén 12:16; Ézékiel 18:4) Ndi Yéhôva a bé bémél bé bon ba Lôk Israel le ba pémés matjél momasôna le fet, ngéda ba bé nol nuga. Ngéda ba bé kit nuga joo loñge inyu boñ le matjél ma yoo, ba bé le ba je yo ibabé le kiññem i kéés bo. Mu kii ba bé diihe matjél ma nuga, ba bé unda le ba bé ti Nwet niñ, le Yéhôva lipém. Mbén i bé ti ki Lôk Israel oda le i sem binuga inyu nwéhél bibéba.​—Béñge Ndoñi 19 ni 20, i mamélél ma kaat.

7. Lelaa David a bi unda le a ndiihe matjél?

⁷ Di nla tehe nseñ u matjél mu jam li bi pémél David, ngéda a bé jôs Lôk Filistia gwét. Bisônda bi David bi bi léba le nyus malép i bé i gwé nye ngandak, jon bi bi jôp ni ngui ikété nkoñ u baoo bap, bi bé le bi nimis niñ yap inyu ébél nye malép. Ndi ngéda bi bi lona David malép ma, a bi tjél nyo mo, “a sôbôl ndigi Yéhôva mo.” David a kal le: “A Yéhôva, hala a ba me nonok, le me boñ jam lini! Baa me nyo matjél ma bôt ba bak mbee nyemb?” David a bi tibil nok lelaa niñ ni matjél bi yé tik i mis ma Nyambe.​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Limbe litehge bikristen bi gwé i len ini inyu jam li matjél?

⁸ I dilo di bikristen bi bisu, bagwélél ba Nyambe ba bé ti ha bé binuga inyu sesema. Ndi ba bé lama bana litehge lilam inyu matjél. I oda ini le: “Ni tjél . . . matjél,” i bé mbén yada, i i bé tôl bé mu mambén Yéhôva a kal bikristen le bi noñ. I noñ mbén i, i bé nlélém jam kiki i keñgle malal ma nyega tole i bégés bisat.​—Minson mi baôma 15:28, 29.

⁹ Hala a yé nlélém jam i len ini. Bés ba di yé bikristen, di nyi le Yéhôva a yé Lingen li niñ, ni le niñ yosôna i nlôl ni nye. Di nyi ki le matjél ma yé mapubhaga, ma bak ki niñ. Jon, di nlama tibil wan matiñ ma Bibel ngéda di nyoñ to mambe makidik inyu matibla ma ma mbéñge jam li matjél.

LIGWÉÉLAK LI MATJÉL INYU MATIBLA

10, 11. (a) Lelaa Mbôgi Yéhôva i ntehe nkum u ndondok matjél tole môga makeñi ma-na ma ma mboñ matjél? (b) Mambe makidik hiki Kristen i nlama yoñ nyemede?

¹⁰ Mbôgi Yéhôva i nyi le i “tjél . . . matjél,” i nkobla ndik bé i je mo tole i nyo mo. Ndi, hala a nkobla le i nlama bé neebe minkum mi ndondok mi matjél, i nlama bé to ti mut numpe matjél, i nlama bé ki to neebe i tééda matjél map inyu ômba mo mbus ngéda. Hala a nkobla ki le i neebe bé to môga ma-na makeñi ma mboñ matjél​—hala wee ditatam di nkôyôp (globules rouges), ditatam di mpôp (globules blancs), dibamha di maba matjél (plaquettes), ni malép ma plasma (plasma).

¹¹ Mana môga ma-na makeñi ma matjél, ma nla kéba bipes bipes inyu kôhna disii di gwom di mpémél mu matjél, di ba ngwélél ki ngandak. Hiki kristen i nlama kit too i nla neebe disii di gwom ti, tole i nla bé. Nlélém jam won u yé inyu matibla ma nkokon, i het ba ngwélél matjél mé momede. Hiki mut a nlama kit lelaa a gwé ngôñ le ba gwélél matjél mé ngéda a nkôs matibla, ngéda ba nkan nye, tole ngéda a mboñ mabéñgba.​—Béñge Ndoñi 21, i mamélél ma kaat.

12. (a) Inyuki makidik di nyoñ, ma ma mbéñge kiññem ma yé nseñ i mis ma Yéhôva? (b) Lelaa di nla yoñ makidik malam ngéda di nyoñ matibla?

