“Be klɛli i kwlaa sɔ’n kɛ bé fá klé e ngwlɛlɛ”

BIBLU’N waan: “Sɛ be waan bé klɛ́ mɛn’n nun ndɛ’m be wun fluwa kpanngban kpa bɔbɔ ɔ, be su wieman be klɛ le.” (Akunndanfuɛ’n 12:12) Fluwa kpanngban nga andɛ be o lɛ’n ti’n, e wun kɛ ndɛ nga Biblu’n kɛn i lɛ’n ti nanwlɛ. ?Ɔ maan, sɛ yɛ sran kun kwla se kɛ fluwa kun ti i cinnjin annzɛ ɔ timɛn i cinnjin ɔn?

Wie liɛ’n, like nga sran’m be yo’n, yɛle kɛ kwlaa naan b’a kanngan fluwa kun nun’n, be kunndɛ kɛ bé sí sran ng’ɔ klɛli’n. I sɔ’n ti’n, wie liɛ’n, be nga be yi fluwa’n, be klɛ sran m’ɔ klɛ fluwa’n i su ndɛ kan. Yɛle kɛ lika nga sran’n tran’n, suklu nin junman ng’ɔ dili’n, ɔ nin fluwa ng’ɔ dun mmua klɛli be’n, be klɛ i kwlaa ngalɛ’n. Nanwlɛ, sran ng’ɔ klɛ fluwa’n, ɔ ti cinnjin kɛ be si i. Afin laa nun’n, bla wie mɔ be klɛli fluwa’n, kɛ ɔ ko yo naan sran’m b’a kanngan be fluwa’m be nun’n, be fali yasua dunman. Be yoli sɔ naan sran’m b’a seman kɛ, bla yɛ ɔ klɛli naan ɔ timan kpa.

Kɛ nga e dun mmua kannin’n sa’n, sran sunman be kannganman Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, i nun. Afin, be bu i kɛ Ɲanmiɛn mɔ be kɛn i ndɛ Biblu’n i bue sɔ nun’n, ɔ ti sran kunfuɛ. Naan ɔ siman aunnvuɛ.a I sɔ’n ti’n, wafa nga Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, ɔ nin nga laa be klɛli i Glɛki nun’n, be kɛn i sran wafa ng’ɔ ti’n i ndɛ. Amun e nian.

?Wan yɛle sran mɔ Biblu’n fin i’n?

Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n waan, Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “N ti Anannganman n kaciman.” (Malasi 3:6) Kɛ Ɲanmiɛn kannin sɔ m’ɔ dili afuɛ 500 trali su’n, Zaki m’ɔ ti Biblu’n i klɛfuɛ’n kun’n, ɔ kannin Ɲanmiɛn i wun ndɛ kunngba’n wie. I waan: “I liɛ’n ɔ kaciman mlɔnmlɔn, yɛ ɔ kpɛmɛn i wun kɛ lolɛ m’ɔ kpɛ i wun’n sa.” (Zak 1:17) Ɔ nin i sɔ ngba’n, sran wie’m be bu akunndan uflɛ. Be waan Ɲanmiɛn mɔ be kɛn i ndɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, nɛ́n i kunngba’n yɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n, kɛn i ndɛ ɔ. ?Sanngɛ ngue ti yɛ be bu i sɔ ɔ?

Ɲanmiɛn kunngba mɔ Biblu’n wunmuan’n kɛn i ndɛ’n, i sran wafa’n ti fanunfanun. Bo Bolɛ’n i fluwa’n se kɛ Ɲanmiɛn ‘i sran yilɛ m’ɔ yili’n, ɔ yoli i nsisɔ.’ Ɔ se ekun kɛ Ɲanmiɛn ‘yili nglo nin asiɛ’n.’ Yɛ i waan Ɲanmiɛn ‘di asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa be jɔlɛ.’ (Bo Bolɛ 6:6; 14:22; 18:25) ?Sran kunngba’n yɛ be kɛn i ndɛ lɛ ɔ? I yo, Ɲanmiɛn kunngba’n niɔn.

Maan e fa sunnzun ase kun. Bian kun ti jɔlɛ difuɛ. Sran’m be si kɛ, kɛ ɔ kan ndɛ’n nn w’a kan. Ɔ diman ndɛ kwlɛ. Sanngɛ i mma’m be liɛ’n, be waan ɔ ti siɛ kpa naan i klun ti ufue. I janvuɛ’m be kusu’n, be waan i ndɛ kanlɛ yoman ya naan ɔ ti aɲinsuɛ yifuɛ kpa. Kɛ e wun i lɛ’n, bian’n i kunngba ti jɔlɛ difuɛ, ɔ ti siɛ, yɛ ɔ ti sran wie’m be janvuɛ. Sran kunngba’n niɔn, sanngɛ i sran wafa’n ti fanunfanun.

