Be nga be manman Ɲanmiɛn’n, Be Ɲan Suyralɛ

‘Min Min, wɔ yɛ a yili nvlenvlefuɛ’m be kwlaa ɔ. Bé wá bá, bé wá kótó ɔ bo, bé bó flɛ́ wɔ ɔ ɲrun ɲanɲan’n ti.’—JUE MUN 86:9.

1. ?Ngue ti yɛ e mɔ e ti klɔ sran’n e kwla manman Ɲanmiɛn tra ninnge nga nguan nunman be nun’n mun ɔn?

KƐ NINNGE kwlaa nga Zoova yili be’n be mɛnmɛn i’n, i su ɔ. Ninnge nga nguan nunman be nun’n, be leman nuan sanngɛ be manman Zoova. Sanngɛ e klɔ sran mun e liɛ’n, e kwla bu angunndan, e kwla wun sa’m be wlɛ, e kwla si ye, kpɔkun e kwla su Ɲanmiɛn. Ɔ maan, e ndɛ yɛ jue tofuɛ’n kan ɔn. I waan: ‘Asiɛ wunmuan’n sufuɛ mun, an manman Ɲanmiɛn. Amun to jue be bo flɛ i i ɲrun ɲanɲan’n ti. Amun to jue be mɛnmɛn i.’—Jue Mun 66:1, 2.

2. ?Wan mun yɛ be kplin su be manman Ɲanmiɛn ɔn? ?Yɛ ngue ti ɔ?

² Asiɛ wunmuan su sran’m be nun sunman lika be kplinman su kɛ Ɲanmiɛn o lɛ bɔbɔ, naan se kɛ bé mɛ́nmɛ́n i. Sanngɛ nvlenvle 235 nun’n, Zoova i Lalofuɛ miliɔn nsiɛn tra su be kle kɛ kannzɛ ‘sran ɲinma wunman Ɲanmiɛn’n,’ sanngɛ ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n be ti’n, be si kɛ ɔ o lɛ. Kpɔkun be “wun” Ɲanmiɛn i ɲrun nga ninnge nga nguan nunman be nun’n, be yi i nglo’n (Rɔmfuɛ Mun 1:20; Jue Mun 19:3, 4). Zoova i Lalofuɛ’m be Biblu’n nun like suanlɛ’n ti’n, be si Zoova kpɔkun be klo i. Jue Mun 86:9, 10 seli kɛ: ‘Min Min, wɔ yɛ a yili nvlenvlefuɛ’m be kwlaa ɔ. Bé wá bá, bé wá kóto ɔ bo, bé bó flɛ́ wɔ ɔ ɲrun ɲanɲan’n ti. Afin a ti kpli, a yo abonuan sa mun. Wɔ kunngba wɔ yɛ a ti Ɲanmiɛn’n niɔn.’

3. ?Kɛ be se kɛ “sran kpanngban kpa” be ‘su Ɲanmiɛn wia nun nin kɔnguɛ’n,’ i bo’n yɛle mennin?

³ I sɔ kunngba’n, Sa Nglo Yilɛ 7:9, 15 ɔ kan Ɲanmiɛn i sufuɛ mɔ be ti “sran kpanngban kpa” mɔ be “su i wia nun nin kɔnguɛ i sua nun” lɔ’n, be ndɛ. Nán kɛ Ɲanmiɛn mian i sufuɛ’m be kɛ be su i sa trilili naan nán be lo wunmiɛn ti ɔ. Sanngɛ, kɛ mɔ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be o asiɛ wunmuan’n su’n ti’n, kɛ asiɛ’n i bue kun su lika’n ɔ́ sán’n, nn i bue kun lɔ kusu’n Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su bo jasin fɛ’n i kpa liɛ su. Ɔ maan sɛ é kwlá sé’n, é sé kɛ sɛnzɛ’n tɔman be nga be manman Zoova’n, be su. Ɔ ka kan’n, ‘ninnge nga be lo wunmiɛn’n be kwlaa’ bé tíke be nɛn’n bé mánmán Zoova (Jue Mun 150:6). ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue yɛ e tinuntinun e kwla yo naan y’a manman Ɲanmiɛn ɔn? ?Sa kekle mennin mun yɛ be kwla tanndan e ɲrun ɔn? ?Yɛ suyralɛ mennin yɛ ɔ o be nga be manman Ɲanmiɛn’n be ɲrun ɔn? Kɛ ɔ ko yo naan y’a tɛ kosan sɔ’m be su’n, amun e fa Izraɛli lɔ Gadi akpasua’n i su ndɛ nga Biblu’n kan’n naan e nian.

