Nyiña inyu Kaat i likoda li niñ yés ni nson wés

6-12 DIPOS

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | NDIIMBA MBÉN 33-34

“Léba lisolbene ‘li boga yak Yéhôva’”

it-2 1200

Yésurun

Yésurun a yé jôl li lipém inyu Israel. Ikété Bibel ni hop Grikia ba nsébél le Septante, “Yésurun” a yé buk i gwéha, i nkoblak le “nugwéha.” I buk ini i bé lama hôñlaha litén li Israel le ba bi boñ malômbla ni Yéhôva, ni le ba nlama yégle i njel i téé sép. (Ndiimba Mbén 33:5, 26; Yésaya 44:2) I kaat Ndiimba Mbén 32:15, i jôl lini le Yésurun li yé jôl li mandegle. Iloole Israel a niñ kiki jôl jé li Yésurun li nkal, a bi nai ni ndok, a tjôô Nhek wé, a yan yak Ntohol wé.

rr 120, minkéñék matila

Nyambe a nla hôla we le u telep

Ngandak nwii ilole Ézékiel a ngwéé, mpôdôl Môsi a bi kal le Yéhôva a gwé ngui, a gwé ki ngôñ i gwélél ngui yé inyu hôla litén jé. Môsi a bi tila le: “Nyambe nu boga, nyen a yé liyééne joñ, yak moo mé ma boga ma nit we.” (Ndiimba Mbén 33:27) Ñ, di yé nkwoog nkaa le, ibale di mbat Yéhôva mahôla ngéda di yé ikété ndutu, a ga sambal moo mé inyu begee bés, a bôôhege ki bés.​—Ézékiel 37:10.

w11 15/9 19 § 16

Di ligip i ke ngwéé ni hônba

¹⁶ Kiki Abraham, to Môsi a bi tehe bé lelaa mimbônga mi Nyambe mi bi yon. I ngéda bon ba Israel ba bé bebee ni jôp i hisi hi likak, Yéhôva a bi kal nye le: “W’a tehe i loñ i haa, ndi u ga jôp bé mu i loñ me nti litén li Israel.” Nyambe a bi pot hala inyule i bisu bi ngéda, manjelel ma bon ba Israel ma bi tinde Môsi bo Arôn i ‘ndogbene Nyambe i mis ma bon ba Israel i malép ma Mériba.’ (Ndiimba Mbén 32:51, 52) Baa Môsi a bi nimis makénd mé kayéle a waa gwélél Djob? To! A bi sayap litén; i mbus, a kal le: “A Israel, u yé kimasoda! Njee a yé kiki we, loñ le Yéhôva a ntohol, nyen a yé ben i mahôla moñ, ni pansoñ i bai yoñ lipém?”​—Ndiimba Mbén 33:29.

Tik ngok i mbuu

it-2 312 § 4

Môsi

Môsi a bi wona 120 nwii. Bibel i mpot inyu yé le: “Jis jé li kôp bé ond, to ngui yé nyuu i hoi bé.” Yéhôva nyemede nyen a bi jô nye i homa le mut nye ki nye a nyi bé. (Ndiimba Mbén 34:5-7) Bebek le a bi boñ hala inyule a bé gwés bé le bon ba Israel ba kahal bégés soñ i Môsi. I nene le Nsohop a bééna ngôñ i yoñ mim u Môsi le a tinde bon ba Israel i boñ nya jam i; di nyi hala inyule manyañ Yésu le Yuda a bi tila le: “I ngéda ñane biañgel le Mikael a bi bana ndañ ni Nsohop, ba sôñnaga mim u Môsi, a bi noode bé pémés mbagi ikolba nye, to sol nye, ndi a bi kal le: ‘Yéhôva a kogse we.’”(Yuda 9) Ilole ba njôp i loñ Kanaan isi ane i Yôsua, bon ba Israel ba bi ee Môsi 30 ma dilo.​—Ndiimba Mbén 34:8.

13-19 DIPOS

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 1-2

“Lelaa u nla boñ le njel yoñ i too”

w13 15/1 8 § 7

Bana ñem ngui, Yéhôva a yé ni we!

