JASIN FƐ NGA MATIE KLƐLI’N
1 Fluwa nga kan Zezi Klisi* i ndɛ.* Ɔ ti Davidi i wa,*+ i kusu ti Abraamun i wa.+
Izaaki wuli Zakɔbu.+
Zakɔbu wuli Zida+ nin i niaan bian mun.
3 Zida wuli Perɛzi nin Zeraki.+ Ɔ nin Tamaa yɛ be wuli be-ɔ.
Perɛzi wuli Ɛzrɔn.+
Ɛzrɔn wuli Ramun.+
4 Ramun wuli Aminadabu.
Aminadabu wuli Nasɔn.+
Nasɔn wuli Salmɔn.
5 Salmɔn wuli Boazi. Ɔ nin Raabu yɛ be wuli i-ɔ.+
Boazi wuli Obɛdi. Ɔ nin Riti yɛ be wuli i-ɔ.+
Obɛdi wuli Zese.+
Davidi wuli Salomɔn.+ Ɔ nin Iri i yi’n yɛ be wuli i-ɔ.
Roboamun wuli Abia.
Abia wuli Aza.+
Zozafati wuli Zoramun.+
Zoramun wuli Oziasi.
Zotamun wuli Akazi.+
Akazi wuli Ezekiasi.+
Manase wuli Amɔn.+
Amɔn wuli Zoziasi.+
11 Zoziasi+ wuli Zekoniasi+ ɔ nin i niaan bian mun. Blɛ mɔ bé wá trá Zifu’m bé kɔ́ Babilɔnin’n, i nun yɛ ɔ wuli be-ɔ.+
12 Kɛ be trali be ɔli Babilɔnin’n, Zekoniasi wuli Seatliɛli.
Sealtiɛli wuli Zorobabɛli.+
13 Zorobabɛli wuli Abiidi.
Abiidi wuli Eliakimun.
Eliakimun wuli Azɔɔ.
14 Azɔɔ wuli Zadɔku.
Zadɔku wuli Akimun.
Akimun wuli Eliidi.
15 Eliidi wuli Eleazaa.
Eleazaa wuli Matan.
Matan wuli Zakɔbu.
16 Zakɔbu wuli Zozɛfu m’ɔ ti Mari i wun’n. Bla sɔ’n yɛ ɔ wuli Zezi+ mɔ be flɛ i Klisi’n niɔn.+
17 Ɔ maan kɛ ɔ fɛ i Abraamun blɛ su m’ɔ́ fá jú Davidi blɛ su’n, be kwlaa be ti sran akpasua blu-nin-nnan (14). Kɛ ɔ fɛ i Davidi blɛ su m’ɔ́ fá jú blɛ mɔ bé trá Zifu’m bé kɔ́ Babilɔnin’n, be ti sran akpasua blu-nin-nnan (14). Kɛ ɔ fɛ i blɛ mɔ be trali be ɔli Babilɔnin m’ɔ́ fá jú Klisi blɛ su’n, be ti sran akpasua blu-nin-nnan (14).
18 Wafa nga Zezi Klisi i awuliɛ’n yoli’n yɛ: Blɛ mɔ i nin Mari nin Zozɛfu be sunnzunnin kɛ bé já’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan ɔ wunnzɛli,+ kusu nn be nin-a tranman likawlɛ kɛ sran kun nin i yi sa. 19 Sanngɛ kɛ mɔ i wun Zozɛfu ti seinfuɛ’n ti’n, ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ gúɛ i ɲin ase sran’m be ɲrun. Ɔ maan ɔ sunnzunnin kɛ ɔ́ yrɛ́ i nvialiɛ nun.+ 20 Sanngɛ kɛ ɔ buli sa sɔ’m be akunndan wieli’n, Zoova* i anzi kun wa yili i wun nglo kleli i laliɛ nun. Ɔ seli i kɛ: “Zozɛfu, Davidi wa, nán srɛ kun wɔ, fa ɔ yi Mari kɔ ɔ bo. Afin ba mɔ w’a wunnzɛ i lɛ’n, ɔ fin Ɲanmiɛn wawɛ’n.+ 21 Ɔ́ wá wú ba yasua kun. Tɔn i dunman Zezi.*+ Afin ɔ́ wá dé sran mun be sa tɛ’m be nun.”+ 22 I kwlaa sɔ’n juli naan ndɛ nga Zoova* sinnin i nuan ijɔfuɛ’n i lika kannin’n, ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: 23 “An nian! Talua m’ɔ nin-a siman bian’n, ɔ́ wá wúnnzɛ, yɛ ɔ́ wú ba yasua kun. Kpɛkun bé wá tɔ́n i dunman Emaniɛli.”+ I bo’n yɛle kɛ “Ɲanmiɛn nin e o nun.”+
24 I sin’n, Zozɛfu tinngeli. Kpɛkun kɛ nga Zoova* i anzi’n kleli i kɛ ɔ yo’n sa’n, ɔ fɛli i yi’n ɔli i bo. 25 Sanngɛ ɔ nin i b’a siman sua lele ɔ wuli ba yasua kun,+ yɛ ɔ tɔnnin i dunman Zezi.+
2 Be wuli Zezi Zide asa’n su lɔ klɔ nga be flɛ i Bɛtleɛmun’n su.+ Blɛ sɔ’n nun’n, nn Erɔdu*+ yɛ ɔ ti famiɛn’n niɔn. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, nzraama kannganfuɛ’m be fin wia afiliɛ lɔ be bali Zerizalɛmun lɛ. 2 Be usali kɛ: “?Zifu’m be famiɛn nga be wuli i’n, ɔ o nin?+ Afin i nun mɔ e o wia afiliɛ lɔ’n, e wunnin i nzraama’n. Ɔ maan e bɛli i ayɛ yilɛ.”* 3 Kɛ Famiɛn Erɔdu tili ndɛ sɔ’n, i akunndan’n sanngannin. Be kwlaa nga be o Zerizalɛmun lɛ’n be akunndan’n sanngannin wie. 4 Ɔ maan ɔ yiayiali Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun, nin mmla klɛfuɛ’m be kwlaa. Kpɛkun ɔ usali be lika nga ɔ ti mɔ be wu Klisi’n.* 5 Be seli i kɛ: “Bɛtleɛmun+ m’ɔ o Zide asa’n su’n, i su lɔ-ɔ. Afin ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n klɛli’n yɛ: 6 ‘Yɛ wɔ, Bɛtleɛmun, wɔ mɔ a o Zida mɛn’n nun’n, nán maan Zida klɔ’m be siefuɛ’m be bu i kɛ a ti klɔ kaan mlɔnmlɔn. Afin siefuɛ kun wá fín ɔ nun fíte. Ɔ́ wá nían Izraɛli m’ɔ ti min nvle’n i lika kɛ bua tafuɛ sa.’”+
7 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Erɔdu flɛli nzraama kannganfuɛ mun nvialiɛ nun. Kpɛkun ɔ usali be blɛ trele nga nzraama’n fiteli’n i nun kpa. 8 Kpɛkun ɔ sunmannin be Bɛtleɛmun lɔ. Ɔ seli be kɛ: “Amun wɔ naan amun ko kunndɛ bakan sɔ’n kpa. Kɛ amun ko wun i’n, amun bla be wa kan kle min naan n kusu n ko yi i ayɛ wie.” 9 Kɛ be tieli famiɛn’n i nuan ndɛ wieli’n, yɛ be ɔli-ɔ. Kpɛkun nzraama nga i nun mɔ be o wia afiliɛ lɔ be wunnin i’n,+ ɔ dunnin mmua be ɲrun lele ɔ ko jrannin lika nga bakan’n wo lɛ’n i su nglo. 10 Kɛ be wunnin kɛ nzraama’n w’a jran’n, be klun jɔli kpa. 11 Kɛ be wluli sua’n nun lɔ’n, be wunnin bakan’n nin i nin Mari. Be kotoli i bo. Be tikeli be buati’m be su, kpɛkun be mɛnnin i sika ɔkwlɛ nin ansan ufue, yɛ miri. 12 Sanngɛ laliɛ nun’n,+ Ɲanmiɛn wlali be su nun kɛ nán maan be sa be sin Erɔdu wun lɔ kun. I sɔ’n ti’n, be fali atin uflɛ be ɔli be mɛn’n nun.
13 Kɛ be ɔli’n, Zoova* i anzi’n yili i wun nglo kleli Zozɛfu laliɛ nun.+ Ɔ seli i kɛ: “Jaso, fa bakan’n nin i nin’n naan wanndi kɔ Ezipti lɔ. Ka lɔ lele saan m’an se wɔ kɛ a jaso lɔ, afin Erɔdu su wa kunndɛ bakan’n naan ɔ́ kún i.” 14 Ɔ maan Zozɛfu jasoli, kpɛkun kɔnguɛ’n ɔ fali bakan’n nin i nin’n ɔli Ezipti. 15 Ɔ kali lɔ lele Erɔdu wuli. I lɛ nun’n, ndɛ nga Zoova* sinnin i nuan ijɔfuɛ’n i lika kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Ɔ seli kɛ: “N flɛli min wa yasua’n naan ɔ jaso Ezipti lɔ.”+
16 Kɛ Erɔdu wunnin kɛ nzraama kannganfuɛ’m b’a lɛkɛ i’n, ɔ fali ya dan kpa. Ɔ maan ɔ sunmannin sran wie mun naan b’a ko kun ba yasua nga be le afuɛ nɲɔn’n, ɔ nin nga be nin-a ɲanman afuɛ nɲɔn mɔ be o Bɛtleɛmun nin i asa’n su’n, be kwlaa kpan. Kɛ ɔ usali nzraama kannganfuɛ’m+ be kosan’n, nzraama’n i fitelɛ blɛ nga be kleli i’n, i su yɛ ɔ nian yoli sa sɔ’n niɔn. 17 I lɛ nun’n, ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremin kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Ɔ seli kɛ: 18 “Be tili sunlɛ nin awuyomo bolɛ dan Rama lɔ. Rasɛli+ yɛ ɔ su sun i mma mun-ɔn. Yɛ ɔ kplinman su kɛ be fɔnvɔ i, afin i mma’m be nunman lɛ kun.”+
19 Kɛ Erɔdu wuli’n, Zoova* i anzi’n yili i wun nglo kleli Zozɛfu laliɛ nun+ Ezipti lɔ, 20 kpɛkun ɔ seli i kɛ: “Jaso, fa bakan’n nin i nin’n naan kɔ Izraɛli mɛn’n nun lɔ, afin be nga be kunndɛ kɛ bé kún bakan’n b’a wu.” 21 Ɔ maan ɔ jasoli, ɔ fali bakan’n nin i nin’n, naan b’a ɔ Izraɛli mɛn’n nun lɔ. 22 Sanngɛ kɛ ɔ tili i kɛ Aakelaisi w’a sin i si Erɔdu i osu naan i yɛ ɔ sie Zide’n, lɔ kɔlɛ kunnin i srɛ. Asa kusu’n, kɛ mɔ Ɲanmiɛn kannin ndɛ kleli i laliɛ nun’n+ ti’n, ɔ ɔli Galile lika’n nun lɔ.+ 23 Ɔ ko trannin klɔ kun mɔ be flɛ i Nazarɛti’n+ su, naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin’n w’a kpɛn su. Be seli kɛ: “Bé wá flɛ́ i Nazarɛtifuɛ.”*+
3 Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zan+ Batɛmun Yofuɛ’n bali. Ɔ boli jasin+ Zide lɔ aawlɛ flɛnnɛn’n nun. 2 Ɔ se kɛ: “An kaci amun akunndan’n, afin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n w’a mantan koko.”+ 3 Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin Zan sɔ’n i ndɛ+ seli kɛ: “Sran kun kpan aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ. Ɔ se kɛ: ‘Amun siesie atin’n be man Zoova!* Amun yo akpɔ’m be seiin be mɛn i.’”+ 4 Zan wla ɲɔnngɔnmin ndrɛ tralɛ, kpɛkun kplo kun ci i bo.+ I aliɛ yɛle lalo nin blo awɛma nzue.+ 5 Zerizalɛmun lɔfuɛ mun nin Zide lɔfuɛ’m be kwlaa, ɔ nin Zurdɛn asa’n sufuɛ’m be kwlaa be kɔ i wun lɔ.+ 6 Kpɛkun ɔ yo be batɛmun* Zurdɛn Nzue’n+ nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn bé dí be sa tɛ’m be nanwlɛ weiin sran’m be ɲrun.
7 Kɛ ɔ wunnin Farizifuɛ nin Sadisefuɛ+ kpanngban mɔ be su ba lika ng’ɔ yo sran’m be batɛmun lɛ’n, ɔ seli be kɛ: “?Ɔnda mma mun,+ wan yɛ ɔ seli amun kɛ amun kwla wanndi Ɲanmiɛn i ya m’ɔ su ba’n i ɲrun-ɔn?+ 8 I sɔ’n ti’n, maan amun yo sa* ng’ɔ kle kɛ amun a kaci amun akunndan’n. 9 Nán an se amun wun kɛ: ‘E si yɛle Abraamun.’+ Afin ń kán klé amun kɛ Ɲanmiɛn kwla fa yɔbuɛ nga mun kaci ba man Abraamun. 10 Kɛ é sé yɛ’n, kpɛliɛ’n la waka’m be bo wun lɛ. Ɔ maan waka kwlaa ng’ɔ suman mma kpakpa’n bé kpɛ́ i bo, kpɛkun bé tó i bé yí i sin nun.+ 11 Min liɛ’n, nzue yɛ n fa yo amun batɛmun-ɔn, afin amun a kaci amun akunndan’n.+ Sanngɛ sran kun o siɛn, ɔ su ba. Ɔ le kwlalɛ tra min, min nin i ngbabua’n i yilɛ fataman bɔbɔ.+ Sran sɔ’n fá Ɲanmiɛn wawɛ’n+ nin sin yɛ ɔ́ fá yó amun batɛmun-ɔn.+ 12 I peli m’ɔ fa kpaja like’n, ɔ o i sa nun. Ɔ́ wá yó i ble bowlɛ’n i weinwein kpa, kpɛkun ɔ́ ísɛ i ble’n gúa tanngannin’n nun. Sanngɛ ble’n i wla’n i liɛ’n, ɔ́ fá sin mɔ be kwlá nuɛnmɛn i’n, ɔ́ fá wɔ́ nun.”+
13 Zezi fin Galile lɔ bali Zurdɛn’n i nuan lɛ naan Zan yo i batɛmun.+ 14 Sanngɛ Zan waan ɔ kplinman su. Ɔ seli i kɛ: “?Nán min li yɛ ɔ fata kɛ a yo min batɛmun-ɔn, kpɛkun wɔ yɛ a su ba min sin-ɔn?” 15 Zezi tɛli i su kɛ: “Ɔ li yo, afin i sɔ yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ. I liɛ’n, é yó like kwlaa ng’ɔ ti i nuan su’n.” Ɔ maan ɔ kplinnin su. 16 Kɛ ɔ yoli Zezi i batɛmun’n, Zezi ka lɛ fin nzue’n nun fiteli. Kpɛkun ɲanmiɛn su lɔ tikeli.+ Ɔ wunnin Ɲanmiɛn wawɛ’n, ɔ jra kɛ auble wie sa, ɔ bɛ i su.+ 17 Kpɛkun be tili sran kun nɛn ɲanmiɛn su lɔ.+ Ɔ seli kɛ: “Min Wa’n yɛ,+ min awlɛn su ba mɔ min klun jɔ i wun’n niɔn.”+
4 I sin’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n fali Zezi ɔli aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ naan Suɛn Tɔnfuɛ’n+ ko sɛ i nian.+ 2 W’a diman like lele cɛn ba ablanan (40) wia nun nin kɔnguɛ. I sin’n, awe kunnin i. 3 Kpɛkun Lakafuɛ’n+ bɛli i wun lɛ, ɔ seli i kɛ: “Sɛ a ti Ɲanmiɛn wa’n, se yɔbuɛ nga’m be kɛ be kaci kpanwun.” 4 Sanngɛ ɔ tɛli su kɛ: “Be klɛli i kɛ: ‘Nán aliɛ* ngunmin yɛ ɔ kwla yo maan sran tran nguan nun-ɔn, sanngɛ ndɛ kwlaa ng’ɔ fin Zoova* nuan fite’n niɔn.’”+
5 Suɛn Tɔnfuɛ’n fɛ i ɔli klɔ m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n su lɔ.+ Kpɛkun ɔ fɛ i sieli Ɲanmiɛn sua’n i ti su lɔ,*+ 6 yɛ ɔ seli i kɛ: “Sɛ a ti Ɲanmiɛn wa’n, yaci ɔ wun nun naan tɔ asiɛ wun lɔ, afin be klɛli i kɛ: ‘Ɔ́ súnmɛn i anzi mun ɔ sin,’ yɛ ‘Bé fá ɔ be sa su, ɔ maan ɔ ja su kplaman yɔbuɛ.’”+ 7 Zezi seli i kɛ: “Be klɛli i ekun kɛ: ‘Nán sa Zoova* m’ɔ ti ɔ Ɲanmiɛn’n nian.’”+
8 I sin’n, Suɛn Tɔnfuɛ’n fɛ i ɔli oka fleiin kpa kun su, yɛ ɔ fali mɛn wunmuan’n nun famiɛn diwlɛ’m be kwlaa ɔ nin be aɲrunɲan’n kleli i.+ 9 Kpɛkun ɔ seli i kɛ: “Sɛ a koto min bo naan a yo like kunngba cɛ fa su min’n, ń fá ninnge kwlaa nga mun ń mán wɔ.” 10 Yɛ Zezi seli i kɛ: “Satan, jaso lɛ! Afin be klɛli i kɛ: ‘Zoova* m’ɔ ti ɔ Ɲanmiɛn’n yɛ ɔ fata kɛ a koto i bo-ɔ,+ yɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ fata kɛ a su i-ɔ.’”+ 11 Yɛ Suɛn Tɔnfuɛ’n yacili i lɛ ɔli-ɔ.+ Kpɛkun anzi’m be bali be wa niɛnnin i lika.+
12 Kɛ ɔ tili i kɛ be trali Zan’n,+ ɔ ɔli Galile.+ 13 I sin’n, ɔ jasoli Nazarɛti lɔ, ɔ ko trannin Kapɛɛnaɔmun,+ jenvie’n* i nuan lɛ, Zabilɔn nin Nɛftali be akpasua’n su lɔ. 14 Ɔ yoli sɔ naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n, ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: 15 “Ee, Galile mɔ nvle uflɛ nun sran’m be tran lɔ’n, Zabilɔn akpasua’n nin Nɛftali akpasua’n, amun mɔ amun o akpɔ nga be fa kɔ jenvie’n* su lɔ’n i nuan’n, Zurdɛn i bue kun lɔ’n! 16 Be nga be tran aosin tuun kpa’n nun’n, be wunnin kɛ lika’n kpajali dan kpa. Yɛ be nga be tran mɛn kun mɔ wie’n i fɔnvɔ’n kata su’n i nun’n be liɛ’n, kannin+ kpajali be su.”+ 17 Kɛ ɔ fin lɛ’n, Zezi boli jasin bolɛ bo. Ɔ se kɛ: “An kaci amun akunndan’n, afin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n w’a mantan koko.”+
18 Kɛ ɔ́ nánti Galile Jenvie’n i nuan lɛ’n, ɔ wunnin sran nɲɔn mɔ be ti niaan’n. Be yɛle Simɔn mɔ be flɛ i Piɛli’n,+ ɔ nin i niaan bian Andre. Be su gua lala jenvie’n nun, afin be ti jue trafuɛ.+ 19 Yɛ ɔ seli be kɛ: “An su min su, yɛ ń yó maan amún trá sran mun kɛ be fa tra jue’n sa.”+ 20 Be ja nun lɛ’n, be yacili be lala’m be lɛ be suli i su.+ 21 Kɛ ɔ tuli i bo lɛ ɔli i ɲrun’n, ɔ wunnin sran nɲɔn ekun mɔ be ti niaan’n. Be yɛle Zaki nin i niaan bian Zan,+ Zebede i mma mun-ɔn. Be nin be si Zebede be o alie’n nun be su tanndan be lala’m be nun, yɛ ɔ flɛli be-ɔ.+ 22 Be ja nun lɛ’n, be yacili alie’n ɔ nin be si lɛ, kpɛkun be suli i su.
23 I sin’n, ɔ wlan sinnin Galile asa’n kwlaa su,+ ɔ kleli like be Ɲanmiɛn sulɛ sua’m+ be nun, ɔ boli Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n, kpɛkun ɔ yoli maan sran’m be tukpacɛ wafawafa kwlaa, ɔ nin lɛ wafawafa kwlaa ng’ɔ o be wun’n be wieli.+ 24 I su ndɛ nga be kan’n, ɔ truli Siri mɛn wunmuan’n nun. Yɛ be fali be kwlaa nga tukpacɛ nin be wunnɛn nun yaya fanunfanun ti be o ɲrɛnnɛn nun’n,+ ɔ nin be nga mmusu’m be kle be yalɛ’n,+ ɔ nin ngbitiɛfuɛ mun,+ ɔ nin bubuwafuɛ mun be blɛli i, kpɛkun ɔ yoli be juejue. 25 I sɔ’n ti’n, sran kpanngban kpa be suli i su. Sran sɔ’m be fin Galile, nin Dekapɔlu,* nin Zerizalɛmun, nin Zide, ɔ nin Zurdɛn’n i sin lɔ.
5 Kɛ ɔ wunnin sran kpanngban kpa sɔ mun’n, ɔ fuli oka’n su. Kpɛkun kɛ ɔ trannin ase’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ, 2 yɛ ɔ boli be like klelɛ bo-ɔ. Ɔ seli kɛ:
3 “Be nga be wun i wlɛ kɛ be mian Ɲanmiɛn wun’n*+ be liɛ su ti ye, afin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti be liɛ.
4 “Be nga be o awlabɔɛ nun’n be liɛ su ti ye, afin bé wá fɔ́nvɔ be.+
5 “Be nga be ti wɛtɛɛfuɛ’n,*+ be liɛ su ti ye, afin asiɛ’n wá yó be liɛ.*+
6 “Be nga be konvi sɔ sa nuan su sɛsɛ yolɛ kɛ awe nin nzuewe fa kun sran sa’n,+ be liɛ su ti ye, afin be klun wá jɔ́!+
7 “Be nga be si aunnvɔɛ’n be liɛ su ti ye,+ afin bé wá sí be aunnvɔɛ.
8 “Be nga sa tɛ fi nunman be awlɛn’n nun’n be liɛ su ti ye,+ afin bé wá wún Ɲanmiɛn.
9 “Be nga be ti sran afiɛn siesiefuɛ’n* be liɛ su ti ye,+ afin bé wá flɛ́ be Ɲanmiɛn i mma mun.
10 “Be nga be kleli be yalɛ sa nuan su sɛsɛ yolɛ’n ti’n, be liɛ su ti ye,+ afin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti be liɛ.
11 “Kɛ min dunman nun ti’n, sran’m be kpɛ amun nzowa+ mɔ be kle amun yalɛ’n,+ mɔ be kan ndɛ tɛtɛ wafa kwlaa be fa bua amun su ato’n, amun liɛ su ti ye.+ 12 Maan amun klun jɔ, yɛ maan amun wun blibli amun.+ Afin like nga bé wá fá yó amun mo+ ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ ti dan. Ka naan b’a wu amun’n, be kleli Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be yalɛ sɔ wie.+
13 “Amun yɛ amun ti asiɛ’n su njin’n+ niɔn. ?Sanngɛ sɛ njin’n i ta’n kpɔ’n, ngue yɛ bé yó naan w’a yo klakla ekun-ɔn? Nanwlɛ, be kwlá fa yoman like fi kun, sɛ w’a yoman kɛ i blo yɛ bé gúa+ naan sran’m be tiatia su’n.
14 “Amun yɛ amun ti mɛn’n nun kannin’n niɔn.+ Klɔ ng’ɔ o oka su’n, ɔ kwlá fiaman. 15 Kɛ be sɔ kannin nuan’n, be fa siemɛn i gbogbo bo, sanngɛ be fa sie i kannin siewlɛ’n su, kpɛkun ɔ kpaja be kwlaa nga be o sua’n nun’n be su.+ 16 I wafa kunngba’n, maan amun kannin’n kpaja sran’m be ɲrun,+ naan be wun ninnge ɲɛnmɛn nga amun yo’n,+ naan be manman amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n.+
17 “Nán amun bu i kɛ n bali Mmla’n* nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n be nunnunlɛ. M’an baman be nunnunlɛ, sanngɛ n bali kɛ ń yó naan be kpɛn su.+ 18 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ kannzɛ nglo nin asiɛ’n be sin’n, sanngɛ Mmla’n nun fluwa mma kaan kun sa annzɛ nzɔliɛ nga be fa klɛli’n be nun kun sa i bue su tuman nun le. Ɔ́ yó sɔ lele saan Mmla’n i nun ndɛ’m be kwlaa b’a kpɛn su.+ 19 I sɔ’n ti’n, sran ng’ɔ fɔn mmla sɔ mɔ sran’m be bu i kɛ be timan cinnjin’n be nun kun’n, naan ɔ se sran mun kɛ be yo sɔ wie’n, ɔ nin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n fataman. Sanngɛ sran ng’ɔ nanti be su kpɛkun ɔ fa kle sran mun’n, ɔ nin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n fata. 20 Afin ń kán klé amun kɛ sɛ amun ayeliɛ’n timan kpa traman mmla klɛfuɛ* nin Farizifuɛ’m+ be liɛ’n, amun su kwlá wluman ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun mlɔnmlɔn.+
21 “Amun tili i kɛ be seli amun nannan’m be kɛ: ‘Nán kun sran,+ sanngɛ sran ng’ɔ kun sran’n bé fɛ́ i kɔ́ jɔlɛ diwlɛ lɔ.’+ 22 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ sran kwlaa ng’ɔ fɛ i niaan wie i wun ya m’ɔ guɛmɛn i ya’n i ase’n,+ bé fɛ́ i kɔ́ jɔlɛ diwlɛ lɔ. Yɛ ndɛ ng’ɔ nin kanlɛ fataman’n, sran ng’ɔ kan kle i niaan wie fa yo i finfin’n, bé fɛ́ i kɔ́ Jɔlɛ difuɛ dandan’m be ja su. Yɛ kusu sran ng’ɔ se i niaan wie kɛ: ‘Wɔ liɛ’n, w’a jinmin tɛtɛ kpa’n,’ sran sɔ’n nin Zeɛnin* m’ɔ ti sin ɲanɲanɲan’n i nun yilɛ fata.+
23 “I sɔ’n ti’n, sɛ á kó mán Ɲanmiɛn i like tɛ yiwlɛ lɔ+ naan ɔ wla kpɛn su kɛ ɔ wun ndɛ o ɔ niaan wie klun’n, 24 yaci like sɔ’n tɛ yiwlɛ’n i ɲrun lɛ. Kpɛkun kɔ naan a nin ɔ niaan’n amun ko siesie amun afiɛn ka. I sin’n, sa ɔ sin naan like mɔ ɔ waan á mán’n, fa man.+
25 “Sran ng’ɔ nin wɔ le ndɛ’n, a nin i be siesie ndɛ’n i ndɛndɛ blɛ mɔ a nin i te o jɔlɛ diwlɛ atin’n su’n. Kɛ ɔ ko yo naan w’a faman wɔ w’a wlaman jɔlɛ difuɛ’n i sa nun, naan jɔlɛ difuɛ’n kusu w’a faman wɔ w’a wlaman gladi difuɛ’n i sa nun, naan b’a toman wɔ b’a yiman wɔ bisua’n ti.+ 26 Nanwlɛ, ń kán klé wɔ kɛ a su finman lɔ fiteman saan w’a fa ɔ sika mma’n i nun kaan kpafuɛ’n i kasiɛn’n* w’a man.
27 “Amun tili i kɛ be seli kɛ: ‘Nán kunndɛ bla ɔ yi bo annzɛ bian ɔ wun bo.’+ 28 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ sran kwlaa ng’ɔ nian bla kun lele+ ɔ bu i kunndɛlɛ akunndan’n, nn w’a kunndɛ bla sɔ’n i yi bo i awlɛn’n nun lɔ.+ 29 Sɛ ɔ ɲinma fama’n su yo naan ɔ ja kpla’n, tu naan to yi i blo mmua lɔ.+ Afin sɛ ɔ wunnɛn’n i lika kun tu lɛ’n ɔ flunman tra kɛ be to ɔ wunnɛn wunmuan’n be yi i Zeɛnin’n* nun’n.+ 30 Asa kusu’n, sɛ ɔ sa fama’n su yo naan ɔ ja kpla’n, kpɛ naan to yi i blo mmua lɔ.+ Afin sɛ ɔ wunnɛn’n i lika kun tu lɛ’n ɔ flunman tra kɛ ɔ wunnɛn wunmuan’n wɔ Zeɛnin’n* nun’n.+
31 “Asa ekun’n, be seli kɛ: ‘Sran ng’ɔ yrɛ i yi’n, maan ɔ mɛn i fluwa kun m’ɔ kle kɛ w’a yrɛ i’n.’+ 32 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ sran kwlaa ng’ɔ yrɛ i yi’n, sɛ w’a yoman kɛ w’a kunndɛ bian i bo’n,* nn w’a fɛ i w’a sie be wun bo bian kunndɛlɛ atin’n su. Yɛ sran ng’ɔ ja bla kun mɔ be yrɛli i’n, nn w’a kunndɛ sran yi.+
33 “Asa ekun’n, amun tili i kɛ be seli amun nannan’m be kɛ: ‘Nán ta nda ngbɛn,+ nda nga a ta Zoova’n,* ɔ fata kɛ a yia be nuan.’+ 34 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ: Nán amun ta nda mlɔnmlɔn.+ Nán amun flɛ ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plaii’n ta nda, afin ɔ ti Ɲanmiɛn i famiɛn bia. 35 Yɛ nán amun bo asiɛ’n i dunman ta nda, afin ɔ ti i ja takatakawlɛ.+ Nán amun bo Zerizalɛmun dunman ta nda, afin ɔ ti Famiɛn dan’n i klɔ.+ 36 Nán ta ɔ nguan’n i su nda,* afin a kwlá yoman naan ɔ ti ndrɛ ba kun sa w’a yo ufue annzɛ ble tuun. 37 Sɛ amun se kɛ ‘Ɛɛn-ɛnʼn,’ maan ɔ ka su. Sɛ kusu amun se kɛ ‘Cɛcɛ’n,’ maan ɔ ka su.+ Afin ndɛ kwlaa nga be kan gua su’n, ɔ fin klunwifuɛ’n.+
38 “Amun tili i kɛ be seli kɛ: ‘Sran ng’ɔ bo sran kun i ɲinma’n, maan be bo i liɛ’n wie, yɛ sran ng’ɔ bu sran kun i je’n, maan be bu i liɛ’n wie.’+ 39 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ: Nán amun nin sran nga i klun yo wi’n be kpli. Sanngɛ sran ng’ɔ kpaci ɔ fuka fama’n su’n, kaci ɔ fuka bɛ’n mɛn i wie.+ 40 Yɛ sɛ sran kun waan ɔ́ fá wɔ kɔ́ jɔlɛ difuɛ’m be ja su naan ɔ́ dé ɔ tralɛ kaan’n, fa ɔ tralɛ dan’n mɛn i wie.+ 41 Yɛ sɛ sran ng’ɔ le kwlalɛ’n ɔ mian wɔ kɛ a sua trɔ ko sunmɛn i ju kilo kun’n,* sunmɛn i ju kilo nɲɔn. 42 Sran ng’ɔ srɛ wɔ like’n, fa mɛn i. Yɛ sran ng’ɔ kunndɛ kɛ a bo i bosia’n,* nán kaci ɔ sin si i.+
43 “Amun tili i kɛ be seli kɛ: ‘Klo ɔ wiengu,+ yɛ kpɔ ɔ kpɔfuɛ’n.’ 44 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ: Maan amun klo amun kpɔfuɛ mun titi,+ yɛ be nga be kle amun yalɛ’n, amun srɛ Ɲanmiɛn man be titi.+ 45 Sɛ amun yo sɔ’n, amún yó amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i mma mun.+ Afin ɔ bo i wia’n man klunwifuɛ mun nin sran kpa mun, yɛ ɔ tɔ nzue man be nga be yo sa kpa’n, ɔ nin be nga be yoman sa kpa’n.+ 46 ?Afin sɛ be nga be klo amun’n be ngunmin yɛ amun klo be’n, akatua onin yɛ amún ɲɛ́n i-ɔ?+ ?Lapo defuɛ mun bɔbɔ’n be yoman like kunngba sɔ’n wie? 47 ?Yɛ sɛ amun yo amun niaan’m be ngunmin be like’n, abonuan like benin yɛ amun a yo-ɔ? ?Be nga be timan Zifu’n be yoman like kunngba sɔ’n wie? 48 I sɔ’n ti’n, maan amun yo sran kpa kɛ amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n ɔ ti kpa’n sa.+
6 “Amun nian amun wun. Sa kpakpa nga amún yó’n, nán amun yo be sran’m be ɲrun kɛ be wun amun.+ Sɛ amun yo sɔ’n, amun su ɲanman akatua fi amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i sa nun. 2 I sɔ’n ti’n, kɛ á cɛ́ yalɛfuɛʼn i likeʼn,* nán bo i ndolo* kɛ nga dunman klofuɛ’m be fa yo’n sa. Be yo i sɔ Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun, nin klɔ’n nun akpɔ’m be su naan sran’m be manman be. Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ mo nga be ko yo be’n i kwlaa yɛ ɔ o lɛ-ɔ. 3 Sanngɛ ɔ liɛ’n, sɛ a cɛ yalɛfuɛ’n i like’n, nán ɔ sa bɛ’n si like nga ɔ sa fama’n su yo’n, 4 naan like nga a fa man’n w’a yo nvialiɛ nun. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, ɔ Si m’ɔ wun nvialiɛ nun sa mun’n, ɔ́ yí mán wɔ.+
5 “Asa kusu’n, kɛ amún srɛ́ Ɲanmiɛn’n, nán amun yo kɛ dunman klofuɛ mun sa.+ Afin kɛ bé srɛ́ Ɲanmiɛn’n, be klo nglo jranlɛ Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun, ɔ nin atin nga sran’m be sin nun dan’n be anngɔnda’m be su, naan sran’m be wun be.+ Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ be mo nga be ko yo be’n i kwlaa yɛ ɔ o lɛ-ɔ. 6 Sanngɛ kɛ á srɛ́ Ɲanmiɛn’n, wlu ɔ sua ba’n nun lɔ. Kɛ a ko ɲin anuan’n, srɛ ɔ Si m’ɔ o nvialiɛ nun’n,+ yɛ ɔ Si m’ɔ wun nvialiɛ nun sa mun’n, ɔ́ yrá ɔ su. 7 Kɛ amún srɛ́ Ɲanmiɛn’n, nán amun kan ndɛ kunngba’n be flan nun kɛ be nga be timan Zifu’n be yo’n sa. Afin be bu i kɛ ndɛ kpanngban mɔ be kan’n ti yɛ Ɲanmiɛn tíe be srɛlɛ’n niɔn. 8 Nán an yo kɛ be sa. Afin amun Si si like nga amun sa miɛn i wun’n.+ Ka naan amun a srɛ i bɔbɔ’n, ɔ si i.