¹² Baa makidik di nyoñ ma ma mbéñge kiññem, ma yé nseñ i mis ma Yéhôva? Ñ, ma yé nseñ kiyaga. Yéhôva a mbéñge mahoñol més, yak mam ma ntinde bés i yoñ makidik. (Añ Bingéngén 17:3; 24:12.) Jon, ngéda di nyoñ makidik i pohol umbe ntén matibla di nla yoñ, di nlama soohe Yéhôva le a éga bés, di boñ ki minyiña mu matibla ma. Mbus hala, di emble kiññem yés i di niiga ni Bibel inyu yoñ makidik més. Di nlama bé bat bôt bape le: “Ibale we nyen u bak me, ki u mboñ lelaa?” Di nwahak bañ mut nye ki nye le, nyen a yôñôl bés makidik. Hiki kristen i nlama “begee yé yé mbegee.”​—Galatia 6:5; Rôma 14:12.

MAMBÉN MA YÉHÔVA MA ÑUNDA LE A NGWÉS BÉS

13. Bimbe biniigana di nla ôt mu matiñ ni mambén ma Yéhôva inyu matjél?

¹³ Mam momasôna Yéhôva a mbat bés le di boñ, ma yé inyu loñge yés, ma ñunda ki le a ngwés bés. (Tjémbi 19:8-12) Jon, di nôgôl bé nye ndik inyule mambén mé ma nlona bés bisai. Ndi di nôgôl nye inyule di ngwés nye. Kiki di ngwés Yéhôva, hala a ntinde bés i tjél yoñ minkum mi ndondok mi matjél. (Minson mi baôma 15:20) Hala a nsôñ ki mbôô wés. Ngandak bôt i len ini i nyi mandutu minkum mi ndondok mi matjél mi nlona, yak jôga li bidokta li nhoñol le i kan mut ngi matjél, jon li yé bañga matibla. I yé ntiik le, litehge li mam li Yéhôva li yé njel pék, ni njel gwéha.​—Añ Yésaya 55:9; Yôhanes 14:21, 23.

14, 15. (a) Mambe mambén Yéhôva a bi ti litén jé inyu sôñ bo? (b) Lelaa u nla gwélél matiñ ma nlôl munu mabén mana?

¹⁴ Mambén ma Yéhôva ma mbéna ba inyu loñge i bagwélél bé. I ngéda kwañ, Yéhôva a bi ti bon ba Israel mambén, ma ma bé sôñ bo ni bikuu. Kiki hihéga, a bi kal le man Israel a bé lama oñ ndap yé ni lipénd ntôla ngii nyôl inyu boñ le mut nye ki nye a kwo bañ. (Ndiimba Mbén 22:8) Mbén ipe i bé béñge binuga. Ibale mut a gwé nyaga i ñôma matoñ, nyen a nlama yoñ bitelbene i gwel nuga yé inyu boñ le i nôgha bañ mut nye ki nye njôghe, to i nol nye. (Manyodi 21:28, 29) Man Israel nu a bé noñ bé mambén ma, a bé le a begee pil matjél ibale mut a wo.

¹⁵ Mambén ma, ma nhôla bés i tehe le niñ i yé tik i mis ma Yéhôva. Lelaa i yi hala i nhôla bés? Di ñunda le di ndiihe niñ ngéda di mbôñgôl ndap yés, litôa jés, tutus ni baskô yés. Di ñunda ki le di ndiihe niñ ngéda di nluk ni yihe kii yosôna di nkis, di yoñok ki yihe ni mintén mi mintuk di mpohol. Ngandak bôt, téntén boñge ba wanda, i nhoñol le yom ibe yo ki yo i nla bé pémél bo, jon i nyoñ bé yihe to ndék. Ndi hala bé nyen Yéhôva a ngwés le di boñ. A gwé ngôñ le di diihe biniñ gwés​—hala wee niñ yés yomede, ni i bôt bape.​—Ñañal 11:9, 10.