⁷ Inyu boñ le di bana ñem ngui i boñ sômbôl Nyambe, di nlama añ Bañga i Nyambe, di boñ ki i mam di ñañ mu. Hala nyen Môsi a bi kal Yôsua le a boñ i ngéda a ga bôdôl éga litén i mbus nyemb Môsi, a kal nye le: “Bana ñem ngui, u lédés yaga ñem, u tibil ki tééda Mbén yosôna ngwélél wem Môsi a bi ti we. [. . .] U waa bañ pot i mam ma yé ntilga munu kaat mbén ini, u nlama añ yo ni kiñ ’si juu ni njamuha, inyu boñ le u tibil nôgôl i mam momasôna ma yé ntilga mu; ha nyen mam moñ m’a ke loñge, u ga boñ ki mam ni pék.” (Yôsua 1:7, 8) Yôsua a bi nôgôl maéba mana, inyu hala nyen mam ma bi ke nye loñge. Ibale yak bés di noñ ndémbél yé, di ga bana ñem ngui i boñ sômbôl i Nyambe, di ga kôhna ki bisai.

w13 15/1 11 § 20

Bana ñem ngui, Yéhôva a yé ni we!

²⁰ I niñ inoñnaga ni sômbôl i Nyambe i ta bé jam li ntomb i ngéda di mboma mandutu munu nkoñ ’isi u mam mabe. Ndi di ta bé bés botama. Nyambe a yé ni bés. Yak man wé Yésu nu a ñéga likoda, a yé ni bés. Di gwé ki iloo 7 000 000 di Mbôgi Yéhôva di di yé ni nkoñ ’isi woñsôna. Jon bésbobasôna di nlama bana hémle, di añal ki ñañ nlam, di téédaga nlôñ kaat u nwii 2013, u u nkal le: “Bana ñem ngui, u lédés ki ñem. [. . .] Yéhôva a yé ni we.”​—Yôsua 1:9.

Tik ngok i mbuu

w04 1/12 9 § 1

Balôm ba matode ba kaat Yôsua

2:4, 5​—Inyuki Rahab a bi tembee i bôt kiñe i bi ep i yéñ bôt ba mbep? Rahab a bi sôñ bôt ba mbep to hala kiki a bé le a wo, inyule a bé hémle Yéhôva. Jon a bé bé nyégsaga i yeelene bôt ba kiñe i homa bôt ba mbep ba bi solop, inyule ba bééna ngôñ i boñ litén li Djob béba. (Matéô 7:6; 21:23-27; Yôhanes 7:3-10) Rahab a bi “kéla le a téé sép ni njel minson” nwé; yak i jam a bi boñ le bôt ba kiñe ba nimil njel li yé mukété minson mi.​—Yôkôbô 2:24-26.

20-26 DIPOS

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 3-5

“Yéhôva a nsayap minson mi hémle”

it-2 63 § 7

Yordan

I makuli ma tuye Galiléa, lom Yordan a ta bé isi ngandak, a nla ba ipôla méta wada ni méta maa; bikeñi gwé bi yé ipôla 27 méta ni 30 méta. Ndi i ngéda mbéñ i mbôdôl, a nhôl, a kônde keñep (Yôsua 3:15). Jon hala a bé bé loñge le litén li Israel, li li bééna bôlôm, bôda ni boñge, li yap lom Yordan i ngéda a nhôl, téntén bebee ni Yérikô. Lom a nhoo ngandak ha homa nu; yak munu ngéda ini, a ma kulna bôt ba ba bé nogôp. Ndi Yéhôva a bi boñ manyaga, a kit lom Yordan le bon ba Israel ba tagbe ni makôô, i nso hisi (Yôsua 3:14-17). Ngandak nwii i mbus ngéda, Éliya a bi témb a boñ minlélém mi manyaga, a bak lôñni Élisa; yak Élisa a bi boñ hala lisañ lipe, a bak nyetama.​—2 Bikiñe 2:7, 8, 13, 14.

w13 15/9 16 § 17

Boñ le mabéhna ma Yéhôva ma kônha ñem woñ maséé

¹⁷ Lelaa minson nwés mi hémle mi nla boñ le di kônde bôdôl Yéhôva ñem? Bigdana ki ngéda litén li Israel li bé bebee ni jôp i hisi hi likak. Yéhôva a bi ti biprisi bi bi bé bi bééga nkuu malômbla oda le bi jôp ngélé yada i lom Yordan. Ndi kiki ba bi pam bebee ni lom, ba koba le a nhôl inyule banop ba bi bôdôl. Kii ba bé le ba boñ? Ba bem ha bebee ni lom letee malép ma sôs? Ba bé le ba bem ngandak sonde tole iloo ha. Hala bé nyen ba bi boñ; ba bi bôdôl Yéhôva ñem, ba noñ maéba mé. Lelaa mam ma bi tagbe? Ñañ u nkal le: ‘I ngéda mabal ma biprisi ma bi tihba ndigi malép ma Yordan, malép ma Yordan ma kidi . . . Biprisi bi telep i nnumuk ’isi i ñemkété Yordan, bebee ni Yérikô, letee loñ yosôna i mal yaga yap.’ (Yôsua 3:12-17) Hégda maséé bon ba Israel ba bi nok i ngéda ba bi tehe malép ma nsa; ba bi bôdôl maéba ma Yéhôva ñem, hala a kônde lédés hémle yap.

