?Wan mun yɛ bé cɛ́n be ɔ?

‘Nán maan ndɛ sɔ’n bo amun nuan, afin cɛn wie lele be kwlaa nga be o ndia nun’n, bé tí i nɛn, yɛ bé fín ndia’n nun fíte.’—ZAN 5:28, 29.

1. ?Ndɛ mennin yɛ ɔ fin susrɛ mɔ sin taaman o nun’n, i nun mɔ Moizi tili ɔ? ?Wan yɛ i sin’n, ɔ flannin ndɛ sɔ’n nun ɔn?

SA KUN juli i afuɛ 3.500 tra su yɛ. Sa sɔ’n nanwlɛ, be nin a wunmɛn i sɔ le. Yɛle kɛ Moizi kɛnkɛn i sia Zetro m’ɔ ti kɛ i nannan sa’n i nnɛn mun. Cɛn kun m’ɔ nin nnɛn’n be o oka nga be flɛ i Orɛbu’n i wun lɛ’n, Zoova i anzi’n yili i wun nglo kleli i kɛ sin taaman sa, susrɛ kun i afiɛn. Lɔ Tulɛ’n fluwa’n waan: ‘Moizi nían susrɛ’n niɔn, sin taaman o nun, sanngɛ susrɛ sɔ’n yraman bɔ kaan sa.’ Kpɔkun sran nɛn kun o susrɛ’n nun lɔ w’a flɛ i, i waan: ‘N ti ɔ si i Ɲanmiɛn, n ti Abraamu nin Izaaki, nin Zakɔbu be Ɲanmiɛn.’ (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:1-6) I sin’n, afuɛ ya kpɔlɛ klikli nun E.B.N. Ɲanmiɛn i wa Zezi bɔbɔ kannin ndɛ kunngba sɔ’n flannin nun.

2, 3. (a) ?Suyralɛ mennin yɛ ɔ minndɛ Abraamu nin Izaaki, ɔ nin Zɔbu ɔ? (b) ?Kosan mennin mun yɛ e usa e wun ɔn?

² Sadisefuɛ mɔ be lafiman su kɛ sran nga be wuli’n bé cɛ́n’n, be nun wie’m be nin Zezi be sili akplowa. Zezi seli be kɛ: ‘Kɛ Moizi jin susrɛ’n i wun lɛ m’ɔ flɛli e Min Ɲanmiɛn’n kɛ: “Abraamu Ɲanmiɛn, Izaaki Ɲanmiɛn, Zakɔbu Ɲanmiɛn’n,” i bɔbɔ kan kleli e kɛ sran’m bé cɛ́n. Afin Ɲanmiɛn timan be nga be wuli’m be Ɲanmiɛn, sanngɛ ɔ ti be nga be o lɛ’m be liɛ yɛle kɛ Ɲanmiɛn ɲrun sran fi wuman.’ (Lik 20:27, 37, 38) Ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n, ɔ kle weiin kɛ kannzɛ bɔbɔ Abraamu nin Izaaki, yɛ Zakɔbu be wuli w’a cɛ kpa’n, sanngɛ Ɲanmiɛn bu be kɛ b’a wuman, i wla te kpɛn be su. Kɛ Zɔbu sa’n, kɛ be wuli’n be ti kɛ “junman difuɛ” m’ɔ minndɛ’n sa. (Zɔb 14:14) Yɛ mɛn klanman nun’n, Ɲanmiɛn wá cɛ́n be.

³ ?Yɛ sran kpanngban kpa wie mun ekun mɔ kɛ mɛn’n boli i bo lele m’ɔ́ fá jú andɛ’n, be wuli’n be li? ?Be kusu bé cɛ́n wie? Ka naan y’a wun kosan sɔ’m be su tɛlɛ trele kun sa’n, lika nga be nga be wuli’n be o’n i su ndɛ nga Biblu’n kan’n, amun e fa naan e nian.

?Nin yɛ be nga be wuli’n be o ɔ?

4. (a) ?Nin yɛ be nga be wu’n be kɔ ɔ? (b) ?Ngue yɛle Sheol’n?