9 “I sɔ’n ti’n, amun liɛ’n, wafa ng’ɔ fata kɛ amun srɛ Ɲanmiɛn’n yɛ:+
“‘E Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n, maan ɔ dunman’n+ yo sanwun.+ 10 Maan ɔ Sielɛ’n+ i blɛ’n ju. Maan ɔ klun sa’n+ kpɛn su asiɛ’n su wa kɛ ɲanmiɛn su lɔ’n sa.+ 11 Man e aliɛ* ng’ɔ ju e andɛ cɛn ba liɛ’n nun’n.+ 12 Yɛ yaci e tɛ* mun cɛ e, kɛ nga e yaci be mɔ be yo e tɛ’n be liɛ’n e cɛ be’n sa.+ 13 Nán yaci e lɛ naan be laka e,+ sanngɛ de e klunwifuɛ’n i sa nun.’+
14 “Afin sɛ amun yaci sa nga sran’m be yo amun’n cɛ be’n, amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n kusu ɔ́ yáci amun liɛ mun cɛ́ amun.+ 15 Sanngɛ sɛ amun yaciman sa nga be yo amun’n cɛman’n, amun Si kusu su yaciman amun liɛ mun cɛman amun.+
16 “Kɛ amún cí nglɛmun’n,+ nán amun yo amun ɲrun’n i nvuɛnnvuɛn kɛ dunman klofuɛ’m be fa yo’n sa. Afin be yo be ɲrun’n i sukusuku* naan sran’m be wun kɛ be su ci nglɛmun.+ Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ be mo nga be ko yo be’n i kwlaa yɛ ɔ o lɛ-ɔ. 17 Sanngɛ ɔ liɛ’n, kɛ á cí nglɛmun’n, gua ɔ ti su ngo* yɛ wunnzin ɔ ɲrun, 18 kɛ ɔ́ yó naan sran’m b’a wunman kɛ a su ci nglɛmun, naan ɔ Si m’ɔ wun nvialiɛ nun sa mun’n i ngunmin w’a wun i’n ti. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, ɔ Si m’ɔ o nvialiɛ nun lɔ m’ɔ wun sa kwlaa’n, ɔ́ yrá ɔ su.
19 “Amun yaci ninnge kpakpa’m be nuan tianlɛ asiɛ’n su wa.+ Afin asiɛ’n su wa’n, kakaa nin annganblalɛ be saci ninnge mun, yɛ awiefuɛ’m be wlu be wua. 20 Sanngɛ amun tiantian ninnge kpakpa mun ɲanmiɛn su lɔ.+ Lɔ liɛ’n, kakaa nin annganblalɛ mɔ be saci ninnge mun’n be nunman lɔ,+ yɛ awiefuɛ fi nunman lɔ naan se kɛ bé wúa. 21 Afin lika nga ɔ ninnge kpakpa’m be o lɛ’n, lɛ yɛ ɔ awlɛn’n wo-ɔ.
22 “Be wunnɛn’n i kannin’n yɛle be ɲinma’n.+ Ɔ maan sɛ ɔ ɲinma’n wo like kun su trele’n,* ɔ wunnɛn wunmuan’n kpája. 23 Sanngɛ sɛ ɔ ɲin blo sran like su’n,*+ ɔ wunnɛn wunmuan’n káci aosin. Sɛ kannin m’ɔ o ɔ nun’n kpajaman naan sanngɛ ɔ ti aosin’n, nanwlɛ, aosin sɔ’n cɛnnin-o!
24 “Sran fi kwlá yoman sran nɲɔn be kanga. Afin saan ɔ́ kpɔ́ kun yɛ ɔ́ kló kun,+ annzɛ kusu ɔ́ fɛ́ i wun mántan kun kpa, yɛ ɔ́ yó kun finfin. Amun kwlá yoman Ɲanmiɛn i kanga naan amun kunngba’n amun a yo Aɲanbeun’n i kanga.+
25 “I sɔ’n ti’n, ń sé amun kɛ yoo: Amun yaci amun nguan’n i ti kokolɛ.+ Yɛle kɛ nán amun koko like nga amún dí’n annzɛ like nga amún nɔ́n’n i ti. Yɛ amun yaci amun wunnɛn’n i ti kokolɛ. Yɛle kɛ nán amun koko like nga amún wlá’n i ti.+ ?Nguan’n i kpa traman aliɛ? ?Yɛ be wunnɛn’n i kpa traman tralɛ?+ 26 Amun nian anunman mɔ be tu sin nglo lɔ’n be kpa.+ Be luaman like, kusu be kpɛman like yɛ be tiantianman like nuan tanngannin nun, sanngɛ amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n ta be. ?Amun kpa traman be? 27 ?Amun nun onin yɛ kokolɛ’n ti’n, ɔ kwla ukɛ i nguan ɲanman’n su kude* bɔbɔ kun-ɔn?+ 28 ?Asa kusu’n, ngue ti yɛ amun koko like nga amún wlá’n i ti-ɔ? Amun fa blo lɔ ijre nɲrɛ mun tu amun wun fɔ. Amun nian wafa nga be ɲin’n. Be diman junman, be wuman tannin. 29 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ Salomɔn bɔbɔ+ nin i aɲrunɲan’n kwlaa w’a kwlá wlɛwlɛmɛn i wun klanman kɛ be nun kun sa. 30 ?Ɔ maan bo’n nun ijre mɔ andɛ be o lɛ, kpɛkun ainman b’a gua be sin nun’n, sɛ Ɲanmiɛn wlawla be wun kɛ ngalɛ’n sa’n, amun yɛ ɔ su wlawlaman amun wun-ɔn? Amun lafiman Ɲanmiɛn su kpa! 31 I sɔ’n ti’n, nán amun koko le+ se kɛ: ‘?Ngue yɛ é dí-ɔ?’ annzɛ, ‘?Ngue yɛ é nɔ́n-ɔn?’ annzɛ, ‘?Ngue yɛ é wlá-ɔ?’+ 32 Afin ninnge kwlaa sɔ mun yɛ mɛn’n nunfuɛ’m be fa be kunndɛlɛ’n cici be ti-ɔ. Amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n si kɛ amun sa mian ninnge kwlaa sɔ’m be wun.
33 “I sɔ’n ti’n, amun dun mmua kunndɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n nin i sa nuan su sɛsɛ yolɛ’n titi, i sin’n, ɔ́ fá ninnge kwlaa sɔ mun úka su mán amun.+ 34 Ɔ maan nán amun koko ainman liɛ’n i ti le,+ afin ngokɔɛ uflɛ o lɛ ainman. Ɔ le cɛn kun nin i nun ndɛ.
7 “Amun yaci amun wiengu’m be jɔlɛ+ dilɛ naan b’a diman amun jɔlɛ. 2 Afin wafa nga amun di sran jɔlɛʼn, i su yɛ bé nían bé dí amun jɔlɛ-ɔ.+ Yɛ suliɛ nga amun fa su like man sran’n, i kunngba’n yɛ bé fá sú like bé mán amun-ɔn.+ 3 ?Yɛ nn ɔ yo sɛ ti yɛ a wun wla kaan m’ɔ o ɔ niaan’n i ɲinma’n su’n, mɔ sanngɛ a wunman waka dan kpa* m’ɔ o ɔ bɔbɔ ɔ ɲinma liɛ’n su’n niɔn?+ 4 ?Ngue ti yɛ a se ɔ niaan’n kɛ: ‘Jran maan n yi wla kaan m’ɔ o ɔ ɲinma’n su’n,’ kusu nn waka dan kpa kun o ɔ bɔbɔ ɔ ɲinma liɛ’n su’n niɔn? 5 Gblɛfuɛ! Dun mmua yi waka dan m’ɔ o ɔ ɲinma liɛ’n su’n ka, i liɛ’n á wún wafa nga á yí wla kaan m’ɔ o ɔ niaan’n i ɲinma’n su’n.
6 “Nán amun fa like ng’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ’n man alua mun. Asa kusu’n, nán amun fa amun nɛnnglɛnman mun gua kɔkɔti’m be bo,+ kɛ ɔ ko yo naan b’a tiatiaman su, naan i sin’n, b’a kpɛman be ɲin amun su b’a titiman amun nun’n ti.
7 “Maan amun srɛ like titi yɛ bé fá mán amun.+ Amun kunndɛ like titi yɛ amún wún i. Amun bobo anuan titi yɛ bé tíke mán amun.+ 8 Afin sran kwlaa ng’ɔ srɛ like’n, ɔ ɲɛn i,+ yɛ sran kwlaa ng’ɔ kunndɛ like’n, ɔ wun i, yɛ sran kwlaa ng’ɔ bobo anuan’n, bé tíke mɛ́n i. 9 ?Amun nun onin yɛ sɛ i wa’n srɛ i kpanwun’n, ɔ́ fá yɔbuɛ mɛ́n i-ɔ? 10 ?Annzɛ sɛ ɔ srɛ i jue’n, ɔ́ fá wuo mɛ́n i? 11 Ɔ maan amun mɔ amun ti klunwifuɛ’n, amun fa ninnge kpakpa mun man amun mma mun. ?Yɛ amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n nin? ?Ɔ su faman ninnge kpakpa+ manman be nga be srɛ i’n lele?+
12 “I sɔ’n ti’n, like kwlaa nga amun klo kɛ sran’m be yo be man amun’n, amun kusu amun yo man be wie.+ Mmla’n nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n i ɲrun nin i sin’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ.+
13 “Amun sin anuan fii’n nun.+ Afin anuan ng’ɔ ti tɛtrɛ’n nin akpɔ ng’ɔ ti dan’n be agualiɛ’n yɛle wie’n, yɛ sran kpanngban be sin nun. 14 Sanngɛ kusu anuan ng’ɔ ti fii’n nin akpɔ ng’ɔ ti kaan’n, be agualiɛ’n yɛle nguan’n. Yɛ be nga be wun i’n, b’a sɔnman.+
15 “Amun sasa amun wun be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n be lika.+ Be fa bua kplo wla be wun+ kpɛkun be ba amun wun, kusu nn blo alua wlɛfuɛ mun-ɔn.+ 16 Be ayeliɛ’n yɛ amún fá wún be wlɛ-ɔ. Be timan viɲin mma annzɛ figie mma owieowie su. ?Nɛ́n i-ɔ?+ 17 I kunngba’n, waka kpa kwlaa su mma kpakpa, sanngɛ waka ng’ɔ timan kpa’n, ɔ suman mma kpakpa.+ 18 Waka ng’ɔ ti kpa’n ɔ kwlá suman mma tɛtɛ, waka ng’ɔ timan kpa’n kusu ɔ kwlá suman mma kpakpa.+ 19 Waka kwlaa ng’ɔ suman mma kpakpa’n, be kpɛ i bo, kpɛkun be yi i sin nun.+ 20 I sɔ’n ti’n, sran sɔ’m be ayeliɛ’n yɛ amún fá wún be wlɛ-ɔ.+
21 “Nán be kwlaa nga be flɛ min kɛ, ‘Min Min, min Min’ yɛ bé wlú ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun-ɔn. Sanngɛ sran ng’ɔ yo min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i klun sa’n, i sɔfuɛ’n yɛ ɔ́ wlú lɔ-ɔ.+ 22 Cɛn sɔ’n nun’n, sran kpanngban bé wá sé min kɛ: ‘?E Min, e Min,+ ɔ dunman nun y’a ijɔman Ɲanmiɛn nuan? ?Ɔ dunman nun y’a fuanman mmusu mun? ?Yɛ ɔ dunman nun y’a yoman sa kekleekle kpanngban?’+ 23 Yɛ ń sé be kɛ: ‘N siman amun mlɔnmlɔn! An jaso min wun lɛ, amun mɔ amun diman mmla’n su’n!’+
24 “I sɔ’n ti’n, sran kwlaa ng’ɔ ti ndɛ nga ń kɛ́n i yɛ’n m’ɔ nanti su’n, ɔ́ yó kɛ sran kun m’ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ m’ɔ kplɛnnin i sua’n kpangba’n su’n sa.+ 25 Nzue’n tɔli kpa, ɔ dili lika’n, aunmuan’n kusu tuli dan kpa. Sanngɛ sua’n w’a buman, afin be wlɛli i bo ase kpangba su. 26 Sanngɛ sran kwlaa ng’ɔ ti ndɛ nga ń kɛ́n i yɛ’n m’ɔ nantiman su’n, ɔ́ yó kɛ bian sinnglinfuɛ kun m’ɔ kplɛnnin i sua’n aunɲan’n nun’n sa.+ 27 Nzue’n tɔli dan kpa, ɔ dili lika’n. Aunmuan’n kusu tuli dan kpa, kpɛkun sua’n bu guali,+ ɔ sacili mlɔnmlɔnmlɔn.”
28 Kɛ Zezi wieli ndɛ sɔ’m be kan’n, wafa ng’ɔ kle like’n, ɔ boli sran kpanngban nga be o lɛ’n be nuan.+ 29 Afin wafa ng’ɔ kleli be like’n, ɔ kle kɛ ɔ le kwlalɛ.+ W’a kleman be like kɛ be mmla klɛfuɛ mun sa.
8 Kɛ Zezi fin oka’n su lɔ jrali’n, sran kpanngban kpa be suli i su. 2 Kpɛkun kokowefuɛ kun bɛli i wun lɛ. Ɔ wa kotoli i bo seli i kɛ: “Min Min, sɛ ɔ ti ɔ klun su’n, a kwla yo min juejue.”+ 3 Ɔ maan ɔ tinngɛli i sa’n kɛnnin i, yɛ ɔ seli kɛ: “Ɔ ti min klun su! Yo juejue.”+ Be ja nun lɛ’n, i kokowe’n wieli weiin.+ 4 Yɛ Zezi seli i kɛ: “Nian ɔ wun kpa, nán bo su kle sran fi,+ sanngɛ kɔ, fa ɔ wun ko kle Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’n.+ Kpɛkun like nga Moizi kleli kɛ be fa man’n,+ fa man naan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be wun kɛ w’a yo juejue.”
5 Kɛ ɔ wluli Kapɛɛnaɔmun klɔ’n nun’n, sonja ya su kpɛn kun bɛli i wun lɛ. Ɔ srɛli i kpa,+ 6 ɔ seli kɛ: “Baba, min junman difuɛ’n la awlo lɔ, w’a bubu, yɛ ɔ su wun i ɲrun kpa.” 7 Ɔ seli i kɛ: “Sɛ n ju lɔ’n, ń yó i juejue.” 8 Sonja ya su kpɛn’n tɛli su kɛ: “Baba, n timan sran mɔ a nin i awlo lɔ kɔlɛ fata-ɔ, sanngɛ ɔ li kan ndɛ kun, kpɛkun min junman difuɛ’n yó juejue. 9 Afin n kusu n le siefuɛ, yɛ n sie sonja wie mun. Ɔ maan kɛ n se kun kɛ: ‘Kɔ!’ kpɛkun w’a wɔ, yɛ kɛ n se uflɛ kɛ: ‘Bla!’ kpɛkun w’a ba. Asa kusu’n, kɛ n se min junman difuɛ’n kɛ: ‘Yo like nga!’ kpɛkun w’a yo.” 10 Kɛ Zezi tili i sɔ’n, ɔ boli i nuan, yɛ ɔ seli be nga be su i su’n be kɛ: “Maan n di amun nanwlɛ, Izraɛli nvle’n nun’n, m’an wunman sran fi m’ɔ lafi Ɲanmiɛn su dan kɛ bian nga sa-ɔ.+ 11 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ sran sunman bé fín wia afiliɛ nin wia atɔliɛ lɔ bé bá. Kpɛkun be nin Abraamun, nin Izaaki, nin Zakɔbu bé wá trán tabli sin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun.+ 12 Sanngɛ Famiɛn Diwlɛ’n i mma’m be liɛ’n,* bé tó be yí be gua su lɔ aosin’n nun. Lɔ yɛ bé sún, bé dí be je-ɔ.”+ 13 I sin’n, Zezi seli sonja ya su kpɛn’n kɛ: “Kɔ, sa nga a lafi su kɛ ɔ́ jú’n, maan ɔ ju sakpa.”+ Dɔ kunngba sɔ’n su’n, i junman difuɛ’n yoli juejue.+
14 Kɛ Zezi wlú Piɛli i awlo lɔ’n, ɔ wunnin kɛ Piɛli i sia bla’n+ la lɛ, ayrɛ w’a guɛ i wun.+ 15 Ɔ maan ɔ kannin bla’n i sa’n,+ kpɛkun ayrɛ’n tuli i wun, yɛ ɔ jasoli naan w’a tɔn like w’a mɛn i. 16 Sanngɛ nnɔsua flɔlɔ’n, be fali sran sunman mɔ mmusu’m be kle be yalɛ’n be blɛli i. Ɔ kannin ndɛ kun fa fuannin mmusu mun, kpɛkun ɔ yoli be kwlaa nga be ti tukpacifuɛ’n, be juejue. 17 Ɔ yoli sɔ naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: “I bɔbɔ fali e wunnɛn’n nun yaya mun, yɛ ɔ fali e tukpacɛ mun suali.”+
18 Kɛ Zezi wunnin kɛ sran kpanngban b’a sin b’a yiɛ i’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be wɔ nzue’n i bue kun lɔ.+ 19 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, mmla klɛfuɛ kun bɛli i wun lɛ, yɛ ɔ seli i kɛ: “Like Klefuɛ, lika kwlaa nga á kɔ́’n, ń sú wɔ su.”+ 20 Sanngɛ Zezi seli i kɛ: “Blo alua’m be le buɛ be la nun, yɛ anunman mɔ be tu sin nglo lɔ’n be le sua. Sanngɛ sran Wa’n leman lika fi naan w’a sie i ti ase.”+ 21 Yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun kun ekun seli i kɛ: “Min Min, man min atin maan n ko sie min si ka.”+ 22 Zezi seli i kɛ: “Su min su titi, yɛ yaci be mɔ b’a wu’n maan be sie be sran nga b’a wu’n.”+
23 Kɛ ɔ fuli alie’n nun’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be fuli i sin.+ 24 I sin’n, aunmuan dan kpa kun fitali jenvie’n su. Ɔ maan, nzue’n mɛnnin i wun su, ɔ bo guali alie’n nun lele ɔ ka kan naan w’a mlɔn. Sanngɛ Zezi su lafi.+ 25 Be ko tinngeli i, yɛ be seli i kɛ: “E Min, de e, e su wu!” 26 Sanngɛ ɔ seli be kɛ: “?Ngue ti yɛ srɛ kun amun sɔ-ɔ? Nanwlɛ, amun lafiman Ɲanmiɛn su kpa!”+ I sin’n, ɔ jasoli, ɔ ijɔli aunmuan’n nin jenvie’n, kpɛkun lika’n tɔli bliin.+ 27 I sɔ’n boli be nuan naan b’a usa kɛ: “?Sran wafa onin yɛle nga? Aunmuan’n nin jenvie’n bɔbɔ be fa ndɛ ng’ɔ kan’n su.”
28 Kɛ ɔ juli jenvie’n i bue kun lɔ Gadarafuɛ’m be mɛn’n lɔ’n, sran nɲɔn mɔ mmusu’m be kle be yalɛ’n be fin asieliɛ’m be su lɔ be nin i yiali.+ Be yo wlɛ kpa, ɔ maan sran fi leman awlɛn sinman lɛ akpɔ’n su. 29 Be kpan seli kɛ: “?Ɲanmiɛn Wa, ngue yɛ a bɛli i yolɛ wa-ɔ?+ ?A bali kɛ á wá klé e ɲrɛnnɛn+ ka naan blɛ nga Ɲanmiɛn sieli’n, w’a ju?”+ 30 Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn kɔkɔti kpanngban kpa be o mmua lɔ be su didi.+ 31 Ɔ maan mmusu’m be srɛli i kpa kɛ: “Sɛ a fuan e’n, man e atin naan e wlu kɔkɔti’m be nun.”+ 32 Kpɛkun ɔ seli be kɛ: “An wɔ!” Ɔ maan be fin sran sɔ’m be nun fiteli, yɛ be ko wluli kɔkɔti’m be nun-ɔn. Kpɛkun kɔkɔti’m be ngba be fin kpɔlɛ fleiin’n su lɔ be guali jenvie’n nun naan b’a wu nzue’n nun. 33 Sanngɛ kɔkɔti’m be sunianfuɛ’m be wanndili. Kɛ be wluli klɔ’n nun’n, be kannin ndɛ’n i kwlaa kleli sran mun. Sa ng’ɔ juli be nga mmusu’m be kle be yalɛ’n be su’n, be kɛnnin i ndɛ wie. 34 Kpɛkun klɔfuɛ’m be kwlaa be fite ɔli Zezi i atin kpalɛ. Kɛ be wunnin i’n, be srɛli i kpa kɛ ɔ jaso be mɛn’n nun.+
9 Yɛ Zezi fuli alie’n nun kpɛli jenvie’n ɔli i klɔ-ɔ.+ 2 Kpɛkun sran wie’m be fali bubuwafuɛ kun m’ɔ la bɛ kun su’n be blɛli i. Kɛ Zezi wunnin kɛ be lafi Ɲanmiɛn su’n, ɔ seli bubuwafuɛ’n kɛ: “Min wa, gua ɔ wla ase! B’a yaci ɔ sa tɛ mun b’a cɛ wɔ.”+ 3 Yɛ mmla klɛfuɛ wie’m be seli be wiengu kɛ: “Bian nga su saci Ɲanmiɛn dunman.” 4 Kɛ mɔ Zezi si akunndan nga be bu’n ti’n, ɔ seli kɛ: “?Ngue ti yɛ amun bu akunndan tɛ sɔ-ɔ?+ 5 ?Kɛ be se kɛ: ‘B’a yaci ɔ sa tɛ mun b’a cɛ wɔ’n,’ ɔ nin kɛ be se kɛ, ‘Jaso naan nanti’n,’ oninfuɛ’n yɛ i kanlɛ’n ti pɔpɔ-ɔ?+ 6 Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan amun a si kɛ sran Wa’n le atin yaci sran’m be sa tɛ mun cɛ be asiɛ’n su wa’n...” Yɛ ɔ seli bubuwafuɛ’n kɛ: “Jaso, fa ɔ bɛ’n naan kɔ wɔ awlo.”+ 7 Yɛ ɔ jaso ɔli i awlo-ɔ. 8 Kɛ sran’m be wunnin i sɔ’n, srɛ kunnin be dan kpa. Yɛ be manmannin Ɲanmiɛn m’ɔ fɛli i sɔ kwlalɛ’n mannin klɔ sran mun’n.
9 I sin’n, kɛ Zezi jasoli lɛ m’ɔ́ kɔ́’n, ɔ wunnin bian kun, be flɛ i Matie. Ɔ ti lapo suwlɛ lɛ, yɛ ɔ seli i kɛ: “Bla! Su n su.” Yɛ ɔ jaso suli i su-ɔ.+ 10 I sin’n, kɛ Zezi o Matie i awlo lɔ m’ɔ́ dí like’n, lapo defuɛ nin sa tɛ yofuɛ kpanngban be bali, kpɛkun be nin Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be dili like likawlɛ.+ 11 Kɛ Farizifuɛ’m be wunnin i sɔ’n, be seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “?Ngue ti yɛ amun like klefuɛ’n nin lapo defuɛ nin sa tɛ yofuɛ’m be di like likawlɛ-ɔ?”+ 12 Ɔ tili be ndɛ’n naan w’a se be kɛ: “Be nga be ti juejue’n be mianman ayre yofuɛ wun, sanngɛ be nga be kpinndinman’n, be yɛ be miɛn i wun-ɔn.+ 13 Ɔ maan amun ko bu ndɛ nga i akunndan: ‘N kunndɛ kɛ sran’m be si aunnvɔɛ, nán tɛ yilɛ’n yɛ n kunndɛ-ɔ.’+ Afin m’an baman sran kpa’m be flɛlɛ. Sanngɛ sa tɛ yofuɛ mun yɛ n bali be flɛlɛ-ɔ.”
14 I sin’n, Zan i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ, kpɛkun be usɛli i kɛ: “?Ɔ yo sɛ ti yɛ e nin Farizifuɛ mun e ci nglɛmun mɔ ɔ sɔnnzɔnfuɛ’m be ciman wie-ɔ?”+ 15 Yɛ Zezi seli be kɛ: “Kɛ yasua ng’ɔ su ja bla’n ɔ nin i janvuɛ’m be te o likawlɛ’n, i janvuɛ’m be wla boman be wun.+ ?Nɛ́n i-ɔ? Sanngɛ cɛn kun wá jú’n, bé wá dé yasua’n i janvuɛ’m be sa nun.+ Cɛn sɔ’n nun yɛ bé cí nglɛmun-ɔn. 16 Sran fi faman tannin sin uflɛuflɛ taman tralɛ nvuɛn nun, afin tannin sin uflɛuflɛ’n ɔ́ cúɛncúɛn tralɛ’n. Kpɛkun tralɛ sɔ’n, ɔ́ títí trá laa’n.+ 17 Kusu be faman duvɛn mɔ b’a yi i uflɛuflɛ’n, be guaman kplo kotokun nvuɛn nun. Sɛ be yo sɔ’n, kplo kotokun’n kpúke, yɛ duvɛn’n gúa, kpɛkun kplo kotokun’n w’a saci. Sanngɛ be fa duvɛn mɔ b’a yi i uflɛuflɛ’n be guɛ i kplo kotokun uflɛuflɛ nun, kpɛkun be nɲɔn’n be ka lɛ.”
18 Kɛ ɔ́ kán ndɛ sɔ mun klé be’n, kpɛnngbɛn kun bali, ɔ kotoli i bo, kpɛkun ɔ seli i kɛ: “Kɛ é sé yɛ’n, min wa bla’n w’a wu yɛ ɔ o lɛ-ɔ, sanngɛ bla naan fa ɔ sa fuɛ i su, kpɛkun ɔ́ ɲán nguan ekun.”+
19 Yɛ Zezi jasoli naan ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m b’a su i su. 20 Kpɛkun bla kun mɔ mmoja tu i’n, m’ɔ wun i ɲrun w’a di afuɛ blu-nin-nɲɔn’n (12),+ ɔ sinnin i sin lɔ ko kɛnnin i tralɛ dan’n i nuan njɔlɛ’n.+ 21 Afin ɔ seli i klun lɔ kɛ: “Sɛ n kɛn i tralɛ dan’n ngunmin bɔbɔ’n, ń yó juejue.” 22 Zezi kpɛli i wun, kpɛkun kɛ ɔ wunnin i’n, ɔ seli kɛ: “Min wa, gua ɔ wla ase! Min su mɔ a lafi’n ti’n, w’a yo juejue.”+ Kpɛkun bla’n kali lɛ yoli juejue.+
23 Kɛ Zezi wluli Ɲanmiɛn sulɛ sua’n i su kpɛn’n i awlo lɔ m’ɔ wunnin blo bofuɛ mun nin sran kpanngban mɔ be su bo awuyomo’n,+ 24 ɔ seli kɛ: “Amun fite, afin talua kan’n w’a wuman, lafilɛ yɛ ɔ su lafi-ɔ.”+ Kɛ be tili ndɛ sɔ’n, be srili i. 25 Kɛ ɔ kannin sran’m be bo mɔ be fiteli cɛ’n, ɔ wluli sua’n nun lɔ, ɔ bitili talua kan’n i sa’n,+ kpɛkun talua kan’n w’a jaso.+ 26 Ndɛ sɔ’n truli mɛn sɔ’n i lika ngba nun.
27 Kɛ Zezi jasoli lɛ m’ɔ́ kɔ́’n, aɲinsifuɛ nɲɔn+ be suli i su. Be kpan se kɛ: “Davidi Wa,* si e aunnvɔɛ.” 28 Kɛ Zezi wluli awlo’n nun lɔ’n, aɲinsifuɛ’m be toli i lɔ, naan w’a usa be kɛ: “?Amun lafi su kɛ n kwla yo i sɔ like liɛ’n?”+ Be tɛli i su kɛ: “Ɛɛn-ɛn, e Min, a kwla yo.” 29 Yɛ ɔ fɛli i sa fuali be ɲinma’m be su+ seli kɛ: “Maan ɔ yo kɛ amun fa lafi su’n sa.” 30 Yɛ be wunnin ase-ɔ. Kpɛkun Zezi wlali be su nun kpa kɛ: “Amun nian amun wun kpa naan sran fi w’a timan nun.”+ 31 Sanngɛ kɛ be fiteli’n, be kɛnnin i ndɛ truli mɛn sɔ’n i lika ngba nun.
32 Kɛ bé jáso lɛ bé kɔ́’n, sran wie’m be fali bian kun m’ɔ ti bobo’n, mɔ mmusu kun kle i yalɛ’n be blɛli i.+ 33 Kpɛkun kɛ ɔ fuannin mmusu’n, bian’n ijɔli.+ I sɔ’n boli sran’m be nuan naan b’a se kɛ: “E nin-a wunman sa kɛ nga sa Izraɛli mɛn’n nun le.”+ 34 Sanngɛ Farizifuɛ’m be seli kɛ: “Mmusu’m be su kpɛn’n i fanngan nun yɛ ɔ fuan mmusu mun-ɔn.”+
35 Zezi wlanwlan klɔ dandan nin klɔ kanngan’m be kwlaa be su, ɔ kle like be Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun, ɔ bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n, kpɛkun ɔ yoli maan sran’m be tukpacɛ wafawafa kwlaa, ɔ nin lɛ wafawafa kwlaa ng’ɔ o be wun’n be wieli.+ 36 Kɛ ɔ wunnin sran kpanngban mɔ be gua lɛ’n, be yoli i annvɔ,+ afin be kle be ɲrɛnnɛn yɛ be tru lika’n nun kɛ bua mɔ be leman sunianfuɛ’n sa.+ 37 Yɛ ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Nanwlɛ, fie’n i su ninnge’m be kpɛlɛ junman’n ti dan. Sanngɛ junman difuɛ’m b’a sɔnman.+ 38 I sɔ’n ti’n, amun srɛ junman’n i su Kpɛn’n naan ɔ kunndɛ sran naan be ko di junman’n.”+
10 I sin’n, ɔ yiɛli i sɔnnzɔnfuɛ blu-nin-nɲɔn (12) mun. Yɛ ɔ mannin be kwlalɛ naan be fuan mmusu mun,+ yɛ be yo maan sran’m be tukpacɛ nin be wunnɛn ya wafawafa kwlaa be wie.