16. Lelaa Yéhôva a ntehe lisôh mém?

¹⁶ Niñ i hiki mut binam i yé mahee i mis ma Yéhôva. Yak niñ i man nu a ngi yii libum i gwééne nye mahee. I si Mbén Môsi, ibale mut a bé kumul muda jém, ndi muda tole man wé a wo, Yéhôva a bé tehe nwet a nkumul nye kiki mut manola. To ibale mut a bé kôôba bé kumul muda, a bé lama saa niñ inyu niñ. (Añ Manyodi 21:22, 23.) I mis ma Nyambe, yak man nu a yii libum a yé mut. Jon di nla badba le: “Kii Yéhôva a nôgda inyu lisôh mém? Baa u nhégda yom a nla nôgda hiki nwii, ngéda a ntehe didun di mém bôda ba nkôôba pémés?

17. Kii i nla lédés muda nu a bi sôh jém ilole a nyi Yéhôva?

¹⁷ Ndi kii di nla kal inyu muda nu a bi sôh jém tole mém ilole a nyi Yéhôva? A ba nkwoog nkaa le, Yéhôva a nla nwéhél nye ni njel sesema i Yésu. (Lukas 5:32; Efésô 1:7) Kiññem i nlama ha bé tééñga muda nu a mboñ béba ibale a nhiel toi ñem wé. Bibel i nkal le: “Yéhôva a ñunda konangoo ni karis . . . Kiki likôl li yé nonok ni hiôñk, hala ki nyen a bi kis matjañg més nonok ni bés.”​—Tjémbi 103:8-14.

KEÑGLE MAHOÑOL MA ÔA

18. Inyuki di nlama boñ biliya i nup mahoñol ma ôa?

¹⁸ Di mbôdôl diihe likébla li niñ ikété ñem wés. Hala a ntihba yak yom di nôgda inyu bôt bape. Ñôma Yôhanes a tila le: “Tonjee a ñoo maasañ nyen a yé mut manola.” (1 Yôhanes 3:15). Ndék ni ndék, libak li le, u ngwés bé mut li nla tinde we i oo nye. Ôa i nla tinde we i tjél ti bôt bape lipém, i ôm bo minsohi mi bitembee, tole nyemb yap i kônha we maséé. Yéhôva a nyi yom u nôgda mu ñem inyu bôt. (Lôk Lévi 19:16; Ndiimba Mbén 19:18-21; Matéô 5:22) Ibale di nôgda le di ñoo mut, di nlama boñ biliya i nup ôa i, i ñem wés.​—Yakôbô 1:14, 15; 4:1-3.

19. Lelaa Yéhôva a ntehe njôô tole bisañ?

¹⁹ Njel ipe i yé inyu unda le di ndiihe niñ. I kaat Tjémbi 11:5 di nigil le Yéhôva a ñoo “nu a ngwés njôô [tole bisañ].” Ibale di mpohol mintuk mi bisañ, di ga unda le di ngwés bisañ. Inyuki di ga gwés tééda bibuk, mahoñol, ni bititii bi bisañ i ño wés? Maselna ni hala di gwé ngôñ i yônôs mahoñol més ni mam malam ni mam ma nlona nsañ.​—Añ Filipi 4:8, 9.

YÉN HAA NI MINLÔÑ MI MI NDIIHE BÉ NIÑ

20-22. (a) Lelaa Yéhôva a ntehe nkoñ isi u Satan? (b) Lelaa bagwélél ba Nyambe ba ñunda le ba “ta bé ba nkoñ isi”?

²⁰ Nkoñ isi u Satan u ndiihe bé niñ, Yéhôva a ntehe le nkoñ isi u, u bééga pil matjél hala wee u nol bôt. Kiki nwii mi ntagbe, hala yak nyen biénél bi m’bô bi nol didun di bôt, yak ni ngandak Mbôgi Yéhôva. Bibel i mpôdôl biénél bi, tole biloñ gwap kiki binuga bi bikai. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Masoola 13:1, 2, 7, 8) I len ini, nyuñga ngaa i njubus ngandak moni. I pot maliga, “nkoñ ’isi wonsôna u niñi isi ane mut mbe.”​—1 Yôhanes 5:19.

²¹ Ndi bañga bikristen i “ta bé ba nkoñ isi.” Bagwélél ba Yéhôva ba nyoñ bé ngaba yo ki yo ni mam ma m’bô, to ni gwét. Kiki ba nyoñ bé to ngaba ni manola, ba nit bé to ntôñ wo ki wo u u nol bôt. (Yôhanes 15:19; 17:16) Ngéda bikristen bi nkôs ndééñga, bi njôs bé i bet ba ntééñga bo. Yésu a niiga bés le di nlama gwés yak baoo bés.​—Matéô 5:44; Rôma 12:17-21.