I kunngba’n, Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, waan Zoova ti ‘aklunyefuɛ, nin aunnvuɛ sifuɛ, naan ɔ faman ya ndɛndɛ. I aklunye’n ti dan, yɛ sa nga ɔ kan kɛ ɔ́ yó be’n, ɔ́ yó be.’ Sanngɛ, ɔ kle ekun kɛ: “Sran ng’ɔ yo sa tɛ mun, ɔ semɛn kɛ w’a yoman like fi.” (Ezipt Lɔ Tulɛ 34:6, 7) Sanngɛ Zoova kunngba’n niɔn. I dunman’n i bo’n yɛle kɛ: “Ɔ kaci sran wafa ng’ɔ klo kɛ ɔ́ káci’n.” Yɛle kɛ sran wafa ng’ɔ nin i fata kɛ Zoova kaci naan sa ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó’n w’a kpɛn su’n, ɔ yo i sɔfuɛ. I sɔ’n ti yɛ Biblu’n waan ɔ ti aklunyefuɛ kpɛkun i kunngba’n ɔ se kɛ sran ng’ɔ yo sa tɛ’n ɔ yaci cɛmɛn i’n niɔn. (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:13-15, NW) Zezi seli kɛ: ‘E Min Ɲanmiɛn’n i kunngba cɛ yɛ ɔ ti e Min’n niɔn.’—Mark 12:29.

Fluwa uflɛ kacili Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n

Andɛ’n, sɛ fluwa kun o lɛ naan sran’m be wun like uflɛ annzɛ be akunndan kaci’n, kpɛkun b’a yi fluwa sɔ’n i ase. ?Ɔ maan, Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n w’a kaci Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n? Cɛcɛ.

Kɛ Zezi bali asiɛ’n su wa’n, sɛ ɔ kloli kɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n kaci Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n nn ɔ kannin. Ka naan Zezi w’a sɛ i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, e nian ndɛ ng’ɔ kannin m’ɔ o Liki fluwa’n nun’n. I waan: ‘Yɛ ɔ yiyi i bɔbɔ wun ndɛ mɔ be klɛli i Ɲanmiɛn Ndɛ’n i kwlaa nun’n i nun kleli be ɔ. Ɔ boli i bo Moizi nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kwlaa be ndɛ’n nun.’ I sin’n, Zezi fiteli i akoto nin sran wie mun. Kɛ ɔ fiteli be sɔ’n, ɔ seli be kɛ: ‘Ndɛ nga yɛ kɛ min nin amun te o lɛ’n n kan kleli amun’n niɔn, n kɛnnin i kɛ min wun ndɛ nga be klɛli i Moiz mmla nun’n, nin Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n nun’n, ɔ nin Ɲanmiɛn Jue fluwa be nun’n, saan i kwlaa’n kpɛ́n su.’ (Lik 24:27, 44) ?Sɛ ɔ ti kɛ Zezi waan bé wá káci Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n naan be su diman su kun nn w’a boman su?

Kɛ be takali Klistfuɛ asɔnun’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be niannin Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, i nun be ukali be wun. Afin, kɛ ɔ ko yo naan b’a wun Ɲanmiɛn nuan ndɛ wie’m be wlɛ’n, be niannin nun be yili Ɲanmiɛn nuan ndɛ mɔ be nin a kpɛnman su’n be nglo. Asa ekun’n, kɛ ɔ ko yo naan b’a yo yakpa naan b’a su Ɲanmiɛn titi’n, be niannin Moizi mmla’n i nun afɔtuɛ mun nin laa Ɲanmiɛn sufuɛ wie’m be ajalɛ kpa’n, be su. (Sa Nga Be Yoli’n 2:16-21; 1 Korɛntfuɛ Mun 9:9, 10; Ebre Mun 11:1–12:1) Akoto Pɔlu seli kɛ: ‘Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli’n, i bɔbɔ yɛ ɔ fɛ i kwlaa mannin sran mun yɛ be klɛli ɔ.’b (2 Timote 3:16) ?Ngue ti yɛ e se kɛ andɛ e kwla di Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n su ɔ?

Ɔ man e afɔtuɛ e nantilɛ’n su

Andɛ’n, sran’m be nvle nin be aniɛn’n ti’n, be kpɔ be. Amun e fa sran kun i ndɛ e nian. Blɔfuɛ mɛn’n i wia afiliɛ lɔ nvle kun nun’n, Etiopi gbanflɛn kun mɔ le afuɛ 21 seli kɛ: “Sɛ e waan é tú ajalɛ wie’n, e ngunmin e kwlá kɔman. Sɛ e sɔnnin naan e kɔ likawlɛ’n, i liɛ atrɛkpa’n, sran wie’m be su yoman e like yaya. Kɛ nnɔsuɛ dɔ 6 ko sin’n, e kwlá fiteman kun. I li keteke’n yɛ i falɛ’n ti tɛ ɔ. Kɛ sran’m be wun e’n, e wunnɛn kplo’n yɛ be nian ɔn.” ?Wafa sɛ yɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n bu i sɔ’n niɔn?

