1-3. (a) Inyuki Ester a nkon woñi i lo i bisu bi nlôm? (b) Mambe mambadga ini yigil i ga timbhe inyu niñ i Ester?

ESTER a ntiige bebee ni ndap kiñe i Susan. A noode yén nwee, ndi ñem wé u mbép bihôô bihôô. Hiki jam munu ndap ini li yé mboñok inyu kônha woñi: Mabap ma simet ma gwé bititii bi balôm ba nyaga ba ba gwé bipapai, lôñni baleñ mimpihlôñgô ni mbondo njéé. Ndap i gwé ki mbiñ i ngok ni miñôôk mi biôñgba. I yé ñoñok i ngii soso tegep mbok bebee ni dikôa di Zagrôs, di di gwé neige i mababat map, yak lép u Kôaspes u tagbege ha makuli. Mam mana momasôna ma bi boña inyu hôñlaha hiki nkén mut bikeñi ni lipémba bi mut nu a nsébél nyemede le “kiñe keñi.” Nyen Ester a nsômbôl pôdôs. Nlô wé nu.

² Nlô wé? Ahasuérus a yé maselna ngandak ni ntén munlôm bingond bi Lôk Yuda bi bi nkon Djob woñi bi nla bana ngôñ i bii.a A ta bé loñge nlôm kiki Abraham, nu a bi neebe maéba ma Djob ni suhulnyu, a nôgôl nwaa Sara. (Bibôdle 21:12) Kiñe Ahasuérus a nyi bé ngandak mam inyu Yéhôva, Nyambe nu Ester lôñni mambén mé. Bebeg le a nyi bé nye tjagda. Ndi a nyi mambén ma loñ Persia, kiki bo ini mbén i nsôña jam lini Ester a nsômbôl boñ. Ndi limbe li jam? Mbén i nkal le nu ni nu a nlo i bisu bi kiñe, ibabé le kiñe a naña nye, a kôli ni nyemb. Kiñe a naña bé nye, ndi to hala, Ester a yé lo i bisu gwé. Nye nunu a yé kôôge bebee ni mbégdé i ndap kiñe, i het kiñe, nu a yii i yééne yé i ane, a nla tehe nye. Bebeg le Ester a nhoñol le ngeñ nyemb yé i nkola.​—Añ Ester 4:11; 5:1.

³ Inyuki Ester a mboñ nya jam i, a yik le a nla wo? Kii ndémbél i hémle i muda tôbôtôbô nunu i nla niiga bés? Di bôk ndugi di béñge lelaa Ester a bi yila kiñemuda i loñ Persia.

Binéñél bi Ester

4. (a) Binéñél bi Ester bi yé lelaa? (b) Inyuki man manyañ isañ nyen a bi néñés nye?

⁴ Ester a yé man nyuu. Di nyi bé bañga jam inyu bagwal bé. Ndik le ba bi o nye jôl le Hadasa, buk i Lôk Héber i i nkobla le “myrte,” loñge puba mbônji. Ngéda bagwal ba Ester ba bi wo, mut wé lihaa wada le Mardôkai, loñge mut ngandak, i bi kon nye ngoo. Mardôkai a yé ñôô Ester, hala wee man manyañ isañ, ndi a yé nye mañ huum. A bi yoñ Ester i mbai yé, a néñés nye kiki ngond yé.​—Ester 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Lelaa Mardôkai a néñés Ester? (b) Imbe niñ Mardôkai bo Ester ba gwé i Susan?

⁵ Mardôkai bo Ester ba yé ikété bon ba Lôk Yuda ba ba bi ke i minkôm i nyañ nkoñ nu loñ Persia, i het bôt ba bé lama yan bo inyu base yap tole mambén map. Ndi Ester a ñadbe Mardôkai ngandak, téntén inyule a niiga nye njee a yé Yéhôva, Nyambe nu konangoo nu a ma pémés litén jé ikété bikuu ngandak ngélé, a ga kônde ki boñ hala. (Lôk Lévi 26:44, 45) Ibabé pééna, Ester bo Mardôkai ba ngwéhna ngandak.

⁶ I nene le Mardôkai a yé mut ngomin i ndap kiñe i Susan, inyule a mbéna yén i nwemel u ndap kiñe lôñni bagwélél ba kiñe bape. (Ester 2:19, 21; 3:3) Kii Ester a bé boñ ngéda a bé nañ? Di nyi bé. Ndi di nla hégda le a mbôñgôl ndap, a téédaga ñôô wé. I nene le ba niñ i pes i tison, het diyeyeba di nyééne. Bebeg a ngwés a nke i bôm, i het ba mbañ gwom bi gôl ni bi silba lôñni gwom bi nyuñga bipe. Ester a bé hoñol bé le kel yada, a’ bana lingwañ lini jolisôna. A nyi bé lelaa yani a mba.

“Su nlam”

7. (a) Inyuki ba bi héya Vasti tel yé i kiñemuda? (b) Lisuk li mba lelaa?

⁷ Kel yada, hilégé hi ntjama ni tison i Susan yosôna, le jam li wonyu li nlona yubda ikété ndap kiñe. Kiñe Ahasuérus a bi naña soso ngand inyu jés dikoo tjé di mbok tjodisôna, a kôôba bijek bilam ni loñge wai, a kal ki le ba sébél kiñemuda le Vasti, nu yak nye a bé lôôs yé ngand ni bôda. Ndi Vasti a bi tjél lo. Hison ni hiun bi ntinde kiñe i bat batipék bé lelaa ba nlama kokse Vasti. Bobasôna ba nkit le ba nlama héya Vasti tel yé i kiñemuda. Jon bagwélél ba kiñe ba mbôdôl yéñ dingonda dilam ikété loñ yosôna, di di yé ngi yi bôlôm. Ikété yap nyen kiñe i mpohol kiñemuda nu mondo.​—Ester 1:1–2:4.

