“Maan ɔ yo kɛ nga Zoova bɔbɔ klo’n sa”

1-4. ?Ngue ti yɛ Pɔlu su kɔ Zerizalɛmun-ɔn? ?Yɛ sa benin yɛ ɔ́ wá tɔ́ i su lɔ-ɔ?

KƐ PƆLU nin Liki bé jáso Mile lɛ mɔ bé kále Efɛzi asɔnun kpɛnngbɛn mun’n, w’a yoman pɔpɔ w’a manman be. Afin be wa kloli asɔnun kpɛnngbɛn sɔ mun be sa kpa. I sin’n, Pɔlu nin Liki be wa fuli mmeli’n nun. Kɛ bé kɔ́’n, be fali ninnge nga be sa kwla mian be wun’n. Asa kusu’n, sika nga be fa mannin be kɛ be fa ko man Klisifuɛ nga be sa ti mianwa Zide lɔ’n, ɔ o be sa nun wie. Yɛ be kunndɛ kɛ bé fá kó mán be ndɛndɛ.

² Aunmuan’n fita mmeli’n i tannin’m be nun. Ɔ maan mmeli’n jasoli mmeli jranwlɛ lɛ m’ɔ ti woyowoyo’n ɔ ɔli. Pɔlu nin Liki, ɔ nin sran nso nga be nin be su kɔ lika’n, kɛ be nian aniaan nga be o mmeli jranwlɛ lɔ’n, be wun kɛ be klun timan jɔwa. (Yol. 20:4, 14, 15) Be mannin be sa’n su kaleli be janvuɛ mun lele b’a wunman be kun.

³ Pɔlu nin asɔnun kpɛnngbɛn nga be o Efɛzi lɔ’n, be dili junman likawlɛ afuɛ kɔe nsan. Sanngɛ siɛn’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan ɔ su kɔ Zerizalɛmun. E kwla se kɛ ɔ si sa nga ɔ́ wá tɔ́ i su lɔ’n. Afin laa kun’n, ɔ seli asɔnun kpɛnngbɛn sɔ’m be kɛ: “Ɲanmiɛn wawɛ’n w’a ci min. Ɔ maan kannzɛ n siman like nga bé fá yó min Zerizalɛmun lɔ’n, sanngɛ n su kɔ lɔ. Nga n si i’n yɛle kɛ klɔ kwlaa su’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n kan kle min kpɛ sunman kɛ bé wlá min bisua naan ń wún ɲrɛnnɛn kpanngban kpa.” (Yol. 20:22, 23) Kannzɛ sa wá tɔ́ Pɔlu su’n, sanngɛ ɔ yo i kɛ ‘Ɲanmiɛn wawɛ’n w’a ci i’ sa. Yɛle kɛ ɔ si kɛ ɔ fata kɛ ɔ fa atin nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kle i’n su naan ɔ wɔ Zerizalɛmun. Yɛ i sɔ kusu yɛ ɔ klo kɛ ɔ́ yó-ɔ. I nguan’n ti i cinnjin, sanngɛ like ng’ɔ ti i cinnjin dan’n, yɛle Ɲanmiɛn i klun sa’n i yolɛ.

⁴ ?Akunndan sɔ’n wie yɛ a bu-ɔ? Kɛ e fali e wun mannin Zoova’n, e tɛli i nda kɛ i klun sa’n i yolɛ’n yó e cinnjin trá like kwlaa. Ndɛ tre nga nun’n, é wá fá e ɲin síe i akoto Pɔlu i su ndɛ’n su. Yɛ i sɔ’n wá úka e naan y’a yo kɛ i sa.

Be sannin ‘Sipri m’ɔ o jenvie’n i afiɛn lɔ’n, i wun’ (Yol. 21:1-3)

5. ?Nin yɛ Pɔlu nin i janvuɛ’m be sinnin naan b’a ju Tir-ɔ?