2 Akoto blu-nin-nɲɔn (12) mun be dunman mun yɛ:+ Simɔn mɔ be flɛ i Piɛli’n,+ ɔ nin i niaan bian Andre,+ Zebede i wa Zaki nin i niaan bian Zan,+ 3 Filipu nin Batelemin,+ Toma+ nin Matie+ m’ɔ ti lapo defuɛ’n, Zaki m’ɔ ti Alfe i wa’n, Tade, 4 Simɔn m’ɔ ti wakawakafuɛ’n,* yɛ Zida Iskariɔti mɔ i sin’n ɔ yili Zezi mannin’n.+
5 Zezi sunmannin sran blu-nin-nɲɔn (12) sɔ mun. Kɛ ɔ́ súnman be’n, ɔ kannin ndɛ wie mun kleli be.+ Ɔ seli be kɛ: “Nán amun wɔ be mɔ be timan Zifu’n be sin, yɛ nán amun wlu Samari klɔ fi nun.+ 6 Sanngɛ amun wɔ Izraɛli nvle’n* nun bua mɔ b’a mlin’n be ngunmin be sin.+ 7 Kɛ amún kɔ́’n, amun bo ndolo se kɛ: ‘Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n w’a mantan koko.’+ 8 Amun yo be nga be wunnɛn yo be ya’n be juejue,+ amun cɛn be nga be wuli’n, amun yo maan kokowefuɛ’m be kokowe’n wie, amun fuan mmusu mun. N fɛ i sɔ yolɛ’n n cɛli amun, amun kusu nán amun de like fi. 9 Nán amun fa sika ɔkwlɛ, annzɛ sika, annzɛ aaba fa sie pata kan nga amun fa ci amun bo’n nun.+ 10 Nán amun fa aliɛ, annzɛ tralɛ nɲɔn,* annzɛ ngbabua, annzɛ kpɔnman.+ Afin sɛ be man junman difuɛ’n i aliɛ’n, i sɔ’n nin i fata.+
11 “Klɔ dan annzɛ klɔ kaan kwlaa nga amun wlu nun’n, amun kunndɛ be nga be nin amun ndɛ’n i tilɛ fata’n, yɛ amun tran lɛ lele naan amun kɔlɛ blɛ’n ju.+ 12 Kɛ amun wlu awlo’n nun’n, amun yo i nunfuɛ’m be like. 13 Sɛ be nin amun ndɛ’n i tilɛ fata’n, maan muae mɔ amun bo man be kɛ be di fɔundi’n, ɔ tran be su.+ Sanngɛ sɛ be nin amun ndɛ’n i tilɛ fataman’n, maan muae mɔ amun bo mannin be kɛ be di fɔundi’n, ɔ sɛ i sin amun wun. 14 Klɔ kwlaa annzɛ awlo kwlaa nga amun wlu nun’n, sɛ b’a sɔman amun nun annzɛ b’a tieman amun ndɛ’n, kɛ amún fín awlo sɔ’n nun annzɛ klɔ sɔ’n nun fíte’n, amun kpukpu amun ja wun ndutre’n.+ 15 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ Jɔlɛ Dilɛ Cɛn’n nun’n, jɔlɛ nga bé dí klɔ sɔ’n, Sodɔmun nin Gomɔru klɔ’m+ be liɛ’n, ɔ́ yó sɔsɔ trá klɔ sɔ’n i liɛ’n.
16 “Amun nian! N su sunman amun, yɛ amún yó kɛ bua mɔ be o blo alua wlɛfuɛ’m be afiɛn’n sa. I sɔ’n ti’n, amun nian amun wun su kɛ wuo’m be fa nian be wun su’n sa. Yɛ nán akunndan tɛ tran amun klun, amun yo kɛ auble mun sa.+ 17 Amun sasa amun wun sran’m be lika, afin bé trá amun mán jɔlɛ difuɛ mun,+ yɛ bé fá ngble bé bó amun+ Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun.+ 18 Min dunman nun ti’n, bé wá fá amun kɔ́ mɛn siefuɛ nin famiɛn’m be ja su,+ kɛ ɔ ko yo naan amun a kan like nga amun lafi su’n i ndɛ b’a kle be, ɔ nin nvlenvle’m be nunfuɛ mun’n ti.+ 19 Sanngɛ kɛ be ko fa amun ko man’n, nán amun koko ndɛ nga amún kán’n, ɔ nin wafa nga amún kán ndɛ sɔ’n be ti. Afin dɔ kunngba sɔ’n su’n, Ɲanmiɛn maan amún wá sí ndɛ nga amun ko kan’n.+ 20 Afin ndɛ nga amún kán’n ɔ su finman amun bɔbɔ, sanngɛ amun Si i wawɛ’n yɛ ɔ́ sín amun lika kán ndɛ’n niɔn.+ 21 Asa ekun’n, sran’m bé wá fá be niaan mun mán kɛ be kun be, yɛ siɛ’m bé fá be mma mun mán sɔ wie. Ba’m bé jáso be si nin be nin’m be wun, yɛ bé fá be mán kɛ be kun be.+ 22 Kpɛkun min dunman’n ti’n, sran’m be kwlaa bé kpɔ́ amun,+ sanngɛ sran ng’ɔ jran kekle lele ju i awieliɛ’n, ɔ́ fíte nun.+ 23 Sɛ be kle amun yalɛ klɔ kun su’n, amun wanndi wɔ klɔ uflɛ su.+ Afin nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ amun su wieman Izraɛli klɔ’m be su sinsin mlɔnmlɔn naan sran Wa’n w’a ba.
24 “Sran m’ɔ suan like’n, i kpa trɛmɛn i like klefuɛ’n, yɛ kanga’n i kpa trɛmɛn i min’n.+ 25 Sɛ sran m’ɔ suan like’n kaci kɛ i like klefuɛ’n sa’n, ɔ ti kpa mɛn i. Yɛ sɛ kanga’n kaci kɛ i min’n sa’n, ɔ ti kpa mɛn i.+ ?Sɛ be flɛ awlo kpɛn’n kɛ Bɛlzebubu’n,*+ be mɔ be ti i awlo’n nunfuɛ mun yɛ be su flɛman be sɔ wie-ɔ? 26 I sɔ’n ti’n, nán amun sro be, afin ɔ leman sa kun sa mɔ be fiali su m’ɔ su fiteman nglo-ɔ. Yɛ ɔ leman nvialiɛ nun like kun sa mɔ be su siman nun-ɔn.+ 27 Ndɛ nga n kan kle amun aosin nun’n, amun kɛn i wia nun, yɛ ndɛ nga n tu i aswre kle amun’n, amun jran sua’m be ti su be bo i jɔ.+ 28 Yɛ nán amun sro be nga be kwla kun amun mɔ sanngɛ be kwlá yoman naan amun a kwlá ɲanman nguan ekun’n.+ Sanngɛ amun sro sran ng’ɔ kwla nunnun amun Zeɛnin’n* nun’n.+ 29 Sika mma kaan kun* yɛ be fa to ndrofia nɲɔn-ɔn. ?Nɛ́n i-ɔ? Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, sɛ be nun kun tɔ asiɛ wun’n, saan amun Si’n sí nun.+ 30 Amun timuɛn’n bɔbɔ’n, ɔ si i nuan. 31 Ɔ maan nán srɛ kun amun. Amun ti kpa tra ndrofia kpanngban.+
32 “I sɔ’n ti’n, sran ng’ɔ kɛn i sran’m be ɲrun kɛ ɔ si min’n,+ n kusu ń kɛ́n i min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i ɲrun kɛ n si i.+ 33 Sanngɛ sran ng’ɔ kɛn i sran’m be ɲrun kɛ ɔ siman min’n, n kusu ń kɛ́n i min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i ɲrun kɛ n simɛn i.+ 34 Nán amun bu i kɛ anuansɛ yɛ n fa bali asiɛ’n su-ɔ. M’an faman anuansɛ m’an baman, sanngɛ tokofi yɛ n fa bali-ɔ.+ 35 Afin n bali sran’m be afiɛn sacilɛ. N bali ba yasua nin i si, ɔ nin ba bla nin i nin, ɔ nin sewi nin i sewi be afiɛn sacilɛ.+ 36 Nanwlɛ, sran kun i bɔbɔ i awlo’n nunfuɛ mun yɛ bé wá yó i kpɔfuɛ-ɔ. 37 Sran ng’ɔ klo i si annzɛ i nin tra min’n, ɔ kwlá yoman min sɔnnzɔnfuɛ. Yɛ sran ng’ɔ klo i wa yasua annzɛ i wa bla tra min’n, ɔ kwlá yoman min sɔnnzɔnfuɛ.+ 38 Sran ng’ɔ kplinman su kɛ ɔ́ súɛ i ɲrɛnnɛn waka’n* naan ɔ́ sú min su’n, ɔ kwlá yoman min sɔnnzɔnfuɛ.+ 39 Sran ng’ɔ sɛsɛ i nguan’n, ɔ́ fí i sa, yɛ sran nga min ti’n, i nguan’n fi i sa’n, ɔ́ ɲɛ́n i ekun.+
40 “Sran ng’ɔ sɔ amun nun’n, nn w’a sɔ min nun, yɛ sran ng’ɔ sɔ min nun’n, nn w’a sɔ Sran ng’ɔ sunmannin min’n i nun wie.+ 41 Sran ng’ɔ nian kɛ sran kun ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ ti ɔ sɔ i nun’n, like nga be fa yo Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n i mo’n, bé fá yó i mo wie.+ Yɛ sran ng’ɔ nian kɛ sran kun ti kpa ti ɔ sɔ i nun’n, like nga be fa yo sran kpa’n i mo’n, yɛ ɔ́ ɲɛ́n i-ɔ. 42 Sran ng’ɔ nian kɛ ba kanngan nga’m be ti min sɔnnzɔnfuɛ ti’n, ɔ man be nun kun nzue flɔlɔ klowa kunngba bɔbɔ kɛ ɔ nɔn’n, nanwlɛ ń kán klé amun kɛ saan ɔ́ ɲɛ́n i nuan like.”+
11 Kɛ Zezi kannin ndɛ kleli i sɔnnzɔnfuɛ blu-nin-nɲɔn (12) mun wieli’n, ɔ fɛ i lɛ ɔli be klɔ’m be su like klelɛ nin jasin bolɛ.+
2 Kusu’n, kɛ Zan o bisua lɔ’n,+ ɔ tili sa nga Klisi’n yo be’n, yɛ ɔ sunmɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun+ 3 kɛ be ko usɛ i kɛ: “?Sran nga be seli kɛ ɔ́ bá’n yɛle wɔ annzɛ kusu ɔ fata kɛ e minndɛ sran uflɛ?”+ 4 Zezi tɛli be su kɛ: “Amun wɔ ko kan ndɛ nga amun ti i yɛ’n, ɔ nin like nga amun wun i yɛ’n be kle Zan:+ 5 Aɲinsifuɛ’m be wun ase siɛn’n,+ be nga be ja timan kpa’n be nanti, kokowefuɛ’m+ be yo juejue, sutrefuɛ’m be ti sa, be nga be wuli’n be jaso, be bo jasin fɛ’n be kle yalɛfuɛ mun.+ 6 Sran nga i akunndan timan nɲɔnnɲɔn’n,* i liɛ su ti ye.”+
7 Kɛ sran sɔ’m be ɔli’n, Zezi kannin Zan i ndɛ kleli sran kpanngban mɔ be o lɛ’n. Ɔ seli kɛ: “?Ngue yɛ amun ɔli i nianlɛ aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ-ɔ?+ ?Ndɛma mɔ aunmuan’n su keje i’n niɔn?+ 8 ?Sɛ nán ndɛma’n, nn ngue yɛ amun ɔli i nianlɛ-ɔ? ?Bian wie m’ɔ wla tralɛ kpakpa* mun’n niɔn? I yo, sran nga be wla tralɛ kpakpa’n be o famiɛn’m be awlo’m be nun. 9 ?N se kɛ yoo, ngue bɔbɔ ti yɛ amun ɔli-ɔ? ?Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ wie nianlɛ ti-ɔ? Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ ɔ tra Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ bɔbɔ.+ 10 I yɛ be klɛli i wun ndɛ nga-ɔ. Be klɛli i kɛ: ‘Nian! N su sunman min ngaliɛ kanfuɛ’n naan ɔ dun mmua ko siesie ɔ ɲrun atin!’+ 11 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ be kwlaa nga bla wuli be’n, be nun wie fi nunman lɛ mɔ i dan tra Zan Batɛmun Yofuɛ’n niɔn. Sanngɛ sran ng’ɔ ti kaan ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun’n, i dan trɛ i.+ 12 Kɛ ɔ fɛ i Zan Batɛmun Yofuɛ’n i blɛ su lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, lika nga sran’m be mian be ɲin kɛ bé wlú lɔ’n yɛle ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n, yɛ be nga be mian be ɲin kpa kusu’n, be wlu lɔ.+ 13 Afin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun nin Mmla’n, be kwlaa be kannin sa ng’ɔ́ wá jú’n i ndɛ lele fa juli Zan blɛ su.+ 14 Sɛ amun fa su-o, annzɛ amun faman su-o, i yɛ ɔ ti ‘Eli mɔ be seli kɛ ɔ́ bá’n’ niɔn.+ 15 Sran ng’ɔ si fa sie’n, maan ɔ fa sie.*
16 “?Wan mun yɛ ń fá blɛ nga nun sran mun ń súnnzun be-ɔ?+ Be fa ba kanngan wie mɔ be titi ase gua bo mɔ be kpan flɛ be wiengu nga be nin be kan ngowa’n. 17 Be se kɛ: ‘E boli blo mannin amun, sanngɛ amun a siman able. E yili ngwlɛ, sanngɛ amun a sunman.’ 18 I kunngba’n, kɛ Zan bali’n, ɔ diman like, yɛ ɔ nɔnman nzan kɛ sran onga’m be sa. Sanngɛ sran’m be waan: ‘Mmusu kun kle i yalɛ.’ 19 Sran Wa’n kusu bali, ɔ di like yɛ ɔ nɔn nzan,+ sanngɛ sran’m be waan: ‘Amun nian! Bian nga ti aliɛ safuɛ nin nzan nɔnfuɛ. Ɔ ti lapo defuɛ nin sa tɛtɛ yofuɛ’m be janvuɛ.’+ Sanngɛ kɛ sran kun yo sa’m be nuan su sɛsɛ’n, yɛ ɔ kle kɛ ɔ si ngwlɛlɛ-ɔ.”+
20 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ ijɔli klɔ nga ɔ yoli i abonuan sa’m be dan lika lɔ’n, afin be nunfuɛ’m b’a kaciman be akunndan’n. 21 Ɔ seli kɛ: “Wɔ Korazɛn, yako! Wɔ Bɛtsaida, yako! Afin sɛ ɔ ti kɛ abonuan sa nga be yoli be amun su lɔ’n, be yoli be Tir nin Sidɔn lɔ’n, nn lɔfuɛ’m be wlali bajɛ tralɛ be trannin nzuɛn nun, be kleli kɛ b’a kaci be akunndan’n lalaa.+ 22 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ Jɔlɛ Dilɛ Cɛn’n nun’n, Tir nin Sidɔn be liɛ’n ɔ́ yó sɔsɔ trá amun liɛ’n.+ 23 ?Yɛ wɔ, Kapɛɛnaɔmun,+ bé mán ɔ su lele á tó ɲanmiɛn’n? Cɛcɛ! Á wá jrá lele jú Ndia’n* nun lɔ.+ Afin sɛ ɔ ti kɛ abonuan sa nga be yoli be ɔ su’n lɔ’n be yoli be Sodɔmun lɔ wie’n, nn andɛ nin andɛ’n ɔ te o lɛ. 24 Sanngɛ ń kán klé wɔ kɛ Jɔlɛ Dilɛ Cɛn’n nun’n, Sodɔmun klɔ’n i liɛ’n ɔ́ yó sɔsɔ trá wɔ liɛ’n.”+
25 Blɛ sɔ’n nun’n Zezi seli kɛ: “Min Si, wɔ mɔ a ti nglo nin asiɛ’n be Min’n, ń mánmán wɔ sran’m be ɲrun. Afin a fali ninnge nga mun fiali akunndanfuɛ mun nin sa sifuɛ’m be wun, kpɛkun a yili be nglo kleli ba kanngan mun.+ 26 Ɛɛn-ɛn, min Si, afin i sɔ’n yɛ ɔ ti ɔ klun su-ɔ. 27 Min Si fali like kwlaa mannin min.+ Yɛ sran fi siman Ba’n i kpa, saan Siɛ’n.+ Yɛ kusu sran fi siman Siɛ’n i kpa, saan Ba’n ɔ nin sran nga Ba’n kunndɛ kɛ ɔ́ kɛ́n i ndɛ klé i’n.+ 28 Amun kwlaa mɔ amun su fɛ’n, yɛ amun kwlaa mɔ trɔ w’a ti amun’n, amun bla min sin, yɛ ń yó maan amun wla gúa ase. 29 Amun fa amun ti wla min kɔmin su waka’n i bo, yɛ amun fa like nga n kle’n su. Afin n ti wɛtɛɛfuɛ, yɛ n ti wun ase kanfuɛ.+ Ɔ maan amun wla wá gúa ase. 30 Afin min kɔmin su waka’n i sualɛ yo fɛ, yɛ min trɔ’n yoman nɔnnin.”
12 Blɛ sɔ’n nun’n, Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun mɔ Zezi sín ble fie’m be nun’n, awe kunnin i sɔnnzɔnfuɛ mun. Ɔ maan be fianfiannin ble mma’n wie naan b’a di.+ 2 Kɛ Farizifuɛ’m be wunnin i sɔ’n, be seli i kɛ: “Nian! Ɔ sɔnnzɔnfuɛ’m be su yo like ng’ɔ fataman kɛ be yo i Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n.”+ 3 Ɔ seli be kɛ: “?Kɛ awe kunnin Davidi nin i sran mun’n, like ng’ɔ yoli’n, amun nin-a kɛnngɛnmɛn i su ndɛ le?+ 4 Ɔ wluli Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ, yɛ ɔ nin i sran’m be dili kpanwun nga be siesie be Ɲanmiɛn ɲrun’n,*+ kusu nn i bɔbɔ nin i sran’m be leman atin be diman, saan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be ngunmin.+ 5 Asa kusu’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ mɔ be o Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ’n be diman Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n su, sanngɛ be bumɛn i kɛ be su yo sa tɛ. ?Amun nin-a kɛnngɛnmɛn i sɔ’n Mmla’n nun le?+ 6 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ like kun mɔ i dan tra Ɲanmiɛn sua’n, ɔ o wa.+ 7 Be klɛli i kɛ: ‘N kunndɛ kɛ sran’m be si aunnvɔɛ,+ nán tɛ yilɛ’n yɛ n kunndɛ-ɔ.’+ Sɛ ɔ ti kɛ amun wunnin ndɛ sɔ’n i wlɛ’n, nn amun a buman sran nga b’a yoman sa’n, be fɔ. 8 Afin sran Wa’n ti Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n i Min.”+
9 Kɛ ɔ jasoli lɛ’n, ɔ ɔli be Ɲanmiɛn sulɛ sua’n nun lɔ. 10 Bian kun o lɔ’n, i sa kun ti wuwa.+ Ɔ maan be usali Zezi kɛ: “?Sran kun le atin yo sran juejue Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun?” Be usɛli i sɔ naan bé jrán su bé sɛ́nmɛn i.+ 11 Ɔ seli be kɛ: “?Sɛ amun le bua kun naan Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n, bua sɔ’n tɔ kunman nun’n, amun nun onin cɛ yɛ ɔ su yimɛn i fiteman-ɔn?+ 12 ?Klɔ sran timan kpa traman bua lele? I sɔ’n ti’n, Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n, sran le atin yo like ng’ɔ ti kpa’n.” 13 Yɛ ɔ seli bian’n kɛ: “Tinngɛ ɔ sa’n nun.” Yɛ ɔ tinngɛli nun-ɔn. Kpɛkun i sa’n sɛli i sin yoli kpa kɛ i sa kun’n sa. 14 Sanngɛ Farizifuɛ’m be fiteli, be ko cicili i wun ndɛ kɛ bé kún i. 15 Kɛ Zezi sili sɔ’n, ɔ jasoli lɛ ɔli. Sran kpanngban kpa be suli i su,+ yɛ ɔ yoli be kwlaa be juejue. 16 Sanngɛ ɔ wlali be su nun kpa kɛ nán maan be kɛn i ndɛ kle sran fi,+ 17 kɛ ɔ ko yo naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n w’a kpɛn su’n ti. Ɔ seli kɛ:
18 “Amun nian! Min sufuɛ+ nga n kpɛli i’n yɛ. Ɔ ti min awlɛn su sran, min klun jɔ i wun!+ Ń fá min wawɛ’n ń síe i su,+ yɛ ɔ́ klé nvlenvle mun sa nuan su sɛsɛ yolɛ’n. 19 Ɔ su siman akplowa,+ ɔ su kpankpanman, yɛ sran fi su timɛn i nɛn klɔ’n nun akpɔ dandan’m be su. 20 Ndɛma nga w’a bli’n, ɔ su bumɛn i, yɛ kannin ɲanman m’ɔ fite wunsrɛn’n, ɔ su nuɛnmɛn i,+ lele saan w’a kwla siesie like kwlaa ng’ɔ timan su’n. 21 Nanwlɛ, i dunman nun ti’n, nvlenvle’m be wla’n trán like kpa kun su.”+
22 I sin’n, be fali bian kun mɔ mmusu kle i yalɛ’n, m’ɔ ti aɲinsifuɛ nin bobo’n be blɛli i, yɛ ɔ yoli i juejue. Ɔ maan bian’n kwla ijɔli, yɛ ɔ wunnin ase. 23 I sɔ’n boli sran kpanngban kpa mɔ be o lɛ’n be kwlaa be nuan naan b’a se kɛ: “?Nán Davidi i Wa’n* yɛ ɔ o lɛ-ɔ?” 24 Sanngɛ kɛ Farizifuɛ’m be tili i sɔ’n, be seli kɛ: “Bian nga, saan Bɛlzebubu* m’ɔ ti mmusu’m be su kpɛn’n i fanngan nun cɛ yɛ ɔ fuan mmusu mun-ɔn.”+ 25 Kɛ m’ɔ si akunndan nga be bu’n ti’n, ɔ seli be kɛ: “Famiɛn diwlɛ kwlaa nga i nunfuɛ’m be bubu be wun nun’n, ɔ kaman lɛ, yɛ klɔ annzɛ awlo kwlaa nga i nunfuɛ’m be bubu be wun nun’n, ɔ bo. 26 I wafa kunngba’n, sɛ Satan fuan Satan’n, nn w’a bubu i bɔbɔ i wun nun. ?Ɔ maan ɔ́ yó sɛ bɔɔ cɛ naan i famiɛn diwlɛ’n w’a ka lɛ? 27 ?Asa kusu’n, sɛ Bɛlzebubu fanngan nun yɛ n fuan mmusu mun’n, nn wan fanngan nun yɛ amun mma’m be fuan be-ɔ? I sɔ’n ti’n, amun mma mun yɛ bé wá dí amun jɔlɛ bé bú amun fɔ-ɔ. 28 Sanngɛ sɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun yɛ n fuan mmusu mun’n, nn Ɲanmiɛn Sielɛ’n w’a fu amun nun.+ 29 ?Yɛ kusu sɛ sran kun waan ɔ́ wlú sran m’ɔ le wunmiɛn kpa’n i sua’n nun kó fɛ́n i bo ninnge mun’n, sɛ w’a cimɛn i ka’n, ɔ́ fɛ́n i bo ninnge mun sɛ yɛ ɔ́ yó ye-ɔ? Saan ɔ́ cí i ka naan w’a kwla fɛn i sua’n nun ninnge mun. 30 Ɔ maan sran ng’ɔ nin min nunman nun’n, nn ɔ kpɔ min. Yɛ sran ng’ɔ nin min tianman like nuan’n, ɔ trutru nun.+
31 “I sɔ’n ti’n, ń kán klé amun kɛ bé yáci sran’m be sa tɛtɛ wafa kwlaa nin ndɛ tɛtɛ wafa kwlaa nga be kan’n cɛ́ be. Sanngɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n i wun ndɛ tɛtɛ kanlɛ liɛ’n, be su yaci cɛman.+ 32 I wie yɛle kɛ sran ng’ɔ kan sran Wa’n i wun ndɛ tɛ’n, bé yáci cɛ́ i.+ Sanngɛ sran ng’ɔ kan Ɲanmiɛn wawɛ’n i wun ndɛ tɛtɛ’n, be su yaci cɛmɛn i. I mɛn nga* nun-o, i ng’ɔ́ bá lɔ’n nun-o, be su yaci cɛmɛn i mlɔnmlɔn.+
33 “Amun yo maan waka’n yo kpa naan i mma’m be kusu be yo kpa wie, annzɛ amun yo maan waka’n saci naan i mma’m be kusu be saci wie. Afin waka’n i mma’n yɛ be fa sie i nzɔliɛ-ɔ.+ 34 ?Ɔnda mma mun,+ amun mɔ amun ti klunwifuɛ’n, ɔ yo sɛ yɛ ndɛ kpa kwla fin amun nuan fite-ɔ? Afin ndɛ ng’ɔ o sran’n i awlɛn’n nun’n yɛ ɔ fin i nuan fite-ɔ.+ 35 Sran kpa’n, ɔ yi like kpa i ninnge kpakpa’m be nun fite. Sran tɛ’n kusu’n, ɔ yi like tɛ i ninnge tɛtɛ’m be nun fite.+ 36 Ń kán klé amun kɛ ndɛ ngbɛnngbɛn kwlaa mɔ sran’m be kan’n,+ Jɔlɛ Dilɛ Cɛn’n nun’n, be bɔbɔ bé kɛ́n i su ndɛ. 37 Afin ɔ nuan ndɛ’n su yɛ bé jrán bé sé kɛ a ti seinfuɛ-ɔ, yɛ ɔ nuan ndɛ’n su yɛ bé jrán bé bú ɔ fɔ-ɔ.”
38 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, mmla klɛfuɛ wie mun nin Farizifuɛ wie’m be seli i kɛ: “Like Klefuɛ, e kunndɛ kɛ a yo abonuan sa kun kle e.”+ 39 Ɔ tɛli be su kɛ: “Ajulisufuɛ klunwifuɛ mɔ be ti kɛ sran mɔ be kunndɛ bla be yi bo annzɛ bian be wun bo sa’n, be kunndɛ titi kɛ bé wún nzɔliɛ like kun. Sanngɛ be su faman nzɔliɛ like fi kleman be, saan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zonasi i nzɔliɛ like liɛ’n.+ 40 Afin wafa kunngba nga Zonasi dili cɛn ba klonglo nsan jue dan’n i klun lɔ’n,+ sran Wa’n kusu wá dí cɛn ba nsan asiɛ’n i bo lɔ.+ 41 Jɔlɛ dilɛ blɛ’n nun’n, Ninivufuɛ mun nin ajulisufuɛ nga mun bé wá jáso, yɛ Ninivufuɛ’m bé bú be fɔ. Afin kɛ Zonasi boli jasin kleli be’n, be kacili be akunndan’n.+ Sanngɛ amun nian! Sran kun o wa’n, i dan tra Zonasi.+ 42 Jɔlɛ dilɛ blɛ’n nun’n, bé wá cɛ́n famiɛn bla m’ɔ fin ngua lɔ lika’n nun’n, ɔ nin blɛ nga nun sran mun, kpɛkun ɔ́ bú be fɔ. Afin ɔ fin asiɛ’n i tiwa lɔ wa sieli i su Salomɔn i ngwlɛlɛ ndɛ’n i bo.+ Sanngɛ an nian! Sran kun o wa’n, i dan tra Salomɔn.+
43 “Kɛ mmusu kun fin sran kun nun fite’n, ɔ ko wlanwlan lika mɔ be ɲanman nzue nun’n be nun, ɔ kunndɛ wunmiɛn lowlɛ, sanngɛ ɔ ɲanman wie.+ 44 Ɔ maan ɔ se kɛ: ‘Ń má sá min sin min sua nga n fin nun fiteli’n nun.’ Ɔ́ jú lɔ-ɔ, ɔ wun kɛ sua’n wo lɛ ngbɛn, sanngɛ b’a kuan nun weiin yɛ b’a siesie i nun ninnge mun klanman kpa. 45 Kpɛkun ɔ ko fɛ i wiengu mmusu fanunfanun nso mɔ be klun yo wi trɛ i’n, naan be wa wlu sua sɔ’n nun. Kɛ be ko wlu nun’n, be tran nun. Ɔ maan wafa nga sran sɔ’n kaci kasiɛn su’n, ɔ yo tɛ tra klikli liɛ’n.+ Kɛ ajulisufuɛ klunwifuɛ nga’m be liɛ’n wá yó sɔ wie-ɔ.”
46 Kɛ ɔ́ kán ndɛ’n klé sran nga be o lɛ’n, nn i nin nin i niaan’m+ be jinjin gua su lɔ. Afin be kunndɛ kɛ bé wún i wun.+ 47 I sɔ’n ti’n, sran kun seli i kɛ: “Nian! Ɔ nin nin ɔ niaan’m be jinjin gua su lɔ, be kunndɛ kɛ bé kán ndɛ klé wɔ.” 48 Ɔ tɛli sran ng’ɔ kannin ndɛ’n kleli i’n, i su kɛ: “?Wan yɛ ɔ ti min nin’n niɔn, yɛ wan mun yɛ be ti min niaan mun-ɔn?” 49 Kpɛkun ɔ tinngɛli i sa i sɔnnzɔnfuɛ’m be su, naan w’a se kɛ: “Nian! Min nin nin min niaan mun yɛ be o yɛ!+ 50 Afin sran ng’ɔ yo min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i klun sa’n, i yɛ ɔ ti min niaan bian, nin min niaan bla, ɔ nin min nin-ɔn.”+
13 Cɛn sɔ’n nun’n, Zezi jasoli awlo’n nun lɛ, ɔ ko trannin ase jenvie’n i nuan lɔ. 2 Kpɛkun sran kpanngban kpa be yiɛli i wun lɛ. Ɔ fuli alie kun nun kpɛkun ɔ trannin ase. Sran kpanngban sɔ’m be kwlaa be o jenvie’n i nuan lɛ.+ 3 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ kannin ndɛ kpanngban ɲanndra nun kleli be.+ Ɔ seli be kɛ: “Amun nian! Fie difuɛ kun ɔli kɛ ɔ́ kó lúa like.+ 4 Kɛ ɔ́ lúa like’n kɔ́’n, wie’m be tɔli akpɔ’n i nuan, kpɛkun anunman’m be bali be wa dili.+ 5 Wie’m be kusu be tɔli kpangba su, lika mɔ asiɛ nunman lɛ kpa’n su, kpɛkun be fifili ndɛndɛ afin asiɛ nunman lɛ kpa.+ 6 Sanngɛ kɛ wia’n boli’n be yrali, kpɛkun be wuli kee. Afin be leman olui. 7 Wie’m be liɛ’n, be tɔli owieowie’m be nun. Owieowie’m be fuli, kpɛkun be katali be su.+ 8 Wie’m be liɛ kusu’n, be tɔli asiɛ kpa su, kpɛkun be suli: Kun i mma ng’ɔ suli’n, ɔ tra nga be luali’n kpɛ ya (100), kun kusu i liɛ’n trɛ i kpɛ ablesiɛn (60), kun ekun i liɛ’n trɛ i kpɛ ablasan (30).+ 9 Sran ng’ɔ si fa sie’n, maan ɔ fa sie.”*+
10 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bali, yɛ be usɛli i kɛ: “?Ngue ti yɛ a kan ndɛ mun ɲanndra nun kle be-ɔ?”+ 11 Ɔ tɛli be su kɛ: “Amun liɛ’n, be mannin amun atin kɛ amun wun ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n i su ndɛ mɔ be ti fiawa’n be wlɛ.+ Sanngɛ be liɛ’n, b’a manman be i sɔ’n i wun atin. 12 Afin sran ng’ɔ le like’n, bé mɛ́n i wie ekun úka su, kpɛkun ɔ́ ɲán like kpanngban kpa. Sanngɛ sran ng’ɔ leman like’n, kan ng’ɔ o i sa nun bɔbɔ’n, bé dé.+ 13 I sɔ’n ti yɛ n kan ndɛ n kle be ɲanndra nun’n niɔn. Afin be nian ninnge mun, sanngɛ be niɛn i ngbɛn, be wunman like fi. Yɛ be tie ndɛ mun, sanngɛ be tie i ngbɛn, be wunman be wlɛ.+ 14 Ɔ maan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n, ɔ kpɛn su be lika. Ɔ seli kɛ: ‘I tielɛfuɛ’n, amún tíe, sanngɛ amun su wunmɛn i wlɛ mlɔnmlɔn. Yɛ i nianlɛfuɛ’n amún nían, sanngɛ amun su wunman like fi mlɔnmlɔn.+ 15 Afin nvle nga nunfuɛ’m be awlɛn’n w’a kete. Ndɛ’n gua be su nun, sanngɛ be yomɛn i nuan su sa. Be muanmuan be ɲinma naan b’a wunman ase, yɛ be tannintannin be su naan b’a timan sa. I sɔ’n ti’n, like nga be se be kɛ be yo’n, be wunmɛn i wlɛ. Ɔ maan be saman be sin min wun naan m’an yo be juejue.’+
16 “Sanngɛ amun liɛ’n, amun liɛ su ti ye, afin amun ɲinma’m be wun ase, yɛ amun su’m be ti sa.+ 17 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kpanngban nin sran seinfuɛ kpanngban be kloli kɛ bé wún ninnge nga amun su wun be yɛ’n, sanngɛ b’a wunman be.+ Yɛ be kloli kɛ bé tí ndɛ nga amun su ti be yɛ’n, sanngɛ b’a timan.