8. (a) Inyuki Mardôkai a nlama bana nduña ngéda a ntehe Ester a nañ? (b) Inyu yoñ, lelaa yak bés di nla bana litehge li kôli li Bibel inyu bilama? (Béñge yak Bingéngén 31:30.)

⁸ Noode le hégda Mardôkai a mbéñge Ester. A yé maséé, ndi a gwé ndék woñi ñem kiki ñôô wé u nañ, u nyila ki nlam mañge muda. Bibel i nkal le: “Hingonda hi hi bana loñge ntel, ni su nlam.” (Ester 2:7) Bibel i nti litehge li kôli inyu bilama: Bi yé loñge, ndi bi nlama kiha ni pék, yak ni suhulnyu. Ibale hala bé, bilama bi yé yañga, bi nyilha ngôk, bi ntinde ki mut i bana bilem bibe bipe. (Añ Bingéngén 11:22.) Baa u ntehe bé le hala a yé mbale? Inyu Ester, baa bilama gwé bi nhôla nye tole bi nyilha nye ngôk? Ngéda y’a kal bés.

9. (a) Kii i ntagbe ngéda bagwélél ba kiñe ba ntehe Ester, inyuki i bagla ni Mardôkai i nlama ba ndutu? (b) Inyuki Mardôkai a nwas le Ester a bii haiden? (Béñge Nkéñég matila.)

⁹ Bagwélél ba kiñe ba nyimbe Ester. Ba nyoñ nye, ba kena nye haa ni Mardôkai, nyoo i ndap kiñe, i i yé u ñwii lép. (Ester 2:8) Ngéda ba mbagal bo, Ester bo Mardôkai ba nok njôghe ngandak, inyule ba yé kiki man bo isañ. Mardôkai a nlama bé ba maséé le ngond yé lihôlôs i bii mut nu a nkon bé Djob woñi, to ibale mut nu a yé kiñe. Ndi Mardôkai a nla bé sôña jam li.b Di nla hégda le Ester a bak a nôgôl maéba ma Mardôkai ngandak ilole ba nkena nye. Nano, nye nunu a yé i ndap kiñe i Susan, a ban-ga ngandak mambadga ikété ño. Imbe niñ i mbem nye nyoo i ndap kiñe?

A nlémél “bôt bobasôna ba ba tehe nye”

10, 11. (a) Nkén homa Ester a yé, a nla pala tinde nye i bana bimbe bilem? (b) Lelaa Mardôkai a ñunda le a ntôñ Ester?

¹⁰ Ester nunu a yé i homa nu a yé mondo ni nkén inyu yé. A yé ipôla “ngandak dingonda,” di di nyôña ikété loñ i Persia yosôna. Dingonda dini, di nlama bé bana minlélém mi bilem, to minlélém mi mahop. Ba mbii bana boñge bôda isi énél i mut ngomin le Hegai, inyu boñ le a ha bo matééda ma ngim ñwii inyu kônde lémés bo, a hoog bo môô ma numb loñge. (Ester 2:8, 12) Ntén homa unu ni ntén niñ unu, u nla pala tinde bana boñge bôda i lôôha bok mis map i bilama, ni i jôp ikété pémsan bo ni bo. Lelaa Ester a’ boñ ni?

¹¹ Mut nye ki nye hana isi a ntôñ bé Ester kiki Mardôkai. Ñañ u nkal bés le hiki kel, a nlo bebee ni ndap i bôda inyu noode yi lelaa Ester a nke. (Ester 2:11) I ndék mañwin a nkôs, bebeg ni njel bagwélél ba ndap bôda, ma nlama kônha nye maséé ngandak. Inyuki?

12, 13. (a) Lelaa bôt ba nkéña Ester ba ntehe nye? (b) Inyuki Mardôkai a yé maséé i yi le Ester a nyelel bé le a yé ngond i Lôk Yuda?

¹² Ester a nlémél Hegai ngandak kayéle a ñunda nye loñgeñem iloo héga, a ti nye dingonda disaambok le di gwélél nye, a ti ki nye loñge liyééne ikété ndap bôda. Bibel i nkal le: “Ndi Ester a léba karis i mis ma bôt bobasôna ba ba tehe nye.” (Ester 2:9, 15) Baa bilama gwé gwotama gwon bi mboñ le bôt ba gwés nye? To, Ester a gwé bilem bilam bipe.

¹³ Kiki héga, di ñañ le: “Ester a yelel bé loñ yé to lihaa jé, inyule Mardôkai a béhe nye le a yelel bañ jam li.” (Ester 2:10) Mardôkai a nti higonda hini maéba le a yelel bañ le a yé ngond i Lôk Yuda; bebeg inyule a ntehe le bôt ba ngwés bé bôt ba Lôk Yuda ngandak i ndap kiñe. Kinje maséé Mardôkai a nok nano i yi le, to hala kiki a ta bé ha, Ester a nôgôl nye, a noñok ki maéba mé ma pék!

14. Lelaa boñge ba wanda ba nla kôna ndémbél i Ester i len ini?

¹⁴ Yak len ini, boñge ba nla kônha bet ba néñés bo tole bagwal bap maséé. Ngéda ba nke haa ni bagwal bap, tole ngéda ba yé ni bôt ba ndéñg, ba nyega, tole ba biundba, ba nla kolba bilem bibe, ba adbe matiñ ma Bibel. Kiki Ester, ibale boñge ba mboñ hala, ba nla kônha ñem u Tata wap nu ngii maséé.​—Añ Bingéngén 27:11.