⁵ Mmeli nga Pɔlu nin i janvuɛ’m be fali’n, ɔ fa be ‘ɔli trelele.’ I bo’n yɛle kɛ, kɛ mɔ aunmuan’n suli be bo klanman’n ti’n, be ɔli ndɛndɛ. Ɔ maan cɛn kunngba sɔ’n nun’n, be juli Kɔsu lɔ. (Yol. 21:1) Atrɛkpa’n, mmeli’n wa jrannin lɛ kɔnguɛ, i sin naan w’a ɔ Rɔdu nin Patara. Kɛ be juli Patara m’ɔ o Azi Minɛɛ i ngua lɔ’n, be fali mmeli dan kun. Mmeli sɔ’n fa be ɔli Tir m’ɔ o Fenisi mɛn’n nun lɔ trele. Kɛ bé kɔ́’n, be ‘sannin Sipri m’ɔ o jenvie’n i afiɛn lɔ’n i wun, kpɛkun ɔ kali be sa bɛ su.’ (Yol. 21:3) ?Ngue ti yɛ Liki m’ɔ klɛli Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n seli kɛ be sannin Sipri i wun-ɔn?

6. (1) ?Kɛ Pɔlu wunnin Sipri’n ngue ti yɛ i sɔ’n wlɛli i fanngan-ɔn? (2) ?Kɛ amun bu wafa nga Zoova yrali amun su m’ɔ suannin amun bo’n i akunndan’n, ndɛ benin yɛ amun kwla kan-ɔn?

⁶ Atrɛkpa’n Pɔlu tinndinnin i sa’n klɔ sɔ’n i wun lɔ. Kpɛkun ɔ kannin sa ng’ɔ juli i su w’a di afuɛ ngwlan’n i ndɛ kleli be. Yɛle kɛ i nun m’ɔ́ tú i ajalɛ klikli’n, ɔ nin Baanabasi nin Zan Marki be nin Elimasi m’ɔ ti wunnzue yifuɛ’n be yiali. Bian sɔ’n tanndannin be ɲrun naan b’a boman jasin fɛ’n. (Yol. 13:4-12) Kɛ Pɔlu wunnin lika sɔ m’ɔ o jenvie’n i afiɛn lɔ’n, m’ɔ buli sa nga be juli i su’n be akunndan’n, i sɔ’n wlɛli i fanngan naan w’a kwla jran sa nga bé wá tɔ́ i su’n be ɲrun kekle. E kusu sɛ e bu wafa nga Zoova yrali e su m’ɔ suannin e bo sa wie’m be nun’n i akunndan’n, i sɔ’n yó e ye. Ɔ maan ndɛ nga Davidi kannin’n, é kán wie. Ɔ seli kɛ: “Sa kekle sunman be tɔ sran kpa’n i su, sanngɛ Zoova de i sa kwlaa sɔ’m be nun.”—Jue. 34:19.

“E kunndɛli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun naan y’a wun be” (Yol. 21:4-9)

7. ?Kɛ Pɔlu nin i janvuɛ’m be juli Tir lɛ’n, ngue yɛ be yoli-ɔ?

⁷ Pɔlu si kɛ ɔ ti cinnjin kɛ ɔ fɛ i wun mantan i niaan Klisifuɛ mun, yɛ ɔ kunndɛli kpa kɛ ɔ́ wún be wun. Liki waan kɛ be juli Tir lɛ’n, ‘be kunndɛli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun naan b’a wun be.’ (Yol. 21:4) Kɛ mɔ Pɔlu nin i janvuɛ’m be si kɛ Klisifuɛ wie’m be o Tir lɛ’n, be kunndɛli be kpɛkun be wunnin be, yɛ atrɛkpa’n be sikeli be wun lɛ. E mɔ e o nanwlɛ atin’n su’n, like cinnjin kpa kun mɔ Ɲanmiɛn mannin e’n, yɛle kɛ lika kwlaa nga e kɔ’n e kwla wun e wiengu Klisifuɛ mɔ be kwla sɔ e nun-ɔn. Be nga be klo Ɲanmiɛn mɔ be su i kɛ ng’ɔ klo’n sa’n be le janvuɛ mɛn wunmuan’n nun.

8. ?Ndɛ ng’ɔ o Yol. 21:4 nun’n, i bo’n yɛle benin?