18 “Siɛn’n, amun tie sran m’ɔ luali like’n i su ɲanndra’n i bo’n.+ 19 Kɛ sran kun ti Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ’n mɔ sanngɛ ɔ wunmɛn i bo’n, klunwifuɛ’n+ ba, kpɛkun ɔ yi like nga be luɛli i i awlɛn’n nun’n. I sɔ’n yɛle like mɔ be luɛli i akpɔ nuan’n.+ 20 Like ng’ɔ tɔli kpangba’n su’n, yɛle sran ng’ɔ ti Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ’n, m’ɔ ka lɛ sɔ nun aklunjɔɛ su’n.+ 21 Ɔ nin i sɔ ngba’n, ndɛ sɔ’n traman ndin i awlɛn’n nun. Sanngɛ ɔ ka lɛ le nɲɔn kun. Kpɛkun kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ’n ti’n, ɲrɛnnɛn’n annzɛ yalɛ klelɛ’n ko bo i bo’n, kpɛkun i ja ka lɛ kpla. 22 Ng’ɔ tɔli owieowie’m be nun’n, yɛle sran ng’ɔ ti Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ’n, mɔ sanngɛ mɛn nga* nun ngokɔɛ’n,+ nin aɲanbeun ninnge mɔ be laka sran’n, be kata ndɛ ng’ɔ tili’n su, kpɛkun ɔ yoman kpa.+ 23 Nga kusu m’ɔ tɔli asiɛ kpa’n su’n, yɛle sran ng’ɔ ti ndɛ’n, m’ɔ wun i wlɛ’n, m’ɔ su mma’n: Kun i mma ng’ɔ su’n, ɔ tra nga be luali’n kpɛ ya (100), kun kusu i liɛ’n trɛ i kpɛ ablesiɛn (60), kun ekun i liɛ’n trɛ i kpɛ ablasan (30).”+
24 Ɔ buli ɲanndra kun ekun kleli be. Ɔ seli kɛ: “Be kwla fa ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n be sunnzun sran kun m’ɔ luali like kpa i fie’n su’n. 25 Kɛ sran’m bé láfi’n, i kpɔfuɛ’n bali, ɔ wa luali ijre tɛ wie ble’n i afiɛn naan w’a wɔ. 26 Kɛ ble’n fifili m’ɔ wlɔli’n, yɛ ijre tɛ’n kusu boli nun-ɔn. 27 I sɔ’n ti’n, awlo’n su kpɛn’n i kanga’m be bali be wa seli i kɛ: ‘?E Min, w’a luaman like kpa ɔ fie’n nun? ?Yɛ ɔ yo sɛ ti yɛ ijre tɛ’m be o fie’n nun-ɔn?’ 28 Ɔ seli be kɛ: ‘Min kpɔfuɛ wie yɛ ɔ yoli i sɔ liɛ’n niɔn.’+ Kanga’m be seli i kɛ: ‘?Ɔ maan a kunndɛ kɛ e wɔ e ko tutu be bo?’ 29 Ɔ seli be kɛ: ‘Cɛcɛ, ɔ cɛman naan kɛ amún tútú ijre tɛ’m be bo’n, amun a tutu ble’n i bo wie. 30 Amun yaci be nɲɔn’n be lɛ, maan be ɲin likawlɛ lele ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n ju. Ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n nun’n, ń sé ninnge kpɛfuɛ’m be kɛ: Amun dun mmua tutu ijre tɛ mun yɛ amun cici be sɔlɛsɔlɛ naan amun wɔ be nun, kpɛkun amun isa ble’n, yɛ amun tiɛntiɛn i nuan be guɛ i min tanngannin’n nun lɔ.’”+
31 Ɔ kannin ndɛ uflɛ ɲanndra nun ekun kleli be. Ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti kɛ mutadi* mma kun mɔ sran kun fa luɛ i i fie’n nun’n sa.+ 32 Mutadi mma’n ti ninnge nga be lua be’n be kwlaa be nun kaan kpafuɛ’n. Sanngɛ kɛ ɔ ko ɲin’n, ɔ kaci waka, yɛ ɔ yo dan tra tro mma waka kwlaa. Ɔ maan anunman nga be tu sin nglo lɔ’n be ba be wa fɛ i sama mun kaci be lawlɛ.”
33 Ɔ kannin ndɛ kun ekun ɲanndra nun kleli be. Ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti kɛ levii mɔ bla kun fa sanngannin sanmlɛn suliɛ dandan nsan* nun lele i tɔlɛ wunmuan’n wlali’n sa.”+
34 Zezi kannin ndɛ kwlaa sɔ mun ɲanndra nun kleli sran kpanngban sɔ mun. Ɔ leman ndɛ kun sa mɔ w’a kan kleman be ɲanndra nun-ɔn,+ 35 kɛ ɔ ko yo naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n kannin’n w’a kpɛn su’n ti. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ń má úke min nuan’n, ɲanndra nun ndɛ yɛ ɔ́ fín min nuan fíte-ɔ. Ninnge nga kɛ ɔ fin i bo bolɛ nun’n* be ti fiawa’n, ń kán be ndɛ.”+
36 Kɛ ɔ mannin sran kpanngban sɔ’m be atin mɔ be ɔli’n, ɔ wluli awlo’n nun lɔ. I sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ naan b’a se i kɛ: “Tu fie nun ijre tɛ’n i su ɲanndra’n i bo kle e.” 37 Ɔ tɛli su kɛ: “Sran ng’ɔ luali like kpa’n yɛle sran Wa’n. 38 Fie’n yɛle mɛn’n.+ Like kpa nga be luali’n, yɛle be ng’ɔ fata kɛ be wlu Ɲanmiɛn i Famiɛn Diwlɛ’n nun’n.* Sanngɛ ijre tɛ’n, yɛle klunwifuɛ’n i mma mun.+ 39 Fie’n i fuɛ’n i kpɔfuɛ ng’ɔ luali ijre tɛ’n, yɛle Suɛn Tɔnfuɛ’n. Ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n yɛle mɛn’n* i awieliɛ blɛ’n. Yɛ ninnge kpɛfuɛ mun yɛle anzi mun. 40 Ɔ maan wafa kunngba nga be tutuli ijre tɛ’m be bo mɔ be fa sin wɔli be nun’n, kɛ ɔ́ wá yó sɔ mɛn’n* i awieliɛ blɛ’n nun-ɔn.+ 41 Sran Wa’n ɔ́ wá súnmɛn i anzi mun, yɛ bé ísa i Famiɛn Diwlɛ’n nun ninnge kwlaa nga be yo mɔ sran ja kpla’n, ɔ nin be mɔ be yo ninnge tɛtɛ’n be kwlaa. 42 Kpɛkun bé tó be gúa sin dan m’ɔ jue vlanwunvlanwun’n nun.+ Lɔ yɛ bé sún, bé dí be je-ɔ. 43 Blɛ sɔ’n nun’n, sran kpa’m bé kpája kpa kɛ wia’n sa+ be Si i Famiɛn Diwlɛ’n nun. Sran ng’ɔ si fa sie’n, maan ɔ fa sie.*
44 “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti kɛ aɲanbeun like kpa kun m’ɔ ti fiawa fie kun nun, mɔ sran kun wunnin i m’ɔ fa fiali ekun’n sa. Yɛ i klun m’ɔ jɔli dan’n ti’n, ɔ ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ naan w’a to fie sɔ’n.+
45 “Asa ekun’n, ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti kɛ aata difuɛ m’ɔ wlanwlan kunndɛ nɛnnglɛnman kpakpa mun’n sa. 46 Kɛ ɔ wunnin nɛnnglɛnman kun m’ɔ ti kpa dan’n, ɔ ɔli ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ ndɛndɛ, kpɛkun ɔ toli nɛnnglɛnman sɔ’n.+
47 “Asa kusu’n, ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti kɛ lala mɔ be guɛli i jenvie’n nun m’ɔ trali jue wafawafa kwlaa’n sa. 48 Kɛ ɔ yili’n, be cuɛn bali jenvie nuan aunɲan’n su. Kpɛkun be trannin ase be kpali nga be ti kpa’n+ be guali be gbogbo nun. Sanngɛ nga be timan kpa’n,+ be guali be blo. 49 Kɛ ɔ́ wá yó sɔ mɛn’n* i awieliɛ blɛ’n nun-ɔn. Anzi’m bé wá bá, kpɛkun bé yí klunwifuɛ mun sran kpa’m be afiɛn. 50 Kpɛkun bé tó be gúa sin dan m’ɔ jue vlanwunvlanwun’n nun. Lɔ yɛ bé sún, bé dí be je-ɔ.
51 “?Amun a wun ninnge kwlaa sɔ’m be bo?” Be tɛli i su kɛ: “Ɛɛn-ɛn.” 52 Yɛ ɔ seli be kɛ: “M’ɔ ti sɔ’n niɔn, maan amun wun i wlɛ kɛ, kɛ be ko kan ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n i su ndɛ ko kle nzra nun like klefuɛ kun’n, ɔ kaci kɛ awlobo kpɛn kun m’ɔ yi ninnge uflɛuflɛ nin ninnge nvuɛnnvuɛn i ninnge kpakpa’m be siewlɛ’n nun fite’n sa.”
53 Kɛ Zezi wieli ɲanndra nun ndɛ sɔ’m be kan’n, ɔ jasoli lɛ ɔli. 54 Kɛ ɔ bali i bɔbɔ i klɔ’n su’n,+ ɔ kleli sran’m be like be Ɲanmiɛn sulɛ sua’n nun. Be nuan m’ɔ boli be wun’n ti’n, be seli kɛ: “?Yɛ ninfan yɛ bian nga nin ngwlɛlɛ nga nin abonuan sa yolɛ nga’m be fin-ɔn?+ 55 ?Nán waka sɛfuɛ’n i wa’n niɔn?+ ?Nɛ́n i nin yɛ be flɛ i Mari’n niɔn? ?Yɛ nɛ́n i niaan bian mun yɛle Zaki, nin Zozɛfu, nin Simɔn, ɔ nin Zida?+ 56 ?Yɛ i niaan bla’m be kwlaa be nin e tranman wa? ?Yɛ nn ɔ nin i kwlaa ngalɛ’n fin nin?”+ 57 I sɔ’n ti’n, b’a lafimɛn i su.*+ Sanngɛ Zezi seli be kɛ: “Be bu Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n i sran lika kwlaa. Saan i bɔbɔ i klɔ’n su nin i bɔbɔ i awlo’n nun yɛ be bumɛn i sran-ɔn.”+ 58 Yɛ i su mɔ be lafiman’n ti’n, w’a yoman abonuan sa kpanngban lɔ.
14 Blɛ sɔ’n nun’n, Erɔdu* m’ɔ ti Galile asa’n i siefuɛ’n,* ɔ tili Zezi i wun ndɛ nga be kan’n,+ 2 yɛ ɔ seli i sufuɛ’m be kɛ: “Zan Batɛmun Yofuɛ’n niɔn. W’a cɛn, i ti yɛ ɔ kwla yo abonuan sa mun-ɔn.”+ 3 Laa’n, Erɔdu trali Zan yɛ ɔ cili i wlɛli i bisua, i niaan bian Filipu i yi Erodiasi ti.+ 4 Afin Zan se Erɔdu titi kɛ: “A leman atin jɛmɛn i.”+ 5 Erɔdu kunndɛli kɛ ɔ́ kún Zan, sanngɛ srɛ kunnin i sran’m be wun, afin be bu Zan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ.+ 6 Sanngɛ kɛ bé dí Erɔdu i awuliɛ cɛn’n,+ Erodiasi i wa bla’n sili able nzrafuɛ’m be ɲrun. I sɔ’n yoli Erɔdu i fɛ kpa.+ 7 Ɔ maan ɔ tali nda kɛ like kwlaa ng’ɔ srɛ i’n, ɔ́ fá mɛ́n i. 8 Yɛ i nin di wlɛli i kɛ ɔ se kɛ: “Fa Zan Batɛmun Yofuɛ’n i ti’n kpongbo vaa kun nun blɛ min wa.”+ 9 Famiɛn’n i wla boli i wun. Sanngɛ nda m’ɔ tali’n ti’n, ɔ nin sran m’ɔ nin be su di like’n be ti’n, ɔ seli kɛ be fa mɛn i. 10 Ɔ maan ɔ sunmannin sran, kpɛkun be ko kpɛli Zan i ti’n bisua lɔ. 11 Be fɛli i ti’n be sieli i kpongbo vaa kun nun, naan b’a fa man talua’n, kpɛkun i kusu ɔ fa ko mɛnnin i nin. 12 I sin’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bali be wa fɛli i fuɛn’n naan b’a ko sie i. Kpɛkun be wa kan kleli Zezi. 13 Kɛ Zezi tili ndɛ sɔ’n, ɔ tuli i bo lɛ. Ɔ fuli alie kun nun ɔli lika diin kun nun aamiɛn. Sanngɛ kɛ sran kpanngban nga be o lika sɔ’n nun’n be tili i sɔ’n, be jasoli klɔ’m be su, be suli i su be ja nun.+
14 Kɛ ɔ fin alie’n nun jrali’n, ɔ wunnin sran kpanngban kpa. Be yoli i annvɔ,+ yɛ ɔ yoli tukpacifuɛ’m be juejue.+ 15 Sanngɛ kɛ aliɛ jɔli’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ, be wa seli i kɛ: “Lika nga e o nun yɛ’n wo mmua, kusu aliɛ w’a san. Se nzrafuɛ mun naan be wɔ klɔ’m be su be ko to aliɛ be di.”+ 16 Sanngɛ Zezi seli be kɛ: “Ɔ nunman nun kɛ be wɔ. Amun bɔbɔ amun man be like maan be di.” 17 Be seli i kɛ: “Like fi nunman e sa nun wa, saan kpanwun nnun nin jue nɲɔn.” 18 Ɔ seli kɛ: “Amun fa be blɛ min wa.” 19 Kpɛkun ɔ seli sran kpanngban nga be o lɛ’n be kɛ be tran ase ijre’n su. I sin’n, ɔ fali kpanwun nnun’n nin jue nɲɔn’n, yɛ ɔ mɛnnin i ɲin su niannin ɲanmiɛn su lɔ naan w’a la Ɲanmiɛn ase.*+ Kɛ ɔ bubuli kpanwun’m be nun’n, ɔ fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun, kpɛkun be kusu be fa mannin sran mun. 20 Ɔ maan be kwlaa be dili, yɛ be ku yili. Be isaisali i sinsin ng’ɔ kali’n, ɔ yili gbogbo blu-nin-nɲɔn (12).+ 21 Be nga be dili’n, be ti yasua kɔe akpi nnun (5.000). B’a kaman bla nin ba kanngan mun b’a wlaman nun.+ 22 I sin’n, ɔ ka lɛ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be fu alie’n nun naan be dun mmua i ɲrun, nzue’n i bue kun lɔ. Kɛ bé kɔ́’n, ɔ seli sran kpanngban nga be o lɛ’n be kɛ be wɔ.+
23 Kɛ ɔ seli sran’m be kɛ be wɔ’n, i ngunmin ɔli oka’n su lɔ Ɲanmiɛn srɛlɛ.+ Kɛ aliɛ sán’n, nn i ngunmin te o lɔ. 24 Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn alie’n nin cenje’n be afiɛn w’a ti nun mɛtri* ya kpanngban. Nzue’n totomɛn i aɔwi, afin aunmuan’n fin be ɲrun yɛ ɔ ba-ɔ. 25 Sanngɛ aliɛ njɛnniɛn su’n,* ɔ nantili jenvie’n su naan ɔ́ kɔ́ be wun lɔ. 26 Kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin kɛ ɔ su nanti jenvie’n su’n, be akunndan’n sanngannin, be seli kɛ: “Aolia nun like-ɔ!” Ɔ maan be kpannin kpa liɛ su, srɛ m’ɔ kunnin be’n ti. 27 Sanngɛ Zezi kali lɛ seli be kɛ: “An gua amun wla ase! Min-ɔn. Nán srɛ kun amun.”+ 28 Piɛli tɛli i su kɛ: “E Min, sɛ wɔ’n, se min kɛ n nanti nzue’n su n to ɔ lɔ.” 29 Ɔ seli i kɛ: “Bla!” Ɔ maan Piɛli fin alie’n nun jrali. Yɛ ɔ nantili nzue’n su ɔli Zezi wun lɔ. 30 Sanngɛ kɛ ɔ wunnin kɛ aunmuan’n tu dan’n, srɛ kunnin i. Kpɛkun kɛ ɔ wunnin kɛ ɔ su mlɔn’n, ɔ kpan seli kɛ: “E Min, de min-o!” 31 Zezi ka lɛ tinngɛli i sa’n nun sɔli i nun ba, naan w’a se i kɛ: “?A lafiman min su kpa ti-ɔ? ?Ngue ti yɛ ɔ akunndan’n wa yoli nɲɔnnɲɔn-ɔn?”+ 32 Kɛ be fuli alie’n nun’n, aunmuan’n yacili tulɛ. 33 Yɛ be nga be o alie’n nun’n, be kotoli i bo be seli kɛ: “A ti Ɲanmiɛn Wa sakpa.” 34 Be kpɛli nzue’n, kpɛkun be juli Zenezarɛti lɔ.+
35 Kɛ lika sɔ’n nun yasua’m be wunnin i wlɛ’n, be sunmannin sran klɔ nga be mantan lɛ’n be kwlaa be su, kpɛkun sran’m be fali be kwlaa nga be ti tukpacifuɛ’n be blɛli i. 36 Yɛ be srɛli i kpa kɛ ɔ yaci maan be kɛn i tralɛ dan’n i nuan njɔlɛ’n ngunmin cɛ.+ Kpɛkun be kwlaa nga be kɛnnin i’n, be yoli juejue.
15 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Farizifuɛ nin mmla klɛfuɛ wie’m be fin Zerizalɛmun be bali Zezi wun lɛ.+ Be seli kɛ: 2 “?Ɔ yo sɛ ti yɛ ɔ sɔnnzɔnfuɛ’m be faman e nannan’m be mmla’n su-ɔ? I wie yɛle kɛ be wunnzinman* be sa naan b’a di like.”+
3 Ɔ tɛli be su kɛ: “?Amun kusu, ɔ yo sɛ ti yɛ amun nannan’m be nzuɛn’n i su falɛ ti’n, amun diman Ɲanmiɛn i mmla’n su-ɔ?+ 4 I kun yɛle kɛ Ɲanmiɛn waan: ‘Bu ɔ si nin ɔ nin be sran,’+ yɛ ‘Sran ng’ɔ kɛn i si annzɛ i nin i ndɛ tɛ’n,* maan be kun i.’+ 5 Sanngɛ amun liɛ’n, amun se kɛ: ‘Sran ng’ɔ se i si annzɛ i nin kɛ: “Like kwlaa nga n le i’n, m’ɔ kwla yo ɔ wun sa ye’n, ɔ ti like mɔ n fa mannin Ɲanmiɛn mlɔnmlɔn’n,”+ 6 ɔ nunman nun kɛ ɔ niɛn i si i lika mlɔnmlɔn.’ Ɔ maan amun nannan’m be mmla’m be su falɛ’n ti’n, amun yo maan sran’m be buman Ɲanmiɛn i ndɛ’n i like fi kun.+ 7 Gblɛfuɛ mun, amun wun ndɛ nga Ezai kannin’n, ɔ ti su. Ɔ seli kɛ:+ 8 ‘Nvle nga nunfuɛ’m be nuan bui su yɛ be bu min sran-ɔn. Sanngɛ be awlɛn’n nunman min su kaan sa. 9 Be su min ngbɛn. Afin like nga be kle’n, ɔ taka klɔ sran’m be mmla’m be su.’”+ 10 I sin’n, ɔ flɛli sran nga be o lɛ’n, ɔ seli be kɛ: “Amun sie amun su be tie ndɛ nga naan amun wun i wlɛ:+ 11 Nán like ng’ɔ wlu sran kun i nuan nun’n yɛ maan ɔ wlu fiɛn nun-ɔn, sanngɛ like ng’ɔ fin i nuan fite’n yɛ ɔ yo maan ɔ wlu fiɛn nun-ɔn.”+
12 I sin’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bali be wa seli i kɛ: “?A si kɛ, kɛ Farizifuɛ’m be tili ndɛ nga a kannin’n, ɔ yoli be ya kpa?”*+ 13 Ɔ tɛli su seli kɛ: “Waka kwlaa nga nán min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n yɛ ɔ tali’n, ɔ́ tú i bo. 14 An yaci be lɛ. Be kle sran uflɛ atin, sanngɛ nn be bɔbɔ be ti aɲinsifuɛ. Kusu sɛ aɲinsifuɛ kun kle i wiengu aɲinsifuɛ kun atin’n, be nɲɔn’n bé tɔ́ kunman nun.”+ 15 Piɛli seli kɛ: “Ɲanndra nga a buli i lɛ’n, tu i bo kle e.” 16 Yɛ ɔ seli be kɛ: “?Amun kusu amun nin-a wunman sa wlɛ?+ 17 ?Amun siman kɛ like kwlaa ng’ɔ wlu sran kun i nuan nun’n, ɔ sin i fle’n nun, kpɛkun ɔ guɛ i ase atin nun kɔwlɛ’n nun? 18 Sanngɛ like ng’ɔ fin sran kun i nuan fite’n, ɔ fin i awlɛn’n nun. Ninnge sɔ mun yɛ maan sran wlu fiɛn nun-ɔn.+ 19 I wie yɛle kɛ sran i awlɛn’n nun yɛ akunndan tɛtɛ’n fin-ɔn.+ Yɛ wafa nga i bo’n gua’n yɛ: Sran kunlɛ, be wun bo bian kunndɛlɛ nin be yi bo bla kunndɛlɛ, yɛ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku nin i wunsu ɲannzuɛn sa mun,* awie wualɛ, sran suɛn tɔnlɛ, ndɛ tɛtɛ kanlɛ. 20 Ninnge sɔ mun yɛ maan sran wlu fiɛn nun-ɔn. Sanngɛ sɛ sran kun w’a wunnzinmɛn i sa naan w’a di like’n, i sɔ’n fɛmɛn i wlunman fiɛn nun.”
21 Zezi jasoli lɛ, ɔ ɔli Tir nin Sidɔn asa’n su.+ 22 Kpɛkun Fenisi bla kun m’ɔ ti asa sɔ’n i sufuɛ’n, ɔ bali, yɛ ɔ kpan seli kɛ: “Nannan, Davidi Wa, si min aunnvɔɛ. Min wa bla’n su wun ɲrɛnnɛn kpa afin mmusu kun w’a saci i.”+ 23 Sanngɛ w’a tɛmɛn i su bɔɔ kaan sa. I sɔ’n ti’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ, be wa srɛli i kpa seli kɛ: “Se i kɛ ɔ wɔ, afin ɔ te kpan te su e su.” 24 Ɔ tɛli su kɛ: “Izraɛli nvle’n* nun bua mɔ b’a mlin’n, be ngunmin be sin yɛ be sunmannin min-ɔn.”+ 25 Sanngɛ bla’n bali wa kotoli i bo, yɛ ɔ seli i kɛ: “Nannan, yo min ye!” 26 Ɔ tɛli su kɛ: “Ɔ timan su kɛ be fa ba kanngan’m be kpanwun’n be yi i alua ba’m be bo.” 27 Bla’n seli kɛ: “Nannan, ɔ ti sɔ, sanngɛ kusu alua ba’m be di kpanwun buebue kanngan nga be fin be min’m be tabli’n su gua’n.”+ 28 Yɛ Zezi tɛli i su kɛ: “Mmo, ɔ Ɲanmiɛn sulafilɛ’n ti dan. Maan ɔ yo kɛ nga a fa sunnzun’n sa.” Kpɛkun i wa bla’n ka lɛ yoli juejue.
29 Zezi jasoli lɛ, ɔ ɔli Galile Jenvie’n i nuan lɔ,+ ɔ ko fuli oka kun su trannin ase. 30 I sin’n, sran kpanngban kpa be bɛli i wun lɛ. Kpɛkun be fali sran mɔ be ja timan kpa’n, nin be nga be sa timan kpa’n, nin aɲinsifuɛ mun, nin bobo mun, ɔ nin tukpacifuɛ kpanngban ekun be sieli i bo lɛ, yɛ ɔ yoli be juejue.+ 31 I sɔ’n boli sran kpanngban mɔ be o lɛ’n be nuan, afin be wunnin kɛ bobo’m be su ijɔ, be nga be sa timan kpa’n b’a yo juejue, be nga be ja timan kpa’n be su nanti, aɲinsifuɛ’m be wun ase. Ɔ maan be manmannin Izraɛli Ɲanmiɛn’n.+
32 Sanngɛ Zezi flɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun, ɔ seli be kɛ: “Sran kpanngban nga be o yɛ’n, be yo min annvɔ.+ Afin be o min wun wa w’a di cɛn nsan, yɛ be leman like be diman. N kunndɛman kɛ ń yáci be nun naan be fa be klun awe be wɔ, afin be kwla glɔ atin’n nun.”+ 33 Sanngɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be tɛli i su kɛ: “Klɔ’n wo mmua dan. ?Ɔ maan nin yɛ é kɔ́ naan y’a ɲan kpanwun m’ɔ́ yí sran kpanngban nga be o yɛ’n be ku-ɔ?”+ 34 Yɛ Zezi usali be kɛ: “?Kpanwun nɲɛ yɛ ɔ o amun sa nun-ɔn?” Be seli kɛ: “Kpanwun nso, ɔ nin jue kanngan wie mun.” 35 I sin’n, ɔ seli sran mun kɛ be tran asiɛ wun, 36 yɛ ɔ fali kpanwun nso mun nin jue mun, kpɛkun ɔ lali Ɲanmiɛn ase, ɔ bubuli be nun fa mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun, i sɔnnzɔnfuɛ’m be kusu be fa mannin sran mun.+ 37 Be kwlaa be dili, yɛ be ku yili. Kpɛkun be isali i sinsin ng’ɔ kali’n, ɔ yili gbogbo dandan nso.+ 38 Be nga be dili’n, be ti yasua akpi nnan (4.000), sanngɛ b’a kaman bla nin ba kanngan mun b’a wlaman nun. 39 I agualiɛ su’n, ɔ mannin sran’m be atin kɛ be wɔ, kpɛkun ɔ fuli alie’n nun, ɔ ɔli Magadan asa’n su lɔ.+
16 Yɛ Farizifuɛ mun nin Sadisefuɛ’m be wunngeli i wun lɔ naan bé sɛ́ i nían. I sɔ’n ti’n, be seli i kɛ ɔ yo abonuan sa kun m’ɔ fin ɲanmiɛn su lɔ’n ɔ kle be.+ 2 Ɔ tɛli be su kɛ: “Kɛ aliɛ ko san’n, amun se kɛ: ‘Nzue su tɔman, afin ɲanmiɛn su lɔ’n blo kɛ sin sa.’ 3 Yɛ nglɛmun’n, amun se kɛ: ‘Lika’n su yoman kpa andɛ, nzue’n wá tɔ́, afin ɲanmiɛn su lɔ’n blo kɛ sin sa sanngɛ ɔ ti mlanwa.’ Wafa nga ɲanmiɛn su lɔ’n fa ti’n, amun si i nun yiyi. Sanngɛ amun siman sa nga be ju dɔ nga su’n be bo.* 4 Ajulisufuɛ klunwifuɛ mɔ be ti kɛ sran mɔ be kunndɛ bla be yi bo annzɛ bian be wun bo sa’n, be kunndɛ titi kɛ bé wún nzɔliɛ like kun. Sanngɛ be su faman nzɔliɛ like fi kleman be,+ saan Zonasi i nzɔliɛ like liɛ’n.”+ Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ yacili be lɛ ɔli.
5 I sɔnnzɔnfuɛ’m be kpɛli nzue’n be juli i bue kun lɔ. Kɛ bé kɔ́’n, be wla fili, b’a faman kpanwun.+ 6 Zezi seli be kɛ: “Maan amun ɲin tran su, yɛ amun nian amun wun Farizifuɛ nin Sadisefuɛ’m be levii’n i lika.”+ 7 I sɔ’n ti’n, be seli be wiengu kɛ: “Y’a faman kpanwun fi.” 8 Kɛ Zezi wunnin i sɔ’n, ɔ seli be kɛ: “?Ngue ti yɛ amun su kɛn i amun afiɛn lɔ kɛ amun a faman kpanwun-ɔn? ?Amun lafiman Ɲanmiɛn su kpa ti-ɔ? 9 ?Amun nin-a wunmɛn i wlɛ? ?Annzɛ kusu amun wla w’a fi kpanwun nnun mɔ yasua akpi nnun (5.000) be dili’n su? ?Kɛ amun isɛli i onga’n, gbogbo nga amun ɲɛnnin i’n, amun wla w’a fi su?+ 10 ?Annzɛ kpanwun nso mɔ yasua akpi nnan (4.000) be dili’n nin gbogbo dandan nga i onga’n yili be’n, amun wla w’a fi su?+ 11 ?Ngue ti yɛ amun wunmɛn i wlɛ kɛ nán kpanwun ndɛ yɛ n su kan kle amun-ɔn? Sanngɛ amun nian amun wun Farizifuɛ nin Sadisefuɛ’m be levii’n i lika.”+ 12 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be wunnin i wlɛ kɛ nán levii nga be fa guɛ i kpanwun nun’n i lika yɛ i waan be nian be wun-ɔn, sanngɛ like nga Farizifuɛ mun nin Sadisefuɛ’m be kle’n, i lika yɛ i waan be nian be wun-ɔn.