w13 15/9 16 § 18

Boñ le mabéhna ma Yéhôva ma kônha ñem woñ maséé

¹⁸ I yé maliga le i len ini, Yéhôva a mboñ ha bé i nya manyaga ini inyu bagwélél bé. Ndi a nsayap minson nwap mi hémle. Mbuu wé mpubi u nhôla bo i yônôs nson wap i añal ñañ nlam ni nkon ’isi woñsôna. Yak bañga yé mbôgi le Yésu Kristô a bi bôn le a ga nit bo mu nson u u nlôôha ba nseñ. A bi kal le: “Jon kena, ni yilha bôt ba biloñ gwobisôna banigil [. . .] Me yé ni bé dilo tjodisôna letee ni mamélél ma nkoñ ’isi.” (Matéô 28:19, 20) Ngandak Mbôgi Yéhôva i i yé nsut i yé toi nkwoog nkaa le, mbuu mpubi won u nti bo makénd i añle bakén ba bôt ñañ nlam.​—Añ Tjémbi 119:46; 2 Korintô 4:7.

Tik ngok i mbuu

w04 1/12 9 § 2

Balôm ba matode ba kaat Yôsua

5:14, 15​—Njee a yé “ñane ntôñ gwét u Yéhôva?” I ñañe a bi lo i lédés Yôsua i ngéda bon ba Israel ba bi bôdôl yoñ hisi hi likak, a nlama ba “Bañga,” hala wee Yésu Kristô ilole a nyila mut binam. (Yôhanes 1:1; Daniel 10:13) Hala a nti bés makénd i yi le yak i len ini, Yésu Kristô nu a yé kiñe ikeñi i ngii, a nit bagwélél ba Djob i ngéda ba mboñ biliya i lémél Nyambe!

27 DIPOS–3 BIÔÔM

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 6-7

“Nun bañ mam ma ta bé nseñ”

w10 15/4 20 § 5

Hiel mis moñ le ma béñge bañ gwañga bi mam!

⁵ Ngandak nwii i mbus ngéda le bon ba Israel ba bi yémbél tison i Yérikô, mis ma Akan ma bi tinde nye i nip ngim gwom mu nkus bon ba Israel ba bi yoñ. Nyambe a bi ti oda le ba tjé gwom gwobisôna bi bé mu tison, handugi ngim gwom bi bi bé lama ke i lisôô li nkus li Yéhôva. Yéhôva a bi béhe bon ba Israel le ba ‘béñge bañ yom yo ki yo i i nlama tjiba, tiga le i kon bo ngôñ,’ ba yoñ yo. I mbus le Akan a bi boñ béba, tison i Ai i bi yémbél bo gwét, ngim bôt ikété bon ba Israel i wo. Akan a bi pahal bé le a nip letee ni ngéda Nyambe a bi yelel nye. Ha nyen a bi kal le: “Kiki me bi tehe [gwom bini], ha nyen me bi tam gwo, me yoñ gwo.” Minheña mi mis mi bi boñ le Akan a tjiba, nye “ni gwom gwé gwobisôna.” (Yôsua 6:18, 19; 7:1-26) Ñem u Akan u bi tinde nye i bana ngôñ ni gwom bi bi bé bé nye kunde.

w97 15/8 28 § 2

Inyuki di nlam yelel jam libe li li mbôña i likoda?

Di nlama boñ hala inyu boñ le likoda li ba lipubhaga. Yéhôva a yé Nyambe Numpubi, a gwé bé liton li mahindi to jada, a mbat ki le bagwélél bé ba ba mpubhaga ikété maboñok map ni bibégés ba nti nye. Bañga yé i nkal le: “Kiki bon ba manôgla, ni waa niñ inoñnaga ni minheña ni bééna ikété ngiyi nan, ndi kiki nu a bi sébél bé a yé Numpubi, yak bé yilna bapubhaga ikété maboñok manan momasôna, inyule i yé ntilga le: ‘Ni nlama ba bapubhaga inyule me yé Numpubi.’” (1 Pétrô 1:14-16) Ibale ba nkodol bé mut nu a mboñ mam mabe, tole ba héya bé nye ikété likoda, hala a nla hindis likoda jolisôna, hala a nla ki boñ le Yéhôva a sayap ha bañ likoda.​—Béñge Yôsua pes 7.

w10 15/4 21 § 8

Hiel mis moñ le ma béñge bañ gwañga bi mam!