⁸ Pɔlu nin i janvuɛ’m be dili cɛn ba nso Tir lɛ. Liki seli kɛ blɛ sɔ’n nun’n, sa kun m’ɔ ti abonuan’n juli. Biblu’n se kɛ: “Ɲanmiɛn wawɛ’n maan be seli Pɔlu kpɛ sunman kɛ nán maan i ja kpɛn Zerizalɛmun lɔ.” (Yol. 21:4) ?I sɔ’n kle kɛ Zoova kunndɛ kɛ Pɔlu wɔ lika uflɛ? ?Ɔ kunndɛman kɛ Pɔlu wɔ Zerizalɛmun lɔ kun ti-ɔ? Cɛcɛ, nɛ́n i sɔ-ɔ. Ɲanmiɛn wawɛ’n kleli kɛ bé wá yó Pɔlu i tɛtɛ Zerizalɛmun, sanngɛ w’a semɛn i kɛ nán maan ɔ wɔ lɔ. Ɔ maan atrɛkpa’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun’n, i ti yɛ aniaan nga be o Tir lɔ’n be wunnin i wlɛ kɛ sa su wa ɲan Pɔlu Zerizalɛmun lɔ-ɔ. Kɛ mɔ Pɔlu i ndɛ lo be’n ti’n, be srɛli i kpa kɛ nán maan ɔ wɔ Zerizalɛmun lɔ. Be kunndɛli kɛ bé sásá Pɔlu naan sa w’a ɲɛnmɛn i. Yɛ e wun i sɔ’n liɛ’n i wlɛ kusu. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Pɔlu kunndɛli kɛ ɔ́ yó Ɲanmiɛn i klun sa’n. I sɔ’n ti’n, ɔ fali atin’n naan ɔ́ kɔ́ Zerizalɛmun lɔ.—Yol. 21:12.

9, 10. (1) ?Kɛ aniaan nga be fin Tir lɔ’n be srɛli Pɔlu kɛ nán maan ɔ wɔ Zerizalɛmun’n, atrɛkpa’n, sa benin yɛ ɔ buli i akunndan-ɔn? (2) ?Ngue yɛ sran’m be klo i yolɛ andɛ-ɔ? ?Yɛ ngue ti yɛ i sɔ’n nin ndɛ nga Zezi kannin’n be kɔman likawlɛ-ɔ?

⁹ Blɛ wie nun’n, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ ɔ fata kɛ ɔ wɔ Zerizalɛmun naan bé klé i ɲrɛnnɛn sunman lɔ, kpɛkun bé kún i. Kɛ ɔ seli be sɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be seli i kɛ nán maan ɔ wɔ lɔ. I kpa bɔbɔ’n klolɛ mɔ Piɛli seli i wun kɛ ɔ klo i’n ti’n, ɔ seli i kɛ: “E Min, si ɔ wun aunnvɔɛ! Sa sɔ’n su juman ɔ su mlɔnmlɔn.” Sanngɛ Zezi tɛli i su kɛ: “Sin min sin lɔ, Satan! A su tanndan min ɲrun, afin akunndan nga a bu’n, ɔ timan Ɲanmiɛn liɛ su. Sanngɛ klɔ sran akunndan yɛ a bu-ɔ.” (Mat. 16:21-23) Zezi fuali kpa kɛ ɔ́ yó Ɲanmiɛn i klun sa’n naan ɔ́ fɛ́ i wun yí klɔ sran’m be ti tɛ. Kɛ Pɔlu tili kokolɛ mɔ aniaan’m be su koko i’n, atrɛkpa’n i wlá kpɛnnin sa sɔ’n su wie. Aniaan nga be o Tir lɔ’n be yoli kɛ Piɛli sa. Pɔlu i ndɛ lo be, sanngɛ b’a wunman Ɲanmiɛn i klun sa’n i wlɛ.