13 Kɛ Zezi juli Sezare-Filipu asa’n su lɔ’n, ɔ usɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: “?Sran’m be waan wan yɛle sran Wa’n?”+ 14 Be seli kɛ: “Wie’m be waan Zan Batɛmun Yofuɛ’n+ yɛle wɔ. Sanngɛ wie’m be kusu be waan Eli+ yɛle wɔ, yɛ wie mun ekun be waan Zeremin yɛle wɔ, annzɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be nun kun yɛle wɔ.” 15 Ɔ usali be kɛ: “?Sanngɛ amun liɛ’n, amun waan wan yɛle min?” 16 Simɔn Piɛli tɛli su kɛ: “Klisi’n yɛle wɔ,+ a ti Ɲanmiɛn m’ɔ lafiman’n i Wa.”+ 17 Zezi tɛli i su kɛ: “Zonasi wa Simɔn, ɔ liɛ su ti ye, afin nán klɔ sran yɛ ɔ yili i nglo kleli wɔ-ɔ, sanngɛ min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n niɔn.+ 18 Asa kusu, ń kán klé wɔ kɛ: A ti Piɛli,*+ yɔbuɛ tanda+ nga su yɛ ń kplán min asɔnun’n niɔn, yɛ Ndia’n* i anuan’m be su ɲanman kwlalɛ i su. 19 Ń fá ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n i lakle mun ń mán wɔ, yɛ like kwlaa nga a ci i asiɛ’n su wa’n, nn b’a dun mmua b’a ci i ɲanmiɛn su lɔ, yɛ like kwlaa nga a ɲannji i asiɛ’n su wa’n, nn b’a dun mmua b’a ɲannji i ɲanmiɛn su lɔ.” 20 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be su nun kpa kɛ nán be se sran fi kɛ i yɛ ɔ ti Klisi’n niɔn.+
21 Kɛ ɔ fɛ i blɛ sɔ’n nun’n, Zezi yiyili nun kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ ɔ fata kɛ ɔ wɔ Zerizalɛmun naan ɔ wun ɲrɛnnɛn dan kpɛnngbɛn mun nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun, ɔ nin mmla klɛfuɛ’m be ti, kpɛkun bé kún i. Sanngɛ i cɛn nsan su’n, ɔ́ cɛ́n nguan.+ 22 Kɛ ɔ seli sɔ’n, Piɛli fɛ i ɔli aamiɛn naan w’a ko ijɔ i. Ɔ seli i kɛ: “E Min, si ɔ wun aunnvɔɛ! Sa sɔ’n su juman ɔ su mlɔnmlɔn.”+ 23 Sanngɛ ɔ kacili i sin sili Piɛli, yɛ ɔ seli i kɛ: “Sin min sin lɔ, Satan! A su tanndan min ɲrun,* afin akunndan nga a bu’n, ɔ timan Ɲanmiɛn liɛ su. Sanngɛ klɔ sran akunndan yɛ a bu-ɔ.”+
24 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: “Sɛ sran kun waan ɔ́ sú min su’n, maan ɔ klɛn i wun yɛ maan ɔ fɛ i ɲrɛnnɛn waka’n* naan ɔ su min su titi.+ 25 Afin sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ sɛ́sɛ́ i nguan’n, i nguan’n fí i sa. Sanngɛ sran nga i nguan’n fi i sa min ti’n, ɔ́ ɲɛ́n i ekun.+ 26 ?Nanwlɛ, sɛ sran kun ɲan mɛn’n nun ninnge’m be ngba naan sanngɛ ɔ wu’n, nn like yɛ ɔ yoli-ɔ?+ ?Annzɛ ngue like yɛ sran kun kwla man fa to i nguan’n niɔn?+ 27 Afin ɔ fata kɛ sran Wa’n fɛ i Si i aɲrunɲan’n bla. Ɔ nin i anzi mun yɛ bé bá-ɔ. Kpɛkun wafa nga sran kun i nzuɛn’n fa ti’n i nuan like yɛ ɔ́ fá mɛ́n i-ɔ.+ 28 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ be nga be jinjin wa yɛ’n, be nun wie’m bé dún mmua wún kɛ sran Wa’n w’a bɛ i Famiɛn Diwlɛ’n nun ka naan b’a wu.”+
17 Kɛ cɛn ba nsiɛn sinnin’n, Zezi fali Piɛli, ɔ nin Zaki nin i niaan bian Zan, yɛ ɔ nin be fuli oka fleiin kpa kun su.+ 2 Kpɛkun ɔ kacili be ɲrun lɛ, i ɲrun’n kpajali kɛ wia’n sa, kpɛkun i wun tralɛ’m be kpajali* kɛ kannin sa.+ 3 Kpɛkun Moizi nin Eli yɛ b’a fite be ɲrun yɛ, be nin i be su koko yalɛ. 4 I sin’n, Piɛli seli Zezi kɛ: “E Min, kɛ e o wa yɛ’n, ɔ ti kpa dan. Sɛ a klo’n, ń kplán tannin sua nsan wa. Ɔ liɛ kun, Moizi liɛ kun, kpɛkun Eli liɛ kun.” 5 I nuan nin-a tɔman, kpɛkun ɲanmiɛn ufue fuaii kun katali be su. Kpɛkun be tili sran kun nɛn ɲanmiɛn ufue sɔ’n nun lɔ. Ɔ seli kɛ: “Min Wa’n yɛ, min awlɛn su ba mɔ min klun jɔ i wun’n niɔn.+ Amun tie ndɛ ng’ɔ kan’n.”+ 6 Kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be tili i sɔ’n, be tɔli be utuli be ɲin ase. Afin srɛ dan kpa kunnin be. 7 Yɛ Zezi wunngeli be wun lɔ-ɔ. Ɔ kannin be, kpɛkun ɔ seli be kɛ: “Amun jaso. Nán srɛ kun amun.” 8 Kɛ be mannin be ɲin su’n, b’a wunman sran fi, saan Zezi kunngba. 9 Kɛ bé fín oka’n su lɔ bé jrá’n, Zezi wlali be su nun seli kɛ: “Nán amun kan aolia nun sa nga amun wunnin i’n i ndɛ kle sran fi, lele saan sran Wa’n w’a cɛn nguan.”+
10 Sanngɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be usɛli i kɛ: “?Yɛ nn ngue ti yɛ mmla klɛfuɛ’m be waan Eli dún mmua bá-ɔ?”+ 11 Ɔ tɛli be su kɛ: “Eli bá sakpa, yɛ ɔ́ wá yó maan ninnge’m be kwlaa bé sín be osu’n nun ekun.+ 12 Sanngɛ, ń kán klé amun kɛ Eli w’a dun mmua w’a ba, sanngɛ sran’m b’a wunmɛn i wlɛ. Like nga be klo kɛ bé fá yó i’n be fa yoli i.+ I wafa kunngba’n kusu’n, sran Wa’n wá wún i ɲrun be sa nun.”+ 13 Kɛ ɔ kannin sɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin i wlɛ kɛ Zan Batɛmun Yofuɛ’n i ndɛ yɛ ɔ su kan-ɔn.
14 Kɛ be bali sran kpanngban mɔ be o lɛ’n be wun lɛ’n,+ bian kun wunngeli i wun lɔ, ɔ kotoli i bo. Yɛ ɔ seli i kɛ: 15 “Nannan, si min wa’n i aunnvɔɛ, afin ɔ ti ngbitiɛfuɛ yɛ ɔ wun ɲrɛnnɛn kpa. Ɔ ta sin nun tɔ, yɛ ɔ ta nzue nun tɔ.+ 16 N fɛli i n blɛli ɔ sɔnnzɔnfuɛ mun, sanngɛ b’a kwlá yomɛn i juejue.” 17 Zezi tɛli su kɛ: “Ee, blɛ nga nunfuɛ mun, amun lafiman Ɲanmiɛn su, kpɛkun amun a saci.+ ?E nin amun é trán lele cɛn onin? ?Yɛ ń trá min awlɛn amun wun lele cɛn onin? Amun fɛ i blɛ min wa.” 18 I sin’n, Zezi ijɔli mmusu’n, naan w’a fin ba yasua kan’n i nun w’a fite. Kpɛkun ba’n ka lɛ yoli juejue.+ 19 Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ngunmin be toli i lɔ, be usɛli i kɛ: “?Ngue ti yɛ y’a kwlá fuɛnmɛn i-ɔ?” 20 Ɔ seli be kɛ: “Amun lafiman Ɲanmiɛn su kpa ti-ɔ. Afin nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ sɛ amun Ɲanmiɛn sulafilɛ’n i dan ju kɛ mutadi mma sa bɔbɔ’n, amún sé oka nga kɛ: ‘Tu ɔ wun bo wa kɔ le sa,’ yɛ ɔ́ tú i wun bo lɛ, yɛ ɔ leman like kun sa mɔ amun su kwlɛmɛn i yo-ɔ.”+ 21 *——
22 Kɛ be kwlaa be yiali Galile lɔ’n, Zezi seli be kɛ: “Bé wá yí sran Wa’n mán sran mun,+ 23 yɛ bé kún i, kpɛkun i cɛn nsan su’n, ɔ́ cɛ́n nguan.”+ Ɔ maan be wla boli be wun dan kpa.
24 Kɛ be juli Kapɛɛnaɔmun’n, yasua nga be dede lapo sika draki nɲɔnnɲɔn’n,* be wunngeli Piɛli wun lɛ, naan b’a se i kɛ: “?Amun like klefuɛ kpa’n, ɔ tuaman lapo sika draki nɲɔn’n wie?”+ 25 Ɔ tɛli be su kɛ: “I yo, ɔ tua.” Sanngɛ kɛ ɔ wluli sua’n nun lɔ’n, Zezi dun mmua fali ijɔlɛ mɛnnin i, ɔ usɛli i kɛ: “?Simɔn, a bu ndɛ nga sɛ? ?Wan’m be sa nun yɛ asiɛ’n su famiɛn’m be dede ninnge nga be yo be atɛ’n be su sika’n, ɔ nin sran kun i ti lapo ng’ɔ su’n niɔn? ?Be mma’m be sa nun yɛ, annzɛ aofuɛ’m be sa nun-ɔn?” 26 Ɔ seli kɛ: “Aofuɛ’m be sa nun-ɔn.” Yɛ Zezi seli i kɛ: “Ɔ maan be mma’m be suman lapo. 27 Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan e ti’n, be akunndan’n w’a sannganman’n,*+ kɔ jenvie’n su lɔ ko to kowa. Jue klikli nga a trɛ i’n, trɛ i nuan’n nun. Á wá wún sika mma* ufue kun. Fa naan fa tannin e nin wɔ e ti.”
18 Dɔ kunngba sɔ’n su’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ, naan b’a usɛ i kɛ: “?Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun’n, wan yɛ i dan trɛ i wiengu mun-ɔn?”+ 2 I sɔ’n ti’n, ɔ flɛli ba kaan kun. Ɔ fɛ i jrannin be afiɛn lɛ, 3 yɛ ɔ seli be kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ sɛ amun a kaciman* naan amun a yoman kɛ ba kanngan mun sa’n,+ ɔ lemɛn i yowlɛ, amun su wluman ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun.+ 4 Ɔ maan sran ng’ɔ kɛn i wun ase’n, m’ɔ yo i wun kɛ bakan nga sa’n, i yɛ ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun’n, i dan trɛ i wiengu mun-ɔn.+ 5 Yɛ sran ng’ɔ sɔ ba kaan nga nun min dunman nun’n, nn w’a sɔ min nun wie. 6 Sanngɛ sran ng’ɔ yo naan ba kanngan nga be lafi min su yɛ’n be nun kun w’a lafiman min su kun’n,* ɔ flunman kɛ be fa yɔbuɛ mɔ be fa tin like mɔ aflunmun kun kpɛ i wun’n, be minndɛ i kɔmin naan be to i yi jenvie’n i bunman’n nun.+
7 “Asiɛ’n sufuɛ mun, amun yako! Afin amun fa like sie atin’n nun naan sran’m be ja kpla su. I yo, saan like mɔ sran ja kpla su’n, ɔ́ trán atin’n nun. Sanngɛ sran ng’ɔ yo maan i wiengu’m be ja kpla’n, i yako! 8 Ɔ maan sɛ ɔ sa’n annzɛ ɔ ja’n yo maan a yo sa tɛ’n,* kpɛ naan to yi i blo mmua lɔ.+ Afin sɛ ɔ sa ti sin annzɛ ɔ ja ti sin naan a ɲan nguan’n, ɔ flunman tra kɛ ɔ sa nɲɔn’n annzɛ ɔ ja nɲɔn’n be ka lɛ naan be to wɔ be yi i sin ng’ɔ nuanman le’n nun’n.+ 9 Kusu sɛ ɔ ɲinma’n yo maan a yo sa tɛ’n,* tu naan to yi i blo mmua lɔ. Sɛ ɔ ka ɔ ɲinma kunngba naan a ɲan nguan’n, ɔ flunman tra kɛ ɔ ɲinma nɲɔn’m be ka lɛ naan be to wɔ be yi i Zeɛnin* m’ɔ ti sin ɲanɲanɲan’n, i nun’n.+ 10 An nian amun wun, nán amun bu ba kanngan nga’m be nun kun kɛ ɔ timan sran. Afin maan n kan kle amun kɛ, be anzi mɔ be o ɲanmiɛn su lɔ’n, be ɲin ta min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i ɲrun cɛn kwlaa.+ 11 *——
12 “?Amun bu ndɛ nga sɛ? ?Sɛ sran kun le bua ya (100), naan be nun kun mlin’n,+ ɔ su yaciman ablangwlan-nin-ngwlan (99) onga mun oka’m be su lɛ ɔ ko kunndɛman kun ng’ɔ mlinnin’n?+ 13 Yɛ sɛ ɔ wun bua sɔ’n, nanwlɛ ń kán klé amun kpa kɛ bua sɔ’n ti’n i klun jɔ́ trá ablangwlan-nin-ngwlan (99) nga b’a mlinman’n. 14 I wafa kunngba’n, min* Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ kloman kɛ ba kanngan nga’m be nun kun sa bɔbɔ mlin.+
15 “Kusu sɛ ɔ niaan kun yo sa tɛ’n, ko flɛ i aamiɛn naan sa ng’ɔ yoli m’ɔ timan kpa’n kan kle i.*+ Sɛ ɔ tie ɔ ndɛ’n, nn w’a ɲan ɔ niaan’n.+ 16 Sanngɛ sɛ ɔ tieman ɔ ndɛ’n, fa sran kun annzɛ sran nɲɔn naan be ko sunman wɔ. Afin ndɛ nga lalofuɛ nɲɔn annzɛ nsan be kan’n, be bu i nanwlɛ.+ 17 Sɛ ɔ tieman be ndɛ’n, kan kle aniaan mun. Sɛ ɔ tieman aniaan’m be kusu be ndɛ’n, bu i kɛ be nga be timan Zifu’m be sa,+ yɛ bu i kɛ be nga be ti lapo defuɛ’m be sa.+
18 “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ like kwlaa nga amun ci i asiɛ’n su wa’n, ɔ́ yó like mɔ b’a dun mmua b’a ci i ɲanmiɛn su lɔ-ɔ, yɛ like kwlaa nga amun ɲannji i asiɛ’n su wa’n, ɔ́ yó like mɔ b’a dun mmua b’a ɲannji i ɲanmiɛn su lɔ-ɔ. 19 Nanwlɛ, maan n se amun ekun kɛ sɛ asiɛ’n su wa’n, amun nun nɲɔn amun ti amun wun aniɛn like cinnjin kun su’n, naan amun srɛ like sɔ’n, min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n ti’n, amún ɲɛ́n i.+ 20 Afin lika nga sran nɲɔn annzɛ sran nsan be yia lɛ min dunman nun’n,+ n wo be afiɛn.”
21 I sin’n, Piɛli bali wa seli i kɛ: “?E Min, kpɛ nɲɛ yɛ sɛ min niaan kun yo min sa’n, n yaci n cɛ i-ɔ? ?Lele kpɛ nso?” 22 Zezi tɛli i su kɛ: “Cɛcɛ, nán kpɛ nso-ɔ, sanngɛ lele kpɛ ableso-nin-nso (77).+
23 “I sɔ’n ti’n, be kwla fa ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n be sunnzun famiɛn kun m’ɔ kunndɛli kɛ i kanga’m be tua i kalɛ ng’ɔ o be su’n be mɛn i’n. 24 Kɛ ɔ́ bó i bo’n, be fali bian kun mɔ i talan akpiakpi blu (10.000)* wo i su’n be blɛli i. 25 Sanngɛ kɛ mɔ bian’n leman like fi naan w’a tannin kalɛ’n, famiɛn’n seli kɛ be yo bian’n nin i yi nin i mma mun, ɔ nin i sa nun ninnge’m be kwlaa be atɛ, naan be fa tannin kalɛ’n.+ 26 I sɔ’n ti’n, kanga’n kotoli i bo, ɔ srɛli i kpa kɛ: ‘Yaci, minndɛ min kan, ń má yí i kwlaa ń mán wɔ.’ 27 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, kanga’n yoli i min’n i annvɔ, naan w’a yaci i nun. Kpɛkun ɔ yacili i su kalɛ’n kwlaa cɛli i.+ 28 Sanngɛ kɛ kanga sɔ’n fiteli’n, ɔ wunnin i wiengu kanga’m be nun kun mɔ i sika denie ya kun (100)* wo i su’n. Ɔ trɛli i, ɔ miɛnnin i kɔmin fii. Ɔ seli i kɛ: ‘Yi min sika’n kwlaa man min.’ 29 I wiengu kanga’n kotoli i bo, ɔ kpɛtɛli i. Ɔ srɛli i kɛ: ‘Yaci, minndɛ min kan, ń má yí i kwlaa ń mán wɔ.’ 30 Sanngɛ w’a kplinman su. Ɔ ko yoli maan be toli bian’n be yili i bisua naan ɔ ka lɔ lele saan w’a wie i su kalɛ’n kwlaa tannin. 31 Kɛ i wiengu kanga’m be wunnin sa ng’ɔ juli’n, be wla boli be wun dan, naan b’a wɔ b’a ko kan sa kwlaa ng’ɔ juli’n, b’a kle be min’n. 32 Yɛ kanga’n i min’n maan be ko flɛli i, naan w’a se i kɛ: ‘Klunwifuɛ, kɛ a kpatali min’n, n yacili ɔ su kalɛ’n kwlaa n cɛli wɔ. 33 ?Ɔ fataman kɛ ɔ kusu a si ɔ wiengu kanga’n i aunnvɔɛ kɛ nga n fa sili ɔ aunnvɔɛ’n sa?’+ 34 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i min’n fali ya dan, ɔ fɛ i wlali bisua sunianfuɛ’m be sa nun naan ɔ ka bisua lɔ lele saan w’a wie i su kalɛ’n kwlaa tannin. 35 Nanwlɛ, sɛ amun tinuntinun amun yaciman sa nga amun niaan yo amun’n cɛmɛn i klun ufue su’n,+ min Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n kusu su yaciman amun wun sa liɛ’n cɛman amun.”+
19 Kɛ Zezi wieli ndɛ sɔ’n i kan’n, ɔ tuli i bo Galile lɛ, ɔ kpɛli Zurdɛn’n, kpɛkun ɔ ɔli Zide i awɛ’n i wun lɔ.+ 2 Sran kpanngban kpa be suli i su, yɛ ɔ yoli be juejue lika sɔ’n nun lɛ.
3 Farizifuɛ’m be bɛli i wun lɛ naan bé sɛ́ i bé nían. I sɔ’n ti’n, be usɛli i kɛ: “?Yasua kun le atin jran sa kwlaa su yrɛ i yi’n?”+ 4 Ɔ tɛli be su kɛ: “I bo bolɛ nun’n, Ɲanmiɛn yili be yasua nin bla,+ 5 kpɛkun ɔ seli kɛ: ‘I sɔ’n ti’n, yasua’n yáci i si nin i nin, yɛ ɔ́ fɛ́ i wun mɛ́ntɛn i yi, kpɛkun be nɲɔn’n bé káci sran wunmuan.’ ?Amun nin-a kɛnngɛnmɛn i le?+ 6 Ɔ maan be timan sran nɲɔn kun, sanngɛ be ti sran wunmuan. I sɔ’n ti’n, like nga Ɲanmiɛn kan boli nun’n, nán maan sran fi ti nun.”+ 7 Be seli i kɛ: “?Yɛ ɔ yo sɛ ti yɛ Moizi seli kɛ sɛ be waan bé yrá bla kun’n, be mɛn i fluwa m’ɔ kle kɛ b’a yrɛ i’n, naan be yrɛ i-ɔ?”+ 8 Ɔ seli be kɛ: “Kɛ mɔ amun awlɛn’n ti ketewa dan’n, i ti yɛ Moizi mannin amun atin kɛ amun yra amun yi mun-ɔn.+ Sanngɛ i bo bolɛ nun’n, ɔ timan sɔ.+ 9 Ń kán klé amun kɛ sran ng’ɔ yrɛ i yi’n, sɛ nán kɛ i yi’n w’a kunndɛ bian i bo’n,* naan ɔ ko ja bla uflɛ’n, nn w’a kunndɛ bla i yi bo.”+
10 I sɔnnzɔnfuɛ’m be seli i kɛ: “Sɛ i sɔ yɛ ɔ fata kɛ yasua kun nin i yi’n be tran’n, nn ɔ flunman kɛ nán sran’m be ja.” 11 Ɔ seli be kɛ: “Nán sran ngba yɛ ɔ sɔ ndɛ sɔ’n nun-ɔn, saan be nga Ɲanmiɛn maan be kwlɛ i sɔ yo’n.+ 12 Afin yasua wie’m be o lɛ’n, be timan yasua, be nin i sɔ liɛ’n fin be nin klun. Yɛ wie’m be liɛ’n, sran mun yɛ be sɛli be-ɔ. Wie’m be kusu’n, be yo be wun sɔ ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti. Sran ng’ɔ kwla kplin i sɔ’n su’n, maan ɔ kplin su.”+
13 Yɛ sran wie’m be fali ba kanngan mun be blɛli i kɛ ɔ fɛ i sa fuafua be su naan ɔ srɛ Ɲanmiɛn man be. Sanngɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be ijɔli sran sɔ mun.+ 14 Yɛ Zezi seli be kɛ: “An yaci ba kanngan’m be nun maan be bla min sin, nán an tanndan be ɲrun. Afin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n ti be nga be yo be wun kɛ be sa’n, be liɛ.”+ 15 Yɛ ɔ fɛ i sa fuafuali be su-ɔ, kpɛkun ɔ jasoli lɛ ɔli.
16 I sin’n, sran kun bɛli i wun lɛ, ɔ wa seli i kɛ: “?Like Klefuɛ, like kpa onin yɛ ɔ fata kɛ n yo naan m’an ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n niɔn?”+ 17 Ɔ seli i kɛ: “?Ngue ti yɛ a usa min like ng’ɔ ti kpa’n i su ndɛ-ɔ? Ɲanmiɛn kunngba cɛ yɛ ɔ ti kpa-ɔ.+ Sanngɛ kusu sɛ a klo kɛ á ɲán nguan’n, fa Ɲanmiɛn i mmla’m be su titi.”+ 18 Sran sɔ’n usɛli i kɛ: “?Ɲanmiɛn i mmla onin mun?” Zezi seli kɛ: “Nán kun sran,+ nán kunndɛ bla ɔ yi bo annzɛ bian ɔ wun bo,+ nán wua,+ nán tɔn sran suɛn,+ 19 bu ɔ si nin ɔ nin be sran,+ yɛ klo ɔ wiengu kɛ a fa klo ɔ bɔbɔ wun’n sa.”+ 20 Gbanflɛn’n seli i kɛ: “Kɛ ɔ fɛ i min kaan nun lele’n, n nian mmla sɔ’m be kwlaa be su n nanti. ?Ngue ekun yɛ ɔ ka-ɔ?” 21 Zezi seli i kɛ: “Sɛ a kunndɛ kɛ á yó sran kpa’n, kɔ ko yo ɔ ninnge’m be atɛ naan fɛ i sika’n man yalɛfuɛ mun, yɛ á ɲán like kpa ɲanmiɛn su lɔ.+ Kpɛkun bla naan su min su.”+ 22 Kɛ gbanflɛn’n tili ndɛ sɔ’n, ɔ ɔli. Kɛ ɔ́ kɔ́’n i wla w’a bo i wun, afin ɔ le ninnge kpanngban.+ 23 Yɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ, kɛ ɔ ko yo naan aɲanbeunfuɛ kun w’a kwla wlu ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun’n, ɔ ti kekle.+ 24 Ń kán klé amun ekun kɛ ɲɔnngɔnmin kun i dɔluwa buɛ nun sinlɛ’n ti pɔpɔ tra kɛ aɲanbeunfuɛ kun wlu Ɲanmiɛn i Famiɛn Diwlɛ’n nun’n.”+
25 Kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be tili i sɔ’n, ɔ boli be nuan dan kpa naan b’a se kɛ: “?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, wan yɛ ɔ kwla fite nun-ɔn?”+ 26 Zezi niannin be siin, yɛ ɔ seli be kɛ: “Klɔ sran’m be kwlɛmɛn i yo, sanngɛ Ɲanmiɛn liɛ’n, ɔ kwla sa kwlaa yo.”+
27 Yɛ Piɛli tɛli su kɛ: “Nian! Y’a yaci like kwlaa y’a su ɔ su. ?Ɔ maan ngue yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?”+ 28 Zezi seli be kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ, kɛ bé wá bó ninnge’m be uflɛ’n, mɔ sran Wa’n wá trɛ́n i famiɛn bia m’ɔ ti ɲanɲanɲan su’n, amun mɔ an suli min su’n, amún wá trán famiɛn bia blu-nin-nɲɔn (12) mɔ be ti ɲanɲanɲan’n be su wie, amún dí Izraɛli akpasua blu-nin-nɲɔn (12) mun be jɔlɛ.+ 29 Yɛ sran kwlaa nga min ti’n ɔ yacili i awlo, annzɛ i niaan bian, annzɛ i niaan bla, annzɛ i si, annzɛ i nin, annzɛ i wa, annzɛ i fie, ɔ́ ɲɛ́n i wunsu kpɛ ya (100), yɛ ɔ́ ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.+
30 “Sanngɛ be nga be dun mmua’n, be nun kpanngban bé wá ká siɛn, yɛ be nga be ka siɛn’n, bé dún mmua.+
20 “Afin be kwla fa ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n be sunnzun awlobo kpɛn kun. Awlobo kpɛn sɔ’n fiteli nglɛmun ndɛ kpa kɛ ɔ́ kó kúnndɛ junman difuɛ naan be ko di junman i viɲin fie’n nun.+ 2 Ɔ nin junman difuɛ’m be nuan sɛli su kɛ cɛn ba kun’n, ɔ́ tánnin sran kun denie kun.* I sin’n, ɔ sunmannin be i viɲin fie’n nun lɔ. 3 Kɛ nglɛmun nun dɔ 9 su’n wá jú’n,* awlobo kpɛn’n fiteli ekun. Ɔ wunnin sran wie mun ekun, be jinjin gua bo lɛ, be leman junman. 4 Yɛ ɔ seli be kɛ: ‘Amun kusu amun wɔ viɲin fie’n nun lɔ. Like ng’ɔ fata kɛ n fa man amun’n, ń fá mán amun.’ 5 Yɛ be ɔli-ɔ. Kɛ mindi wá jú’n,* ɔ fiteli. Yɛ kɛ nnɔsua wia nun dɔ nsan su’n wá jú’n,* ɔ fiteli ekun, kpɛkun ɔ yoli like kunngba’n. 6 Kasiɛn su’n, kɛ nnɔsua nun dɔ 5 su’n wá jú’n,* ɔ fiteli yɛ ɔ wunnin sran wie mun ekun, be jinjin gua su lɛ. Ɔ usali be kɛ: ‘?Ngue ti yɛ nglɛmun lele mɔ w’a fa ju nnɔsua yɛ’n, amun jinjin wa mɔ amun diman junman-ɔn?’ 7 Be tɛli i su kɛ: ‘Sran fi w’a faman e junman nun ti-ɔ.’ Ɔ seli be kɛ: ‘Amun kusu amun wɔ viɲin fie’n nun lɔ.’
8 “Nnɔsua flɔlɔ’n, viɲin fie’n i min’n seli sran ng’ɔ nian fie’n su’n kɛ: ‘Flɛ junman difuɛ mun naan fa be akatua’n man be.+ Bo i bo kasiɛnfuɛ’m be su naan guɛ i bo kliklifuɛ’m be su.’ 9 Kɛ be nga be boli junman’n i bo nnɔsua nun dɔ 5 su’n be bali’n, be tinuntinun be ɲannin denie kun.* 10 I sɔ’n ti’n, kɛ be ng’ɔ fali be klikli’n be bali’n, be buli i kɛ be liɛ nga bé ɲɛ́n i’n, ɔ́ trá be nga’m be liɛ’n, sanngɛ be kusu be tuali be denie* kunngun. 11 Kɛ be ɲɛnnin i sɔ’n, be plannin like nga awlobo kpɛnʼn yoli i lɛʼn ti. 12 Be seli kɛ: ‘Be nga be bali kasiɛn su’n be dili junman dɔ kunngba cɛ, sanngɛ e mɔ e dili junman cɛn ba wunmuan kun mɔ e fɛli kpa wia klakla’n bo’n, a yoli maan e nin be y’a sɛ!’ 13 Sanngɛ ɔ tɛli be nun kun su kɛ: ‘Janvuɛ, m’an diman wɔ lufle. E tili e wun aniɛn denie kun* su. ?Nɛ́n i-ɔ?+ 14 Fa ɔ akatua’n naan kɔ. Like nga n mannin wɔ’n, n klo kɛ ń fɛ́ i kunngba’n ń mán be nga be bali kasiɛn’n. 15 ?N leman atin n faman n bɔbɔ min like n yoman like nga n klo’n? ?Annzɛ kusu kɛ mɔ min klun ti ufue’n ti’n,* ɔ ɲin blo ɔ wiengu wun?’*+ 16 I wafa kunngba’n, be nga be ka siɛn’n, bé wá dún mmua, yɛ be nga be dun mmua’n, bé wá ká siɛn.”+
17 Kɛ be o atin’n su mɔ bé kɔ́ Zerizalɛmun’n, Zezi flɛli i sɔnnzɔnfuɛ blu-nin-nɲɔn (12) mun aamiɛn. Ɔ seli be kɛ:+ 18 “An nian! E su kɔ Zerizalɛmun. Bé wá fá sran Wa’n bé wlɛ́ i Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin mmla klɛfuɛ’m be sa nun. Bé bú i fɔ bé sé kɛ be kun i,+ 19 yɛ bé fɛ́ i wlá be nga be timan Zifu’n be sa nun kɛ be yo i finfin, be bo i nin ngble, yɛ be kun i waka kun su.+ Kpɛkun i cɛn nsan su’n, ɔ́ cɛ́n nguan.”+
20 I sin’n, Zebede+ i yi’n wunngeli Zezi wun lɔ, ɔ nin i mma yasua nɲɔn mun, ɔ kotoli i bo naan ɔ́ srɛ́ i like.+ 21 Zezi seli i kɛ: “?Ngue yɛ a kunndɛ kɛ n yo n man wɔ-ɔ?” Ɔ tɛli i su kɛ: “Ɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun lɔ’n, yo maan min wa yasua nɲɔn’m be nun kun tran ɔ sa fama su naan kun tran ɔ sa bɛ su.”+ 22 Zezi seli kɛ: “Amun wunman like nga amun su srɛ i lɛ’n i wlɛ. ?Klowa nga n su wa nɔn nun yɛ’n, amun kwla nɔn nun wie?”+ Be tɛli i su kɛ: “Ɛɛn-ɛn, e kwla nɔn nun wie.” 23 Ɔ seli be kɛ: “Amún wá nɔ́n min klowa’n nun wie sakpa.+ Sanngɛ min sa fama nin min sa bɛ su tranlɛ liɛ’n, nán min yɛ n mɛn i wun atin-ɔn. Sanngɛ ɔ ti be nga min Si sie mannin be’n, be liɛ.”+
24 Kɛ be blu onga’m be tili ndɛ sɔ’n, be fali aniaan nɲɔn sɔ’m be wun ya.+ 25 Sanngɛ Zezi flɛli i sɔnnzɔnfuɛ mun i wun lɛ, yɛ ɔ seli be kɛ: “Amun si kɛ nvle’m be su kpɛn’m be mianmian be nga be sie be’n, yɛ sran dandan’m be tin be sran’m be su.+ 26 Amun liɛ’n, ɔ fataman kɛ amun yo sɔ.+ Sanngɛ sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó amun nun sran dan’n, ɔ fata kɛ ɔ yo amun sufuɛ.+ 27 Yɛ sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó amun su kpɛn’n, ɔ fata kɛ ɔ yo amun kanga.+ 28 I wafa kunngba’n, sran Wa’n w’a baman kɛ be su i. Sanngɛ ɔ bali kɛ ɔ́ sú sran mun+ naan ɔ́ fɛ́ i nguan’n mán naan ɔ́ kpɔ́ sran kpanngban be ti.”+
29 Kɛ bé tú be bo Zeriko lɔ’n, sran kpanngban kpa be suli Zezi su. 30 Kpɛkun aɲinsifuɛ nɲɔn mɔ be titi akpɔ’n i nuan lɛ’n, be tili i kɛ Zezi su sin lɛ. Yɛ be kpannin kɛ: “E Min, Davidi Wa,* si e aunnvɔɛ!”+ 31 Sanngɛ sran nga be o lɛ’n, be kpannin be su. Be seli be kɛ be muan be nuan. Sanngɛ blɛ li yɛ be wa kpannin kekle kpa-ɔ. Be seli kɛ: “E Min, Davidi Wa, si e aunnvɔɛ!” 32 Ɔ maan Zezi jrannin, ɔ flɛli be, yɛ ɔ seli be kɛ: “?Ngue yɛ amun kunndɛ kɛ n yo n man amun-ɔn?” 33 Be tɛli i su kɛ: “E Min, yo maan e ɲinma’m be tike.” 34 Be yoli Zezi i annvɔ, naan w’a kan be ɲinma mun.+ Be ja nun lɛ’n, be wunnin ase, kpɛkun be suli i su.
21 Kɛ Zezi nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be mantannin Zerizalɛmun mɔ be juli Bɛtfaze m’ɔ o Olivie Oka’n su’n, ɔ sunmɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun nɲɔn.+ 2 Ɔ seli be kɛ: “Amun wɔ klɔ nga amun ɲin tɛ i lɛ’n su. Kɛ amún wá jú lɔ’n, amún wún kɛ aflunmun kun minnda lɛ, i wa’n wo i wun lɛ. Amun ɲannji be naan amun fa be blɛ min. 3 Sɛ sran kun usa amun sa’n, amun se kɛ: ‘E Min’n i sa mian be wun.’ Kpɛkun ɔ́ ká lɛ mán amun atin naan amun fa be blɛ min.”