⁸ Yak bañga bikristen i nla bana minheña mi mis ni mi minsôn. Jon Bañga i Djob i nti bés makénd le di gwel bésbomede inyu mam di mbéñge, ni mam ma nkon bés ngôñ. (1 Korintô 9:25, 27; añ 1 Yôhanes 2:15-17.) Mut telepsép le Hiôb a bé yi maada ma yé ipôla mis ni ñem. A bi kal le: “Me bi lômbla ni mis mem; lelaa ni me yé le me bok ngond ngi yi munlôm mis simm?” (Hiôb 31:1) Hiôb a bi kit le a noñ bé bôda bape, ndi a bi nwas bé to ñem wé le u bana nya mahoñol i. Yésu a bi niiga le, i yé nseñ ngandak le di nwas bañ mahoñol ma nyega ikété ñem wés, a bi kal le: “Nu ni nu a nke ni bisu i nun muda kayéle a bana ngôñ i lalna nye, wee a mal ke i ndéñg ni nye mu ñem wé.”​—Matéô 5:28.

Tik ngok i mbuu

w15 15/11 13 § 2-3

Mambadga ma basoñgol

I ngéda kôba, mintôñ mi gwét mi mi bé mi lo i jôs tison i i gwé mapénd ma ngui, mi bééna lem i kéña yo. To imbe ngéda mintôñ mi gwét mi ntégbaha ha, ibale mi nsôk mi yémbél, mi yoñ nkus wonsôna u tison, yak ni bijek bi ngi yii mu tison, ba kena gwo. Ndi bahun ’isi ba bi léba le ngandak bijek i bi yégle i tison i Yérikô. Kaat yada ni hop Ngisi le Biblical Archaeology Review i nkal le: “Handugi dibee di bitek, i yom bahun ’isi ba bi léba ngandak i tison i Yérikô, i yé bijek. [...] Hala a yé jam li hélha ikété bitison gwobisôna bi loñ Palestin i homa bahun ’isi ba bi wan. Ba mbéna koba dibee di minsas, hiada tole diba; ndi hala a ntôl bé le ba koba ngandak minsas hala.”

Bibel i ñunda le bon ba Israel ba bééna jam li li bi sôña bo i kena bijek bi Yérikô. Yéhôva nyen a bi ti bo oda le ba boñ ba hala. (Yôsua 6:17, 18) Ba bi leñ tison Yérikô gwét i ngéda banop, libumbul li ma tip mal, hala a ñunda inyuki bijek bi bé ngandak i tison. (Yôsua 3:15-17; 5:10) Kiki bahun ’isi ba bi koba ngandak bijek i Yérikô, hala a ñunda le bon ba Israel ba bi kéña bé yo ntandaa ngéda, kiki Bibel i kal.

4-10 BIÔÔM

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 8-9

“Biniigana di nla ôt mu ñañ u bon ba Gibéôn”

it-1 1046

Tison i Gibéôn

Maada mé ni Yôsua. I ngéda i Yôsua, bon ba Lôk Hivi bon ba bé i tison i Gibéôn; Lôk Hivi i bé ikété matén masaambok ma loñ Kanaan ma ma bé lama tjiba. (Ndiimba 7:1, 2; Yôsua 9:3-7) Ba bé sébél ki bôt ba Gibéôn le “bon ba Lôk Amôr;” ngim mangéda, hala nyen ba bé sébél bôt ba Kanaan bobasôna (2 Samuel 21:2; béñge yak Bibiñe 10:15-18; 15:16.) Maselna ni matén ma Kanaan mape, bôt ba Gibéôn ba bi yi le, to hala kiki ntôñ wap gwét u bééna ngui, yak tison yap i bak ikeñi, nseñ u ta bé i jôs bon ba Israel inyule Yéhôva a yé ni bo. Inyu hala nyen i mbus tjiba i Yérikô ni Ai, bôt ba Gibéôn (ba bé pot yak inyu bitison baa bini le Kéfira, Béérôt ni Kiriat-Yéarim) (Yôsua 9:17), ba om bôt yak Yôsua i Gilgal inyu kôp nsañ. I bôt bana ba bé ba hééba bipada bi mambot, bipada bi bitamb, ba ban-ga dibôi di mook di di yé ntubak, bibot bi minsas mi mi yé mpadak, ni minkadak mi bret; ba kal Yôsua le ba nlôl i loñ i yé haa, i i ta bé ikété biloñ litén li Israel li nlama jôs gwét. Ba bi hémle i mam Yéhôva a bi boñ Égiptô, ni bikiñe bi Lôk Amôr le Sihôn bo Ôg, ba bana ki pék le ba sima bañ i jam li bi pémél Yérikô ni Ai, inyule ilole ba nyodi i “loñ i haa” ba bé kal le ba nlôl, nwin u bé ngi pam nyoo ha ngéda i. Bon ba Israel ba bi wan i jam li, ba neebe i jam bôt ba Gibéôn ba bi kal bo; i mbus, ba boñ malômbla ni bo le ba ga nol bé bo.​—Yôsua 9:3-15.