¹⁰ Sran kpanngban be kunndɛman kɛ bé mían be ɲin bé yó ninnge nga be ti cinnjin kpa’n. Sɛ ɔ ti Ɲanmiɛn sulɛ’n kusu’n, sran sunman be kunndɛman kɛ bé kɔ́ Ɲanmiɛn sulɛ wafa kun mɔ i nun’n, be man be mmla kaka-ɔ. Sanngɛ Zezi seli e kɛ nán e bu akunndan sɔ’n wie. Ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘Sran nga i waan ɔ́ sú min su’n, maan ɔ klɛn i wun man min, yɛ maan ɔ suɛ i ɲrɛnnɛn waka’n naan ɔ su min su.’ (Mat. 16:24) Zezi i ajalɛ’n i su nantilɛ’n yɛ ɔ ti like kpafuɛ m’ɔ fata kɛ sran kun yo-ɔ. Yɛ sran ng’ɔ yo sɔ’n kle kɛ ɔ si ngwlɛlɛ. Sanngɛ i sɔ yolɛ’n timan pɔpɔ.

11. ?Ngue yɛ aniaan nga be o Tir lɔ’n be yoli m’ɔ kle kɛ be klo Pɔlu i sa naan be waan bé súɛn i bo-ɔ?

¹¹ Kɛ i blɛ’n juli’n, Pɔlu nin Liki nin aniaan onga’m be ɔli be ɲrun. Wafa nga be nin aniaan mun be titili nun’n, ɔ kle kɛ aniaan nga be o Tir lɔ’n be klo Pɔlu i sa kpa naan be kunndɛ kɛ ɔ di Ɲanmiɛn junman’n ɔ wɔ i ɲrun. Yɛle kɛ yasua mun nin bla mun nin ba kanngan’m be ko sunmannin Pɔlu nin i janvuɛ’m be lele be juli jenvie’n i nuan lɔ. Kpɛkun be kwlakwla be kotoli be srɛli Ɲanmiɛn likawlɛ, yɛ be kaleli be. I sin’n, Pɔlu nin Liki nin aniaan onga mun be fali mmeli uflɛ be ɔli Putolemaisi. Kɛ be juli lɔ mɔ be wunnin aniaan mun’n, be dili cɛn ba kun be wun lɛ.—Yol. 21:5-7.

12, 13. (1) ?Junman benin yɛ i dilɛ’n yoli Filipu i cinnjin kpa-ɔ? (2) ?Ngue yɛ Filipu i su ndɛ’n kle siɛ mun andɛ-ɔ?

¹² Liki waan i sin’n, Pɔlu nin be nga ɔ nin be su tu ajalɛ’n be ɔli Sezare. Kɛ be juli lɔ’n, be “wluli jasin fɛ bofuɛ Filipu i awlo lɔ.”a (Yol. 21:8) E si kɛ, kɛ be wunnin Filipu’n ɔ yoli be fɛ kpa. I afuɛ kɔe ablaɔn (20) yɛ, Zerizalɛmun lɔ’n, akoto’m be mannin Filipu i junman. Be seli i kɛ ɔ uka be naan be cɛcɛ aliɛ fa man be nga blɛ li yɛ b’a kaci Klisifuɛ’n. Filipu bo jasin fɛ’n nán andɛ sa-ɔ. Yɛle kɛ i nun nga be kleli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be yalɛ mɔ be bo sanndili’n, Filipu ɔli Samari lɔ, kpɛkun ɔ boli jasin fɛ’n i bolɛ bo lɔ. I sin’n, ɔ boli jasin fɛ’n kleli Etiopi bian m’ɔ ti Eniki’n, yɛ ɔ yoli i batɛmun. (Yol. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) I kwlaa sɔ’n kle kɛ Filipu su Zoova nanwlɛ su nán andɛ sa-ɔ!

¹³ Filipu i sa w’a kanman ase jasin fɛ’n i bolɛ’n nun. Siɛn’n, ɔ tran Sezare lɔ, sanngɛ ɔ miɛn i ɲin bo jasin fɛ’n titi. Afin kɛ Liki kɛ́n i ndɛ’n, ɔ flɛli i kɛ “jasin fɛ bofuɛ.” Ɲanmiɛn ndɛ’n kle e kɛ siɛn’n ɔ le ba bla nnan mɔ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ-ɔ. I sɔ’n kle kɛ ba bla sɔ’m be niannin be si i ajalɛ klanman’n su.b (Yol. 21:9) E si kɛ Filipu miɛnnin i ɲin naan w’a ukɛ i awlo’n nunfuɛ mun naan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn mantan kpa. Ɔ fata kɛ siɛ’m be nian Filipu i ajalɛ klanman’n su. Yɛle kɛ maan be fa jasin fɛ bolɛ’n i nun ta’n, kpɛkun be uka be mma mun naan be klo jasin fɛ’n i bolɛ’n.