⁴ Biblu’n waan sran nga be wuli’n ‘be wunman sa fi wlɛ.’ Kɛ sran wu’n, ɔ nunman sin wie mɔ i nun lɔ’n be wun ɲrɛnnɛn tititi ɔ, yɛ kusu’n, ɔ nunman lika kun mɔ lɔ’n be kplo sran’n i wun fiɛn naan i sin’n w’a ɔ ɲanmiɛn su ɔ. Sanngɛ, sran m’ɔ wuli’n ɔ sɛ i sin kaci fa. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n se be nga be ɲin te o su’n be kɛ: ‘Like kwlaa nga á yó’n, fa ɔ wunmiɛn’n gua su yo. Afin kɛ á wá wú á kɔ́ blɔlɔ [Sheol, NW] lɔ lɛ’n, i junman dilɛ o, i sa nun yiyilɛ o, i sa silɛ o, i ngwlɛlɛ o, be wie fi nunman lɔ kun.’ (Akunndanfuɛ’n 9:4, 10; Bo Bolɛ 3:19) “Sheol,” ɔ ti Ebre aniɛn’n nun ndɛ mma. Ndɛ mma sɔ mɔ sran’m be simɛn i finwlɛ kpa’n, Nyanmiɛn Ndɛ’n nun be kacili i kɛ ‘blɔlɔ.’ Ɲanmiɛn sulɛ wafa sunman be waan be nga be o Sheol’n be le nguan ekun. Sanngɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle weiin kɛ be nga be o Sheol’n be wuli naan be wunman sa fi wlɛ. Sheol ti lika nga sran mɔ be su lafi wie’n nun’n be nun sunman be o’n, i nzɔliɛ.

5, 6. ?Kɛ Zakɔbu wuli’n, nin yɛ ɔ ɔli ɔ? ?Yɛ wan yɛ ɔ toli be lɔ ɔ?

⁵ Biblu’n i lika klikli ng’ɔ kan “Sheol” ndɛ’n, yɛle Bo Bolɛ 37:35. Kɛ nannan Zakɔbu wunnin nzɔliɛ ng’ɔ kle kɛ Zozɛfu m’ɔ ti i awlɛn su ba’n ɔ wuli’n mɔ be kpatali i lele ngbɛn’n, ɔ seli kɛ: ‘Ń sún lele saan ń tó i Sheol lɔ!’ Kɛ mɔ Zakɔbu buli i kɛ i wa’n wuli sakpa’n ti’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ wú naan ɔ́ kɔ́ Sheol lɔ wie. I sin’n, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ awe’n kpɛnnin’n, Zakɔbu i wa kpɛnngbɛn ngwlan be kunndɛli kɛ be nin Bɛnzamɛn m’ɔ ti Zakɔbu i wa kasiɛn’n bé kɔ́ Ezipti bé kó kúnndɛ aliɛ. Sanngɛ Zakɔbu w’a kplinman su, ɔ seli kɛ: ‘Cɛcɛ kun, nán min wa liɛ’n yɛ ɔ nin amun kɔ́ ɔ. I niaan’n wuli, i kunngba yɛ ɔ ka min sa nun ɔn. Kɛ án kɔ́ lɛ naan like wie ko yo i atin nun’n, oke nga m’an yo i yɛ’n, saan klunngbɔ’n kún min.’ (Bo Bolɛ 42:36, 38) Ndɛ mma nɲɔn yɛ’n mɔ be kan Sheol ndɛ’n, be nin wie’n be kɔ likawlɛ, be kanman kɛ nguan o lɔ.

⁶ Bo Bolɛ fluwa’n kle kɛ Zozɛfu yoli Ezipti mɛn’n nun lɔ aliɛ’n i sunianfuɛ. I sɔ’n ti’n, Zakɔbu tuli ajalɛ ɔli lɔ ko toli Zozɛfu. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ trannin mɛn sɔ’n nun ɔ yoli oke, ɔ cɛli kpa naan w’a wu. Kɛ ɔ́ wú’n, ɔ le afuɛ 147. Kɛ ɔ́ wú’n, ndɛ ng’ɔ kannin’n, i mma’m be niannin su. Yɛle kɛ, be fɛli i saka’n be ɔli Kanaan mɛn’n nun lɔ naan b’a sie i be yɔbuɛ buɛ’n nun Mamre wun lɛ. (Bo Bolɛ 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Lika sɔ mɔ be sieli Zakɔbu’n, lɛ yɛ be dun mmua sieli i si Izaaki, ɔ nin i nannan Abraamu ɔ.