4 Sa sɔ’n juli naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n kannin’n ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: 5 “Se Siɔn i wa bla’n kɛ: ‘Nian! Ɔ famiɛn’n su ba ɔ sin.+ Ɔ ti wɛtɛɛfuɛ+ yɛ ɔ ti aflunmun kun su, ɛɛn-ɛn, ɔ ti aflunmun ba kun su, ɔ ti nnɛn m’ɔ sua trɔ’n i wa’n su.’”+
6 Ɔ maan, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɔli, kpɛkun be yoli i kɛ ng’ɔ kan kleli be’n sa cɛ.+ 7 Be fali aflunmun’n nin i wa’n be bali. Be fali be tralɛ mun be sɛsɛli be su, yɛ ɔ trannin su.+ 8 Sran’m be dan lika be sɛsɛli be tralɛ mun akpɔ’n su,+ yɛ wie’m be bubuli waka nɲa be siesieli be akpɔ’n su. 9 Asa ekun’n, sran kpanngban nga be dun mmua i ɲrun’n, ɔ nin be nga be su i su’n, be kpan se kɛ: “É srɛ́ wɔ, de* Davidi i Wa’n!*+ Sran ng’ɔ ba Zoova* i dunman nun’n i liɛ su ti ye!+ Wɔ mɔ a o nglo mmuammua kpa lɔ’n, é srɛ́ wɔ, de i!”+
10 Kɛ ɔ wluli Zerizalɛmun klɔ’n nun’n, klɔ wunmuan’n kejeli yekee. Sran’m be usali kɛ: “?Wan-ɔn?” 11 Be nga be nin i be ba’n, be tɛ su kɛ: “Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zezi+ m’ɔ fin Nazarɛti m’ɔ o Galile lɔ’n niɔn!”
12 Zezi wluli Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ, kpɛkun ɔ fuannin be kwlaa nga be yo like atɛ lɔ’n, ɔ nin be nga be su to like’n. Yɛ ɔ suli sika kacifuɛ’m be tabli mun nin auble atɛ yofuɛ’m be bia’m be bo guali.+ 13 Ɔ seli be kɛ: “Be klɛli i kɛ: ‘Bé wá flɛ́ min sua’n kɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ sua,’+ sanngɛ amun su fa yo awiefuɛ’m be lika.”+ 14 Asa ekun’n, aɲinsifuɛ mun nin be nga be ja timan kpa’n be bɛli i wun lɛ Ɲanmiɛn sua’n nun lɛ, kpɛkun ɔ yoli be juejue.
15 Kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin mmla klɛfuɛ mun be wunnin abonuan sa ng’ɔ yoli be’n, ɔ nin ba kanngan mɔ be kpan Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ se kɛ: “É srɛ́ wɔ, de Davidi i Wa’n,”+ w’a yoman be fɛ.+ 16 Yɛ be seli Zezi kɛ: “?A ti ndɛ nga ba kanngan nga’m be kan’n?” Ɔ tɛli be su kɛ: “Ɛɛn-ɛn, n ti. ?Ndɛ nga be klɛli i kɛ: ‘A yoli maan ba kanngan nin ba nɔnman mun be fali be nuan’n be manmannin wɔ’n,’ amun nin-a kɛnngɛnmɛn i le?”+ 17 Kɛ ɔ jasoli be wun lɛ’n, ɔ fin klɔ’n nun fiteli, kpɛkun ɔ ɔli Betanin naan w’a la lɔ.+
18 Nglɛmun ndɛ kpa’n, kɛ ɔ́ sɛ́ i sin klɔ’n su lɔ’n, awe kunnin i.+ 19 Ɔ wunnin figie waka kun akpɔ’n nuan lɛ, yɛ ɔ wunngeli i wun lɔ. Sanngɛ w’a wunman mma fi su, saan i nɲa ngunmin.+ Yɛ ɔ seli waka’n kɛ: “Nán su kun le.”+ Kpɛkun figie waka’n ka lɛ wuli kee. 20 Kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin i sɔ’n, ɔ boli be nuan naan b’a usa kɛ: “?Ai, ngue ti yɛ figie waka’n ka lɛ wuli kee-ɔ?”+ 21 Zezi tɛli be su kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ sɛ amun lafi Ɲanmiɛn su naan amun akunndan’n timan nɲɔnnɲɔn’n, like nga n fa yoli figie waka’n, amún yó wie. I kpa bɔbɔ’n, sɛ amun se oka ng’ɔ o yɛ’n kɛ: ‘Man ɔ wun su naan ko tɔ jenvie’n nun’n,’ ɔ́ kɔ́.+ 22 Yɛ like kwlaa nga amun srɛ i Ɲanmiɛn sa nun’n, sɛ amun lafi su’n, amún ɲɛ́n i.”+
23 Kɛ ɔ wluli Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ m’ɔ́ klé like’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun, ɔ nin nvle’n su kpɛn’m be bɛli i wun lɛ. Be usɛli i kɛ: “?A le atin yo ninnge sɔ mun? ?Yɛ wan yɛ ɔ mannin wɔ atin sɔ’n niɔn?”+ 24 Zezi tɛli be su kɛ: “Maan n kusu n usa amun sa kun. Sɛ amun tɛ min su’n, ń klé amun sran ng’ɔ mannin min atin kɛ n yo ninnge sɔ mun’n: 25 ?Batɛmun nga Zan yoli sran mun’n, ɔ fin wan? ?Ɔ fin Ɲanmiɛn* annzɛ ɔ fin klɔ sran?” Be kɛnnin i be afiɛn lɔ kɛ: “Sɛ e se kɛ ‘Ɔ fin Ɲanmiɛn’n,’ ɔ́ sé e kɛ: ‘?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ amun a lafimɛn i su-ɔ?’+ 26 Sɛ kusu e se kɛ: ‘Ɔ fin klɔ sran’n,’ sran kpanngban nga be o yɛ’n, bé fá e wun ya, afin be kwlaa be waan Zan ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ.” 27 Ɔ maan be tɛli Zezi su kɛ: “E siman sran ng’ɔ fin i’n.” Yɛ i kusu seli be kɛ: “N kusu, n su kleman amun sran ng’ɔ mannin min atin kɛ n yo ninnge sɔ mun’n.
28 “?Amun bu ndɛ nga sɛ? Bian kun le ba nɲɔn. Ɔ ko toli kpɛnngbɛnfuɛ’n, yɛ ɔ seli i kɛ: ‘Min wa, kɔ ko di junman viɲin fie’n nun lɔ andɛ.’ 29 Ba’n tɛli i su kɛ: ‘N kɔman.’ Sanngɛ i sin’n, ɔ wa yoli i nsisɔ, kpɛkun ɔ ɔli. 30 Ɔ wunngeli ba kasiɛnfuɛ’n i wun lɔ wie, ɔ kannin ndɛ kunngba’n kleli i. Ba’n tɛli i su kɛ: ‘Baba, n tili. Ń má kɔ́.’ Sanngɛ w’a ɔman. 31 ?Ba nɲɔn sɔ mun’n, oninfuɛ’n yɛ ɔ yoli i si i klun sa-ɔ?” Be tɛli i su kɛ: “Kpɛnngbɛnfuɛ’n niɔn.” Zezi seli be kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ lapo defuɛ nin tekle bla mun bé dún amun ɲrun mmua Ɲanmiɛn i Famiɛn Diwlɛ’n nun lɔ. 32 Afin kɛ Zan bali’n, ɔ kleli amun sa kpa yolɛ’n. Ɔ nin i sɔ ngba’n, amun a lafimɛn i su. Sanngɛ lapo defuɛ nin tekle bla mun, be lafili i su.+ Kannzɛ bɔbɔ amun wunnin sa sɔ’n, w’a yoman amun nsisɔ naan amun a lafi i su.
33 “Amun tie ɲanndra nun ndɛ kun ekun: Bian kun o lɛ’n, ɔ le asiɛ yɛ ɔ dili viɲin fie kun.+ Ɔ sisili i wun yɛ ɔ kpɛli duvɛn yiwlɛ kun fie’n nun. Asa ekun’n, ɔ kplannin nun sua fleiin kpa*+ kun. Kpɛkun ɔ yacili i fie difuɛ wie’m be sa nun naan be niɛn i lika.* I sin’n, ɔ ɔli nvle uflɛ nun.+ 34 Kɛ fie’n su ninnge’m be tilɛ blɛ’n mantannin’n, ɔ sunmɛnnin i sufuɛ mun fie difuɛ sɔ’m be sin naan be ko fɛ i viɲin liɛ’n be blɛ i. 35 Sanngɛ fie difuɛ’m be trɛli i sufuɛ mun. Be boli kun, be kunnin kun, yɛ be finfinnin kun yɔbuɛ.+ 36 Ɔ sunmɛnnin i sufuɛ wie mun ekun. Be sɔnnin tra klikli liɛ mun. Sanngɛ be fali sa kunngba’n yoli be.+ 37 Kasiɛn su’n, ɔ sunmɛnnin i wa’n be sin lɔ. Afin ɔ seli i wun kɛ: ‘Min wa’n i liɛ’n, be ɲin yí i.’ 38 Kɛ fie difuɛ’m be wunnin ba’n, be seli be wiengu kɛ: ‘Aja difuɛ’n yɛ.+ An bla maan e kun i naan e fɛ i aja like’n!’ 39 Ɔ maan be trɛli i. Be to i yili i viɲin fie’n i sin lɔ, yɛ be kunnin i.+ 40 ?Kɛ viɲin fie’n i fuɛ’n ɔ́ wá bá’n, ɔ́ yó fie difuɛ sɔ’m be sɛ?” 41 Be tɛli i su kɛ: “Kɛ mɔ be klun yo wi’n ti’n, viɲin fie’n i fuɛ’n, ɔ́ wá kún be tɛtɛ kpa. Kpɛkun ɔ́ fá viɲin fie’n mán fie difuɛ uflɛ mɔ kɛ viɲin mma’n i tilɛ blɛ’n ko ju’n, bé fɛ́ i liɛ’n mɛ́n i’n.”
42 Zezi seli be kɛ: “Be klɛli i Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun kɛ: ‘Yɔbuɛ nga sua kplanfuɛ’m be yili i blo’n, w’a kaci sua’n i cɔnjɔ su yɔbuɛ cinnjin kpafuɛ’n.+ I sɔ’n fin Zoova,* yɛ ɔ ti abonuan sa e ɲrun.’ ?Amun nin-a kannganman ndɛ sɔ’n le?+ 43 I sɔ’n ti’n, ń kán klé amun kɛ, like kpakpa nga amun kwla ɲɛn i Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti’n, bé dé i amun sa nun, yɛ bé fá mán nvle kun m’ɔ yo Ɲanmiɛn i klun sa’n.* 44 Asa ekun’n, sran kwlaa ng’ɔ tɔ yɔbuɛ sɔ’n su’n, ɔ́ títí i nun.+ Sran nga kusu mɔ yɔbuɛ sɔ’n tɔ i su’n, yɔbuɛ’n kpɔ́tɔ i.”+
45 Kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin Farizifuɛ’m be tili ɲanndra nun ndɛ sɔ mun’n, be wunnin i wlɛ kɛ be ndɛ yɛ ɔ su kan-ɔn.+ 46 Be waan bé trɛ́ i, sanngɛ sran kpanngban nga be o lɛ’n be ti’n, srɛ kunnin be. Afin be bu i Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ.+
22 Zezi kannin ndɛ wie mun ekun ɲanndra nun kleli be. Ɔ seli kɛ: 2 “Be kwla fa ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n sunnzun Famiɛn kun m’ɔ dili i wa yasua’n i aja’n i ti cɛn’n.+ 3 Ɔ sunmɛnnin i sran mun kɛ be ko flɛflɛ be ng’ɔ yiali be kɛ be wa di cɛn’n. Sanngɛ be waan be baman.+ 4 Ɔ sunmɛnnin i sran wie mun ekun. Ɔ seli be kɛ: ‘Amun ko kan kle be nga n yiali be’n be kɛ: “M’an tɔn aliɛ. N kunnin min nannin mun, ɔ nin min nnɛn nga b’a lo’n. M’an wie like kwlaa siesie sɛsɛsɛ. Amun bla maan e di aja’n i ti cɛn.”’ 5 Sanngɛ be ng’ɔ yiali be’n, b’a bumɛn i ndɛ. Wie’m be ɔli be fie’m be su, wie’m be ɔli be aata dilɛ.+ 6 Be onga’m be liɛ’n, be trɛli i sran mun, be yoli be tɛtɛ, kpɛkun be kunnin be.
7 “Famiɛn’n fali ya dan kpa. Ɔ sunmɛnnin i sonja mun, be ko kunnin sran kunfuɛ sɔ mun, kpɛkun be wɔli be klɔ’n nun.+ 8 Yɛ ɔ seli i sran mun kɛ: ‘Y’a wie aja’n i ti cɛn dilɛ’n i wun ninnge kwlaa siesie. Sanngɛ be nga e yiali be’n, be nin cɛn’n i dilɛ fataman.+ 9 I sɔ’n ti’n, amun wɔ akpɔ nga be fin klɔ’n nun fite’n be su, naan amun yia sran kwlaa nga amun wun be’n.’+ 10 Ɔ maan i sran’m be ɔli akpɔ’m be su. Sran kwlaa nga be wunnin be’n, i sran kpa-o, i sran tɛ-o, be yiali be. Be nga be yiali be mɔ be bali like dilɛ’n, be yili sua nga be di aja’n i ti cɛn nun’n.
11 “Kɛ famiɛn’n bali be nga be yiali be’n be niannianlɛ’n, ɔ wunnin bian kun mɔ w’a wlaman aja tralɛ’n. 12 Ɔ maan ɔ usɛli i kɛ: ‘?Janvuɛ, ngue ti yɛ w’a wlaman aja tralɛ naan w’a ba-ɔ?’ Bian’n w’a kwlá ukemɛn i nuan. 13 Yɛ famiɛn’n seli i sran mun kɛ: ‘An ci i sa nin i ja mun naan an to i yi gua su lɔ aosin’n nun. Lɔ yɛ ɔ́ sún, ɔ́ dí i je-ɔ.’
14 “Afin be nga be yia be’n, be sɔnnin, sanngɛ be nga be fa be’n, b’a sɔnman.”
15 Yɛ Farizifuɛ’m be ko cicili i wun ndɛ-ɔ. Be waan bé yó naan ɔ kan ndɛ wie m’ɔ timan su’n.+ 16 I sɔ’n ti’n, be sunmannin be sɔnnzɔnfuɛ mun, ɔ nin be nga be o Erɔdu sin’n+ naan be ko se i kɛ: “Like Klefuɛ, e si kɛ a ti nanwlɛfuɛ, kpɛkun a kle Ɲanmiɛn i atin’n nanwlɛ su. Asa ekun’n, a kunndɛman dunman sran ɲrun, afin a nianman sran ɲrun naan w’a yo sa. 17 ?Ɔ ti su kɛ sran kun tuɛ i ti lapo man Sezaa annzɛ ɔ timan su? ?A bu i sɛ?” 18 Sanngɛ kɛ mɔ Zezi si kɛ be klun yo wi’n ti’n, ɔ seli kɛ: “?Gblɛfuɛ mun, ngue ti yɛ amun sa min nian-ɔn? 19 Amun fa sika mma nga be fa tua lapo’n be kle min.” Be blɛli i denie kun.* 20 Ɔ usali be kɛ: “?Wan ɲrun yɛ ɔ o yɛ? ?Yɛ wan dunman yɛ ɔ klɛ yɛ?” 21 Be tɛli su kɛ: “Sezaa-ɔ.” Yɛ ɔ seli be kɛ: “I sɔ’n ti’n, an fa ninnge nga be ti Sezaa liɛ’n be man Sezaa. Sanngɛ an fa ninnge nga be ti Ɲanmiɛn liɛ’n be man Ɲanmiɛn.”+ 22 Kɛ be tili i sɔ’n, ɔ boli be nuan. Ɔ maan be yacili i lɛ be ɔli.
23 Cɛn sɔ’n nun’n, Sadisefuɛ mɔ be lafiman su kɛ sɛ sran wu’n ɔ kwla cɛn’n,+ be bali be wa usɛli i kɛ:+ 24 “Like Klefuɛ, Moizi seli kɛ: ‘Sɛ yasua kun w’a wuman ba naan w’a wu’n, ɔ fata kɛ i niaan bian jɛ i yi’n naan ɔ wu ba mɛn i niaan bian’n.’+ 25 Yasua nso be ti niaan, be nin e o wa laa. Klikli’n jali bla, ɔ nin i b’a wuman ba, kpɛkun ɔ wuli. I yi’n kɛli i niaan bian’n i sa nun. 26 Sa kunngba’n juli i niaan bian nɲɔn su’n nin nsan su’n be su wie. Ɔ yoli sɔ lele fa juli be nso su’n i su. 27 Kasiɛn su’n, bla’n wa wuli. 28 ?Ɔ maan kɛ bé wá cɛ́n sran mun’n, bla’n yó be sran nso sɔ’m be nun onin i yi? Afin ɔ yoli be kwlaa be yi.”
29 Zezi tɛli be su kɛ: “Amun a fɔn, afin amun siman Ɲanmiɛn Ndɛ’n, yɛ kusu amun siman Ɲanmiɛn i tinmin’n.+ 30 Afin kɛ bé wá cɛ́n sran mun’n, yasua’m be su jaman bla, yɛ be su faman bla mun manman kɛ be ja be. Sanngɛ bé yó kɛ anzi mɔ be o ɲanmiɛn su lɔ’n sa.+ 31 ?Be nga be wuli’n be cɛnlɛ’n i su ndɛ nga Ɲanmiɛn kan kleli amun’n, amun nin-a kɛnngɛnmɛn i le? Ɔ seli kɛ: 32 ‘N ti Abraamun i Ɲanmiɛn, nin Izaaki i Ɲanmiɛn, nin Zakɔbu i Ɲanmiɛn.’+ Ɔ timan be nga be wuli’n be Ɲanmiɛn, sanngɛ ɔ ti be nga be o nguan nun’n be Ɲanmiɛn.”+ 33 Kɛ sran kpanngban nga be o lɛ’n be tili ndɛ sɔ’n, be nuan boli be wun ndɛ ng’ɔ kan be’n ti.*+
34 Kɛ Farizifuɛ’m be tili i kɛ ɔ yoli maan Sadisefuɛ’m b’a kwlá ijɔman kun’n, be bo yoli kun be bali. 35 Yɛ be nun kun m’ɔ si Mmla’n i kpa’n waan ɔ́ sɛ́ i nían. Ɔ usɛli i kɛ: 36 “?Like Klefuɛ, Moizi Mmla’n i nun cinnjin kpafuɛ’n yɛle onin?”+ 37 Ɔ tɛli i su kɛ: “‘Fa ɔ awlɛn’n kwlaa, ɔ nin ɔ nguan’n kwlaa, ɔ nin ɔ akunndan’n kwlaa fa klo Zoova* m’ɔ ti ɔ Ɲanmiɛn’n.’+ 38 I yɛ ɔ ti mmla’n i nun dan’n nin i klikli’n niɔn. 39 I nɲɔn su m’ɔ fɛ i’n, yɛ ɔ o yɛ: ‘Klo ɔ wiengu kɛ a fa klo ɔ bɔbɔ wun’n sa.’+ 40 Mmla nɲɔn sɔ’m be su yɛ Moizi Mmla’n nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n kwlaa taka-ɔ.”+
41 Zezi usali Farizifuɛ’m be kwlaa mɔ be yiali lɛ’n, be kɛ:+ 42 “?Amun waan, wan yɛle Klisi’n? ?Wan wa-ɔ?” Be tɛli i su kɛ: “Davidi i wa-ɔ.”+ 43 Ɔ usali be kɛ: “?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Davidi+ flɛli i kɛ i Min’n niɔn? Afin ɔ seli kɛ: 44 ‘Zoova* seli min Min’n kɛ: “Tran ase min sa fama su lele maan n fa ɔ kpɔfuɛ mun n sie ɔ ja bo.”’+ 45 ?Sɛ Davidi flɛli i kɛ i Min’n niɔn, ɔ yo sɛ yɛ ɔ kwla yo Davidi i wa ekun-ɔn?”+ 46 Sran fi w’a kwlá kanman ndɛ ba kun sa w’a tɛmɛn i su. Kɛ ɔ fin cɛn sɔ’n nun’n, sran fi w’a ɲanman awlɛn w’a usɛmɛn i kosan kun.
23 I sin’n, Zezi seli sran kpanngban nga be o lɛ’n, ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: 2 “Mmla klɛfuɛ mun nin Farizifuɛ’m b’a tran Moizi i bia’n su. 3 Ɔ maan like kwlaa nga be se amun kɛ amun yo’n, amun yo. Sanngɛ nán amun yo like nga be yo’n wie. Afin ndɛ nga be kan’n, be bɔbɔ be diman su.+ 4 Be wla trɔ nɔnninnɔnnin fa sie sran’m be wati su.+ Sanngɛ be bɔbɔ’n, be kloman kɛ bé fá be sa mma kun sa bé kán be.+ 5 Like kwlaa nga be yo’n, be yo naan sran’m be wun be.+ Buati nga be klɛ Ɲanmiɛn ndɛ be sie nun’n, be yo be dandan, kpɛkun be fa cici be ngban nin be sa bɛ’n su kɛ bé fá sásá be wun.+ Asa ekun’n, be yo be tralɛ’m be nuan njɔlɛ’m be tɛnndɛn.+ 6 Kɛ bé dí cɛn’n, be klo tranwlɛ kpakpa’m be nun tranlɛ. Kpɛkun be klo Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun bia nga be o be kwlaa be ɲrun’n,* be su tranlɛ.+ 7 Yɛ be klo kɛ sran’m be yo be like nzra nun,* kpɛkun be klo kɛ sran’m be flɛ be Rabi.* 8 Sanngɛ amun liɛ’n, nán amun kplin su kɛ be flɛ amun Rabi. Afin sran kunngba cɛ yɛ ɔ ti amun Like Klefuɛ-ɔ,+ yɛ amun kwlaa amun ti niaan. 9 Asa kusu’n, nán amun flɛ sran fi amun si asiɛ’n su wa. Afin amun Si’n ti kunngba cɛ,+ ɔ o ɲanmiɛn su lɔ. 10 Nán amun kplin su kɛ be flɛ amun atin klefuɛ. Afin amun Atin Klefuɛ’n ti kunngba cɛ, yɛle Klisi’n. 11 Sanngɛ amun nun sran ng’ɔ le ɲrun’n, maan ɔ yo amun sufuɛ.+ 12 Sran ng’ɔ yo i wun dandan’n, bé kɛ́n i ase,+ yɛ sran ng’ɔ kɛn i wun ase’n, bé mɛ́n i su.+
13 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun, nanwlɛ, ɲrɛnnɛn wá tɔ́ amun su. Afin amun ɲin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n i anuan’n naan sran’m b’a kwlá wluman lɔ. Afin amun bɔbɔ amun wluman lɔ, yɛ kusu be nga be su wlu lɔ’n, amun kplinman su kɛ be wlu lɔ.+ 14 *——
15 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun,+ nanwlɛ, ɲrɛnnɛn wá tɔ́ amun su. Afin amun wlanwlan jenvie’n nin asiɛ’n su, amun kunndɛ sran kun m’ɔ timan Zifu’n naan ɔ kaci Zifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’n i nunfuɛ. Yɛ kɛ ɔ ko yo sɔ’n, amun yo maan ɔ nin Zeɛnin’n* i nun lɔ kɔlɛ’n fata tra amun liɛ’n kpɛ nɲɔn.
16 “Amun mɔ amun wunman ase’n, mɔ sanngɛ amun kle sran atin’n, amun yako.+ Afin amun se kɛ: ‘Sɛ sran kun fa Ɲanmiɛn sua’n ta nda’n, naan w’a yiɛmɛn i nuan’n, ɔ timan ndɛ. Sanngɛ sɛ ɔ fa Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ sika ɔkwlɛ’n ta nda’n, ɔ fata kɛ ɔ yiɛ i nuan.’+ 17 Sinnglinfuɛ mun, aɲinsifuɛ mun! ?Sika ɔkwlɛ’n yɛ ɔ ti cinnjin, annzɛ Ɲanmiɛn sua’n mɔ i ti yɛ sika ɔkwlɛ’n kaci Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n yɛ ɔ ti cinnjin-ɔn? 18 Asa ekun’n, amun se kɛ: ‘Sɛ sran kun fa tɛ yiwlɛ’n ta nda’n, sɛ w’a yiɛmɛn i nuan’n, ɔ timan ndɛ. Sanngɛ sɛ sran kun fa like nga be fa blɛli Ɲanmiɛn m’ɔ o tɛ yiwlɛ’n su’n ta nda’n, ɔ fata kɛ san fii ɔ yiɛ i nuan.’ 19 Aɲinsifuɛ mun! ?Like nga be fa blɛli Ɲanmiɛn’n yɛ ɔ ti cinnjin, annzɛ kusu tɛ yiwlɛ’n mɔ i ti yɛ like sɔ’n kaci Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n, yɛ ɔ ti cinnjin-ɔn? 20 Sran kwlaa ng’ɔ fa tɛ yiwlɛ’n ta nda’n, nn tɛ yiwlɛ’n nin like kwlaa ng’ɔ o su’n, yɛ w’a fa be w’a ta nda-ɔ. 21 Asa kusu’n, sran ng’ɔ fa Ɲanmiɛn sua’n ta nda’n, nn Ɲanmiɛn i sua’n nin Ɲanmiɛn m’ɔ tran nun’n, yɛ w’a fa be w’a ta nda-ɔ.+ 22 Yɛ sran ng’ɔ fa ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plaii’n ta nda’n, nn Ɲanmiɛn i bia’n nin Ɲanmiɛn m’ɔ tran bia sɔ’n su’n, yɛ w’a fa be w’a ta nda-ɔ.
23 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun, nanwlɛ, amun yako! Afin amun yi manti’n, nin anɛti’n, nin kimɛn’n, be blusu’n.+ Sanngɛ amun kpalo Moizi Mmla’n i nun ndɛ cinnjin kpafuɛ mun. Ndɛ sɔ mun yɛle sa i nuan su sɛsɛ yolɛ’n,+ aunnvɔɛ silɛ’n,+ ɔ nin nantilɛ mɔ be nin Ɲanmiɛn be nanti titi’n.* Blusu yilɛ’n ti cinnjin sɔ, sanngɛ nɛ́n i ti yɛ amún kpálo ninnge onga mun-ɔn.+ 24 Amun mɔ amun wunman ase sanngɛ amun kle sran atin’n,+ amun sonji like nga amún wá nɔ́n’n su be yi wɛntɛnwɛntɛn’n,+ sanngɛ amun mɛn ɲɔnngɔnmin’n!+
25 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun, nanwlɛ, amun yako! Afin amun wunnzin klowa’n nin talie’n be sin’n,+ sanngɛ be klun lɔ’n ti aɲinkpli*+ nin konvi kpli ngunmin.+ 26 Farizifuɛ aɲinsifuɛ mun, an dun mmua wunnzin klowa’n nin talie’n be klun’n ka. I liɛ’n, be sin’n yó yɛiin wie.
27 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun,+ nanwlɛ, amun yako! Afin amun ti kɛ asieliɛ mɔ b’a kɛn i ayre fuaii’n sa.+ Kɛ a niɛn i’n, ɔ ti klanman kpa. Sanngɛ i klun lɔ’n, ɔ ti sran owie nin ninnge kainkain ngunmin. 28 I wafa kunngba’n, kɛ sran’m be wun amun’n, amun fa sran kpa. Sanngɛ gblɛ’n nin sa tɛtɛ yolɛ’n, b’a yi amun awlɛn’n piɛ.+
29 “Mmla klɛfuɛ nin Farizifuɛ gblɛfuɛ mun, nanwlɛ, amun yako!+ Afin amun kplan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be asieliɛ mun, kpɛkun amun yo sran kpa’m be asieliɛ’m be klanman.+ 30 Yɛ amun se kɛ: ‘Sɛ ɔ ti kɛ e nannan’m be blɛ su e o lɛ’n, nn e nin be e bo w’a yoman kun y’a kunman Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun.’ 31 I lɛ’n nun’n, amun kle kɛ amun ti be nga be kunnin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun’n be mma mun sakpa.+ 32 I sɔ’n ti’n, junman nga amun nannan’m be boli i bo’n, maan amun guɛguɛ i bo.
33 “?Wuo mun, ɔnda mma mun,+ amún yó sɛ naan b’a buman amun fɔ, naan b’a faman amun b’a yiman Zeɛnin’n* nun?+ 34 I sɔ’n ti’n, n su sunman Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun,+ nin ngwlɛlɛfuɛ mun, ɔ nin nzra nun like klefuɛ mun+ amun sin. Amún wá kún be nun wie mun,+ yɛ amún bóbó wie mun waka su. Asa kusu’n, amún fá ngble bó be nun wie mun+ amun Ɲanmiɛn sulɛ sua’m be nun. Kpɛkun amún klé be nun wie’m be yalɛ+ klɔklɔ’m be su, 35 kɛ ɔ ko yo naan sran kpa nga be kunnin be’n, be wie’n w’a ka amun su’n ti. Ɔ́ fɛ́ i Abɛli m’ɔ ti sran kpa’n+ i wie ndɛ liɛ’n su lele fá jú Zakari m’ɔ ti Barasi i wa’n, mɔ amun kunnin i Ɲanmiɛn sua’n nin tɛ yiwlɛ’n be afiɛn’n nun’n, i liɛ’n su.+ 36 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ i kwlaa sɔ’n, ɔ́ jú blɛ nga nunfuɛ’m be su.
37 “Zerizalɛmunfuɛ mun, Zerizalɛmunfuɛ mun, amun kun Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun yɛ amun finfin be nga be sunman be amun sin’n be yɔbuɛ.+ Blɛ sunman nun’n, n kloli kpa kɛ ń yía amun nuan likawlɛ kɛ akɔta kun fa yiɛ i mma’m be nuan likawlɛ i ndɛwa’m be bo’n sa! Sanngɛ amun a kplinman su.+ 38 Amun nian! Amun sua’n w’a ka amun sa nun.*+ 39 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ, kɛ ɔ fɛ i andɛ’n, amun su wunman min kun, lele ɔ́ fá jú cɛn mɔ amún sé kɛ: ‘Sran ng’ɔ ba Zoova* i dunman nun’n, i liɛ su ti ye!’”+
24 Kɛ Zezi fin Ɲanmiɛn i sua’n nun fiteli m’ɔ́ kɔ́’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bɛli i wun lɛ. Kpɛkun be fali Ɲanmiɛn sua wunmuan’n be kleli i. 2 Ɔ seli be kɛ: “?Amun wun ninnge nga’m be kwlaa? Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ yɔbuɛ fi su kɛmɛn i wiengu yɔbuɛ su wa. Bé kán be kwlaa bé gúa be ase.”+
3 Ɔ ko trannin Olivie Oka’n su. Yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be ngunmin be toli i lɔ, kpɛkun be usɛli i kɛ: “?Blɛ onin nun yɛ sa sɔ’m bé jú-ɔ? ?Nzɔliɛ onin yɛ ɔ́ klé kɛ a o lɛ*+ naan mɛn’n* i awieliɛ blɛ’n w’a ju-ɔ?+ Kle e.”
4 Zezi tɛli be su kɛ: “Amun nian amun wun su kpa naan sran wie w’a lakaman amun.+ 5 Afin sran kpanngban bé wá bá, bé fá min dunman’n, yɛ bé sé kɛ: ‘Min yɛ n ti Klisi’n niɔn.’ Kpɛkun bé láka sran kpanngban.+ 6 Amún wá tí alɛ ngan, ɔ nin alɛ kunlɛ ndɛ mun. Amun nian amun wun su, nán srɛ kun amun. Afin ɔ fata kɛ sa sɔ’m be ju, sanngɛ mɛn’n i awieliɛ’n nin-a juman ka.+
7 “Nvle kun wá jáso nvle uflɛ wun. Yɛ famiɛn kun wá jáso famiɛn uflɛ wun.+ Asa kusu’n, awe’n wá kpɛ́n,+ yɛ asiɛ’n wá kéje. Kɛ amún tí i kɛ w’a keje lika nga sa nun’n, amún tí i ekun-ɔn, w’a keje lika uflɛ.+ 8 I kwlaa sɔ’n ti ɲrɛnnɛn sroesroe’m be bo bolɛ.*
9 “Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, sran’m bé trá amun mán naan be kle amun ɲrɛnnɛn,+ yɛ bé kún amun,+ yɛ min dunman’n ti’n nvlenvle’m be kwlaa bé kpɔ́ amun.+ 10 Asa kusu’n, sran kpanngban be su lafiman Ɲanmiɛn su kun.* Bé fá be wiengu mun wlɛ́ i sran’m be sa nun, yɛ bé kpɔ́ be wiengu. 11 Sran kpanngban mɔ be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, bé wá jáso su, yɛ bé láka sran sunman.+ 12 Yɛ mmla mɔ sran sunman be su diman su’n ti’n, sran kpanngban be su kloman be wiengu kɛ laa’n sa kun. 13 Sanngɛ sran ng’ɔ jran kekle lele ju i awieliɛ’n, ɔ́ fíte nun.+ 14 Yɛ bé wá bó Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ nga asiɛ wunmuan’n su, naan be ti i nvlenvle’m be kwlaa be nun.+ I sin yɛ mɛn’n wíe-ɔ.