14. ?Kɛ Pɔlu ko niannin i wiengu Klisifuɛ’m be osu’n, ngue yɛ be yoli i blɛ sɔ’n nun-ɔn? ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian be ajalɛ’n su andɛ-ɔ?

¹⁴ Lika kwlaa nga Pɔlu ɔli lɔ’n, ɔ kunndɛli i wiengu Klisifuɛ mun, kpɛkun ɔ nin be trannin. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, aniaan nga ɔ toli be’n, be kloli kpa kɛ bé síke i nin aniaan onga ng’ɔ nin be su tu ajalɛ’n. Blɛ sɔ’n nun’n, be ‘wlali be wun fanngan’ kpa. (Rɔm. 1:11, 12) Andɛ kusu’n, e kwla wla e wun fanngan sɔ wie. Yɛle kɛ kannzɛ e sua’n ti sɛ ti sɛ’n, sanngɛ sɛ e sike akpasua sunianfuɛ’n nin i yi’n, é ɲán su ye.—Rɔm. 12:13.

‘Sɛ bé kún min-o, m’an buabua min wun w’a wie.’ (Yol. 21:10-14)

15, 16. ?Ndɛ benin yɛ Agabisi kannin-ɔn? ?Yɛ kɛ be nga be o lɛ’n be tili ndɛ sɔ’n, ɔ yoli be sɛ?

¹⁵ I nun nga Pɔlu o Filipu lɔ’n, aofuɛ kun ekun wa toli be lɛ. Be flɛ i Agabisi, yɛ sran’m be ɲin yi i kpa. Be nga be yiali Filipu i awlo lɔ’n be si kɛ Agabisi ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ. I yɛ ɔ seli kɛ Klodu i blɛ su’n awe wá kpɛ́n’n niɔn. (Yol. 11:27, 28) Ɔ maan atrɛkpa’n, sran’m be usali be wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ Agabisi bali-ɔ? ?Ngue ndɛ yɛ ɔ́ wá kán-ɔn?’ Bé nían-ɔn, Agabisi w’a fa kplo nga Pɔlu fa ci i bo’n. Kplo sɔ’n, be kwla fa sika annzɛ ninnge uflɛ be sie nun, kpɛkun be fa ci be afiɛn. Agabisi fali Pɔlu i bo kplo sɔ’n fa cili i bɔbɔ i sa nin i ja’n naan w’a kan ndɛ kun. Ndɛ ng’ɔ kannin’n ti awlabɔɛ ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kan’n yɛ: ‘Sran nga i liɛ yɛle kplo nga’n, Zifu’m bé wá cí i kɛ nga sa Zerizalɛmun lɔ. Kpɛkun bé fɛ́ i wlá be nga be timan Zifu’n be sa nun.’”—Yol. 21:11.

¹⁶ Ɲanmiɛn nuan ndɛ nga Agabisi kannin’n kleli weiin kɛ Pɔlu wá kɔ́ Zerizalɛmun lɔ. Ɔ kleli ekun kɛ, kɛ ɔ́ wá tó Zifu’m be lɔ’n, “bé fɛ́ i wlá be nga be timan Zifu’n be sa nun.” Be nga be o lɛ mɔ be tili ndɛ sɔ’n, ɔ yoli be ya kpa. Liki klɛli i kɛ: “Kɛ e tili ndɛ sɔ’n, e nin be nga be o lɛ’n, e srɛli i kpa kɛ nán maan ɔ wɔ Zerizalɛmun. Sanngɛ Pɔlu tɛli su kɛ: ‘?Ngue ti yɛ amun sun-ɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ amun kunndɛ kɛ amún búbú min sa sin-ɔn? Maan amun si kɛ e Min Zezi i dunman nun’n, sɛ bé cí min-o, sɛ bé kún min Zerizalɛmun lɔ-o, m’an buabua min wun w’a wie.’”—Yol. 21:12, 13.