Laa nun afɛ sa kun

4. ?Sa ng’ɔ ti Gadi osu nunfuɛ’m be su afɛ’n yɛle mennin?

⁴ Ka naan b’a ju mɛn nga Zoova tali nda kɛ ɔ́ fá mán be’n i nun lɔ’n, Izraɛli lɔ Gadi osu nunfuɛ’m be seli kɛ maan be fa Zurdɛn nzue’n i wia afiliɛ lɔ lika m’ɔ ti nnɛn tawlɛ lika’n be man be naan be tran nun (Kalɛ 32:1-5). Be nga be tran Zurdɛn nzue’n i wia atɔliɛ lɔ lika nun’n, nzue sɔ’n sasa be be kpɔfuɛ’m be lika. Sanngɛ, Gadi osu nunfuɛ mɔ be tran Zurdɛn’n i wia afiliɛ lɔ lika nun’n be liɛ’n, lika sɔ’n nun tranlɛ’n su yoman be sa nun pɔpɔ (Zozie 3:13-17). Afin, George Adam Smith m’ɔ ti fluwa sifuɛ kun’n i waan: “[Be] lika wunman’n ti kpɛtɛkplɛɛ, be leman be wun sasalɛ like. I sɔ’n ti’n, sran nga be wlan be sin mɔ awe kun be’n, be kle be yalɛ cɛn kwlaa. Wie liɛ bɔbɔ’n, be ba kpuu be wa fɛn be bo ninnge mun be kɔ.” (The Historical Geography of the Holy Land.)

5. ?Wafa sɛ yɛ Zakɔbu wlali Gadi osu nunfuɛ’m be fanngan naan be jran kekle be kpɔfuɛ’m be ɲrun ɔn?

⁵ ?Wafa sɛ yɛ Gadi osu nunfuɛ’n bé kwlá jrán sa sɔ’n i ɲrun ɔn? I nun mɔ be si oke Zakɔbu wo i wie bɛ’n su’n, ɔ kannin ndɛ kun i osu w’a di afuɛ ya kun tra su. Ɔ seli kɛ: ‘Gadi i kpɔfuɛ’m be akpasua’m bé sú i su nin alɛ, kpɔkun bé ɲin mɔ bé bó i bli ɔ, Gadifuɛ’m b’a yia, be su su be su.’ (Bo Bolɛ 49:19). I klikli nun’n, ndɛ sɔ mɔ e kɛnngɛn i lɛ’n ɔ fa awlaboɛ ndɛ. Sanngɛ ɔ timan sɔ, ɔ ti kɛ Zakɔbu su wla Gadi osu nunfuɛ’m be fanngan naan be nin be kpɔfuɛ’m be kun. Sɛ be yo sɔ’n, be kpɔfuɛ’m bé ɲin gúa ase. Afin, Gadi osu nunfuɛ’m bé yía bé sú be su.

Andɛ Ɲanmiɛn sufuɛ’m be su afɛ liɛ’n

6, 7. ?Wafa sɛ yɛ andɛ Klistfuɛ’m be su afɛ’n ɔ nin Gadi osu nunfuɛ’m be liɛ’n be fa be wun ɔn?

⁶ Kɛ Gadi osu nunfuɛ’m be sa’n, Satan i mɛn’n tin andɛ Klistfuɛ’m be su kɛ trɔ nɔnnin sa. E afɛ sɔ’m be nun’n, e leman abonuan sasalɛ (Zɔb 1:10-12). Suklu lɔ’n, ɔ nin e nuan nun aliɛ kunndɛlɛ nun’n, ɔ nin ba’m be talɛ nun’n, e nun sran sunman be fɛ kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, fɔ’n m’ɔ o e nun’n, annzɛ sa wie mɔ be wuli e nin i’n, ɔ tin e su wie ekun. Wie’m be liɛ’n, ‘tukpaciɛ wie m’ɔ tɔ be su ɔ ka be kplo’n nun’n,’ ɔ ti be su afɛ kpa liɛ su (2 Korɛntfuɛ Mun 12:7-10). Wie mun ekun be liɛ’n, be sa sin bubu be, afin be buman be wun sran. Kɛ oke yolɛ’n ti ‘ɲrɛnnɛn blɛ’n’ ko ju’n, Klistfuɛ nga be ti oke’n be kwlá suman Zoova kɛ laa nun mɔ wunmiɛn’n wo be nun’n sa.—Akunndanfuɛ’n 12:1.