w11 15/11 8 § 14

“U nigbene bañ yi yoñ wemede”

¹⁴ Libak li kwéha li nla tinde bés i yoñ makidik ibabé i yéñ mahoñol ma Yéhôva; bésbobasôna di nlama yoñ yihe mu jam li, yak mimañ mi likoda. Di béñge i jam li bi pémél Yôsua ni mimañ mi litén li Israel i ngéda bôt ba Gibéôn ba bi lo i pôdôs bo; bôt ba Gibéôn ba bi héñha mambot, ba lôk le ba nlôl i loñ i yé haa. Baéga ba litén li Israel ba boñ malômbla ma nsañ lôñni bo, ibabé le ba bat Yéhôva. To ibale Yéhôva a bi sôk a sayap malômbla ma, bagwélél bé ba bi ti bé ndémbél ilam inyule ba bi bat bé nye maéba; jon a bi gwés le ba tila ñañ unu ikété Bibel inyu béhe bés.​—Yôsua 9:3-6, 14, 15.

w04 15/10 18 § 14

“Hiôm ni loñ yosôna”

¹⁴ Bôt ba Gibéôn ba bi kal le: “Minkol nwoñ mi nlôl mbok i yé haa kiyaga inyu jôl li Yéhôva Nyambe woñ.” (Yôsua 9:3-9) Mambot map ni bijek bi ñunda wengoñle ba mpot maliga, ndi ki le ba bi lôl i homa a yé 30 ma kilôméta ni Gilgal. Yôsua ni baéga ba litén ba bi neebe le maliga ma, ba boñ malômbla inyu ba liwanda ni bôt ba Gibéôn, yak ni bôt ba bitison bi bé ipañ Gibéôn. Baa likeñge li bôt ba Gibéôn li bé ndigi inyu pei tjiba? To! Ba bééna yak ngôñ i lémél Nyambe nu Israel. Yéhôva a bi neebe le bôt ba Gibéôn ba yila ‘batjap tjéé ni baap malép inyu ntôñ ni inyu juu li bisesema li Yéhôva;” ba bé lama lona tjéé inyu juu li bisesema (Yôsua 9:11-27). Bôt ba Gibéôn ba bi neebe ni suhulnyuu le ba yé bebee i gwel to umbe nson inyu Yéhôva. Ngim bôt ba Gibéôn i bé mu nsoñgi u Nétinim i i bi lôl i Babilôn inyu gwel nson i Témpel i i bi tiimba ôña. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Di nla nigle mahoñol map i ngéda di yéñ manjel i ba nsañ ni Nyambe, di bak ki bebee i gwel to umbe nson ni suhulnyuu inyu yé.

Tik ngok i mbuu

it-2 523

Ba mpéni mut i kék

Mbén Yéhôva a bi ti Israel i bé kal le, i ngéda ba nol ngim mintonba, ba nlama péni mim i kék, kiki bôt le ‘Nyambe a ntiihe’; ba bé péni mim hala inyu boñ le bôt ba yoñ yihe. Ndi ba nlama héya mim i kék ilole u u nsude, ba jô wo; ibale ba nwas wo u wonsôna i kék, hala a ga hindis loñ Nyambe a bi ti bon ba Israel (Ndiimba Mbén 21:22, 23) Israel a bé noñ i mbén ini yak ngéda i mut ba nol a ta bé man Lôk Israel.​—Yôsua 8:29; 10:26, 27.