17, 18. ?Ngue yɛ Pɔlu yoli fa kleli kɛ like nga Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ ɔ yo’n yɛ ɔ́ yó-ɔ? ?Yɛ kɛ ɔ fɛli i sɔ ajalɛ’n, ngue yɛ aniaan’m be yoli-ɔ?

¹⁷ Maan amun bu i akunndan be nian. Liki nin aniaan uflɛ nga be o lɛ’n, be kwlakwla be kpatali Pɔlu kɛ nán maan ɔ wɔ Zerizalɛmun lɔ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn wie’m bé sún. Pɔlu wunnin kɛ aniaan’m be klo i dan naan i ndɛ lo be. I sɔ’n ti’n, ɔ kannin ndɛ’n kleli be wɛtɛɛ su. Ɔ seli be kɛ be su yo naan ‘i sa sin bubu i.’ Sanngɛ like ng’ɔ o i klun kɛ ɔ́ yó’n, ɔ́ yó i sakpa. W’a kplinman su kɛ aniaan nga be o Tir lɔ’n be yo naan i sa sin bubu i naan w’a ɔman Zerizalɛmun lɔ. I kunngba’n ɔ su kplinman su kɛ aniaan nga be o Sezare lɛ’n be yo sɔ wie. Ɔ maan ɔ yiyili sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ ɔ wɔ lɔ’n i nun kleli be. I lɛ’n kle kɛ nanwlɛ, Pɔlu ti yakpafuɛ kpa. Kɛ Zezi sa’n, Pɔlu fuali kpa kɛ ɔ́ kɔ́ Zerizalɛmun. (Ebr. 12:2) Pɔlu kunndɛman kɛ be kun i, sanngɛ sɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ m’ɔ ti’n ti’n be waan bé kún i’n, ɔ́ bú i sɔ’n kɛ ɔ ti i cenjele like dan.

¹⁸ ?Kɛ Pɔlu seli sɔ’n, ngue yɛ aniaan’m be yoli-ɔ? Aniaan’m be fali Pɔlu i ndɛ liɛ’n su. Liki seli kɛ: “Kɛ mɔ w’a faman e ndɛ’n su ti’n, e yacili i diin, kpɛkun e seli kɛ: ‘Maan ɔ yo kɛ nga Zoova bɔbɔ klo’n sa.’” (Yol. 21:14) Be nga be kloman kɛ Pɔlu wɔ Zerizalɛmun lɔ’n, b’a jranman su fii kɛ ɔ yo like nga be klo’n. Be sieli be su Pɔlu i nuan bo, be fali Pɔlu i ndɛ’n su. Asa ekun’n, be wunnin i wlɛ kɛ kannzɛ bɔbɔ like nga be klo kɛ Pɔlu yo’n, nɛ́n i sɔ yɛ ɔ́ wá yó’n, ɔ fata kɛ be kplin like nga Zoova kunndɛ kɛ Pɔlu yo’n su. Atin nga Pɔlu w’a fɛ i lɛ’n, atrɛkpa’n i bo m’ɔ́ gúa’n yɛle Pɔlu i wie’n. Ɔ maan sɛ be nga be klo Pɔlu i sa’n be yaci i ɲrun tanndanlɛ naan be suɛn i bo’n, i sɔ’n wá úka Pɔlu i kpa.

19. ?Afɔtuɛ benin yɛ sa ng’ɔ juli Pɔlu su’n, ɔ man e-ɔ?