15, 16. (a) Lelaa Ester a nyoña ñem u kiñe? (b) Inyuki mahéñha ma mbôña i niñ i Ester ma nlama ba ndutu inyu yé?

¹⁵ Ngéda i nkola le Ester a ke i bisu bi kiñe. A nkôs kunde i pohol bieñg gwobisôna a gwé ngôñ, bebeg inyu boñ le a kônde ba nlam. Ndi ni suhulnyu yosôna, a mbat bé bieñg gwo ki gwo, handugi bi Hegai a nkal nye le a yoñ. (Ester 2:15) Bebeg le Ester a nok le bilama gwé gwotama bé gwon bi ga yoña ñem u kiñe; i nene le mbuu u lima ni suhulnyu bi yé bilem bi bi ntôl bé i ndap kiñe. Baa jam a nhoñol li yé maliga?

¹⁶ Bibel i ntimbhe le: “Kiñe i lôôha gwés Ester iloo bôda bape bobasôna, ni nye a léba karis ni loñgeñem bisu gwé iloo dingonda tjodisôna di ngi yi bôlôm, jon a ha nye ntut u ñéñél i ño wé, a yilha nye kiñemuda ño Vasti.” (Ester 2:17) I nlama ba ndutu inyu ngond Lôk Yuda ini i nihbe mahéñha ma yé i bôña i niñ yé: Nyen a yé kiñemuda mondo, nwaa ñénél nu bisu hana isi ha ngéda i! Baa tel yé mondo i mbet nye ño, i yônôs nye ni ngôk? To ndék!

17. (a) Lelaa Ester a ñunda le a nôgôl isañ lihôlôs? (b) Inyuki ndémbél i Ester i yé nseñ inyu yés i len ini?

¹⁷ Ester a nke ni bisu i nôgôl isañ lihôlôs le Mardôkai. A ntééda yak maada mé lôñni bôt ba Lôk Yuda, ndi a mboñ hala bisôsôli. Jam lipe li yé le, ngéda Mardôkai a nyelel jimb li ngim bôt i ñôô inyu nol Ahasuérus, Ester a nôgôl Mardôkai, a béhe kiñe kayéle i bôt ba ba gwéla. (Ester 2:20-23) Ester a ñunda ki le a nhémle Djob inyule a gwé suhulnyu, a bak ki manôgla. Ndémbél i Ester i yé bés nseñ ngandak i len ini, inyule bôt ba ntehe ha bé manôgla kiki lem ilam, ndi ndok ni ngimanôgla gwon bi nai! Ndi bet ba gwé bañga hémle ba ndiihe manôgla kiki Ester.

Ester a mboma manoodana inyu hémle yé

18. (a) Inyuki Mardôkai a ntjél ôôp i bisu bi Haman? (Béñge yak buk isi lipep.) (b) Lelaa bôlôm ni bôdâ ba hémle ba noñ ndémbél i Mardôkai?

¹⁸ Mut wada le Haman a nkôhna tel keñi i ndap Ahasuérus. Kiñe i ntéé nye kiki ñénél nu nyônôs iba ikété loñ yosôna ni ntipék nu kiñe nu bisu. Kiñe i mpémés yak mbén le hiki mut nu a ntehe Haman a nlama ôôp i bisu gwé. (Ester 3:1-4) Ndi mbén ini i ntééñga Mardôkai. A nyi le a nlama nôgôl kiñe, ndi hala a nkobla bé le a nlama ndogbene Djob. Ndutu i yé le Haman a yé man Lôk Agag, hala a nkobla le a yé ikété mbôda i Agag, nu a bé kiñe i Lôk Amalek i mpôdôl Samuel a bi nol. (1 Samuel 15:33) Lôk Amalek i bé bibéba bi bôt ngandak, kayéle ba yila baoo ba Yéhôva ni Israel. Jon Djob a bi bôn litén li Amalek jolisôna tjiba.c (Ndiimba Mbén 25:19) Man Lôk Yuda nu a nhémle Djob a yé mbén i ôôp i bisu bi man Lôk Amalek. Jon Mardôkai a ñôôp bé i bisu bi Haman. Letee ni len, bôlôm ni bôda ba hémle ba yé bebee i nimis niñ yap inyu nôgôl litiñ lini le: “Di nlama nôgôl Nyambe iloo bôt.”​—Minson mi baôma 5:29.

19. (a) Kii Haman a nsômbôl boñ? (b) Kii a mboñ inyu tinde kiñe i nôgôl nye?

¹⁹ Haman a nkala ni hiun. A nyéñ bé ndik nol Mardôkai nyetama, ndi a nsômbôl tjé litén li Mardôkai jolisôna! Inyu tinde kiñe i nôgôl nye, Haman a nkal kiñe bitembee ikolba bôt ba Lôk Israel. Ibabé le a sima jôl jap, a nkal kiñe le litén li li gwééne bé nye nseñ to wada, ni le ba yé “nsandga ni mbaglaga ikété bipes bi disi.” Jam li nlôôha libe li yé le, a nkal le ba nôgôl bé mambén ma kiñe, ni le ba yé bibéba bi bôt bi bi nkolba ngomin.d Ahasuérus a nti Haman béndél yé i kiñe, inyu band to imbe mbén a nyéñ pémés.​—Ester 3:5-10.

20, 21. (a) Lelaa Mardôkai ni Lôk Yuda i loñ Persia ba nleege mbén Haman a mpémés? (b) Kii Mardôkai a nyemhe Ester le a boñ?