‘Ɔ wu toli i nannan’m be lɔ’

7, 8. (a) ?Kɛ Abraamu wuli’n, nin yɛ ɔ ɔli ɔ? Amun yiyi nun. (b) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ sran wie ekun mɔ be wuli’n be o Sheol ɔ?

⁷ Ka naan y’a ju Zakɔbu su’n, kɛ Zoova flán aenguɛ ng’ɔ nin Abraamu be trali’n nun m’ɔ́ tɛ́ i nda kɛ i osu’n wá trɛ́’n, ɔ kannin sa ng’ɔ́ wá yó Abraamu’n i ndɛ kleli i wie. Zoova seli Abraamu kɛ: ‘Ɔ kusu ɔ liɛ’n, á wá dí alaje, ɔ ti’n bó je fitafita. Á wú wɛtɛɛ, bé síe wɔ.’ (Bo Bolɛ 15:15) Ndɛ sɔ’n kpɛnnin su sakpa. Bo Bolɛ 25:8 waan: ‘Abraamu yoli oke, ɔ cɛli kpa. Ɔ dili ye lele guɛli i ti nin i bo. Yɛ ɔ wu toli i nannan’m be lɔ ɔ.’ ?Wan mun yɛle i nannan sɔ m’ɔ toli be lɔ’n? Kɛ Bo Bolɛ 11:10-26 bó Abraamu i nannan’m be dunman’n, ɔ bo i bo Sɛmu i wa Nowe su. Abraamu i nannan sɔ mɔ kɛ be wuli’n be ɔli Sheol, kɛ i kusu wuli’n, ɔ toli be lɔ.

⁸ Biblu’n i lika nga be klɛli i Ebre aniɛn nun’n, ndɛ nga be se kɛ ‘ɔ wu toli i nannan’m be lɔ’n,’ ɔ o nun kpanngban kpa. Ɔ maan e kwla se kɛ, kɛ Abraamu i wa Ismaɛli, ɔ nin Moizi i niaan Aarɔn be wuli’n, be ɔli Sheol, yɛ be su minndɛ kɛ Ɲanmiɛn cɛn be. (Bo Bolɛ 25:17; Kalɛ 20:23-29) Kannzɛ bɔbɔ sran fi siman lika nga be sieli Moizi’n, sanngɛ ɔ ɔli Sheol. (Kalɛ 27:13; Mmla’n 34:5, 6) I sɔ kunngba’n, Zozie m’ɔ yoli Izraɛlifuɛ’m be ɲrun dunfuɛ Moizi osu’n, ɔ nin i blɛ sufuɛ’m be kwlaa be ɔli Sheol wie.—Jɔlɛ Difuɛ Mun 2:8-10.

9. (a) ?Wafa sɛ yɛ Biblu’n kle kɛ Ebre nun ndɛ mma “Sheol,” ɔ nin Glɛki nun ndɛ mma “Hades” be ti like kunngba’n niɔn? (b) ?Ngue yɛ ɔ kwla kpɛn su be nga be o Sheol annzɛ Hades nun’n, be lika ɔ?