⁷ Akoto Pɔlu kpɛn e wla wie ekun kɛ ‘e nin mmusu tɛtɛ mɔ be o nglo lɔ’n yɛ e kun ɔn.’ (Efɛzfuɛ Mun 6:12). Yɛle kɛ, ‘angunndan nga sran’m be bu’n,’ mɔ nglo lɔ mmusu’m be si Satan ɔ fa wlawla sran nga be ɲin yiman Ɲanmiɛn’n, yɛ cɛn kwlaa e wun i ɔ (1 Korɛntfuɛ Mun 2:12; Efɛzfuɛ Mun 2:2, 3). Ɔ maan, kɛ Lɔtu m’ɔ ti sran kpa’n i sa’n, sa tɛtɛ nga andɛ sran’m be yo’n, ɔ yo e ya (2 Piɛr 2:7). Asa ekun’n, Satan nin e kun trele. Be nga be kpali be sieli be ngunmin’n ‘mɔ be fa Ɲanmiɛn mmla’n, nin ndɛ nanwlɛ nga Zezi yili i nglo’n su’n,’ ɔ nin be kun (Sa Nglo Yilɛ 12:17). Zezi i “bua’m be wie” mun be liɛ’n, kunlɛ nga Satan nin be kun’n yɛle be yalɛ klelɛ nin be jasin fɛ’n bolɛ’n i jranlɛ.—Zan 10:16.

?É kpɔ́nzɔ annzɛ é jrán kekle?

8. ?Wafa sɛ yɛ e nin Satan e kwla kun ɔn? ?Yɛ ngue ti ɔ?

⁸ ?Satan i alɛ’n i ɲrun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? Kɛ Gadi osu nunfuɛ’m be sa’n, ɔ fata kɛ e yo sran yakpafuɛ Ɲanmiɛn ɲrun, kpɔkun wafa ng’ɔ kle e kɛ e kun’n, e nian su e kun. Sanngɛ ndɛ ng’ɔ nin i kanlɛ fataman’n yɛle kɛ, Klistfuɛ wie’m be kpɔnzɔli. Afin, be ɲin kpali be Ɲanmiɛn ninnge’m be su (Matie 13:20-22). Kɛ Zoova i Lalofuɛ kun ɔ́ kán sa nga ti yɛ aniaan’m be baman asɔnun aɲia’m be bo titi’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Afɛ bɔbɔ yɛ ɔ o aniaan’m be su ɔ. Awlaboɛ’n tin be su dan.” Nanwlɛ, sa nga ti yɛ e fɛ’n be sɔnnin. Ɔ maan, Ɲanmiɛn sulɛ’n kwla yo e ɲrun kɛ afɛ uflɛ sa, annzɛ trɔ dan ekun yɛ b’a se e kɛ e sua sa. ?Sanngɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n ti sɔ sakpa?

9. ?Ngue ti yɛ kɛ be fa be ti wlɛ i Klist i kɔmin su waka bo’n, be wla gua ase ɔ?

⁹ Kɛ Zezi wunnin i blɛ su sran mun mɔ mɛn’n nun afɛ’n tin be su kɛ trɔ sa’n, ɔ seli be kɛ: ‘Amun kwlaa mɔ an sua trɔ mɔ amun a fɛ’n, an bla min sin, ń síke amun, yɛ amún dé wunmiɛn.’ ?Ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n, ɔ kle kɛ sɛ e kan e Ɲanmiɛn sulɛ’n i ase’n, yɛ é ló wunmiɛn ɔn? Cɛcɛ. Afin, ɔ seli ekun kɛ: ‘An fa amun ti wla n kɔmin su waka’n bo, yɛ an fa min nzuɛn’n su, afin n ti sran wɛtɛɛ yɛ min awlɛn’n ti flɔlɔ. Yɛ amun wla wá gúa ase.’ Sran’m be fa waka’n be sie be kɔmin su annzɛ nnɛn’m be kɔmin su be fa sua trɔ nɔnnin mun. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ é kó fá e ti wlá be kɔmin su waka uflɛ bo ɔ? ‘?Trɔ nga y’a dun mmua y’a sua’n,’ ɔ timan e ti ɔ? Nán kɛ e fɛman ti ɔ. Sanngɛ sɛ e nian ndɛ nga Zezi kannin’n i kpa’n, ɔ seli kɛ: “An fa amun ti wla n kɔmin su waka’n bo.” Ndɛ sɔ’n kle kɛ nán e ngunmin yɛ é súa trɔ’n niɔn, Zezi ɔ́ úka e! Afin, e ngunmin e wunmiɛn’n kwlá yoman like fi.—Matie 9:36; 11:28, 29; 2 Korɛntfuɛ Mun 4:7.