Laa’n, Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: ‘Sɛ aofuɛ wie ɔ wa tran amun klɔ’n su’n, nán amun di i lufle. Amun trɛ i nun kɛ wie ɔ ɔ ti amun niaan wie sa. Amun klo i kɛ amun fa klo amun bɔbɔ amun wun’n sa. Nán amun wla fi kɛ amun bɔbɔ amun yoli aofuɛ’n wie Ezipt mɛn’n nun lɔ.’ (Saun Yolɛ 19:33, 34) Kɛ nga e fa wun i lɛ’n, Ɲanmiɛn kan kleli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be bu “aofuɛ” mun be sran. Mmla sɔ’n, lele nin andɛ ɔ te o Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, i nun. ?Amun wunman kɛ sɛ sran’m be nanti mmla sɔ’n su’n, be su kpɔman be wiengu kun?

Kannzɛ Biblu’n i bue sɔ’n timan sika ndɛ fluwa’n, sanngɛ i lɛ nun’n, ɔ man e ajalɛ kpa. I wie yɛle ng’ɔ o Nyanndra Mun 22:7 nun’n. I waan: “Sran ng’ɔ fa like sran sa nun’n, ɔ kaci kɛ sran sɔ’n i akua sa.” Ndɛ sɔ’n ti sika nun junman difuɛ kpa’m be liɛ wie. Yɛle kɛ be nun sunman be waan be nga kalɛ yɛ be bo be to like’n, awieliɛ’n wíe be.

Be wun ɲanlɛ kekle nun mɔ andɛ ɔ ti mɛn nunfuɛ’m be ajuin’n, ɔ gua be tɛ. I ndɛ yɛ famiɛn Salomɔn m’ɔ yoli mɛn’n nun aɲanbeunfuɛ kun’n, ɔ kannin ɔn. Ɔ seli kɛ: ‘Sran ng’ɔ klo sika dan’n, i ɲin yiman ng’ɔ le i’n, sran ng’ɔ klo aɲanbeun’n, ɔ ɲɛnmɛn i nun mmlusuɛ’n wie. I sɔ sa’n tra sran i akunndan’n su, yɛ i kwlaa ti afɛ ngbɛn.’ (Akunndanfuɛ’n 5:9) ?Nán afɔtuɛ kpa yɛle sɔ’n?

Ɔ maan e lafi su kɛ cɛn wie lele é ɲán like

Biblu wunmuan’n taka like kunngba su. Like sɔ’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn i Sielɛ mɔ Zezi Klist yɛ ɔ ti su famiɛn’n, i yɛ maan bé wá sí kɛ Ɲanmiɛn kunngba yɛ ɔ le atin sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Sielɛ sɔ’n wá yó maan bé wá bó Ɲanmiɛn i dunman fɛ.—Daniɛl 2:44; Sa Nglo Yilɛ 11:15.

Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun kle kɛ, kɛ Ɲanmiɛn i Sielɛ’n wá síe asiɛ’n, e wun wá jɔ́ e. Yɛ é wá fá e wun mántan Ɲanmiɛn Zoova mɔ i ti yɛ e wun wá jɔ́ e’n. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ. Ɔ kannin kɛ alaje’n wá trán klɔ sran nin nnɛn’m be afiɛn. I waan: ‘Gboklo nin bua mɔ w’a kpɛ cro’n bé trán likawlɛ. Kangale’n nin boli mɔ w’a kpɛ cro’n bé lá likawlɛ, nannin ba’n nin asɔmɔli ba’n, ɔ nin nnɛn nga be tɛ i be sa nun’n bé dí like likawlɛ. Yɛ ba kaan kun yɛ ɔ́ kánkán be ɔ.’ (Ezai 11:6-8) Nanwlɛ, like klanman o e ɲrun lɔ!