⁹ Kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n, Davidi yoli Izraɛli akpasua 12 i su famiɛn. ‘Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Davidi wa wuli.’ (1 Famiɛn Mun 2:10) ?I kusu ɔli Sheol lɔ wie? Ɛɛn, ɔ yoli sɔ. Afin afuɛ 33 nun E.B.N. Pantekɔti nun’n, kɛ akoto Piɛli bó Jue Mun 16:10 su fa kán Davidi i wie’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: ‘A su yaciman min Sheol lɔ.’ Kɛ Piɛli wieli i kan kɛ Davidi i ndia’n te o lɛ lele andɛ’n, ɔ fali ndɛ sɔ’n kannin Zezi i ndɛ. Kpɔkun ɔ kleli kɛ, kɛ Davidi kán ndɛ’n, ‘ɔ boli Klist i cɛnlɛ ndɛ’n su kɛ Ɲanmiɛn a yacimɛn i Hades lɔ, yɛ ɔ maan i fuɛn’n w’a kplɔman. Zezi sɔ’n yɛ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n niɔn, ɔ yoli e kwlaa e ɲrun.’ (Sa Nga Be Yoli’n 2:29-32) Amun nian, Glɛki nun ndɛ mma “Hades” m’ɔ nin Ebre nun ndɛ mma “Sheol” be kacilɛ’n ti kun’n, yɛ Piɛli fa kannin ndɛ ɔ. Ɔ maan, be nga be o Hades nun’n, be kunngba’n be o Sheol nun. Be wuli, yɛ be su minndɛ blɛ mɔ bé cɛ́n be’n.

?Sran tɛ’m be o Sheol nun wie?

10, 11. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ sa tɛ yofuɛ wie mun mɔ be wuli’n be o Sheol, annzɛ Hades nun ɔn?

¹⁰ Kɛ Moizi ko fali Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ lele mɔ be juli aawlɛ flɛnnɛn nun’n, sran wie’m be yoli ɲin kekle i su. Moizi seli nvlefuɛ’m be kɛ be jao Kɔre nin Datan nin Abiramu mɔ be ti be kpɛnngbɛn’n be nun naan nán be fa be wun mantan be. Afin be su wa wu tɛtɛ kpa. Moizi seli kɛ: ‘Sɛ sran nga be o yɛ’n be wu kɛ sran’m be kwlaa be fa wu’n sa’n, nn nán Anannganman yɛ ɔ sunmannin min ɔn. Sanngɛ sɛ Anannganman yo sa kekle kun naan asiɛ’n kpaci naan ɔ mɛn be nin be osufuɛ mun’n mɔnnɛnmɔnnɛn sa’n naan be kɔ Sheol, amún wá sí kɛ sran sɔ’m be yoli Anannganman i finfin.’ (Kalɛ 16:29, 30) Ɔ maan, sɛ bɔbɔ asiɛ’n m’ɔ kpacili’n yɛ ɔ mɛnnin Kɔre nin i minniɛn mun o, annzɛ sin m’ɔ yrali Levifuɛ ya nɲɔn sran ablenun mɔ be jrannin be sin’n nin o, ɲin keklefuɛ sɔ’m be kwlaa be ɔli Sheol, annzɛ Hades.—Kalɛ 26:10.

¹¹ Simɛi m’ɔ boli Famiɛn Davidi i sannzan tɛ kpa’n, ɔ fata kɛ Salomɔn m’ɔ́ wá dí Davidi i aja’n i sa kɛn i. Davidi seli i kɛ: ‘I sɔ’n ti, ngwlɛlɛfuɛ yɛle wɔ, nán yaci i lɛ kɛ sran mɔ w’a yoman sa tɛ sa. A si sa ng’ɔ fata kɛ a fa yo i’n. Nán yaci i nun maan ɔ wu i kpɛnngbɛn wie [annzɛ ɔ wɔ Sheol, NW]. Kun i maan ɔ la kondo i mmoja’n nun.’ Salomɔn maan Bɛnaza yoli ndɛ sɔ’n i su sa’n. (1 Famiɛn Mun 2:8, 9, 44-46) Sran kun ekun mɔ Bɛnaza kunnin i’n yɛle Zoabu m’ɔ yoli Izraɛli sonja’m be su kpɛn’n. W’a yoman kpɛnngbɛn naan w’a “wu [annzɛ w’a ɔ Sheol] wɛtɛ su.” (1 Famiɛn Mun 2:5, 6, 28-34) Davidi i jue mɔ Ɲanmiɛn maan ɔ toli’n, sa nɲɔn sɔ’n be yi i nanwlɛ m’ɔ ti’n i nglo. I waan: ‘Maan sa tɛ yofuɛ’m be wu wɔ Sheol, afin be wla fi Ɲanmiɛn.’—Jue Mun 9:18.