11-17 BIÔÔM

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 10-11

“Yéhôva a njo inyu Israel”

it-1 48

Adônizédek

Adônizédek a bé kiñe i Yérusalem i ngéda bon ba Israel ba bé jôp i hisi hi likak. Adônizédek a bi boñ malômbla ni disiina di biloñ di di bé i pes hiôñg i Yordan, inyu jôs ntôñ gwét u Yôsua. (Yôsua 9:1-3) Ndi bon ba Lôk Hivi ba ba bé yééne i Gibéôn ba bi kôp nsañ ni Yôsua. Inyu kogse Gibéôn, ni inyu sôña le matén mape ma adba bañ ni Yôsua, Adônizédek a bi pôdna ntôñ wé gwét ni mintôñ mi gwét mi bikiñe bina bi Lôk Amôr, ba kéña tison Gibéôn, ba leñ yo gwét. Yôsua a bi sôñ bôt ba Gibéôn i nya i yé hélha, a yémbél Adônizédek lôñni mintôñ mi gwét nwominsôna mi bé ni nye; bikiñe bini gwo bitan bi ke ngwéé i Makéda, bi ke bi solop ikété hôk liaa, nyoo nyen ba bi gwéla. Yôsua nyemede nyen a bi nol Adônizédek ni bikiñe bini gwo bina i bisu bi ntôñ gwét u Israel; i mbus, ba péni mim nwap i kék. I mbus ngéda ki, ba bi héya mim nwap i bikék, ba leñ nwo mu hôk liaa, i yila soñ yap.​—Yôsua 10:1-27.

it-1 1028

Matan-ga

Yéhôva a bi gwélél matan-ga. Matan-ga ma yé ikété mam Yéhôva a bi gwélél inyu yônôs lipôdôl jé, ni inyu unda lipémba jé. (Tjémbi 148:1, 8; Yésaya 30:30) Matan-ga ma bé himala hi nyônôs isaambok Yéhôva a bi lona i Égiptô, hala a bé ngélé bisu le nya jam ini i bôña; matan-ga ma bi tjé bikai ni bie, ma nol bôt ni binuga bi bi bé i bikai; ndi ma bi tihba bé bon ba Israel ba ba bé i Gôsen. (Manyodi 9:18-26; Tjémbi 78:47, 48; 105:32, 33) I mbus ngéda i loñ Kanaan, bikiñe bitan bi Lôk Amôr bi bi pôdna inyu jôs tison Gibéôn gwét; yak Yôsua a lona ntôñ wé gwét i hôla bôt ba Gibéôn, Yéhôva a boñ le nop matan-ga a kwél mintôñ mi gwét mi bikiñe bitan bini. I bôt matan-ga ma bi nol ba bi loo i bôt bisônda bi Israel bi bi nol.​—Yôsua 10:3-7, 11.

w04 1/12 11 § 1

Balôm ba matode ba kaat Yôsua

10:13​—Lelaa nya jam ini i nla bôña? “Baa jam li nyidil Yéhôva,” Nhek ngii ni hisi? (Bibôdle 18:14.) Ibale a ngwés, Yéhôva a nla gwel hisi le hi kiiña ha bañ kayéle i mut a téé hana ’isi, a tehe le hiañgaa ni sôñ bi ntelep. Tole a nla nwas le hisi ni sôñ bi kiiña, ndi a boñ le mapubi ma hiañgaa ni ma sôñ ma kônde béyéi ngim homa hana ’isi. To kii i leñek, ibôdôl nu mut binam a yé hana ’isi, ‘kel ipe i maa bé ba kiki i, to i bisu bi ngéda, to i mbus ngéda.’​—Yôsua 10:14.

Tik ngok i mbuu

w09 15/3 32 § 5

Mambadga ma basoñgol

Ba nsima ngim bikaat ikété Bibel, bikaat le di nla bôdôl ñem; ndi hala a nsômbôl bé kal le mbuu mpubi won u bi tinde i tila bikaat bi. Yéhôva a bi sôn bikaat bi bi gwé ‘Bañga i Nyambe wés, bi ga nom ki i boga ni boga.’ (Yésaya 40:8) Jon i bitilna Yéhôva a bi pohol le bi jôp ikété 66 bikaat Bibel i gwé i len ini, gwon bi mbéda inyu boñ le kristen i ‘bana ngap i kôli, i bak yaga nkôôbaga i nya i yôni inyu hiki nson nlam.’​—2 Timôtéô 3:16, 17.