?Yɛ ngue ndɛ yɛ Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n kɛn i be nga be aniɛn annzɛ be nvle’n ti’n, be kpɔ be’n i su ɔ? ?Yɛ be nga tukpaciɛ kekle o be su annzɛ sika mɔ be ɲɛnmɛn’n ti’n kekle’n o be su’n nin? Biblu’n i bue sɔ’n dun mmua kannin Zezi i su ndɛ nga. I waan: ‘Afin sɛ ɲrɛnnɛnfuɛ’n kpan flɛ i’n, ɔ́ dé i. Ɔ de yalɛfuɛ m’ɔ leman wie’n. Sran m’ɔ kwlaman nun’n ɔ nin ɲrɛnnɛnfuɛ’n bé yó i annvɔ. Ɔ́ dé be.’ (Jue Mun 72:12, 13) Be nga be fa be wla’n guɛ i sɔ ndɛ’n su’n, be si kɛ cɛn wie lele’n, bé ɲán like.—Ebre Mun 11:6.

Kɛ e wun i sɔ liɛ’n, sɛ akoto Pɔlu kannin ndɛ ng’ɔ o yɛ’n, ɔ boman e nuan. Ɔ seli kɛ: ‘Ndɛ nga be klɛli be laa’n, be klɛli i kwlaa sɔ’n kɛ bé fá kle e ngwlɛlɛ naan Ɲanmiɛn fɛ i ndɛ sɔ’n wla e fanngan, naan e tra e awlɛn e fa e wla’n guɛ i su.’ (Rɔmfuɛ Mun 15:4) Like nga e lafi su kpa’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli’n, i bɔbɔ yɛ ɔ fɛ i kwlaa mannin sran mun yɛ be klɛli ɔ. Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n, ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ sɔ’n nun wie. I nun ndɛ ng’ɔ ti kpa man e andɛ’n, be kanman. I sɔ’n ti’n, maan an mian be ɲin be suan Biblu’n wunmuan nun like naan amún fá amun wun mántan Zoova mɔ i yɛ maan be klɛli Biblu’n.—Jue Mun 119:111, 112.

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]

[Kuku, bue 6]

?E FLƐ I AENGUƐ LAA ANNZƐ BIBLU’N I BUE NGA LAA BE KLƐLI I EBRE NUN’N?

Ndɛ mma ‘Aenguɛ laa’n,’ Biblu’n nga be flɛ i kɛ King James Version i nun yɛ be wun i ɔ. Biblu’n sɔ nun’n, 2 Korɛntfuɛ Mun 3:14 nun yɛ be wun ndɛ mma sɔ’n niɔn. Kɛ be kan “Aenguɛ” ndɛ Biblu’n sɔ nun’n, Glɛki nun be se kɛ di·a·theʹke. Sanngɛ Biblu sunman kɛ New International Version sa nun’n, be kacili di·a·theʹke kɛ “sa nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán sran’n i fluwa’n.” ?Ngue ti ɔ?

Edward Robinson ti be nga be si ndɛ mma’m be bo kpa’n, be nun kun. I waan: “Kɛ mɔ aenguɛ nga Ɲanmiɛn nin Izraɛli be trali’n o fluwa nga Moizi klɛli’n nun’n ti’n, kɛ be se kɛ di·a·theʹke yɛle aenguɛ sɔ’n i fluwa’n annzɛ Moizi mmla’n i fluwa’n.” Ɔ maan, 2 Korɛntfuɛ Mun 3:14 nun’n, Moizi mmla’n yɛ akoto Pɔlu kɛn i ndɛ ɔ. Moizi mmla sɔ’n ti Biblu’n i bue nga be klɛli i lele naan Klistfuɛ’m be blɛ liɛ’n w’a ju’n, i nun bue kun.

?I ti’n, wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ be flɛ Biblu’n nun fluwa klikli 39 niɔn? Zezi Klist nin i sɔnnzɔnfuɛ’m b’a seman le kɛ Biblu’n i bue sɔ’n ti laa like naan be diman su. Be flɛli Biblu’n i bue sɔ’n kɛ “Ɲanmiɛn Ndɛ’n.” (Matie 21:42; Rɔmfuɛ Mun 1:2) I sɔ’n ti’n, Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n, Biblu’n i bue nga sran’m be flɛ i Aenguɛ laa’n, be flɛ i Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n. Afin i bo bolɛ nun’n, Ebre nun yɛ be klɛli ɔ. Nga kusu mɔ be flɛ i kɛ Aenguɛ uflɛ’n, be liɛ’n be flɛ i Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun’n. Afin, be nga Ɲanmiɛn maan be klɛli Biblu’n i bue sɔ’n, Glɛki nun yɛ be klɛli i ɔ.

[Foto mun, bue 4]

Sran kunngba’n kwla yo jɔlɛ difuɛ m’ɔ kacimɛn i nuan, ɔ nin siɛ nin janvuɛ kpa.

[Foto, bue 5]

Zezi i jasin fɛ’n bolɛ’n nun’n, ɔ boli Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Ebre nun’n su.

[Foto mun, bue 7]

?Biblu’n nun mmla benin yɛ ɔ kwla uka sran kun naan w’a fa ajalɛ kpa ɔ?