10. ?Kɛ e mian e ɲin e manman Ɲanmiɛn’n, i bo’n gua sɛ?

¹⁰ Kɛ e fa e ti wla Zezi i kɔmin su waka’n i bo’n, e nin Satan e kun. Sanngɛ alɛ sɔ nun’n, Zak 4:7 waan: ‘Nán an lo amun wun man mmusu’m be si Satan’n, an jran kekle yɛ ɔ́ wánndi amun.’ Sanngɛ i sɔ’n kleman kɛ Satan i ɲrun jranlɛ’n ti pɔpɔ. Saan é mían e ɲin kpa naan y’a su Ɲanmiɛn (Lik 13:24). Sanngɛ Biblu’n nun’n, Jue Mun 126:5 waan: ‘Be mɔ bé lúa like’n, nn bé sún’n, kɛ bé kpɛ́ like mɔ be luali’n, bé bó bé sró aklunjuɛ’n ti.’ Nanwlɛ, Ɲanmiɛn si ye. Afin, ‘be nga be kunndɛ i’n, ɔ yi i wun nglo kle be.’ Kpɔkun be nga be mɛnmɛn i’n, ɔ yra be su.—Ebre Mun 11:6.

Jasin fɛ’n bofuɛ mun be manman Ɲanmiɛn

11. ?Wafa sɛ yɛ jasin fɛ’n bolɛ’n, ɔ uka e maan e kwla jran kekle Satan ɲrun ɔn?

¹¹ Zezi seli kɛ: ‘An wɔ ko kle nvlenvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ Ɔ maan, jasin fɛ’n bolɛ junman’n i dilɛ’n yɛ ɔ ti “asenna like” klikli mɔ e fa manman Ɲanmiɛn’n niɔn (Matie 28:19; Ebre Mun 13:15). E ‘alɛ ninnge’n kwlaa wlalɛ’ nun’n, saan é fá ‘jasin fɛ’n yó kɛ e ngbabua sa’ naan y’a kwla jran kekle Satan ɲrun (Efɛzfuɛ Mun 6:11-15). Like nga mɔ maan e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n taka kpa’n, i dan kpa’n kun yɛle jasin fɛ’n mɔ e bo e manman Ɲanmiɛn’n (2 Korɛntfuɛ Mun 4:13). Ɔ uka e maan e angunndan’n tran like kwlaa ng’ɔ ti kpa’n, i su (Filipfuɛ Mun 4:8). Kɛ e nin e niaan Klistfuɛ mun e bo jasin fɛ’n likawlɛ’n, ɔ yo maan e wla e wun fanngan.

12, 13. ?Wafa sɛ yɛ awlo nunfuɛ’m be kwla ɲan jasin fɛ’n bolɛ titi’n i su mmlusuɛ ɔ? Amun fa sunnzun ase kun fa yiyi nun.

¹² Jasin fɛ’n bolɛ’n kwla yo awlo nunfuɛ’m be kwlaa be aklunjuɛ junman wie. E si kɛ ɔ nin i fata kɛ gbaflɛn nin talua’m be yiyi be ɲin su. Sanngɛ nán maan jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ yo be ɲrun kɛ mianmianlɛ junman sa. I sɔ’n ti’n, siɛ nin niɛn’m be kwla fa blɛ be kle be mma’m be jasin fɛ’n i bolɛ. Like nga ba kanngan’m be si i yo kpa’n, be yo i aklunjuɛ su. ?Nɛ́n i ɔ? Sɛ kɛ ba’m be wunmiɛn’n fa ju lɛ’n i su yɛ be fa bo jasin’n, siɛ nin niɛn’m be kwla yo maan ba’m be ɲan aklunjuɛ jasin fɛ’n bolɛ’n nun.—Bo Bolɛ 33:13, 14.