18-24 BIÔÔM

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 12-14

“Gwélél Yéhôva ni ñem woñ wonsôna”

w04 1/12 12 § 2

Balôm ba matode ba kaat Yôsua

14:10-13. To hala kiki Kaleb a bééna 85 nwii, a bi neebe i gwel minson mi mi nlet, kiki bo i luhul bôt ba nkoñ u Hébrôn, ba ba bé Lôk Anak, bôt ba mimbôñgô mi mintel. Ni mahôla ma Yéhôva, njogwét nunkeñi nunu a bi yémbél i gwét bi, Hébron a bi sôk yila tison i lisolbene. (Yôsua 15:13-19; 21:11-13) Ndémbél i Kaleb i nhôla bés le di kon bañ woñi i gwel minson mi Nyambe to ibale mi nlet.

w06 1/10 18 § 11

Hémle ni likon Nyambe woñi bi ntina ñem ngui

¹¹ I nya hémle i i nwaa bé ñañ. I nkônde ki keñep hiki ngéda di nôgôl maéba ma Bibel inyule di ntehe bisai di nkôhna, di tehge ki lelaa Nyambe a ñemble masoohe més, di nôgdaga ki lelaa a ñéga bés ikété mam mape ma niñ yés (Tjémbi 34:9; 1 Yôhanes 5:14, 15) Di nla ba nkwoog nkaa le hémle i Yôsua bo Kaleb i bi kônde let i ngéda ba bi tehe mam malam Nyambe a bi bôñôl bo. (Yôsua 23:14) Di sima ngim mam: Ba bi boñ 40 ma nwii i ñoñ, ba wo bé, ndik kiki Nyambe a bi bôn bo. (Ñañga bôt 14:27-30; 32:11, 12) Ba bi gwel nson u u bé nseñ ngandak mu nwii minsamal ba bi tégbaha i yoñ loñ Kanaan. Ba bi niñ ntandaa ngéda, ba bak mbôô, hiki wada wap a kôhna ki nkoñ u u yé i wé nyetama. Ibabé pééna, hala a ñunda le Yéhôva a mbom i bôt ba ntéñbe i gwélél nye ni ñem ngui!​—Yôsua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

Tik ngok i mbuu

it-1 1032

Gébal

Yéhôva a bi sima “nkoñ u bôt ba Gébal” ikété minkoñ bon Israel ba bé lama yoñ i ngéda Yôsua. (Yôsua 13:1-5) Ngim bôt i nkal le hala a ta bé maliga inyule tison i Gébal i bé i ñombok u loñ Israel, (yom kiki bo 100 km ni tison i Dan) ni le i maa ba bé isi énél i Israel. Ngim bawan Bibel i nkal le Bitilna ni hop Lôk Héber bi bi ôbi ha i homa nu; inyu yap, i bé lama ba ntilga i ngéda bisu le “nkoñ u u yé bebee ni Libañ” tole ‘letee ni nwaa nkoñ u bôt ba Gébal.’ Ndi di nlama yi le, inyu boñ le mbônga u Yéhôva i kaat Yôsua 13:2-7 u yon, i bé béda le Israel a nôgôl nye. Jon i nene le Israel a bi yoñ bé nkoñ u Gébal inyule ba bi nôgôl bé Nyambe.​—Béñge Yôsua 23:12, 13.

25-31 BIÔÔM

MASÔÔ MA NKUS MA BIBEL | YÔSUA 15-17

“Tibil tééda ngababum yoñ”

it-1 1101 § 2

Hébrôn

I ngéda bon ba Israel ba bé ke ni bisu i kadal minkoñ i nwelmbok i loñ Kanaan, ba bi tjé bôt ba Hébrôn, yak ni kiñe yap (bebek i kiñe i bi noñ Hôham) (Yôsua 10:36, 37) To hala kiki Yôsua ni bon ba Israel ba bi yémbél bôt ba Kanaan, i nene le ba bi pala bé téé mintôñ mi gwét inyu tat i minkoñ ba bi kadal. Inyu hala nyen bôt ba Lôk Anak ba bi témb ba lo i Hébrôn; bebek i ngéda bon ba Israel ba bi ke i jo gwét homa numpe. Jon Kaleb (tole bôt ba Yuda isi énél yé) a bi témb a kadal i tison ini i moo ma Lôk Anak i mbus ngéda. (Yôsua 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Bakéés 1:10) Kaleb, mut litén li Yuda nyen ba bi bôk ba ti Hébrôn; i mbus ngéda, Hébrôn a bi yila tison i lisolbene. I mbus, a yila ki tison i biprisi. Ndi “nwom mi tison [Hébrôn] ni mambai ma bé ha bebee, mi bi yégle ngababum i Kaleb.​—Yôsua 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.