²⁰ Hala a nom bé, bakil hosi ba ntjama ni loñ yosôna inyu legel unu ñwin, u u nkobla nyemb inyu bon ba Lôk Yuda. Noode le hégda masu ma bôt ba Yérusalem ngéda ñwin u mpam yak nyoo i boni, i het minyégla mi bon ba Lôk Yuda, mi mi bi nyodi i Babilôn, mi noode oñ lipénd inyu sôñ tison. Bebeg le ngéda Mardôkai a nok ñwin u, a nhoñol bo, a hoñol yak mawanda mé ni bôt bé ba lihaa i Susan. Ñem u nsagi Mardôkai, a kan mbot yé, a haba minsugut, a kôp libu i ño wé, a kahal lond i ñemkété tison. Ha nyen Haman a yii yé ni kiñe, ba nyok. Ndutu i bon ba Lôk Yuda ni i mawanda map ma ma yé i Susan, i nkal bé nye to jam.​—Añ Ester 3:12–4:1.

²¹ Mardôkai a nyi le a nlama boñ jam inyu sôñ Lôk Yuda, ndi kii a nla boñ? Ester a nok le Mardôkai a yé ikété njiiha, jon a ñéble nye mambot, ndi Mardôkai a ntjél le ba hôgbaha nye. Bebeg a bi tégbaha jôga li ngéda i badba inyuki Yéhôva a bi nwas le ba yoñ ngond yé, ni le i yila nwaa kiñe i i yé haiden. Ndi i nene le nano, a mbôdôl nok inyuki. Mardôkai a nlegel kiñemuda ñwin i bat nye le a soohe kiñe “inyu loñ yé.”​—Ester 4:4-8.

22. Inyuki Ester a nkon woñi i ke i bisu bi nlô wé nu a yé kiñe? (Béñge yak buk isi lipep.)

²² Ngéda Ester a nok ñwin u, ñem u nsagla nye. Hala a yé manoodana makeñi inyu hémle yé. Ndimbhe a nti Mardôkai i ñunda le a nkon woñi. A nhôñlaha nye mbén i kiñe, i i nkal le ibale mut a nlo i bisu bi kiñe ibabé le kiñe nyen a naña nye, a nwo. A nla ndik pei nyemb ibale kiñe a nand nye ntoñgo wé. Baa Ester a kôli hoñol le kiñe a’ nand nye ntongo wé? Baa a ga kôhna bé nlélém jam kiki Vasti nu a bi tjél nôgôl mbén i kiñe? Ester a nkal Mardôkai le hala a yé 30 ma dilo le kiñe a naña bé nye! Baa kiñe a nhôya ndik nye, tole a ngwés ha bé nye hala kiki a nhéñha mahoñol hiki ngéda?e Ester a kôli kon woñi.​—Ester 4:9-11.

23. (a) Kii Mardôkai a nkal Ester inyu lédés hémle yé? (b) Inyuki di kôli kôna Mardôkai?

²³ Mardôkai a mpôdôs Ester ni bibuk bi ngui inyu lédés hémle yé. A nkal nye le ibale a ntjél boñ jam li, tohi i Lôk Yuda i ga lôl homa numpe. Ndi nyemede a bem bañ le a mpei. Mardôkai a ñunda hana le a nhémle Yéhôva ngandak, nu a ga nwas bé le litén jé li tjé, a nla bé ki to nwas mimbônga nwé le mi yon bé. (Yôsua 23:14) Ha nyen Mardôkai a nkal Ester le: “Njee a nyi too u njubul ikété ane inyu ngéda kiki ini?” (Ester 4:12-14) Ni ntehe bé le di kôli kôna ndémbél i Mardôkai? A mbôdôl Yéhôva Djob ñem ni ñem wé wonsôna. Baa yak bés di gwé nya hémle i?​—Bingéngén 3:5, 6.

Hémle i nyémbél woñi u nyemb

24. Lelaa Ester a ñunda le a gwé hémle ni makénd?

²⁴ Ngéda i nkola le Ester a yoñ makidik. A mbat Mardôkai ni bon ba Lôk Yuda bape, le ba sôga je dilo daa. Bibuk bi nsôk mu ñwin a nlegel bo bi ñunda le a gwé hémle ni makénd. A nkal le: “Ibale me ntjiba, wee me tjibga.” (Ester 4:15-17) Bibuk bi, bi ntihba bés letee ni len. I nla ba le mu dilo di tjo daa, Ester a nsoohe iloo kiki a mah bé soohe i niñ yé. Sôk i nsôk, ngéda i ke i bisu bi kiñe i nkola. A nhaba mambot mé ma kiñemuda ni bieñg bilam inyu lémél kiñe. I mbus, nye nu a yé ke.

25. Toñol lelaa mam ma ntagbe ilole Ester a nlo i bisu bi nlôm.

²⁵ Kiki di mbôk di kal i bibôdle bi yigil, Ester nunu a yé ke i tehe kiñe. Baa u yé nôgda lelaa ñem wé u yé bép ni ngui ni lelaa a nsoohe Yéhôva ikété ñem? Nye nunu a njôp i ndap kiñe het a nla tehe kiñe Ahasuérus a yii i yééne yé i ane. Bebeg le a nleñ mis i béñge su u kiñe inyu noode añ mahoñol mé. Ibale a nlama bem, hiki linut li nene nye ngim ngeñ. Sôk i nsôk, nlôm a ntehe nye. A mbôk ndugi a hel, mbus a nwemla. A lek nye ntoñgo wé u gôl!​—Ester 5:1, 2.