¹⁹ ?Afɔtuɛ cinnjin benin yɛ sa ng’ɔ juli Pɔlu su’n ɔ man e-ɔ? Yɛle kɛ sɛ aniaan wie’m be waan bé yáci ninnge wie’m be yolɛ naan bé tú be klun bé sú Zoova’n, nán maan e yo naan be sa sin bubu be. E kwla fa afɔtuɛ sɔ’n su sa sunman nun. Nán kɛ lika’n jran kekle’n i nun ngunmin yɛ e kwla fa afɔtuɛ sɔ’n su-ɔ. I wie yɛle kɛ, kɛ siɛ nin niɛn wie’m be wun i kɛ be mma’m be jaso be bo wun mɔ be kɔ lika mmuammua be ko su Zoova’n, i sɔ’n timan pɔpɔ manman be. Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n, be mian be ɲin naan b’a yoman naan ba’m be sa sin w’a bubu be. I wie yɛle aniaan bla Filɛsi m’ɔ tran Angle lɔ’n i liɛ’n. I wa bla kunngba’n kacili ngaliɛ difuɛ, yɛ ɔ fata kɛ ɔ bla sran ble mɛn’n nun wa naan ɔ wa di Ɲanmiɛn junman’n. Blɛ sɔ’n nun’n, wafa nga i wun fa yoli i’n, ɔ kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Nanwlɛ, blɛ sɔ’n nun’n, w’a yoman pɔpɔ w’a manman min. Ɔ yoli min ya. Afin min wa bla’n wá kɔ́ mmua kpa. Sanngɛ kusu ɔ yoli min fɛ wie. N fɛli i sɔ’n ndɛ’n n fa wlali Zoova sa nun, n srɛli i tankaan kpa. Ajalɛ nga min wa bla’n fali’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Ɔ maan n miannin min ɲin naan m’an yoman naan i sa sin bubu i. Afin min yɛ n kleli i kɛ ɔ fa Zoova i junman’n sie i like kwlaa ɲrun-ɔn. Siɛn’n ɔ su Zoova nvle uflɛ nun i afuɛ ablasan (30) yɛ. Yɛ cɛn kwlakwla’n n srɛ Zoova n lɛ i ase, sulɛ m’ɔ te su i’n ti.” Sɛ e niaan wie’m be kunndɛ kɛ bé yáci ninnge wie’m be yolɛ naan bé tú be klun bé sú Zoova’n, maan e wla be fanngan. Sɛ e yo sɔ’n, ɔ ti kpa.

“Aniaan’m be sɔli e nun klanman” (Yol. 21:15-17)

20, 21. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Pɔlu kunndɛli kɛ ɔ́ fɛ́ i wun mántan i niaan mun-ɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ ɔ yoli sɔ-ɔ?

²⁰ Kɛ Pɔlu wieli i wun siesie’n, ɔ nin aniaan’m be tuli be bo Sezare lɛ. Aniaan sɔ’m be kleli i kɛ be su kpɔcimɛn i naan bé súɛn i bo titi. Kɛ Pɔlu nin i janvuɛ’m be fali atin’n mɔ bé kɔ́ Zerizalɛmun’n, kɛ be ju atin afiɛn’n be kunndɛ be wiengu Klisifuɛ mun naan bé ká be wun lɛ. Yɛle kɛ Tir lɔ’n, be kunndɛli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun, kpɛkun be kali be wun lɛ cɛn ba nso. Kɛ be juli Putolemaisi lɔ’n, be yoli aniaan’m be like, kpɛkun be kali be wun lɛ cɛn ba kun. Sezare lɔ’n, be dili le nɲɔn kun Filipu i awlo lɔ. I sin’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie mɔ be fin Sezare’n, be sunmannin Pɔlu nin i janvuɛ mun lele be juli Zerizalɛmun lɔ. Kɛ be juli lɔ’n, Minasɔn m’ɔ ti sran klikli nga be kacili Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun kun’n, ɔ sɔli be nun. Ɔ maan kasiɛn su’n, Pɔlu nin i janvuɛ mun be juli Zerizalɛmun lɔ. Liki waan: “Aniaan’m be sɔli e nun klanman.”—Yol. 21:17.

²¹ I kwlaa sɔ’n kle weiin kɛ Pɔlu kunndɛli titi kɛ ɔ́ fɛ́ i wun mántan i niaan mun. Kɛ ɔ nin i niaan’m be o’n, be wlɛ i fanngan. Andɛ kusu’n, kɛ e nin e niaan mun e o’n, like kunngba’n yɛ be yo be man e-ɔ. Fanngan mɔ aniaan’m be wlali Pɔlu’n ti’n, kɛ sran wlɛfuɛ wie’m be kunndɛli kɛ bé kún i’n, ɔ kwla jrannin be ɲrun kekle.