15 “I sɔ’n ti’n, kɛ amun ko wun kɛ tete like m’ɔ saci like kwlaa’n, mɔ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli kɛnnin i ndɛ’n, w’a jran Ɲanmiɛn i lika’n nun’n+ (sran ng’ɔ kanngan ndɛ nga nun’n, maan ɔ bu i sin), 16 maan be nga be o Zide’n be wanndi be wɔ oka’m be su lɔ.+ 17 Nán maan sran ng’ɔ o i sua’n i ti su lɔ’n ɔ jra kɛ ɔ́ kó fɛ́ i sua’n nun lɔ ninnge mun. 18 Yɛ sran ng’ɔ o fie su’n, nán maan ɔ sɛ i sin kɛ ɔ́ kó fɛ́ i tralɛ dan’n. 19 Blɛ sɔ’n nun’n, wunnzɛfuɛ nin bla ta’m be yako! 20 An srɛ Ɲanmiɛn titi naan blɛ mɔ amún wánndi’n, w’a yoman ayrɛ blɛ nun annzɛ Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun. 21 Afin ɲrɛnnɛn’n yó dan.+ Kɛ ɔ fɛ i mɛn’n i bo bolɛ’n nun lele andɛ’n, i wunsu nin-a juman le, yɛ i wunsu su juman kun le.+ 22 Nanwlɛ, sɛ Ɲanmiɛn w’a kpɛman blɛ sɔ’n su’n, sran fi su fiteman nun. Sanngɛ be nga be kpali be’n be ti’n, ɔ́ kpɛ́ blɛ sɔ’n su.+
23 “Ɔ maan sɛ sran kun se amun kɛ: ‘An nian! Klisi’n wo wa,’+ annzɛ ‘ɔ o le sa!’ nán amun fa su.+ 24 Afin be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisi’n nin be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n,+ bé wá jáso su. Kpɛkun bé yí atrɛ dandan mun, yɛ bé yó abonuan sa mun, naan sɛ be ɲɛn i wun atin’n, bé láka+ be nga be kpali be’n bɔbɔ. 25 Yɛ ń kán klé amun lɛ-ɔ, nán amun wla fi su! 26 Ɔ maan, sɛ sran’m be se amun kɛ: ‘An nian! Ɔ o aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ,’ nán amun wɔ lɔ. Annzɛ sɛ be se amun kɛ: ‘An nian! Ɔ o sua lɔ,’ nán amun fa su.+ 27 Afin blɛ mɔ sran Wa’n wo lɛ’n* ɔ́ yó kɛ ɲanmiɛn m’ɔ kpa sin wia afiliɛ lɔ m’ɔ kpaja lele ju wia atɔliɛ lɔ’n sa.+ 28 Lika nga fuɛn o lɛ’n, lɛ yɛ anunman ɲin’m be ti yía-ɔ.+
29 “Kɛ blɛ sɔ’n nun ɲrɛnnɛn liɛ’n ko wie cɛ’n, wia’n lú tuun,+ yɛ anglo’n su taman kun, nzraama’m bé fín ɲanmiɛn su lɔ bé gúa, yɛ ɲanmiɛn su lɔ ninnge ngblingbli’m bé kéje.+ 30 Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, sran Wa’n i nzɔliɛ’n fíte ɲanmiɛn su lɔ. Yɛ asiɛ’n su nvlenvle’m be nunfuɛ’m be kwlaa bé wá fínfín be wue’n nun bé yí ngwlɛ.+ Yɛ bé wún kɛ sran Wa’n+ wo ɲanmiɛn ble’n su, ɔ su ba. Ɔ le kwlalɛ, yɛ ɔ le ɲrun kpa.+ 31 Kɛ awɛ’n ko tɛ kekle kpa’n, ɔ́ súnmɛn i anzi mun yɛ bé yíayía be ng’ɔ kpali be’n, mɔ be o asiɛ’n i bue nnan’m be su’n. Ɔ́ fɛ́ i ɲanmiɛn’n i bue* kun su lele fá jú i bue* uflɛ su lɔ.+
32 “An bu figie waka’n i wun sunnzun ase nga i akunndan be nian: Kɛ ɔ ko ɲan sama m’ɔ ko yi nɲa cɛ’n, amun si kɛ munngun’n w’a mantan koko.+ 33 I kunngba’n, kɛ amun kusu amun ko wun ninnge kwlaa sɔ mun’n, maan amun si kɛ Sran wa’n w’a mantan koko naan ɔ jin anuan’n i sin.+ 34 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ blɛ nga nunfuɛ’m be su wieman wu, naan sa sɔ’m be kwlaa b’a ju. 35 Ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plaii’n nin asiɛ’n bé sín, sanngɛ min ndɛ liɛ’m be su sinman le.+
36 “Cɛn sɔ’n, ɔ nin dɔ sɔ’n, sran fi siman be.+ Ɲanmiɛn su lɔ anzi mun be siman be, Ba’n bɔbɔ siman be. Saan Siɛ’n i kunngba cɛ yɛ ɔ si be-ɔ.+ 37 Afin blɛ mɔ sran Wa’n wo lɛ’n,* lika’n yó kɛ Nowe i blɛ su’n sa.+ 38 Afin blɛ sɔ’n nun’n, ka naan Nzue Dan’n w’a tɔ’n, sran’m be di like, be nɔn nzan, be ja bla nin bian. Be yoli i sɔ lele fa juli cɛn nga Nowe wluli mmeli’n* nun’n.+ 39 B’a buman like fi akunndan, lele Nzue Dan’n tɔli naan w’a fa be kwlaa w’a ɔ.+ Blɛ mɔ sran Wa’n wo lɛ’n,* lika’n wá yó sɔ wie. 40 Blɛ sɔ’n nun’n, yasua nɲɔn mɔ be su di junman fie kun su’n, bé fá kun kpɛkun bé yáci kun lɛ. 41 Bla nɲɔn mɔ be su fa yɔbuɛ nga be fa tin like’n be yi sanmlɛn’n, bé fá kun kpɛkun bé yáci kun lɛ.+ 42 I sɔ’n ti’n, maan amun ɲin tran su. Afin amun siman cɛn nga amun Min’n bá’n.+
43 “Sanngɛ maan amun wun sa kun wlɛ: Sɛ ɔ ti kɛ awlobo kpɛn’n si kɔnguɛ dɔ nga i su yɛ awiefuɛ’n bá’n,+ nn ɔ tran minndɛli, nn w’a yacimɛn i sua’n lɛ naan ɔ kpɛ nun toklo naan ɔ wlu nun.+ 44 I sɔ’n ti’n, maan amun kusu amun kle kɛ amun a buabua amun wun b’a sie.+ Afin sran Wa’n, ɔ́ bá dɔ nga amun sunnzunman’n su.
45 “?Wan yɛ ɔ ti junman difuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ mɔ i min’n fɛ i sieli i sran’m be su kɛ ɔ man be aliɛ blɛ ng’ɔ nin i fata’n nun-ɔn?+ 46 Kɛ junman difuɛ sɔ’n i min’n bá’n, sɛ ɔ wun kɛ ɔ su yo sɔ’n, i liɛ su ti ye!+ 47 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ ɔ́ fɛ́ i síe i ninnge’m be kwlaa be su.
48 “Sanngɛ sɛ junman difuɛ sɔ’n ti tɛ naan ɔ se i klun lɔ kɛ: ‘Min min’n su cɛ lɔ,’+ 49 naan ɔ tɔ i wiengu junman difuɛ’m be su bo be naan ɔ nin nzanbɔɛfuɛ’m be di like yɛ be nɔn nzan’n, 50 junman difuɛ sɔ’n i min’n bá cɛn ng’ɔ sunnzunman’n nun nin dɔ ng’ɔ siman kɛ ɔ́ bá su’n i su.+ 51 Yɛ ɔ́ tú i fɔ kekle kpa, kpɛkun ɔ́ tó i yí i gblɛfuɛ’m be sin lɔ. Lɔ yɛ ɔ́ sún, ɔ́ dí i je-ɔ.+
25 “Asa ekun’n, be kwla fa ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n be fa sunnzun talua blu mɔ be nin-a siman bian’n, mɔ be fali be kannin mun+ kɛ bé kó kpá yasua m’ɔ su ja bla’n i atin’n sa.+ 2 Be nun nnun be ti sinnglinfuɛ, yɛ nnun be ti ngwlɛlɛfuɛ.+ 3 Sinnglinfuɛ’m be fali be kannin mun, sanngɛ b’a faman ngo* b’a traman nun. 4 Ngwlɛlɛfuɛ’m be liɛ’n, kɛ be fali be kannin mun’n, be fali ngo trali nun. 5 Kɛ mɔ yasua’n su cɛ lɔ’n ti’n, lafilɛ kunnin be kwlaa, naan b’a lafi. 6 Kɔnguɛ afiɛn’n, sran kun kpan seli kɛ: ‘Bian’n su ba! Amun fite ko kpɛ i atin.’ 7 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, talua’m be kwlaa be jasoli, kpɛkun be siesieli be kannin mun.+ 8 Sinnglinfuɛ’m be seli ngwlɛlɛfuɛ’m be kɛ: ‘Amun man e amun ngo’n wie. Afin e kannin’m be su wa nuan.’ 9 Ngwlɛlɛfuɛ’m be tɛli be su kɛ: ‘Atrɛkpa’n, ɔ su juman e kwlaa. Amun wɔ be nga be yo i atɛ’n be sin, naan amun ko to amun liɛ.’ 10 Kɛ be ɔli i tolɛ’n, yasua’n bali. Talua nga be siesieli be wun’n, be nin i be wluli kan be di aja’n i bo aliɛ’n lɔ’n.+ Kpɛkun be ɲinnin anuan’n. 11 I sin’n, talua onga’m be kusu be bali, naan b’a se kɛ: ‘Nja, Nja, tike e anuan!’+ 12 Ɔ tɛli be su kɛ: ‘Maan n di amun nanwlɛ, n siman amun.’
13 “I sɔ’n ti’n, maan amun ɲin tran su,+ afin amun siman cɛn’n nin dɔ’n.+
14 “Asa ekun’n, be kwla fa Ɲanmiɛn Sielɛ’n be sunnzun bian kun m’ɔ su wa tu ajalɛ kɔ nvle uflɛ nun’n. Ka naan w’a wɔ’n, ɔ flɛli i junman difuɛ mun, naan w’a fɛ i ninnge mun w’a wla be sa nun.+ 15 Ɔ mannin klikli’n i talan* nnun. Ɔ mannin nɲɔn su’n i talan nɲɔn. Kpɛkun ɔ mannin nsan su’n i talan kun. Ɔ niannin sran kun i like ng’ɔ kwla yo’n su naan w’a fa mɛn i. I sin’n, ɔ ɔli. 16 Kun nga be mɛnnin i talan nnun’n, ɔ fa ɔli ndɛndɛ ko dili aata, naan w’a ɲan talan nnun w’a uka su. 17 I wafa kunngba’n, kun nga be mɛnnin i talan nɲɔn’n, ɔ ɲannin nɲɔn ekun ukali su. 18 Sanngɛ junman difuɛ nga be mɛnnin i talan kunngba cɛ’n, ɔ ko fuli kunman naan w’a fɛ i min’n i sika sɔ’n w’a fia nun.
19 “Kɛ ɔ cɛli kpa’n, junman difuɛ sɔ’m be min’n bali. Ɔ seli be kɛ be kɛn i sika’n nun ndɛ be kle i.+ 20 Yɛ kun ng’ɔ mɛnnin i talan nnun’n ɔ wunngeli i wun lɔ-ɔ. Ɔ fali talan nnun ekun bali naan w’a se kɛ: ‘Min min, a mannin min talan nnun. Sanngɛ nian, n ɲannin talan nnun ekun ukali su.’+ 21 I min’n seli i kɛ: ‘Nja mo! A ti junman difuɛ kpa, kpɛkun a ti nanwlɛfuɛ. A yoli nanwlɛfuɛ like kaan nun. I sɔ’n ti’n, ń fá wɔ ń síe ninnge kpanngban su.+ Bla naan a nin ɔ min’n be di aklunjɔɛ.’+ 22 I sin’n, kun ng’ɔ mɛnnin i talan nɲɔn’n, ɔ wunngeli i wun lɔ. Ɔ fali talan nɲɔn ekun bali naan w’a se kɛ: ‘Min min, a mannin min talan nɲɔn. Sanngɛ nian, n ɲannin talan nɲɔn ekun ukali su.’+ 23 I min’n seli i kɛ: ‘Nja mo! A ti junman difuɛ kpa, kpɛkun a ti nanwlɛfuɛ. A yoli nanwlɛfuɛ like kaan nun. I sɔ’n ti’n, ń fá wɔ ń síe ninnge kpanngban su. Bla naan a nin ɔ min’n be di aklunjɔɛ.’
24 “Kasiɛn su’n, junman difuɛ ng’ɔ ɲannin talan kun’n, ɔ bali wa seli i kɛ: ‘Min min, n si kɛ ɔ like yolɛ yo ya. Lika nga w’a luaman like lɔ’n, lɔ yɛ a ko titi like-ɔ. Like nga w’a dimɛn i wun junman wie’n, yɛ a ko isa-ɔ.+ 25 I sɔ’n ti’n, srɛ kunnin min dan. Ɔ maan n fali ɔ talan’n, n ko wlɛli i ase. Ɔ like’n yɛ ɔ o yɛ.’ 26 I min’n tɛli i su kɛ: ‘Junman difuɛ klunwifuɛ, a ti fuɛnfuɛ. A si kɛ lika nga m’an luaman like lɔ’n, lɔ yɛ n ko titi like-ɔ, naan like nga m’an dimɛn i wun junman’n, yɛ n ko isa-ɔ. ?Nɛ́n i-ɔ? 27 ?Mɔ a si sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ w’a faman min sika’n w’a ko manman sika siefuɛ mun naan sɛ n ba’n, m’an ɲan su-ɔ?
28 “‘I sɔ’n ti’n, amun de talan ng’ɔ o i sa nun’n, naan an fa man kun ng’ɔ le talan blu’n.+ 29 Afin sran kwlaa ng’ɔ le like’n, bé mɛ́n i wie ekun úka laa liɛ’n su, yɛ ɔ́ ɲán like kpanngban. Sanngɛ sran ng’ɔ leman like’n, like kaan ng’ɔ le i bɔbɔ’n, bé dé i sa nun.+ 30 An to sran tɛ sɔ’n be yi i gua su lɔ aosin’n nun. Lɔ yɛ ɔ́ sún, ɔ́ dí i je-ɔ.’
31 “Kɛ sran Wa’n+ bá’n, i ɲrun’n kpája ɲanɲanɲan. I anzi’m bé sú i su.+ Yɛ ɔ́ trɛ́n i famiɛn bia m’ɔ ti ɲanɲanɲan’n su. 32 Bé yíayía nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ mun i ɲrun lɛ, kpɛkun ɔ́ bú sran’m be nun gúa be ngunminngunmin kɛ nnɛn tafuɛ’n bu bua nin boli’m be nun gua be ngunminngunmin’n sa. 33 Yɛ ɔ́ fá bua mun+ síe i sa fama su, kpɛkun ɔ́ fá boli mun síe i sa bɛ su.+
34 “Yɛ Famiɛn’n sé be nga be o i sa fama su’n be kɛ: ‘Amun mɔ min Si yrali amun su’n, amun bla be wa di Ɲanmiɛn Sielɛ’n mɔ kɛ ɔ fin mɛn’n i bo bolɛ nun’n* be fa sieli amun’n, i aja’n. 35 Afin kɛ awe kunnin min’n, amun mannin min like n dili. Yɛ kɛ nzuewe kunnin min’n, amun mannin min nzue n nɔnnin. I nun mɔ n ti aofuɛ’n, amun sɔli min nun.+ 36 Blɛ mɔ min wun ti kplɛn’n,* amun wlali min tralɛ.+ Kɛ n tɔli tukpacɛ’n, amun niannin min lika. Yɛ kɛ be wlali min bisua’n, amun ko niannin min osu.’+ 37 Sran kpa’m bé tɛ́ i su kɛ: ‘?E Min, cɛn onin yɛ e wunnin kɛ awe kun wɔ mɔ e mannin wɔ aliɛ-ɔ? ?Yɛ cɛn onin yɛ e wunnin kɛ nzuewe kun wɔ, mɔ e mannin wɔ nzue-ɔ?+ 38 ?Cɛn onin yɛ e wunnin kɛ a ti aofuɛ, mɔ e sɔli wɔ nun-ɔn? ?Yɛ cɛn onin yɛ e wunnin kɛ ɔ wun ti kplɛn, mɔ e mannin wɔ tralɛ-ɔ? 39 ?Cɛn onin yɛ a tɔli tukpacɛ, mɔ e ko niannin wɔ lika-ɔ? ?Yɛ blɛ onin nun yɛ e wunnin kɛ be wlali wɔ bisua, mɔ e ko niannin wɔ osu-ɔ?’ 40 Famiɛn’n tɛ́ be su kɛ: ‘Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ like nga amun yo mannin min niaan nga be o yɛ’n be nun kaan’n, min yɛ amun yo mannin min-ɔn.’+
41 “Yɛ ɔ́ sé be nga be o i sa bɛ su’n, be kɛ: ‘Amun mɔ be buli amun fɔ’n, amun jaso min wun lɛ,+ amun wɔ sin m’ɔ nuanman le’n,+ mɔ be fa sieli Suɛn Tɔnfuɛ’n nin i anzi mun’n, i nun.+ 42 Afin kɛ awe kunnin min’n, amun a manman min like naan m’an di. Kɛ nzuewe kunnin min’n, amun a manman min nzue. 43 I nun mɔ n ti aofuɛ’n, amun a sɔman min nun. Blɛ mɔ min wun ti kplɛn’n, amun a manman min tralɛ. Yɛ kɛ n tɔli tukpacɛ’n, amun a nianman min lika. Kɛ be wlali min bisua’n, amun a ko nianman min osu.’ 44 Yɛ be kusu, bé sé i kɛ: ‘?E Min, cɛn onin yɛ e wunnin kɛ awe kun wɔ mɔ y’a manman wɔ aliɛ-ɔ? ?Cɛn onin yɛ e wunnin kɛ nzuewe kun wɔ mɔ y’a manman wɔ nzue-ɔ? ?Cɛn onin yɛ e wunnin kɛ a ti aofuɛ mɔ y’a sɔman wɔ nun-ɔn? ?Cɛn onin yɛ e wunnin kɛ ɔ wun ti kplɛn mɔ y’a manman wɔ tralɛ-ɔ? ?Cɛn onin yɛ e wunnin kɛ a tɔli tukpacɛ mɔ y’a nianman wɔ lika-ɔ? ?Yɛ blɛ onin nun yɛ e wunnin kɛ be wlali wɔ bisua mɔ y’a ko nianman wɔ osu-ɔ?’ 45 Yɛ ɔ́ tɛ́ be su kɛ: ‘Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ like nga amun a yoman b’a manman min niaan nga be o yɛ’n be nun kaan’n, min yɛ amun a yoman b’a manman min-ɔn.’+ 46 Sran sɔ’m bé wú, yɛ be su ɲanman nguan kun mlɔnmlɔn.+ Sanngɛ sran kpa’m be liɛ’n, bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.”+
26 Kɛ Zezi wieli ndɛ kwlaa sɔ’m be kan’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: 2 “Amun si kɛ ɔ ka cɛn ba nɲɔn Delɛ Cɛn’n jú.+ Bé wá fá sran Wa’n bé wlɛ́ i sran’m be sa nun naan be kun i waka’n su.”+
3 Blɛ sɔ’n nun’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin nvle su kpɛn’m be yiali Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan mɔ be flɛ i Kaifu’n,+ i awlo lɔ. 4 Be nuan sɛli be wun+ kɛ bé fá gblɛ bé trá Zezi naan bé kún i. 5 Sanngɛ be seli kɛ: “Nán maan ɔ yo cɛn dilɛ’n nun. Sɛ ɔ yo sɔ’n, sran’m bé trí.”
6 Blɛ mɔ Zezi o Betanin’n, Simɔn m’ɔ ti kokowefuɛ’n i awlo lɔ’n,+ 7 bla kun bɛli i wun lɛ. Kɛ ɔ́ bá’n, ngo fanninfannin m’ɔ le gua kpa’n i buteli kun* o i sa nun. Bla’n fali ngo’n guali Zezi i ti’n su. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ su di like. 8 Kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin i sɔ’n, ɔ yoli be ya dan, naan b’a se kɛ: “?Like yɛ be saci i sɔ-ɔ? 9 Be kwla yo ngo nga i atɛ be ɲan nun sika kpanngban. Yɛ be kwla fa sika sɔ’n be man yalɛfuɛ mun.” 10 Kɛ Zezi wunnin kɛ be su kɛn i sɔ ndɛ’n, ɔ seli be kɛ: “?Ngue ti yɛ amun kunndɛ kɛ amún klé bla’n i yalɛ-ɔ? Like kpa yɛ ɔ yo mannin min-ɔn. 11 Afin amun nin yalɛfuɛ’m be o wa titi,+ sanngɛ min liɛ’n, amun nin min su tranman titi.+ 12 Kɛ ɔ fali ngo fannin’n guali min wun’n, min sielɛ’n i su like yɛ ɔ yoli i lɛ-ɔ.+ 13 Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ mɛn wunmuan’n nun’n, lika kwlaa nga bé wá bó jasin fɛ nga’n, sran’m bé kán like nga bla nga yoli’n i ndɛ wie naan be wla kpɛn i su.”+
14 I sin’n, akoto blu-nin-nɲɔn (12) mun be nun kun mɔ be flɛ i Zida Iskariɔti’n,+ ɔ ɔli Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’m be wun lɔ.+ 15 Kpɛkun ɔ usali be kɛ: “?Sɛ n fɛ i n man amun’n, ngue yɛ amún fá mán min-ɔn?”+ Be seli i kɛ bé mɛ́n i sika mma ablasan (30).+ 16 Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, ɔ kunndɛli blɛ kpa kun naan ɔ́ fɛ́ i mán be.
17 Cɛn nga bé bó Kpanwun mɔ Levii Nunman nun’n i Cɛn dilɛ’n i bo’n,+ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ko wunnin i wun. Yɛ be usɛli i kɛ: “?Lika onin yɛ a kunndɛ kɛ e siesie e man wɔ naan w’a di Delɛ Cɛn’n niɔn?”+ 18 Ɔ seli be kɛ: “An wɔ klɔ’n nun lɔ ko wun sran nga sa wun. Yɛ amun se i kɛ, ‘Like Klefuɛ’n waan: “Min blɛ’n w’a mantan. Ɔ sua’n nun yɛ min nin min sɔnnzɔnfuɛ mun é wá dí Delɛ Cɛn’n niɔn.”’” 19 Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be yoli like ng’ɔ seli be kɛ be yo’n sɛsɛsɛ, yɛ be siesieli Delɛ Cɛn’n i dilɛ’n.
20 Nnɔsua flɔlɔ’n,+ ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ blu-nin-nɲɔn (12) mun be ko trannin tabli kun sin.+ 21 Kɛ bé dí like’n, ɔ seli be kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ amun nun kun wá fá min mán sran mun.”+ 22 Kɛ be tili ndɛ sɔ’n, be wla boli be wun dan. Nga waan: “?Nannan, min-ɔn?” Nga waan: “?Nannan, min-ɔn?” 23 Ɔ tɛli su kɛ: “Sran nga e nin i e su wla e sa kpongbo ba’n nun’n, yɛ ɔ́ fá min mán sran mun-ɔn.+ 24 Nanwlɛ, sran Wa’n su kɔ, kɛ nga be fa klɛli i Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n sa. Sanngɛ sran ng’ɔ́ wá fá sran Wa’n mán’n,+ i yako!+ Sɛ b’a wumɛn i bɔbɔ’n, nn ɔ flunman.”+ 25 Zida m’ɔ su wa fɛ i man sran mun’n, ɔ usɛli i kɛ: “?Rabi, min-ɔn?” Zezi seli i kɛ: “Yɛ ɔ bɔbɔ ɔ nuan o su lɛ-ɔ.”
26 Kɛ bé dí like’n, Zezi fali kpanwun kun, ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ yra su. I sin’n, ɔ bubuli nun+ mannin be. Kpɛkun ɔ seli be kɛ: “Amun de be di. Nga ti min wunnɛn’n i nzɔliɛ.”+ 27 Kpɛkun ɔ fali klowa kun, ɔ lali Ɲanmiɛn ase. I sin’n, ɔ fa mannin be. Kpɛkun ɔ seli be kɛ: “Amun kwlaa amun nɔn.+ 28 Nga ti min ‘mmoja+ mɔ maan Ɲanmiɛn nin sran’m be tra aenguɛ’n,’+ i nzɔliɛ. Bé gúɛ i ase naan be yaci sran kpanngban+ be sa tɛ’n cɛ be.+ 29 Sanngɛ ń kán klé amun kɛ: N su nɔnman viɲin nzue nga wie kun, saan cɛn nga e nin amun é nɔ́n i lɔflɛ’n min Si i Famiɛn Diwlɛ’n nun lɔ’n.”+ 30 Kɛ be toli jue be manmannin Ɲanmiɛn wieli’n, be ɔli Olivie Oka’n su lɔ.+
31 I sin’n, Zezi seli be kɛ: “Kɔnguɛ nga’n, amun kwlaa amún wá yáci min bé wánndi.* Afin be klɛli i kɛ: ‘Ń yó nnɛn kankanfuɛ’n i like yaya, kpɛkun nnɛn’m bé bó sánndi.’+ 32 Sanngɛ kɛ be ko cɛn min’n, ń dún mmua amun ɲrun Galile lɔ.”+ 33 Yɛ Piɛli tɛli i su kɛ: “Kannzɛ bɔbɔ be kwlaa be yaci wɔ’n,* sanngɛ min liɛ’n, n su yaciman wɔ le!”+ 34 Zezi seli i kɛ: “Nanwlɛ, ń kán klé wɔ kɛ kɔnguɛ nga’n, ka naan akɔɲinman kun w’a bo’n, á sé kpɛ nsan kɛ a siman min.”+ 35 Piɛli seli i kɛ: “Kannzɛ bɔbɔ ɔ fata kɛ e nin wɔ e wu’n, n su seman le kɛ n siman wɔ.”+ I sɔnnzɔnfuɛ onga’m be kwlaa be kannin sɔ wie.
36 I sin’n, Zezi nin be ɔli lika ng’ɔ suan Zɛtsemane’n nun lɔ.+ Kpɛkun ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: “Amun tran ase wa. Ń kɔ́ le sa, ń kó srɛ́ Ɲanmiɛn.”+ 37 Ɔ fali Piɛli nin Zebede i wa yasua nɲɔn mun yɛ be ɔli-ɔ. I akunndan’n sanngannin kpa, kpɛkun i wla boli i wun dan.+ 38 Yɛ ɔ seli be kɛ: “Awlabɔɛ’n w’a kun min kpo. Maan amun ka wa, yɛ amun ɲin tran su kɛ min sa.”+ 39 Ɔ ɔli i ɲrun lɔ kan. Ɔ utuli i ɲin ase, kpɛkun ɔ srɛli Ɲanmiɛn.+ Ɔ seli i kɛ: “Min Si, sɛ ɔ kwla yo ye’n, maan klowa+ nga sin min wun mmua. Sanngɛ nán maan ɔ yo kɛ nga n klo’n sa. Maan ɔ yo kɛ nga ɔ bɔbɔ a klo’n sa.”+
40 Ɔ sɛli i sin i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun lɔ. Ɔ́ tó be-ɔ, be su lafi. Yɛ ɔ seli Piɛli kɛ: “?Amun ɲin w’a kwlá tranman su kɛ min sa dɔ kun bɔbɔ?+ 41 Maan amun ɲin tran su,+ yɛ amun srɛ Ɲanmiɛn titi.+ I liɛ’n, amun su tɔman sa tɛ yolɛ’n nun.+ Nanwlɛ, amun awlɛn o su kpa kɛ* amún yó, sanngɛ amun lemɛn i wun fanngan.”+ 42 Ɔ ɔli ekun. I kpɛ nɲɔn su m’ɔ ɔli sɔ’n, ɔ srɛli Ɲanmiɛn seli kɛ: “Min Si, sɛ like nga kwlá sinman min wun mmua naan i nɔnlɛ yɛ ɔ fata kɛ n nɔn’n, maan ɔ yo kɛ nga a klo’n sa.”+ 43 Ɔ bali ekun. Ɔ́ tó be-ɔ, be su lafi. Afin lafilɛ o be ɲin su dan. 44 Ɔ maan ɔ yacili be lɛ ko srɛli Ɲanmiɛn ekun. Ɔ kannin ndɛ kunngba’n. I kpɛ nsan su m’ɔ́ kó srɛ́ Ɲanmiɛn’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. 45 Ɔ sɛli i sin i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun lɔ ekun, naan w’a se be kɛ: “Blɛ kɛ nga sa nun’n, amun su lafi yɛ amun su lo wunmiɛn! An nian! Dɔ nga bé fá sran Wa’n bé wlɛ́ i sa tɛ yofuɛ’m be sa nun’n, w’a mantan koko kpa. 46 Amun jaso maan e wɔ. An nian! Sran ng’ɔ́ fá min mán sran mun’n, ɔ nunman mmua kun.” 47 I nuan nin-a tɔman, kpɛkun Zida m’ɔ ti akoto blu-nin-nɲɔn (12) mun be nun kun’n, w’a bo nun. Sran kpanngban kpa be su i su. Tokofi nin waka o be sa nun. Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin nvle su kpɛn mun yɛ be sunmannin be-ɔ.+
48 Sran ng’ɔ́ fɛ́ i mán sran mun’n, ɔ kleli be nzɔliɛ kun. Ɔ seli be kɛ: “Sran nga amún wún kɛ n su fa min nuan n wɔ i fuka’n su’n, nn i-ɔ. Amun trɛ i be wɔ.” 49 Ɔ ɔli Zezi wun lɔ trele naan w’a se kɛ: “Rabi, anun-o!” Kpɛkun ɔ fɛli i nuan’n wɔli i fuka’n su. 50 Sanngɛ Zezi seli i kɛ: “?Janvuɛ, ngue ti yɛ a ba-ɔ?”+ Yɛ sran’m be trali Zezi-ɔ. 51 Be nga be nin Zezi be o lɛ’n, be nun kun cuɛnnin i tokofi’n, kpɛkun ɔ fa finnin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n i junman difuɛ’n naan w’a kpɛ i su’n.+ 52 Yɛ Zezi seli i kɛ: “Fa ɔ tokofi’n sie i osu’n nun.+ Afin be kwlaa nga be tra tokofi nun’n, tokofi yɛ bé fá kún be-ɔ.+ 53 ?Annzɛ a bu i kɛ n kwlá srɛman min Si’n naan ɔ blɛ min anzi akpasuaakpasua blu-nin-nɲɔn (12) icra’n?+ 54 ?Sɛ ɔ yo sɔ kusu’n, ɔ́ yó sɛ naan Ɲanmiɛn i ndɛ ng’ɔ kɛnnin i kɛ i sɔ yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo’n, w’a kpɛn su?” 55 Kpɛkun Zezi seli sran kpanngban nga be o lɛ’n be kɛ: “?Tokofi nin waka yɛ amun fa ba min tralɛ kɛ awiefuɛ yɛle min sa-ɔ? Cɛn kwlaa n kleli like Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ,+ sanngɛ amun a traman min.+ 56 I kwlaa sɔ’n yoli naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin’n, ɔ kpɛn su.”+ Kpɛkun i sɔnnzɔnfuɛ’m be yacili i lɛ be wanndili.+
57 Be nga be trali Zezi’n, be fɛ i ɔli Kaifu+ m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n i awlo lɔ. Lɔ yɛ mmla klɛfuɛ mun nin nvle su kpɛnngbɛn’m be ti yiali-ɔ.+ 58 Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Piɛli o i sin mmua lɔ, ɔ su i su. Ɔ suli i su lele juli Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n i awlo lɔ. Kɛ ɔ wluli lɔ’n, ɔ ko trannin ase awlo’n nun junman difuɛ’m be wun lɛ naan ɔ́ nían wafa nga ndɛ’n i bo’n gúa’n.+
59 Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin Zifu’m be Jɔlɛ Difuɛ Dandan’m* be kwlaa be kunndɛli Zezi i wun ato ndɛ kun mɔ be kwla jran su be kun i-ɔ.+ 60 Kannzɛ bɔbɔ suɛn tɔnfuɛ kpanngban be bali’n, sanngɛ b’a wunman ndɛ kun nga be ko jran su’n.+ I sin’n, sran nɲɔn be bali 61 naan b’a se kɛ: “Bian nga seli kɛ: ‘N kwla bubu Ɲanmiɛn sua’n, kpɛkun ń fá cɛn ba nsan ń kplɛ́n i uflɛ.’”+ 62 Kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n tili i sɔ’n, ɔ jasoli naan w’a se i kɛ: “?Ndɛ nga bé kɛ́n i lɛ’n, a buaman nun? ?Ɔ wun ndɛ nga bé kɛ́n i lɛ’n, a timan?”+ 63 Sanngɛ Zezi w’a ukemɛn i nuan.+ Ɔ maan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n seli i kɛ: “Sɛ wɔ yɛ a ti Klisi m’ɔ ti Ɲanmiɛn i Wa’n, ta nda Ɲanmiɛn m’ɔ lafiman’n i ɲrun, di i nanwlɛ kle e.”+ 64 Zezi seli i kɛ: “Yɛ ɔ bɔbɔ ɔ nuan o su lɛ-ɔ. Sanngɛ ń kán klé amun kɛ: Kɛ ɔ fɛ i andɛ’n, amún wá wún sran Wa’n.+ Ɔ ti Kwlafuɛ’n i sa fama su,+ yɛ ɔ o ɲanmiɛn ble’n su, ɔ su ba.”+ 65 Yɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n titili i wun tralɛ’m be nun-ɔn. Kpɛkun ɔ seli kɛ: “W’a saci Ɲanmiɛn dunman! ?É bó wɛ é kúnndɛ lalofuɛ ekun? Kɛ ɔ́ sáci Ɲanmiɛn dunman’n, amun tili. 66 ?Amun bu i sɛ?” Be tɛli i su kɛ: “Ɔ nin kunlɛ fata.”+ 67 Be tili be nuan nzue be tɛli i ɲrun’n nun,+ kpɛkun be boli i acɔliɛ.+ Wie’m be kpacili i ɲrun,+ 68 kpɛkun be seli kɛ: “Klisi, sɛ a ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, kle e sran ng’ɔ finnin ɔ like’n.”