26. (a) Inyuki i mbéda bañga bikristen makénd kiki Ester? (b) Inyuki nson u Ester u yé bôdôl mbôdlak?

²⁶ Ester a nkôs kunde i pot ni kiñe. Ester a nhémle Djob, a nlek ki joo inyu liten jé. A yé loñge ndémbél i hémle inyu bagwélél ba Djob ba ngéda yosôna. I len ini, bañga bikristen i ndiihe ndémbél ilam ini. Yésu a bi kal le bôt ba ga yimbe bañga yé banigil inyule i mba bebee i wo inyu unda gwéha. (Añ Yôhanes 13:34, 35.) Mut a nla bé unda ntén gwéha u ibale a gwé bé makénd kiki Ester. Lelaa a mboñ inyu yis kiñe le ntipék wé nu a ngwés le Haman, a njubul nye jimb? Kii a mboñ inyu sôñ litén jé? Yigil i noñ i ga timbhe mambadga ma.

1-3. (a) Baa hala a yé jam li ntomb inyu Ester i kôôge bebee ni yééne i ane i nlôm? (b) Lelaa kiñe a nleege Ester?

ESTER a yé kôôge bebee ni yééne i ane, ñem wé u mbép ni ngui. Mbok yosôna i yé nwee kayéle a nok makôô mé kiki ma nke munu isi, yak kiki mambot mé ma nwagha. A gwé bé ngéda i béñge bilama bi ndap kiñe, mbiñ i ngok i i yé mu, to nyôl u u yé mboñok ni mabam ma e sidar, ma ma nlôl letee ni Lébanôn. Mahoñol mé momasô ma yé mbogok yak mut a yii i yééne i ane. Niñ i Ester i yé i moo ma mut nu.

² Kiñe a nun Ester kiki a nkôôge nye bebee. I mbus, a nand nye ntoñgo wé, hala a nkobla le Ester a’ wo bé. Ni liboñok lini, kiñe a ñunda le a nwéhél nye to hala kiki a nlo i bisu gwé ibabé le a naña nye. Kiki a mpam bebee ni yééne i ane, Ester a nsambal woo, a tihba lisuk li ntoñgo u kiñe lôñni ñem u mayéga.​—Ester 5:1, 2.

³ Hiki yom i Kiñe Ahasuérus i ñunda le a gwé lipémba ni lingwañ. I nene le mambot ma bikiñe bi Lôk Persia ha ngéda i, ma bé hee mbôgôl ni mbôgôl didun di dolar. Ndi Ester a nyimbe le nlôm a mbéñge nye ni mis malam; a ngwés yaga nye wé ntén. A nkal Ester le: “A kiñemuda le Ester, u mbat kii? U nyagal ki kii? Ngo to i ba yaa pes ane yada, y’a tina we!”​—Ester 5:3.

4. Imbe ndutu Ester a nke boma?

⁴ Ester a ñunda le a gwé hémle i ngui ni makénd. A mban ñem, a loo i bisu bi kiñe inyu sôñ litén jé le li tjiba bañ. Ipam nano, mam ma yé tagbe loñge, ndi ndutu i ngi yii i bisu. A nlama kwés ini kiñe i ngôgôp nkaa le ntipék wé nu a mbôdôl ñem a nlugha nye le a tjé litén li Ester jolisô. Lelaa a’ bôdôl nkwel? Kii hémle yé i niiga bés?

A mpohol “ngéda i pot” ni pék

5, 6. (a) Lelaa Ester a noñ yom i yé ntilga i kaat Ñañal 3:1, 7? (b) Inyuki di nla kal le Ester a nkwélés nlôm ni pék?

⁵ Baa Ester a nlama yelene kiñe jam li, i bisu bi bôt bobasô? Ibale a mboñ hala, kiñe a nla wo nyuu. Hala a nla ki ti Haman pôla i tañ bisoman bi. Kii a nlama ni boñ? Mbôgôl ni mbôgôl ñwii i bisu bi ngéda, kiñe Salômô a tila le: “Hiki jam li gwé wé ntéak ngéda, . . . ngéda i mom nwee, ni ngéda i pot.” (Ñañal 3:1, 7) Di nla hégda le mut hémle le Mardôkai a bi lama niiga ngond yé ngwalakbel nya matiñ i. I nene le Ester a bi tibil nok nseñ u yé i pohol “ngéda i pot.”

⁶ Ester a nkal kiñe le: “Ibale hala a nlémél kiñe, wee kiñe ni Haman ba loo len i dina me nkôôbana kiñe.” (Ester 5:4) Kiñe a neebe, a ti Haman oda le a tôl bañ. Baa u ntehe lelaa Ester a mpot ni pék? A nyidis nlôm i mis ma bôt, a pohol ki loñge homa inyu toñle nye nduña yé.​—Añ Bingéngén 10:19.

7, 8. (a) Lelaa Ester a nkôôba dina jé li bisu? (b) Kii Ester a mbem inyu pôdôs kiñe?

⁷ Ibabé pééna, Ester a ntibil kôôba i dina li, a nlamb bijek nlôm a nlôôha gwés. A nkôôba yak loñge wai le ngéda bakén bé ba nyo yo, ba kahal nwemla. (Tjémbi 104:15) Ahasuérus a ntégbaha loñge ngéda ngandak. Mbus ha, a témb a bat Ester yom a nyéñ. Baa ngéda i nkola le a pot?

⁸ Ester a nyi le to! Ndi a naña kiñe bo Haman i dina li nyônôs iba, i kel i noñ. (Ester 5:7, 8) Ndi kii a ngi bemek inyu pot? U hôya bañ le mbén i bi pam le Ester ni litén jé ba nlama tjiba. Inyu hala nyen Ester a nyéñ loñge ngéda inyu pot, he la bé ngandak bôt i nwo. Jon a nhônba inyu kônde unda nlôm le a ngwés nye ngandak.