12. ?Wan yɛle Asitɔfɛli? ?Yɛ kɛ ɔ wuli’n, nin yɛ ɔ ɔli ɔ?

¹² Asitɔfɛli ti Davidi i afɔtuɛ manfuɛ. Afɔtuɛ ng’ɔ man be’n be ti kɛ Zoova bɔbɔ yɛ ɔ man be sa. (2 Samiɛl 16:23) Sanngɛ sran sɔ mɔ be lafi i su’n, ɔ wa yoli sran m’ɔ fɛ i janvuɛ mun man’n. Kpɔkun ɔ jrannin Absalɔmu m’ɔ jasoli i si Davidi wun’n i sin. Atrɛkpa’n, i ayeliɛ sɔ’n yɛ Davidi fa kɛnnin i ndɛ’n niɔn. I waan: ‘Sɛ sran ng’ɔ kpɛ min nzowa’n ɔ ti min kpɔfuɛ titi’n, nn ɔ yoman min ya sɔ. Sɛ sran ng’ɔ jaso min wun’n i ɲin ci min titi’n, nn n sasali min wun i lika.’ Davidi kan gua su ekun kɛ: ‘Maan wie’n fu min kpɔfuɛ’m be nun o! Nán be wu naan b’a ɔ Sheol! Afin be ti tɛ ngboko, klunwi’n yɛ be yo be sin ɔn!’ (Jue Mun 55:12-16) Kɛ Asitɔfɛli nin i janvuɛ mun be wuli’n, be ɔli Sheol.

?Wan mun yɛ be o Zeɛni nun ɔn?

13. ?Ngue ti yɛ be se Zida kɛ ‘be sieli i liɛ’n kɛ ɔ mlin’ ɔn?

¹³ Sa nga be fa yoli Davidi’n, i kunngba’n yɛ be fa yoli Zezi m’ɔ ti Davidi Danfuɛ’n niɔn. Yɛle kɛ Zida Iskariɔti m’ɔ yoli Klist i akoto 12 be nun kun’n, ɔ yoli kɛ Asitɔfɛli sa. Sanngɛ Zida i ayeliɛ’n yoli tɛ dan trali Asitɔfɛli liɛ’n. Afin Ɲanmiɛn i Wa kunngba cɛ’n yɛ Zida yoli i tɛ ɔ. Kɛ Ɲanmiɛn i Wa’n wieli i asiɛ’n su wa junman’n i di m’ɔ́ srɛ́ Ɲanmiɛn mán i sɔnnzɔnfuɛ mun’n, ɔ seli kɛ: ‘Kɛ min nin be te o wa’n, ɔ dunman’n m’ɔ o n su’n ti’n, n niannin be su. N kplali be wun, be wie fi a mlinman saan sran nga be sieli i liɛ’n sɔ’n [kɛ ɔ mlin’n, NW] i cɛ, ɔ yoli sɔ naan ɔ ndɛ nga be klɛli’n ɔ kpɛn su.’ (Zan 17:12) Kɛ Zezi kán Zida ndɛ m’ɔ se kɛ ‘be sieli i liɛ’n kɛ ɔ mlin’n,’ i sɔ’n kle kɛ, kɛ Zida wá wú’n, be su lafiman su kɛ ɔ́ cɛ́n. Ɲanmiɛn i wla fí i su. Ɔ maan kɛ ɔ wuli’n, w’a ɔman Sheol. Sanngɛ ɔ ɔli Zeɛni nun. ?Ngue yɛle Zeɛni?

14. ?Ngue i nzɔliɛ yɛle Zeɛni’n?