¹³ Asa ekun’n, kɛ awlo nunfuɛ’m be bo jasin fɛ’n likawlɛ’n, be afiɛn’n mantan kpa. Amun e fa aniaan bla kun mɔ i wun’n yacili i’n, mɔ i kunngba tali be wa nnun’n, i ndɛ e nian. Ɔ fata kɛ aniaan bla’n ɔ di junman naan w’a ɲan sika w’a ta i mma mun. ?Sanngɛ i sɔ’n ti’n, i ɲin kpali i mma’m be talɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n i su? I waan: “N kanngan Biblu’n ɔ nin Biblu’n i akua’m be nun, kpɔkun n mian min ɲin n fa like nga n kanngan’n su. N fa ba mun kɔ asɔnun aɲia’m be bo, kpɔkun e nin be e bo jasin fɛ’n awlo’m be nun titi. Min ɲin mianlɛ sɔ’n i bo m’ɔ́ gúa’n, yɛle kɛ b’a yo min mma nnun’n be kwlaa be batɛmu.” I sɔ kunngba’n, amun ɲin mɔ amun mian be bo jasin fɛ’n, ɔ kwla uka amun naan amun a ta amun mma mun “e Min’n liɛ’n su, yɛ an tu be fɔ, an kle be ngwlɛlɛ.”—Efɛzfuɛ Mun 6:4.

14. (a) ?Wafa sɛ yɛ gbaflɛn nin talua’m be kwla manman Ɲanmiɛn be suklu lɔ ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka gbaflɛn nin talua mun naan ‘ɲannzuɛn w’a kunman be jasin fɛ’n bolɛ’n nun’ ɔn?

¹⁴ ?Gbaflɛn nin talua mun, sɛ amun tranwlɛ lɔ b’a kpɛman jasin fɛ’n bolɛ’n i wun mmla’n, amún kán Zoova ndɛ bé mɛ́nmɛ́n i amun suklu lɔ annzɛ kusu amún yó srongble (Nyanndra Mun 29:25)? Pɔrto Riko lɔ jasin fɛ’n bofuɛ talua kun m’ɔ le afuɛ 13, ɔ seli kɛ: “Suklu lɔ jasin fɛ’n bolɛ’n i wun srɛ nin a kunman min le, afin n si kɛ ɔ ti ndɛ nanwlɛ. Suklu lɔ’n, n man n sa su titi n kan Biblu’n nun like nga n suannin’n, i ndɛ. Wunmiɛn lolɛ blɛ nun’n, n kɔ lika nga be sie fluwa’m be lɔ’n kpɔkun n kanngan fluwa Les jeunes s’intérrogent nun.”a ?Zoova yrali i ɲin mianlɛ’n su? E niaan bla kan’n waan: “Ɔ ju cɛn wie’n, min wiengu suklu ba’m be usa min kosan mun, kpɔkun wie liɛ bɔbɔ’n be se n kɛ n man be fluwa liɛ.” Sɛ srɛ kun amun i sɔ yolɛ nun’n, atrɛkpa’n, ɔ fata kɛ amun mian amun ɲin be suan Biblu’n nun like kpa. I liɛ’n, ‘amún wún Ɲanmiɛn i klun sa’n i wlɛ, yɛ amún sí sa ng’ɔ ti kpa, m’ɔ jɔ i klun’n.’ (Rɔmfuɛ Mun 12:2). Kɛ amun ko wun i wlɛ kɛ like nga amun suɛnnin i Biblu’n nun’n ti nanwlɛ’n, ‘ɲannzuɛn su kunman amun jasin fɛ’n bolɛ’n nun’ kun (Rɔmfuɛ Mun 1:16).

E le junman dilɛ’n i wun “atin dan”

15, 16. ‘?Junman dilɛ’n i atin dan’ mennin yɛ Klistfuɛ wie’m be le i ɔ? ?Kpɔkun mmlusuɛ mennin yɛ be ɲɛn i nun ɔn?