9. (a) Inyuki wongut i yé lem ilam kiyaga? (b) Lelaa di nla kôna wongut i Ester?

⁹ Wongut i yé lem ilam ngandak, ndi i ntôl bé. To hala kiki ñem u ségi nye le a pala pot, Ester a mbem loñge ngéda. Ndémbél yé i yé nseñ ngandak inyu yés inyule bésbobasôna di ntehe ngitelepsép. Ibale di nsômbôl kwés mut ngomin nkaa le a kodol ngim jam, di nlama kôna Ester, di bana wongut kiki nye. Kaat Bingéngén 25:15 i nkal le: “Ni ngandak lima nyen ba ñôt ñane, yak hilémb hi mpot mayembe hi’a bôk hés.” Ibale di mbana wongut, di bem loñge ngéda, di pot ki ni ñemlima kiki Ester; d’a yémbél yak ngolba i nlet kiki hés. Baa Yéhôva, Djob li Ester, a nsayap pék ni wongut yé?

Wongut i nlona telepsép

10, 11. (a) Kii imboñ le Haman a kañ su i ngéda a nyodi i dina li bisu? (b) Mambe maéba nwaa ni mawanda mé ba nti nye?

¹⁰ Wongut i Ester i mboñ le mam ma tagbe i nya i yé hélha. Haman a nyodi i dina li bisu, a bak “maséé, ñem u hagak ki” nye le kiñe bo nwaa ba nti nye nya lipém i. Ndi ngéda Haman a mpam i likôga li ndap kiñe, a ntehe Mardôkai, man Lôk Yuda nu a ntjél ôôp i bisu gwé. Kiki pes jôm ni itan munu kaat ini i mbôk i niiga bés, Mardôkai a ntjél bé ôôp inyule a ngwés bé suhul nyemede isi ngomin, ndi kiññem yé lôñni maada mé malam ni Yéhôva mon ma nsôña nye i boñ hala. Ndi Haman a ntehe bañ nye, “a legda ni hiun.”​—Ester 5:9.

¹¹ Ngéda Haman a nkal nwaa lôñni mawanda mé jam li, ba nti nye maéba le a kôôba kék i gwé ntel u 22 méta, a bat ki kiñe kunde i péni Mardôkai mu. Hala a nlémél Haman ngandak. I nlélém ngéda, a nti oda le ba pala bôñha kék i.​—Ester 5:12-14.

12. (a) Kii i mboñ le kiñe a bat le ba éñél nye bikôntô bi loñ? (b) Limbe jam li ñéña mu?

¹² Ndi kiñe a nañal nkoda i u u. Bibel i nkal le: “Kiñe i la bé ke ’ilo i u u,” kayéle a ti oda le ba lona bikôntô bi loñ, ba añ ki gwo i bisu gwé. Mu kiki ba ñañ, yak jimb inyu nol Ahasuérus, li Mardôkai a bi yelel, li éña. Kiñe a ngi hoñlak jam li. Ba bi gwel i bôt ba bi jubul nye i jimb, ba nol bo. Ndi kii ba bi bôñôl Mardôkai nu a bi yelel i jimb li? Kiki kiñe a mbat mbadga i, ba timbhe nye le ba bi bôñôl bé nye yom yo ki yo.​—Añ Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Lelaa mam ma mbôdôl ôbi inyu Haman? (b) Kii nwaa ni mawanda ma Haman ma nkal nye?

¹³ Kiki kiñe a nok hala, a unup. A nsômbôl yi bambe bôt ba ngomin ba yé ha bebee, ba ba nla hôla nye i kodol jam li. Loñge jam, Haman a yé ha. I nene le a mpule i ndap kiñe i kegla ini inyu bat kunde i nol Mardôkai. Ndi Haman nye ngi to pot, kiñe a bat nye le a kal nye lelaa ba nla ti i mut kiñe a ngwés lipém. Kiki a nhoñol le nyen kiñe a mpôdôl, a nkal le ba nlama ti mut nu lipém i mbamba: Ba ha nye mbot i kiñe, ba bédi nye ngii hosi i kiñe; mut ngomin a hiômna nye i tison i Susan yosôna, ndi a béghak nye i mis ma bôt bobasôna. Noode le hégda lelaa su u nsañ Haman ngéda a nok le Mardôkai nyen a nlama kôhna lipém li. Ndi njee kiñe a mpohol inyu bégés Mardôkai i mbamba? Haman nyemede mede!​—Ester 6:4-10.

¹⁴ Lôñni liyot jolisôna nyen Haman a mboñ bôlô ini, i i yé kokse keñi inyu yé. Ngéda a mal, a nke ngwéé i mbai yé. Lisañ lini, nwaa ni mawanda mé ba nkal nye le ba ntehe bé jam li loñge; le a yé mbén i yémbél i sañ a njôs Mardôkai.​—Ester 6:12, 13.

15. (a) Wongut i Ester i nlona nye bimbe bisai? (b) Inyuki “i bana lem i bem,” i yé loñge jam?

¹⁵ Wongut i Ester i ntinde nye i bem le kel ipe i tagbe ilole a mbat kiñe jam a gwé ngôñ. Hala a nti Haman ngéda le a tibil tém soñ yé nyemede. Ni ntehe bé le Yéhôva nyen a mboñ le kiñe a lal péé? (Bingéngén 21:1) Inyu hala nyen Bibel i nkal le di ba “bebee i bem” Djob! (Añ Mika 7:7, MN.) Ibale di mbem Djob, a nla mélés mandutu més iloo kiki di nla hégda bésbomede.