¹⁴ Zezi buli i blɛ su Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be kpɛnngbɛn’m be fɔ. Afin be yo maan be sɔnnzɔnfuɛ’m be nin ‘Zeɛni nun kɔlɛ fata.’ (Matie 23:15) Blɛ sɔ nun’n, sran’m be kwlaa be si Inɔmu kongo’n mɔ be fa yoli ufuɛn’n. Lɔ yɛ sa tɛ yofuɛ nga be kun be m’ɔ fataman kɛ be sie be’n, be fa be saka’n gua ɔ. Kɛ i klikli nun Zezi bó jasin fɛ’n oka’n su lɔ’n, ɔ kannin Zeɛni ndɛ. (Matie 5:29, 30, NW) I ndɛ tiefuɛ’m be wunnin sunnzun ase ndɛ sɔ’n i wlɛ weiin. Ɔ maan kɛ sran wu mɔ be su cɛnmɛn i’n, Zɛeni’n ti i sɔ’n i nzɔliɛ. ?Zida m’ɔ ti Zezi blɛ sufuɛ’n, i kunngba yɛ kɛ ɔ wuli’n w’a ɔman Sheol, annzɛ Hades nun, mɔ sanngɛ ɔ ɔli sin mɔ yɛle Zeɛni nun ɔn?

15, 16. ?Wan mun yɛ kɛ be wuli’n be ɔli Zeɛni nun ɔn? ?Yɛ ngue ti yɛ lɔ yɛ be ɔli ɔ?

¹⁵ Adam nin Ɛvu mɔ be ti sran klikli’n, be boli be kpa, fɔ’n nunman be nun. Be bɔbɔ be ɲinfu be yoli sa tɛ. B’a faman anannganman nguan atin’n, sanngɛ wie atin’n yɛ be fali ɔ. Be yoli ɲin kekle Ɲanmiɛn su, kpɔkun be kacili Satan i sran. Kɛ be wuli’n, tɛ nga Klist yili fa kpɔli sran’m be ti’n i su mmlusuɛ’n, be kwlá ɲanman wie. Afin be ɔli Zeɛni nun.

¹⁶ Kaɛn m’ɔ ti Adam i wa kpɛnngbɛn’n, ɔ kunnin i niaan Abɛli kpɔkun kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ wlanwlannin sa daan lika’n nun. Akoto Zan kannin Kaɛn ndɛ kɛ ɔ “ti Klunwifuɛ’n i liɛ.” (1 Zan 3:12) Ɔ maan kɛ ɔ wuli’n, e kwla se kɛ, kɛ i si nin i nin be sa’n, ɔ ɔli Zeɛni nun. (Matie 23:33, 35) Sanngɛ Abɛli m’ɔ ti sran kpa’n i liɛ’n, ɔ timan sɔ mlɔnmlɔn! Pɔlu waan: ‘Ɲanmiɛn su mɔ Abɛli lafi’n ti yɛ i like nga ɔ fa suli i’n i kpa trali Kaɛn liɛ’n niɔn. I su m’ɔ lafi’n ti’n, Ɲanmiɛn bɔbɔ seli kɛ ɔ ti sran kpa, afin ɔ sɔli like nga ɔ fa mɛnnin i’n nun.’ Kpɔkun ɔ kan gua su ekun kɛ: ‘Ɔ wuli, sanngɛ Ɲanmiɛn su m’ɔ lafi’n ti’n, ɔ te ijɔ.’ (Ebre Mun 11:4) Ɛɛn, kɛ é sé yɛ’n, Abɛli o Sheol nun, yɛ ɔ su minndɛ blɛ nga be nga be wuli’n bé cɛ́n’n.

Be nga bé cɛ́n “klikli’n,” yɛ be nga bé cɛ́n naan bé ɲán nguan “kpa’n”

17. (a) ?Wan mun yɛ “awieliɛ blɛ” nga nun be kɔ Sheol nun ɔn? (b) ?Be nga be o Sheol, ɔ nin be nga be o Zeɛni nun’n, ngue yɛ ɔ́ kpɛ́n su be lika ɔ?

¹⁷ Be nga be wu ‘mɛn’n i awieliɛ blɛ’ nga nun’n be su ndɛ nga sran sunman be kanngan’n, ɔ bo be nuan. (Daniɛl 8:19) Sa Nglo Yilɛ ndɛ tre 6 kan blɛ sɔ’n nun sran nnan mɔ be ti nnɛn kpanngɔ su’n be ndɛ. Sran ng’ɔ ti nnɛn kasiɛn’n su’n, be flɛ i Wie, yɛ Hades su i su. Ɔ maan sran nga nnɛn kpanngɔ fufuɛ sɔ’n ti be wu’n, be kɔ Hades nun. Yɛ be o lɔ bé mínndɛ kɛ Ɲanmiɛn cɛn be mɛn uflɛ’n nun. (Sa Nglo Yilɛ 6:8) ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, be nga be o Sheol, annzɛ Hades nun’n, ɔ nin be nga be o Zeɛni nun’n, ngue yɛ ɔ́ kpɛ́n su be lika ɔ? Be nga be o Sheol, annzɛ Hades nun’n bé cɛ́n. Sanngɛ be nga be o Zeɛni nun’n, be liɛ’n wieli mlɔnmlɔn, be su cɛnman be.