¹⁵ Akoto Pɔlu seli kɛ: ‘B’a man min atin dan, ɔ maan n kwla di junman kpa.’ (1 Korɛntfuɛ Mun 16:9). Amun nian sɛ amun kwla sin atin dan sɔ’n nun wie o. Yɛle kɛ, sɛ titi atin bofuɛ annzɛ cɛn kunngun atin bofuɛ yɛ amun waan bé yó’n, anglo kwlaa nun amún wá dí dɔ 70 annzɛ 50 jasin fɛ’n bolɛ’n nun. Nanwlɛ, junman dan mɔ atin bofuɛ’m be di’n ti’n, be ti be niaan Klistfuɛ’m be sran nanndoliɛ kpa. Sanngɛ nán dɔ kpanngban mɔ be di i jasin fɛ’n bolɛ nun’n, i ti yɛ maan bé bú be wun kpa trá be niaan mun ɔn. Sanngɛ, angunndan nga Zezi fa wlali sran’m be fanngan kɛ be bu’n, i wie yɛ be bu ɔ. I waan: ‘E ti kɛ junman difuɛ mɔ y’a yoman like fi sa, nga be seli e kɛ e yo’n, yɛ e yoli ɔ.’—Lik 17:10.

¹⁶ Sran nga i waan ɔ́ yó atin bofuɛ’n, saan ɔ́ níɛn i wun su, ɔ́ síesíe i ninnge’m be yolɛ, kpɔkun ɔ́ klɛ́n i wun. Be ɲan i sɔ yolɛ’n nun mmlusuɛ dan kusu. E niaan bla atin bofuɛ kun i dunman yɛle Tamika. I waan: “Ɲanmiɛn Ndɛ’n m’ɔ ti nanwlɛ’n i kanlɛ’n ɔ man aklunjuɛ dan. Kɛ a ti atin bofuɛ’n, a fa Biblu’n di junman titi. Siɛn’n, kɛ n kɔ jasin fɛ’n bolɛ awlo’m be nun’n, n kwla fa Biblu’n nun ndɛ ng’ɔ nin i fata’n n kle awlo’n nunfuɛ kwlaa.” (2 Timote 2:15). Aniaan bla Mica m’ɔ ti atin bofuɛ wie’n ɔ seli kɛ: “Kɛ a wun wafa nga ndɛ nanwlɛ’n ɔ ɲan ta sran’m be mɛn dilɛ’n su’n, i sɔ’n man aklunjuɛ wie ekun.” Kɛ gbaflɛn kun mɔ be flɛ i Matie ɔ́ kán aklunjuɛ kunngba sɔ’n i ndɛ wie’n, ɔ seli kɛ: “Kɛ a wun sran kun mɔ w’a fa nanwlɛ atin’n su’n, aklunjuɛ nga a ɲɛn i’n, like uflɛ kwlá kacimɛn i.”

17. ?Wafa sɛ yɛ Klistfuɛ kun kwla kacili atin bolɛ’n i su angunndan ng’ɔ buli i laa’n niɔn?

¹⁷ Wafa nga amun kwla fa atin dan sɔ’n su be yo atin bofuɛ’n, amun bu i angunndan be nian. Atrɛkpa’n, ɔ ti amun klun su kɛ amún dí i sɔ junman’n. Sanngɛ kusu’n, amun bu i ekun kɛ amun kwlá diman. Aniaan bla kun mɔ be flɛ i Kenyatte ɔ seli kɛ: “Atin bolɛ’n i su angunndan nga n buli i laa nun’n ɔ timan sɛsɛ. Afin, n buli kɛ n kwlá dimɛn i sɔ junman’n. Sa ti’n yɛle kɛ, n siman kɛ n ko yo naan m’an siesie min wun naan m’an fiti ndɛ su’n, annzɛ naan maan yiyi Biblu’n nun ndɛ mma’m be nun m’an kle sran ɔn.” Sanngɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be fɛli i wlali aniaan bla kun mɔ i sa w’a tɔ atin bolɛ junman nun’n i sa nun naan be di junman likawlɛ. Kenyatte ɔ kan guali su kɛ: “Junman nga e nin aniaan bla sɔ’n e dili’n ɔ yoli n fɛ kpa. Ɔ maan, n kunndɛli kɛ ń yó atin bofuɛ siɛn’n.” Sɛ amun ɲan fanngan wlalɛ naan be kle amun jasin fɛ’n bolɛ’n, atrɛkpa’n, amún kusu amún kúnndɛ bé yó atin bofuɛ wie.