A mpot ni makénd

16, 17. (a) Lelaa “ngéda i pot’ i nkola inyu Ester? (b) Mambe maselna ma yé ipôla Ester ni Vasti, nlômbi nwaa kiñe?

¹⁶ Ester a nla bé boñ le kiñe a hônba iloo ha. I dina li nyônôs iba, a nlama kal kiñe jam a gwé i ñem. Ndi lelaa a’ boñ hala? Kiñe nyemede nyen a nti Ester pôla i, ngéda a ntémb a bat nye kii i nkon nye ngôñ. (Ester 7:2) “Ngéda i pot” i nkola inyu Ester.

¹⁷ Di nla hégda le Ester a mpala soohe ikété ñem wé, mbus a kal le: “Ibale me nléba karis i mis moñ, a kiñe, ni ki le ibale hala a nlémél kiñe, ti me niñ, yon me nyagal, yak loñ yem, yon me nyét.” (Ester 7:3) Baa u ntehe le Ester a ñunda kiñe le a mbôdôl nye ñem le a ga pémés mbagi sép? Ester a yé maselna ngandak ni Vasti, nlômbi nwaa kiñe, nu a bi kôôba yan nlôm! (Ester 1:10-12) Jam lipe li yé le, Ester a ñôm bé kiñe nsohi le a gwé njom i bôdôl Haman ñem. Ndi a nsoohe kiñe le a sôñ nye le a pei nyemb.

18. Lelaa Ester a nyelene kiñe jam li ntééñga nye?

¹⁸ I jam Ester a mbat li nlama hélés kiñe ngandak, li ntihba ki nye ñem. Njee a mban ñem i boñ kiñemuda béba? Ester a nkônde kal le: “Me ni loñ yem di nuñlana le ba bôm bés, di nôla, di tjiba. Ibale di nuñlana ndigi i ba minkol ni ngond mabii, ki me nyén nwee. Ndi njiiha ini i kôli bé, hala kiki i ntihba kiñe.” (Ester 7:4, MN) Yimbe le Ester a mpôdôl jam li ntééñga nye ni maliga, a kônde ki le a bak le a yén nwee ibale ba yilhaga ndik bo minkol. Ndi a nlama añle kiñe nyemb i litén jé inyule yak kiñe a ga nimis mu.

19. Kii ndémbél i Ester i nla niiga bés inyu bana likeñge li ôt mut i boñ jam?

¹⁹ Ndémbél i Ester i niiga bés likeñge li ôt mut i boñ jam. Ibale jam li ntééñga we, ndi u nlama kwélél jo ni mut u ngwés tole ni mut nu a gwé kunde i ngii yoñ, yi le u nlama bana hônba, bibañga bi ntina lipém, u podok ki ni maliga.​—Bingéngén 16:21, 23.

20, 21. (a) Lelaa Ester a nyelel jimb li Haman? (b) Hala a ntinde kiñe i boñ kii? (c) Ngéda Haman a nyeli, lelaa a ñunda le a yé hikokoñ?

²⁰ Ha nyen Kiñe Ahasuerus a mbat le: “Njee nu? A yé hee, nu a nhégda i boñ hala i ñem wé?” Baa u ntehe Ester a nand noo, a kalak le: “Nkolba ni mbala a yé Haman, béba mut ini.” Haman nunu ñem u nsagi, mbolo yé i nyeli. Noode hégda lelaa kiñe a nkala ni hiun ngéda a nyi le ntipék wé nu a bôdlak ñem, nyen a lugha nye i sane mbén i i nti oda i nol nwaa wé nu gwéha. Kiñe a mpala pam inyu ke i wom u ndap kiñe, inyu tibil soñda.​—Ester 7:5-7.

²¹ Haman a yé hikokoñ hi mut mandon. Kiki a nyeli, nye nunu a nkwo i makôô ma kiñemuda inyu soohe nye. Ngéda kiñe a ntémb a loo, a nkoba Haman i ngii nañi i kiñemuda, a soohege nye. Ikété hiun, a nkal le Haman a yé noode nañlana nwaa wé ikété ndap yé nyemede kiñe. Haman a nôgda le nyemb yé i nkola. Ba nhô Haman su, ba kena nye. Ñwak kiñe wada u nkal kiñe le Haman a bi téé mbôñgô kék inyu péni Mardôkai. Ahasuérus a nti oda ngélé yada le ba péni Haman mu kék i.​—Ester 7:8-10.

22. Lelaa ndémbél i Ester i niiga bés le di lehel bañ ñem, di bana bañ bibuk bibe, di nimis bañ to hémle yés?

²² Munu nkoñ isi wés het ngitelepsép i nai, di nla pala hoñol le di yé mbén i kôhna mbagi sép. Baa yak we u ma bana mahoñol ma? Ester nye a bi lehel bé ñem, a bi bana bé nyo mbe, a nimis bé to hémle yé. Ngéda ngeñ yé i bi kola, a bi pot ni makénd inyu nit maliga, a bana ki hémle le kiki a mboñ jé, yak Yéhôva a ga boñ jé. Yak bés di nlama boñ nlélém! Ibôdôl i dilo di Ester, Yéhôva a nhéñhaga bé. A ngi gwé ngap i gwel bibéba bi bôt ikété dipa tjap bomede, kiki a boñ ni Haman.​—Añ Tjémbi 7:12-17.