it-2 1097

Nson u njonok

I ngéda ba bé tila Bibel, ‘minson mi njonok’ (ni hop Lôk Héber, mas) mi bé ngandak; inyule i ngéda ba nkadal ngim nkoñ, ba nyilha bôt ba nkoñ u minkol. (Ndiimba Mbén 20:11; Yôsua 16:10; 17:13; Éster 10:1; Yésaya 31:8; Minlénd mi Yérémia 1:1) I ngéda bon ba Israel ba bé minkol i Égiptô, ba gwelek nson njonok isi énél i mbanda i baéga bôlô ba Égiptô, ba bi oñ bitison i hét ba ntéédana bijek, hala wee Pitôm ni Ramses. (Manyodi 1:11-14) I ngéda ba bi jôp i hisi hi likak, iloole bon ba Israel ba nôgôl mbén i Yéhôva le ba luhul bôt ba Kanaan bobasôna, ba tjé ki bo, ba bi yilha bo minkol, ba nyégsa bo i gwel minson mi njonok. Hala a bi boñ le bon ba Israel ba bôdôl bégés bisat (Yôsua 16:10; Bakéés 1:28; 2:3, 11, 12). Yak kiñe Salômô a bi kônde yilha bon ba Kanaan ni mbôda yap minkol, a sélhak bo minson mi njonok; hala wee bon ba Lôk Amôr, bon ba Lôk Hivi, bon ba LôK Péris, bon ba Lôk Hét ni bon ba Lôk Yébus.​—1 Bikiñe 9:20, 21.

it-1 390 § 4

Kanaan

To hala kiki ngandak bôt ba Kanaan i bi pei manola ma bon ba Israel, ba hônba ki énél yap, Bibel i nkal le “Yéhôva a bi ti bon ba Israel loñ yosôna a bi bôn basôgôlsôgôl bap,” le Nyambe a bi ti “bo noi bipes gwobisôna” ni le “ikété mam malam momasôna Yéhôva a bi bôn litén li Israel, to jada li bi set bé; momasôna ma bi yon.” (Yôsua 21:43-45.) Baoo ba bon ba Israel ba ba bé bo ipañ, ndi ba bé kon bo woñi; jon Israel a bé niñ ikété nsañ, a bé kon bé yom yo ki yo woñi. Djob a bi kal le a ga luhul bôt ba Kanaan “ndék ni ndék” tiga le loñ i yégle hôlô, binuga bi bikai bi yon mu homa nyensôna (Manyodi 23:29, 30; Ndiimba 7:22). To hala kiki bon ba Kanaan ba bééna bijôl bi gwét bi bi bééna ngui iloo bi bon ba Israel, kiki bo bikak bi gwét bi bi bééna bakwade ba nhoo, di nla bé ôm Yéhôva nsohi le mbônga wé u bi yon bé ibale bon ba Israel ba bi kadal bé minkoñ nwominsôna (Yôsua 17:16-18; Bakéés 4:13). Bibel i ñunda le, ibale ngim mangéda bon ba Israel ba bi nimis gwét, hala a bé inyu ndok yap.​—Ñañga bôt 14:44, 45; Yôsua 7:1-12.

Tik ngok i mbuu

w15 15/7 32

Baa ni yik hala?

I ngéda kôba, baa loñ Israel i bééna toi mapan kiki Bibel i nkal?

Bibel i nkal le ngim minkoñ mi loñ Kanaan mi bééna mapan, ni le ngandak bie bi bé mu. (1 Bikiñe 10:27; Yôsua 17:15, 18) Ndi i len ini, mut a nla bé pala neebe hala, inyule ngandak minkoñ mu loñ i, mi bi yila ñoñ.

Kaat yada ni hop ngisi le Biblical Israel i ntoñol le “i ngéda kôba i loñ Israel, mapan ma bé ngandak iloo kiki ma yé i len ini.” Dikôa di bé nyonok ni bie ba nsébél ni hop Pulasi le pins d’Alep (Pinus halepensis), chênes de Palestine (Quercus calliprinos) ni térébinthes (Pistacia palaestina). I Séféla, hala wee nkoñ u dikôa u yé ipôla dikôa dikeñi di Yuda ni ngwañ u tuye Méditérané, bie bi sikômôr (Ficus sycomorus) bi bé mu ngandak.

Kaat ipe ni hop Ngisi le Plants of the Bible i nkal le, i len ini ngim minkoñ mi Israel mi gwé ha bé ki bie. Ndi kii i bi bôña? I kaat i i ntoñol le, i jam li, li bi lo ndék ni ndék. I nkônde ki le: “Bôt ba binam ba bi bôk mapan i sal nwom, i bana disi inyu jés bilém, ni i yéñ tjéé ni bikék inyu oñ mandap.”