18. ?Mmlusuɛ mennin yɛ be nga be ti ngaliɛ difuɛ’n be ɲɛn i ɔ?

¹⁸ Atin bolɛ junman’n i dilɛ’n kwla man amun junman uflɛ wie’m be dilɛ’n i wun atin. I wie yɛle kɛ, be nga b’a ja bla nin bian’n, be kwla yo ngaliɛ difuɛ nvle uflɛ nun. Nvle uflɛ’n nun lɔ’n, atrɛkpa’n, ɔ fata kɛ ngaliɛ difuɛ’m be suan aniɛn uflɛ, annzɛ be suan nzuɛn uflɛ, kpɔkun be suan aliɛ uflɛ’m be dilɛ. Sanngɛ ninnge sɔ’m be su afɛ’n ɔ timan like fi jasin fɛ’n bolɛ’n i nun mmlusuɛ nga be ɲɛn i’n, i ɲrun. Mildred m’ɔ ti ngaliɛ difuɛ Mɛksiki lɔ w’a cɛ kpa’n, ɔ seli kɛ: “Ngaliɛ difuɛ ajalɛ nga n fali’n, ɔ nin a yoman min nsisɔ le. N bakan nun yɛ n kloli junman sɔ’n i dilɛ ɔ.” ?Mmlusuɛ mennin yɛ ɔ ɲɛnnin i ɔ? Mildred kan gua su kɛ: “Min klɔ lɔ’n, kɛ ɔ yo naan a ɲan sran kun naan a kle i Biblu’n nun like’n, i sɔ’n ti kekle kpa. Sanngɛ Mɛksiki wa’n, sran kpanngban nga n kle be Biblu’n nun like’n, be nun sran lele nnan be bo jasin fɛ’n bolɛ’n i bo likawlɛ!”

19, 20. ?Mmlusuɛ mennin yɛ be nga be di junman Betɛli lɔ’n, ɔ nin be nga be kɔ mɛn’n i lika kwlaa nun Ɲanmiɛn junman dilɛ’n, ɔ nin be nga be kɔ École de formation ministérielle, be ɲɛn i ɔ?

¹⁹ Be nga be di junman Zoova i Lalofuɛ’m be Betɛli’m be nun’n, be ɲan mmlusuɛ kpanngban kpa wie. Sven ti e niaan gbaflɛn kun yɛ ɔ di Bɛtɛli ng’ɔ o Alemagne lɔ’n i nun junman. Kɛ ɔ́ kán junman ng’ɔ di i lɔ’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “N si kɛ junman nga n di’n i su mmlusuɛ’n ɔ́ ká lɛ titi. Sɛ n fali like nga n si i’n n yoli mɛn’n nun ninnge mun’n, nn ndɛ fi w’a baman nun. Sanngɛ sɛ n yoli sɔ kusu’n, nn ɔ ti kɛ m’an fa sika m’an ko sie i banki kun m’ɔ su wa tɔ’n, i nun sa.” Nanwlɛ, junman kun mɔ bé dí ɔ, be tuaman be kalɛ’n, saan sran’n ɔ́ klɛ́n i wun naan w’a kwla di i sɔ junman’n. Sanngɛ, Sven waan: “Kɛ n ko sa min sin min awlo lɔ’n, mɔ n si kɛ like ng’ɔ fata kɛ n yo n man Zoova cɛn sɔ nun’n yɛ n yoli’n, kɛ n bu i sɔ liɛ’n i angunndan sa’n, min klun jɔ min fɔuun.”