A yé bebee i ti nyemede nkikip inyu litén jé

23. (a) Lelaa Kiñe i mbom Mardôkai bo Ester? (b) Lelaa mbañ Yakôb a bi ti i nañi yé i nyemb i bi yônôl Benyamin? (Béñge nkéñég matila le “Mbañ i bi yon.”)

²³ Kiñe a nsôk a yi njee Mardôkai a yé toi: Nyen a bi yelel jimb ba bi ôô inyul nol nye kiñe, a bak ki isañ lihôlôs nu Ester. Ahasuérus a nti nye tel i Haman, kayéle a yila mut nu bisu i mbus kiñe. Kiñe i nti Ester soso ndap i Haman ni ligwañ jé jolisôna. Ester a ntéé Mardôkai i ngii ndap i.​—Ester 8:1, 2.

24, 25. (a) To hala kiki a bi mal yelel jimb li Haman, inyuki nduña i Ester i yé ngi mal? (b) Lelaa Ester a ntémb a lek joo jé inyu ngélé i nyônôs iba?

²⁴ Nano kiki Ester bo Mardôkai ba mpei, baa nduña i kiñemuda i mal? To, inyule a ntôñ ndik bé nyemede. Ha ngéda i, mbén i Haman inyu nol Lôk Yuda yosôna i bé ke ni nkoñ wonsôna. Inyu tibil pohol hilo a bé lama yônôs njômbi yé, i nene le Haman a bi gwélél makañ, a leñ Pur tole mbam. (Ester 9:24-26) Ngandak sôñ i bé lama tagbe ilole kel i i nkola. Ndi, ngéda i mpala tagbe. Baa ba nla keñgle njiiha ini?

²⁵ Kiki Ester a ntôñ ndik bé nyemede, a ntémb a nlek joo jé. A ntiimba ke i bisu bi kiñe ibabé le nunu a naña nye. Lini lisañ, a ñee inyu litén jé, a soohe nlôm le a héñha mbén yé. Ndi mambén kiñe i Persia i mpémés ma nla bé héñhana. (Daniel 6:12, 15) Jon kiñe a nti Ester bo Mardôkai kunde i tila mbén i mondo. Ini mbén i nti Lôk Yuda kunde i sôñ bomede. Bakena ñwin i ngii hosi ba nke bahoma bobasôna ba nkoñ, inyu legel Lôk Yuda unu ñwin nlam. Hanano Lôk Yuda i ntémb i bana botñem. (Ester 8:3-16) Di nla hoñol lelaa Lôk Yuda i bé yoñ bijôl bi gwét mu soso nkoñ u wonsôna, i kôôbaga inyu jo gwét, jam le ba bé bé le ba boñ ibale mbén mondo i pam bé. Ndi mbadga i nlôôha ba nseñ i yé le: Baa “Yéhôva nu mintôñ” a’ ba ni litén jé?​—1 Samuel 17:45.

26, 27. (a) Umbe ntén yémbél Yéhôva a bi ti litén jé? (b) Tjiba i bon ba Haman i nyônôs imbe mbañ?

²⁶ Hilo hi gwét hi nkola bañ, litén li Djob li yé nkôôbaga. Hanano, yak bôt ba ngomin ba nkoñ Persia ba yé i pes yap, inyule ñwin u nke homa nyensôna le mut nu bisu i mbus kiñe a yé man Lôk Yuda le Mardôkai. Yéhôva a nhôla litén jé i yémbél gwét i nya i mbuma ñañ. Ibabé pééna, nyen a nsôñ litén jé, kayéle a sôña baoo bap i boñ bo béba.a​—Ester 9:1-6.

²⁷ U héya hala, Mardôkai a nla bé tibil gwel nson ikété ndap Haman, inyule ntel bon ba béba mut ini ba yé i niñ, a’ kon woñi inyu niñ yé. Jon yak bo ba bi nôla. (Ester 9:7-10) Hala a nyônôs mbañ yada i Bibel, inyule Djob a bi bôk pot inyu tjiba i Lôk Amalek yosôna inyule ba bi unda le ba yé baoo bakeñi ba litén li Djob. (Ndiimba Mbén 25:17-19) I nene le bon ba Haman ba bé yaga ikété bôt ba nsôk ba lini litén Djob a bi tiihe.

28, 29. (a) Inyuki sômbôl i Djob i bé le Ester ni litén jé ba jo gwét? (b) Inyuki Ester a yé bés loñge ndémbél i len ini?

²⁸ To hala kii a bé a ngi yii ngond muda, Ester a bi gwel minson minkeñi, kiki bo i kôôba mambén ma ma bi lona gwét ni tjiba. Hala a bé bé jam li ntomb. Sômbôl i Yéhôva i bé le ba sôñ litén jé le li tjiba bañ; mu litén li Israel nyen Mésia a bé lama lôl, nyetama ki nyen a yé botñem inyu bôt ba binam bobasôna! (Bibôdle 22:18) I len ini, bagwélél ba Djob ba yé maséé i yi le, ngéda Mésia a bi lo hana isi, hala wee Yésu, a bi sôña banigil bé i ke i gwét.​—Matéô 26:52.

²⁹ To hala, bikristen bi nyoñ ngaba i gwét i pes mbuu. Satan a yé nayak i mélés hémle yap ipañ Yéhôva. (Añ 2 Korintô 10:3, 4.) Kinje bisai di gwé le Ester a nyigle bés ndémbél ilam! Yak bés di kôna nye. Inyu unda le di gwé bañga hémle, di gwélél pék ni wongut inyu ôt bôt i yoñ makidik, di bana makénd, di ba ki bebee i lek joo jés inyu sôñ lôk kéé yés i bôlôm ni i bôda.