69 Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Piɛli ti awlo’n i klun lɛ. Yɛ junman difuɛ talua kun bɛli i wun lɛ naan w’a se kɛ: “Wɔ, a suli Zezi m’ɔ ti Galilefuɛ’n i su wie!”+ 70 Sanngɛ sran’m be kwlaa be ɲrun lɛ’n, ɔ buali ato kɛ ɔ simɛn i. Ɔ seli kɛ: “Ndɛ nga á kɛ́n i lɛ’n, n wunmɛn i wlɛ.” 71 Kɛ ɔ fiteli m’ɔ juli anuan’n i ɲrun lɛ’n, talua kun ekun wunnin i wlɛ. Ɔ seli be nga be o lɛ’n be kɛ: “Bian nga suli Zezi m’ɔ fin Nazarɛti’n i su wie.”+ 72 Ɔ sɛli i nuan ekun. Ɔ tali su nda seli kɛ: “N siman bian nga amún kɛ́n i ndɛ lɛ’n!” 73 Kɛ ɔ cɛli kan’n, be nga be jinjin lɛ’n, be bali be wa seli Piɛli kɛ: “Nanwlɛ, a o be nun wie. Afin ɔ ijɔlɛ wafa’n kle sɔ weiin.” 74 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ boli i wun sannzan. Kpɛkun ɔ seli kɛ: “N kan Ɲanmiɛn, n siman bian sɔ’n!” Kɛ ɔ yoli sɔ cɛ’n, yɛ akɔɲinman kun boli-ɔ. 75 Yɛ Piɛli i wla kpɛnnin ndɛ nga Zezi kan kleli i’n su-ɔ. Ɔ seli i kɛ: “Ka naan akɔɲinman kun w’a bo’n, á sé kpɛ nsan kɛ a siman min.”+ Kpɛkun ɔ fiteli gua su lɔ, yɛ ɔ sunnin sunlɛ kpa.
27 Kɛ aliɛ cɛnnin’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin nvle su kpɛn’m be kwlaa be nuan sɛli su kɛ bé kún Zezi.+ 2 Be cili i, kpɛkun be fɛ i ko mannin Pilati m’ɔ sie Zide’n.+
3 Kɛ Zida m’ɔ fali Zezi mannin’n, ɔ wunnin kɛ b’a bu Zezi i fɔ naan be su wa kun i’n, ɔ yoli i nsisɔ. Ɔ maan ɔ fali sika mma ablasan’n (30) sɛli i sin kɛ ɔ́ fá kó mán Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin kpɛnngbɛn mun.+ 4 Ɔ seli be kɛ: “N yoli sa tɛ, afin sran nga n fɛli i n mannin’n, w’a yoman like fi.” Be seli i kɛ: “?E ndɛ o nun sɛ? Ɔ bɔbɔ ɔ ndɛ-ɔ!” 5 Ɔ maan ɔ toli sika mma mun guali be Ɲanmiɛn sua’n nun lɛ. Kpɛkun ɔ ɔli ko boli i kɔmin.+ 6 Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’m be isali sika mma mun, kpɛkun be seli kɛ: “Ɔ timan su kɛ e fa sika nga e guɛ i Ɲanmiɛn sua’n nun ninnge kpakpa’m be siewlɛ’n nun. Afin ɔ ti mmoja i ti sika.” 7 Kɛ be nuan sɛli be wun’n, be fali sika’n be toli sɛ wufuɛ’n i asiɛ’n, naan ɔ kaci aofuɛ’m be asieliɛ. 8 I sɔ’n ti’n, andɛ bɔbɔ’n, be flɛ lika sɔ’n kɛ Mmoja Asiɛ.+ 9 Ɔ maan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremin kannin’n, ɔ kpɛnnin su. Ɔ seli kɛ: “Be fali sika mma ablasan (30) m’ɔ ti sran ti sika’n, m’ɔ ti sran i gua mɔ Izraɛlifuɛ’m be nun wie’m be dili’n, 10 kpɛkun be fali sika sɔ’n be toli sɛ wufuɛ’n i asiɛ’n, kɛ nga Zoova kan kleli min’n sa.”+
11 Zezi jin Pilati i ɲrun lɛ siɛn’n. Yɛ Pilati usɛli i kɛ: “?Wɔ yɛ a ti Zifu’m be Famiɛn’n niɔn?” Zezi tɛli su kɛ: “Yɛ ɔ bɔbɔ ɔ nuan o su lɛ-ɔ.”+ 12 Sanngɛ kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin kpɛnngbɛn’m bé tɔ́n i suɛn’n, w’a kanman ndɛ fi.+ 13 Yɛ Pilati seli i kɛ: “?A timan ɔ wun ndɛ kpanngban nga be kan’n?” 14 Sanngɛ w’a tɛmɛn i su. Ndɛ ba kun sa w’a finmɛn i nuan w’a fiteman. I sɔ’n boli Pilati i nuan dan.
15 Titi’n, delɛ cɛn dilɛ’n nun’n, bisuafuɛ nga sran’m be klo kɛ Pilati yaci i nun’n, ɔ yaci i nun.+ 16 Blɛ sɔ’n nun kusu’n, bisuafuɛ kun o lɛ’n, be flɛ i Barabasi. Sran kwlaa si kɛ ɔ ti tɛ kpa. 17 Ɔ maan kɛ sran’m be yiali’n, Pilati usali be kɛ: “?Barabasi nin Zezi mɔ be flɛ i ekun kɛ Klisi’n, be nun onin yɛ amun klo kɛ n yaci i nun n man amun-ɔn?” 18 Afin Pilati si kɛ be ɲin ci Zezi ti yɛ be trɛli i ko wlɛli i sa nun-ɔn. 19 Asa ekun’n, kɛ ɔ ko trannin ase jɔlɛ dilɛ bia’n su’n, i yi sunmannin sran kɛ be ko se i kɛ: “Nán yó bian ngalɛ’n i like fi. Ɔ ti sran kpa. Afin i dunman nun ti’n, n fɛli kpa laliɛ nun andɛ.” 20 Sanngɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin kpɛnngbɛn mun be di wlali sran kpanngban nga be o lɛ’n be kɛ be se kɛ be yaci Barabasi nun+ naan be kun Zezi.+ 21 Pilati usali be ekun kɛ: “?Sran nɲɔn sɔ mun’n, be nun onin yɛ amun kunndɛ kɛ n yaci i nun-ɔn?” Be tɛli su kɛ: “Barabasi.” 22 Yɛ Pilati usali be kɛ: “?Yɛ Zezi mɔ be flɛ i ekun kɛ Klisi’n nin? ?N yo i sɛ?” Be kwlaa be tɛli su kɛ: “Bobo i waka’n su!”+ 23 Ɔ seli kɛ: “?Ngue ti-ɔ? ?Sa tɛ onin yɛ ɔ yoli-ɔ?” Sanngɛ be kpannin kekle kpa ekun, be seli kɛ: “Bobo i waka’n su!”+
24 Kɛ Pilati wunnin kɛ ɔ su yoman ye’n, naan i kpa bɔbɔ’n, lika’n su keje yekee kpa’n, ɔ fali nzue, ɔ wunnzinnin i sa nun sran’m be ɲrun lɛ, naan w’a se kɛ: “Bian nga i mmoja mɔ amun su wa guɛ i ase yɛ’n, min sa nunman nun wie. Maan i wie’n ka amun su.” 25 Kɛ ɔ kannin sɔ’n, nvlefuɛ’m be kwlaa be tɛli su kɛ: “Maan i wie’n ka e nin e mma mun e su.”+ 26 Yɛ ɔ yacili Barabasi nun mannin be-ɔ. Sanngɛ ɔ yoli maan be boli Zezi nin ngble.+ Kpɛkun ɔ fɛ i mannin be naan be bobo i waka’n su.+
27 I sin’n, Pilati i sonja’m be fali Zezi ɔli i awlo lɔ. Yɛ be yiayiali sonja’m be kwlaa i wun lɛ.+ 28 Be yili i wun tralɛ’n, kpɛkun be fali kondro ɔkwlɛ bioun be kɛtɛli i wun.+ 29 Be fali owieowie wɔli famiɛn kle be fa wlɛli i ti. Be fali ndɛma kun be wlɛli i sa fama’n nun, kpɛkun be kotoli i bo, be yoli i finfin. Be seli i kɛ: “Zifu’m be Famiɛn, é yó ɔ like-o!” 30 Kpɛkun be tili be nuan nzue be tɛli i wun,+ be fali ndɛma’n be finfinnin i ti’n su. 31 Kɛ be yoli i finfin wieli’n, be yili i wun kondro’n, kpɛkun be fɛli i tralɛ’n be wlɛli i wun. I sin’n, be fɛ i ɔli kɛ bé kó bóbó i waka’n su.+
32 Kɛ bé fíte kɔ́’n, be wunnin bian kun m’ɔ fin Sirɛnin’n. Ɔ suan Simɔn. Be miannin bian sɔ’n kɛ ɔ sua Zezi i ɲrɛnnɛn waka’n.*+ 33 Kɛ be juli lika nga be flɛ i Gɔlgota mɔ i bo’n yɛle Ti Kongloman Lika’n nun lɔ’n,+ 34 be guali duvɛn nun like wiwi be fa mɛnnin i kɛ ɔ nɔn.+ Sanngɛ kɛ ɔ wɔli su’n, w’a nɔnman. 35 Kɛ be boboli i waka’n su’n, be tuli i tralɛ’m be wun fɔtɔ. I sin’n, be cɛcɛli be nun.+ 36 Kpɛkun be trannin ase lɛ be niɛnnin i su. 37 Asa kusu’n, sa ti mɔ be buli i fɔ’n, be klɛli i tɛbua kun su, be fa tɛli i ti su lɛ. Be klɛli i kɛ: “Zezi m’ɔ ti Zifu’m be Famiɛn’n yɛ.”+
38 I sin’n, be fali awiefuɛ nɲɔn be sieli be waka su i wun lɛ. Kun o i sa fama su, yɛ kun o i sa bɛ su.+ 39 Be nga bé sín lɛ’n, be kɛn i ndɛ tɛtɛ.+ Be kejekeje be ti’n,+ 40 yɛ be se kɛ: “Wɔ mɔ ɔ waan á búbú Ɲanmiɛn sua’n, naan á fá cɛn ba nsan á kplán’n,+ de ɔ bɔbɔ ɔ wun-e! Sɛ a ti Ɲanmiɛn i wa’n, fin ɲrɛnnɛn waka’n* su jra!”+ 41 Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin mmla klɛfuɛ’m be yoli i finfin wie. Be seli kɛ:+ 42 “Ɔ deli sran wie mun, sanngɛ ɔ kwlá demɛn i bɔbɔ wun! Ɔ ti Izraɛli Famiɛn,+ maan ɔ fin ɲrɛnnɛn waka’n* su jra. I liɛ’n, é láfi i su. 43 Ɔ fɛli i wla’n guɛli i Ɲanmiɛn su. Sɛ Ɲanmiɛn klun jɔ i wun sakpa’n, maan ɔ de i+ siɛn’n naan e nian! Afin ɔ seli kɛ, ‘N ti Ɲanmiɛn i Wa.’”+ 44 Awiefuɛ nga be boboli be waka su i wun lɛ bɔbɔ’n, be yoli i finfin wie.+
45 Kɛ mindi wá jú’n* lele mɔ nnɔsua wia nun dɔ nsan su’n wá jú’n,* lika’n luli tuun nvle wunmuan’n nun.+ 46 Kɛ nnɔsua wia nun dɔ nsan su’n wá jú’n, Zezi kpannin kekle kpa seli kɛ: “?Eli, Eli, lama sabaktanin?” I bo’n yɛle kɛ, “?Min Ɲanmiɛn, min Ɲanmiɛn, ngue ti yɛ a yili min ase-ɔ?”+ 47 Kɛ be nga be jinjin lɛ’n be tili ndɛ sɔ’n, be nun wie’m be seli kɛ: “Bian nga su kpan flɛ Eli.”+ 48 Be ja nun lɛ’n, be nun kun wanndili ko fali like kun m’ɔ ti kɛ fɔkɔ sa’n, ɔ fa boli i duvɛn klakla wie nun. Ɔ fa sieli i ndɛma kun su, kpɛkun ɔ fa mɛnnin i kɛ ɔ nɔn.+ 49 Sanngɛ be onga’m be seli kɛ: “Yaci i lɛ ke! É wá nían, sɛ Eli wá bá naan ɔ́ dé i-o.” 50 Zezi kpannin kekle kpa ekun, yɛ ɔ wuli-ɔ.+
51 Kpɛkun rido ng’ɔ o Ɲanmiɛn sua’n nun lɔ’n,+ i nun kpacili nɲɔn.+ Ɔ fɛli i nglo lele juli i ja ngua.+ Asiɛ’n kejeli, yɔbuɛ’m be nun kpukekpukeli. 52 Ndia’m be su tiketikeli, ɔ maan Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa nga be wuli’n, be fuɛn’m be fiteli gua su wa, 53 sran kpanngban wunnin be. (Kpɛkun kɛ ɔ cɛnnin nguan’n, sran wie’m be fin asieliɛ’n su lɔ, be wluli Ɲanmiɛn i klɔ’n nun.) 54 Sonja ya su kpɛn’n nin be nga be o lɛ bé nían Zezi su’n, be wunnin kɛ asiɛ’n kejeli. Asa ekun’n, be wunnin sa uflɛ nga be juli’n. I ti’n, srɛ kunnin be dan kpa. Ɔ maan be seli kɛ: “Nanwlɛ, bian sɔ’n ti Ɲanmiɛn i Wa sakpa.”+
55 Bla kpanngban wie mɔ be nin Zezi fin Galile’n, mɔ be niɛn i lika’n, be o mmua lɔ be su nian.+ 56 Mari Magdala,* ɔ nin Mari m’ɔ ti Zaki nin Zozɛsi be nin’n, ɔ nin Zebede i mma yasua’m be nin’n, be o bla sɔ’m be nun wie.+
57 Ka naan wia’n w’a tɔ’n, bian kun m’ɔ le sika kpa’n, m’ɔ fin Arimate’n, ɔ bali. Be flɛ i Zozɛfu, ɔ ti Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie.+ 58 Bian sɔ’n ko wunnin Pilati wun, kpɛkun ɔ srɛli Zezi i fuɛn’n.+ Ɔ maan Pilati seli kɛ be fa mɛn i.+ 59 Zozɛfu fali fuɛn’n, kpɛkun ɔ fali lɛn sanwun m’ɔ ti kpa’n cicili i wun.+ 60 Kpɛkun ɔ ko sieli i i bɔbɔ i ndia uflɛuflɛ+ m’ɔ kpɛli i yɔbuɛ nun’n, i nun. I sin’n, ɔ kondoli yɔbuɛ dan kun sieli i ndia’n i nuan’n su naan w’a ɔ. 61 Sanngɛ Mari m’ɔ fin Magdala’n, ɔ nin Mari kunfuɛ’n, be kali lɛ. Be trannin ase ndia’n i ɲrun lɛ.+
62 Sa nga be juli lɛ’n, Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n i siesielɛ’n nun yɛ be juli-ɔ.+ Kɛ i aliɛ cɛnnin’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun nin Farizifuɛ mun be yiali Pilati i ɲrun. 63 Be seli i kɛ: “Nannan, e wla w’a kpɛn su kɛ i nun mɔ gblɛfuɛ sɔ’n nin-a wuman’n, ɔ seli kɛ: ‘I cɛn nsan su’n, bé cɛ́n min nguan.’+ 64 I sɔ’n ti’n, yi sran naan be nian ndia’n su lele cɛn ba nsan. Sɛ w’a yoman sɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m bé wúɛ i fuɛn’n,+ kpɛkun bé sé sran’m be kɛ: ‘Be cɛnnin i nguan!’ Gblɛ kasiɛn sɔ’n, ɔ́ yó tɛ trá klikli liɛ’n.” 65 Pilati seli be kɛ: “Amun fa sonja wie mun naan be ko nian ndia’n su kpa.” 66 Ɔ maan be ɔli, be ko katali ndia’n i nuan’n su kekle kpa, kpɛkun be siesieli sonja mun i wun lɛ.
28 Kɛ Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n sinnin’n, i aliɛ m’ɔ́ cɛ́n’n, m’ɔ ti lemɔcuɛ’n i cɛn klikli’n, Mari m’ɔ fin Magdala’n, ɔ nin Mari kunfuɛ’n, be bali ndia’n i nianlɛ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn lika’n su titi.+
2 Zoova* i anzi’n fin ɲanmiɛn su lɔ jrali. I sɔ’n ti’n, asiɛ’n kejeli dan kpa. Ɔ kondoli ndia’n i nuan su yɔbuɛ’n, kpɛkun ɔ trannin su.+ 3 Ɔ kpaja kɛ ɲanmiɛn m’ɔ kpa sin’n sa. I tralɛ’n fɛn fuai kpa.+ 4 Kɛ be nga be nian ndia’n su’n be wunnin i’n, srɛ kunnin be. Ɔ maan be wun usuli be, kpɛkun be kacili kɛ sran mɔ b’a wu’n sa.
5 Anzi’n seli bla’m be kɛ: “Nán srɛ kun amun. N si kɛ amun su kunndɛ Zezi mɔ be kunnin i waka’n su’n.+ 6 Ɔ nunman wa. Afin be cɛnnin i kɛ ng’ɔ fa kannin’n sa.+ An bla be wa nian lika nga be lɛli i saka’n. 7 Kpɛkun amun wɔ ndɛndɛ, amun ko se i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be cɛnnin i nguan. Ɔ su dun mmua amun ɲrun Galile lɔ.+ Lɔ yɛ amún wún i-ɔ. Ndɛ ng’ɔ fata kɛ n kan kle amun’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ.”+
8 Yɛ be jasoli ndia’n su lɛ ndɛndɛ be ɔli-ɔ. Kɛ bé kɔ́’n, srɛ kunnin be, kusu be klun jɔli dan. Be wanndi ɔli kɛ bé kó kán ndɛ sɔ’m bé klé i sɔnnzɔnfuɛ mun.+ 9 Kɛ bé kɔ́’n, Zezi fiteli be ɲrun, kpɛkun ɔ seli be kɛ: “Amun aɲin-o!” Be wunngeli i wun lɔ naan b’a koto i bo b’a trɛ i ja’n. 10 Yɛ Zezi seli be kɛ: “Nán srɛ kun amun! Amun wɔ naan amun ko kan kle min niaan mun naan be wɔ Galile lɔ. Lɔ yɛ bé wún min-ɔn.”
11 Kɛ bé kɔ́’n, sonja nga be nian ndia’n su’n,+ be nun wie’m be wluli klɔ’n nun. Be ko kannin sa kwlaa ng’ɔ juli’n i ndɛ kleli Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn mun. 12 Be kusu be nin kpɛnngbɛn mun be yiali, be kokoli be wun. I sin’n, be mannin sonja’m be sika kpanngban kpa. 13 Kpɛkun be seli be kɛ: “Amun se kɛ: ‘Kɛ é láfi kɔnguɛ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be bali, be wa wuɛli i fuɛn’n.’+ 14 Yɛ sɛ Pilati ti ndɛ sɔ’n, é yíyí nun é klé i. Ɔ maan be su yoman amun like fi.” 15 Be sɔli sika nga be mannin be’n nun. Kpɛkun like nga be seli be kɛ be yo’n, be yoli. Ndɛ sɔ’n truli dan Zifu’m be kwlaa be afiɛn lele andɛ.
16 Zezi i sɔnnzɔnfuɛ blu-nin-kun (11) mun be liɛ’n, be ɔli Galile+ oka’n su lɔ, kan ɔ seli be kɛ be yia lɔ’n.+ 17 Kɛ be wunnin i’n, be kotoli i bo. Sanngɛ be nun wie’m b’a lafiman su kɛ i-ɔ. 18 Zezi wunngeli be wun lɔ, kpɛkun ɔ seli be kɛ: “Ɲanmiɛn fali kwlalɛ’n kwlaa mannin min naan n sie ninnge nga be o ɲanmiɛn su lɔ’n nin asiɛ’n su wa’n be kwlaa.+ 19 I sɔ’n ti’n, amun wɔ, amun yo maan sran mɔ be fin nvlenvleʼm be kwlaa be nunʼn+ be kaci min sɔnnzɔnfuɛ. Amun yo be batɛmun,+ Siɛ’n nin Ba’n nin Ɲanmiɛn wawɛ’n be dunman nun. 20 Like kwlaa nga n seli amun kɛ amun yo’n, amun kle be naan be kusu be nian su be yo wie.+ E nin amun e o nun cɛn kwlaa lele mɛn’n* fá wíe!”+
Annzɛ “Mesi’n”, “Sran mɔ Ɲanmiɛn Kpɛli i Sieli i Ngunmin’n.”
Annzɛ “i osu ng’ɔ fin nun’n i ndɛ.”
Glɛki nun’n, be kwla flɛ be anunman annzɛ be anunman sian kɛ be wa.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue nga be klɛli i Glɛki nun’n, Ɲanmiɛn i dunman’n mɔ yɛle Zoova’n wo nun kpɛ 237. Wa yɛ be dun mmua klɛli dunman sɔ’n niɔn. Nian Nd. A5 nun.
Dunman sɔ’n i kunngba’n yɛle Ebre nun dunman Yesua, annzɛ Yosua. I bo’n yɛ: “Delɛ’n Fin Zoova.”
Nian Nd. A5 nun.
Nian Nd. A5 nun.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “e bɛli i bo kotolɛ.”
Annzɛ “Mesi’n”, “Sran mɔ Ɲanmiɛn Kpɛli i Sieli i Ngunmin’n.”
Nian Nd. A5 nun.
Nian Nd. A5 nun.
Nian Nd. A5 nun.
Kɔlɛ’n ɔ fin Ebre nun ndɛ mma nga be fa kan “waka mɔ w’a fɛfɛ’n” i ndɛ’n.
Nian Nd. A5 nun.
Annzɛ “ɔ fa be mlɔn.”
Glk., “an su mma.”
Glk., “kpanwun.”
Nian Nd. A5 nun.
Annzɛ “i ti su nglo lɔ talɛ’n su”, “i lika ng’ɔ ti nglonglo kpa’n su.”
Nian Nd. A5 nun.
Nian Nd. A5 nun.
Galile Jenvie’n niɔn.
Kɔlɛ’n, Mediterane Jenvie’n niɔn. Sanngɛ sran wie’m be waan Galile Jenvie’n niɔn.
Annzɛ “Klɔ Dandan Blu’m be Asa’n su.”
Annzɛ “Be nga be srɛsrɛ Ɲanmiɛn i wawɛ’n.”
Annzɛ “wun ase kanfuɛ’n.”
Glk., “be aja like.”
Annzɛ “be nga be klo anuansɛ’n.”
Moizi Mmla’n.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Zerizalɛmun i sin lɔ lika kun-ɔn. Lɔ yɛ be yra wla mun-ɔn. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “kadran kasiɛnfuɛ mun.” Nian Nd. B14 nun.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glɛki nun: pɔɔneia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Nd. A5 nun.
Glk., “Nán ta ɔ ti’n i su nda.”
Glk., “mili kun.” Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Yɛle kɛ, bosia mɔ be sumɛn i bo’n.
Annzɛ “kɛ á cɛ́ sran m’ɔ yo wɔ annvɔ’n i like’n.”
Glk., “nán bo awɛ.”
Glk., “kpanwun.”
Annzɛ “kalɛ.”
Annzɛ “be yoman be wun yɛinyɛin.”
Zifu’m be gua be ti su ngo titi be fa yo be wun klanman.
Annzɛ “sɛ ɔ ɲinma’n wun ase weiin’n.”
Glk., “ɔ ɲinma’n ti tɛ’n”, “ɔ ɲinma’n ti klunwifuɛ’n.”
Nian Nd. B14 nun.
Annzɛ “waka flolo m’ɔ suan sua’n i ti su nglo’n i bo’n.”
Glk., “Ɲanmiɛn i Famiɛn Diwlɛ’n i mma mun.”
Glɛki nun’n, be kwla flɛ be anunman annzɛ be anunman sian kɛ be wa.
Annzɛ “m’ɔ ti Kanaanfuɛ’n.”
Glk., “i awlo’n.”
Annzɛ “tralɛ uflɛ.”
Satan m’ɔ ti mmusu’m be wlengbi annzɛ be su kpɛn’n, yɛ be flɛ i sɔ-ɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “asariɔn kun.” Nian Nd. B14 nun.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “i ja kplaman’n.”
Annzɛ “tralɛ kplɔkuun.”
Annzɛ “Sran ng’ɔ le su’n, maan ɔ tie.”
Annzɛ “Adɛsi’n.” Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “kpanwun nga be fa man Ɲanmiɛn’n.”
Glɛki nun’n, be kwla flɛ be anunman annzɛ be anunman sian kɛ be wa.
Satan yɛ be flɛ i sɔ-ɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “Sran ng’ɔ le su’n, maan ɔ tie.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Ɔ ti like mma kaan kun m’ɔ o Palɛstinin lɔ-ɔ. Ɔ kwla ɲin lele ju mɛtri 4, kpɛkun ɔ le sama.
Ɔ ti kilo kɔe 10.
Be kwla se ekun kɛ “mɛnʼn i bolɛ nunʼn.”
Glk., “Ɲanmiɛn i Famiɛn diwlɛ’n i mma mun.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “Sran ng’ɔ le su’n, maan ɔ tie.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “i dunman nun ti’n be ja kplali.”
Yɛle kɛ, Erɔdu Antipasi. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “tetraki’n.”
Glk., “ɔ yrali su.”
Glk., “stadi kpanngban.” Stadi kun ti mɛtri 185.
Yɛle kɛ, kɛ aliɛ njɛnniɛn su dɔ 3 su’n wá jú’n lele mɔ nglɛmun nun dɔ 6 su’n wá jú’n.
Yɛle kɛ, be yoman be wun sanwun kɛ Moizi Mmla’n kle’n sa.
Annzɛ “kpɛ i nzowa’n.”
Glk., “be ja kplali.”
Glɛki nun: pɔɔneia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “i awlo’n.”
Glk., “amun siman blɛ’m be nzɔliɛ’m be nun yiyi.”
Glɛki nun’n, i bo’n yɛle kɛ “Yɔbuɛ.”
Annzɛ “Adɛsi’n.” Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “A ti like mɔ min ja kpla su’n.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “be yoli fuaii.”
Nian Nd. A3 nun.
Glk., “didraki,” annzɛ draki kunngun nɲɔn. Nian Nd. B14 nun.
Glk., “be ja w’a kplaman’n.”
Glk., “statɛɛ mma kun.” Be flɛ i ekun kɛ tetradraki kun. Nian Nd. B14 nun.
Glk., “sɛ amun a saman amun sin.”
Glk., “i ja kpla’n.”
Glk., “ɔ yo maan ɔ ja kpla’n.”
Glk., “ɔ yo maan ɔ ja kpla’n.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Nd. A3 nun.
Be kwla se ekun kɛ “amun.”
Glk., “tu i fɔ.”
Sika talan 10.000 ti denie 60.000.000. Nian Nd. B14 nun.
Nian Nd. B14 nun.
Glɛki nun: pɔɔneia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Nd. B14 nun.
Glk., “kɛ dɔ 3 su’n wá jú’n.”
Glk., “Kɛ dɔ 6 su’n wá jú’n.”
Glk., “kɛ dɔ 9 su’n wá jú’n.”
Glk., “kɛ dɔ 11 su’n wá jú’n.”
Nian Nd. B14 nun.
Nian Nd. B14 nun.
Nian Nd. B14 nun.
Glk., “kɛ mɔ n ti kpa’n ti’n.”
Glk., “ɔ ɲinma’n ti tɛ”, “ɔ ɲinma’n i klun yo wi.”
Glɛki nun’n, be kwla flɛ be anunman annzɛ be anunman sian kɛ be wa.
Glk., “Ozana.”
Glɛki nun’n, be kwla flɛ be anunman annzɛ be anunman sian kɛ be wa.
Nian Nd. A5 nun.
Glk., “ɲanmiɛn su.”
Be jran lɔ be nian fie’n su naan awiefuɛ nin nnɛn’m b’a wluman nun.
Glk., “ɔ fa mannin be naan be lue.”
Nian Nd. A5 nun.
Annzɛ “m’ɔ su mma’n.”
Nian Nd. B14 nun.
Glk., “like ng’ɔ kle’n ti.”
Nian Nd. A5 nun.
Nian Nd. A5 nun.
Annzɛ “bia kpakpa mun’n.”
Annzɛ “gua bo.”
Annzɛ “Like Klefuɛ.”
Nian Nd. A3 nun.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Annzɛ “nantilɛ mɔ sran kun nin i wiengu be nanti titi’n.”
Annzɛ “sran’m be bo ninnge’m be fɛnlɛ.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Be kwla se ekun kɛ “B’a yaci amun sua’n i lɛ ngbɛn.”
Nian Nd. A5 nun.
Glɛki nun: paruzia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “Ɔ́ yó kɛ ba wulɛ nun aklunya’n sa.”
Glk., “be ja kplá.”
Glɛki nun: paruzia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “tiwa.”
Glk., “tiwa.”
Glɛki nun: paruzia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Ndɛ nga be klɛli i Glɛki nun’n kle kɛ Nowe i mmeli’n ti kɛ alaka wie sa.
Glɛki nun: paruzia. Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Lalafuɛ nun’n, be fa ngo wafa sɔ mɔ be fa olivie mma be yi’n, be guɛ i be kannin’m be nun.
Glɛki’m be talan kun ti kilo 20,4. Nian Nd. B14 nun.
Glk., “i bo ase wlalɛ nun’n.”
Glɛki nun’n, ndɛ sɔ’n kleman kɛ like fi nunmɛn i wun mlɔnmlɔn. Ɔ kwla yo kɛ i bo lika’n i su ngunmin cɛ yɛ ɔ wlali like-ɔ.”
Glk., “albatri sɛ kun.”
Glk., “Min ti’n, amun kwlaa amun ja kplá.”
Glk., “be ja kpla’n.”
Annzɛ “amun klo kpa kɛ.”
Glk., “Sanedrɛn.”
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.
Glk., “Kɛ ɔ fɛ i dɔ 6 su’n su’n.”
Glk., “lele dɔ 9 su’n su’n.”
Annzɛ “Mari m’ɔ fin Magdala’n.”
Nian Nd. A5 nun.
Nian Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.