²⁰ Aniaan wie mun mɔ be kɔ mɛn’n i lika kwlaa nun Ɲanmiɛn sua’m be kplanlɛ’n be di aklunjuɛ wie dan. Aniaan kun ɔ nin i yi’n be dili i sɔ junman’n nvle fanunfanun mɔcuɛ nun. Be seli kɛ: “Aniaan’m be leman wunsu. I kpɛ mɔcuɛ sɔ nun’n, kɛ blɛ ng’ɔ fata kɛ a wɔ nvle uflɛ nun’n ko ju mɔ á kále aniaan mun’n, wɔ awlɛn kpɛ ɔ klun. Nanwlɛ, i sɔ blɛ liɛ mɔ e sili i’n ɔ leman wunsu.” Like m’ɔ man mmlusuɛ ekun’n yɛle École de formation ministérielle. Suklu sɔ’n uka aniaan nga be nin a jaman bla’n, naan Ɲanmiɛn ninnge’m be nun b’a di junman kpa. Aniaan kun m’ɔ ɲannin suklu sɔ’n i nun diplɔmu’n, ɔ seli kɛ: “Like nga nanndoliɛ suklu sɔ’n kleli min ti’n, nanwlɛ, n ɲanman ndɛ kun sa mɔ n kwla kan n fa la amun ase ɔ. ?Anuannzɛ mennin ekun nun yɛ be kwla mian be ɲin be kle sran like kɛ ngalɛ’n sa ɔ?”

21. ?Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ nun’n, ngue yɛ Klistfuɛ’m be kwlaa be mian be ɲin be yo ɔ?

²¹ Nanwlɛ, e le junman dilɛ’n i wun atin dan. Sanngɛ e nun sunman e kwlá kɔman Betɛli lɔ, annzɛ nvle uflɛ nun junman dilɛ. Zezi bɔbɔ si kɛ sa fanunfanun ti’n, sɛ Klistfuɛ’m be ti awie’n, nn bé “wlɔ́” fanunfanun (Matie 13:23). Ɔ maan, like nga e mɔ e ti Klistfuɛ’n ɔ fata kɛ e yo’n, yɛle kɛ sɛ lika’n ti sɛ ti sɛ e su o, maan e mian e ɲin e di Zoova i junman’n i kpa. Kɛ e yo sɔ’n, e manman Zoova. Kpɔkun e kwla lafi su kɛ i sɔ’n jɔ i klun kpa. Amun e fa e niaan bla Ethel mɔ oke’n ti ɔ kwlá fiteman’n i su ndɛ’n e nian. Aniaan bla’n bo jasin fɛ’n kle awlo nga be mɛntɛn i liɛ’n i nunfuɛ mun titi, kpɔkun ɔ flɛ sran mun telefɔnu nun ɔ bo jasin fɛ’n kle be. Kannzɛ bɔbɔ ɔ kwlá diman junman’n i dan’n, sanngɛ ɔ fɛ i wla’n kwlaa gua junman ng’ɔ di’n su.—Matie 22:37.

22. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla manman Zoova ekun ɔn? (b) ?Blɛ klanman mennin yɛ e su minndɛ i ɔ?

²² Sanngɛ maan ɔ kpɛn e klun titi kɛ, nán jasin fɛ’n bolɛ’n i ngunmin yɛ e kwla fa manman Zoova ɔ. Sɛ e nzuɛn’n ti kpa naan e wlawla e wun kpa e junman diwlɛ lɔ’n, ɔ nin suklu lɔ’n, ɔ nin awlo lɔ’n, Zoova klun jɔ́ (Nyanndra Mun 27:11). Nyanndra Mun 28:20 bo e kasiɛ kɛ: ‘Sran nga m’ɔ nian sa ng’ɔ ti i su’n su yo’n, saan muae cɛ yɛ ɔ́ ɲɛ́n i ɔ.’ I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e ‘di fie dan’ Ɲanmiɛn junman’n nun. I liɛ’n é ɲán su mmlusuɛ kpanngban (2 Korɛntfuɛ Mun 9:6). Yɛle kɛ, kɛ ‘ninnge nga be lo wunmiɛn’n be kwlaa’ bé wá mánmán Zoova’n, é trán blɛ klanman sɔ’n nun wie!—Jue Mun 150:6.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Wafa sɛ yɛ Zoova i nvle nunfuɛ’m be su i “wia nun nin kɔnguɛ” ɔ?

• ?Afɛ mennin yɛ Gadi osu nunfuɛ’m be wunnin i ɔ? ?Yɛ ngue yɛ i sɔ’n kle andɛ Klistfuɛ mun ɔn?

• ?Wafa sɛ yɛ jasin fɛ’n bolɛ’n ɔ sasa e Satan lika ɔ?

• ?Ngue wun “atin dan” yɛ sran wie’m be le i ɔ? ?Yɛ mmlusuɛ mennin yɛ be ɲɛn i atin sɔ’n nun ɔn?