²² Bibase bi yé mbus nyemb i didun di bôt. Bibel i mpôdôl Babilôn Nunkeñi, nu a yé bibase bi bitembee gwobisôna bi nkoñ isi, ngéda i nkal le: “Mu nyen matjél ma bapôdôl ni ma bapubhaga ma bi lébna, yak ni ma ma ba bobasôna ba bi nôla hana ’isi.” Baa u nok inyuki Yéhôva a nti bés oda ini le: “A bôt bem, pama mu nyeni”? I bet ba mbégés Yéhôva ba nyoñ bé ngaba ni kwéha base.​—Masoola 17:6; 18:2, 4, 24.

23. ‘I pam’ i Babilôn Nunkeñi i nkobla le kii?

²³ Inyu ‘pam mu’ i Babilôn Nunkeñi, i mbat le di ba nkwoog nkaa le di nyoñ ha bé ngaba ni kwéha base yo ki yo. Kiki hihéga, di nlama tibil yi le jôl jés li ta ha bé i bikôñtô bi kwéha base. Ndi, di nla boñ iloo ha. Di nlama ki oo ni tjél maboñok mé mabe momasôna. Kwéha base i neebe tole i mbégés i mbamba mam kii bo malal ma nyega, mam ma m’bô, ni hép nkus. (Añ Tjémbi 97:10; Masoola 18:7, 9, 11-17) Kiki nwii mi bé tagbe, maboñok mana ma bi tinde didun di bôt i nimis biniñ gwap.

24, 25. Lelaa i yi Yéhôva i nlona bés nsañ ni kiññem i mpôp?

²⁴ Ilole di nyila kristen, hiki wada wés i jé jé likala a bi nit mam mabe ma nkoñ isi u Satan. Ndi nano di nhéñha maboñok més. Mbus, di hémle le Kristô a bi sem niñ yé kiki binoñ inyu yés, di ti ki niñ yés nkikip yak Nyambe. Di bi pam i yi “ngéda hogbe . . . i nlôl bisu bi [Yéhôva nyemede].” Di gwé nsañ ni kiññem i mpôp, di yik le di lémél Nyambe.​—Minson mi baôma 3:19, MN; Yésaya 1:18.

²⁵ Yéhôva a nla yak nwéhél bés ibale di bé i ngim ntôñ bôt i i bé diihe bé niñ. Di ndiihe toi likébla li niñ Yéhôva a bi ti bés. Inyu unda hala, di boñ kii yosôna di nla inyu hôla bôt bape i yi njee a yé Yéhôva, i pam i nkoñ isi u Satan, ni i bana maada malam ni Nyambe.​—2 Korintô 6:1, 2.

KWÉLÉS BÔT BAPE INYU ANE

26-28. (a) Umbe nson u tôbôtôbô Yéhôva a bi ti Ézékiel? (b) Kii Yéhôva a mbat le di boñ i len ini?

²⁶ I nlômbi Israel, Yéhôva a kal mpôdôl Ézékiel le a béhe litén le ngéda i bé bebee inyu tjiba i Yérusalem, ni le a bé lama kal bo yom ba boñ inyu pei. Ibale Ézékiel a béhe bé bo, ki nyen Yéhôva a bi bééga pil wap matjél. (Ézékiel 33:7-9) Ndi Ézékiel a bi éba le a ndiihe niñ, mu kii a bi boñ kii yosôna a bé la inyu legel nwin mahee u.

²⁷ Yak bés i len ini, Yéhôva a nti bés nson i béhe bôt le nkoñ isi u Satan u ga tjiba ndék ngéda, i hôla bo i yi njee a yé Yéhôva inyu jôp i mbok yondo. (Yésaya 61:2; Matéô 24:14) Di boñ biliya gwés gwobisôna inyu legel bôt bape i nwin u. Di gwé ngôñ i tiimba bini bibuk bi Paul le: “Me yé mpubi ni matjél ma bôt bobasôna, inyule me bi somol bé i añle bé pék Nyambe yosôna.”​—Minson mi baôma 20:26, 27.

²⁸ Di ga wan manjel mape i het di nlama ki ba mapubi i pes i noñ ha.