18. ?Ngue yɛ ɔ minndɛ be nga “bé cɛ́n klikli’n” mun ɔn?

¹⁸ Akoto Zan seli kɛ: ‘Be nga be ko cɛn klikli sɔ’n, be liɛ su ti ye, be ti Ɲanmiɛn liɛ sakpa! Wie i nɲɔn su’n su kwlaman be, bé yó Ɲanmiɛn nin Klist be ɲrun jranfuɛ, be nin Klist yɛ bé dí famiɛn afuɛ akpi’n niɔn.’ Be nga be nin Klist bé dí famiɛn’n, bé “cɛ́n klikli.” ?Yɛ sran nga be ka lɛ’n be li?—Sa Nglo Yilɛ 20:6.

19. ?Wafa sɛ yɛ sran wie’m bé ‘cɛ́n naan bé ɲán nguan kpa’ ɔ?

¹⁹ Ɲanmiɛn i sufuɛ Eli nin Elize be blɛ su’n, sran cɛnlɛ’n ti’n, sran wie’m be ɲannin nguan ekun. Kɛ Pɔlu kán sa sɔ’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: ‘Bla wie’m be sran nga be wuli’n be cɛnnin, be wunnin be ekun. Be kleli wie’m be ɲrɛnnɛn lele be kunnin be, b’a kloman kɛ be de be, afin be klo kɛ bé cɛ́n naan bé ɲán nguan kpa.’ Nanwlɛ, Ɲanmiɛn i sufuɛ nanwlɛfuɛ sɔ’m b’a kunndɛman kɛ be cɛn be naan be di le nɲɔn kun naan b’a wu ekun. Sanngɛ, like nga be wun bliblili be kɛ be minndɛ i’n, yɛle kɛ be cɛn naan be ɲan anannganman nguan! Nanwlɛ, bé ‘cɛ́n naan bé ɲán nguan kpa’ sakpa!—Ebre Mun 11:35.

20. ?Ngue yɛ like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n wá yíyí nun ɔn?

²⁰ Sɛ e su Zoova nanwlɛ nun naan e dun mmua wu ka naan w’a nunnun mɛn tɛ kain nga’n, e kwla lafi su kpa kɛ é ‘cɛ́n naan é ɲán nguan kpa.’ Yɛle kɛ é ɲán anannganman nguan. Zezi seli kɛ: ‘Nán maan ndɛ sɔ’n bo amun nuan, afin cɛn wie lele be kwlaa nga be o ndia nun’n, bé tí i nɛn, yɛ bé fín ndia’n nun fíte.’ (Zan 5:28, 29) Sa nga ti yɛ bé cɛ́n sran nga be wuli mun’n, like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n wá yíyí nun kpa. Wafa nga sran cɛnlɛ ndɛ’n wla e fanngan mɔ e nanti sein titi e fɔnman’n, kpɔkun ɔ uka e maan e klɛn e wun’n, like suanlɛ sɔ’n ɔ́ yíyí nun wie.

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Ngue ti yɛ be kan Zoova ndɛ kɛ ɔ ti ‘be nga be o lɛ’n be’ Ɲanmiɛn ɔn?

• ?Ngue yɛ ɔ́ kpɛ́n su be nga be o Sheol nun’n be lika ɔ?

• ?Ngue yɛ ɔ́ kpɛ́n su be nga be o sin mɔ yɛle Zeɛni nun’n be lika ɔ?

• ?Wafa sɛ yɛ sran wie’m ‘bé cɛ́n naan bé ɲán nguan kpa’ ɔ?