?Wafa sɛ yɛ asiɛ’n su sran’m be bo’n su yo kun ɔn?

?SƐ be usa amun kɛ “bo kun yolɛ’n” i bo’n yɛle benin, amún tɛ́ su sɛ? Sran wie’m be bu i kɛ, sɛ alɛ nunman lɛ’n, yɛ be flɛ i bo kun yolɛ’n niɔn. Yɛle kɛ sɛ wienun ɔn, nvle nɲɔn annzɛ nvle sunman be ti yia naan be klɛ fluwa kɛ be su diman alɛ kun’n, naan be kwlaa be fa be sa ti nzɔliɛ sie su’n, nn be kwla se kɛ be bo’n ti kun. ?Sanngɛ kɛ ɔ ti sɔ sakpa ɔ? Ɔ si’ɛ mlɔnmlɔn.

Amun bɔbɔ amun nian. Aenguɛ nga nvlenvle’m be trɛli i kɛ be su diman alɛ kun’n, be diman be yalɛ. Sanngɛ be diman be su. ?Yɛ ngue ti ɔ? Yɛle kɛ blɛ sunman nun’n, mɛn siefuɛ’m be aɲrunɲan mɔ be kunndɛ kɛ bé ɲɛ́n i’n, i ndɛ’n ti be cinnjin tra fɔundi ɲanlɛ nin bo kun yolɛ’n. Asa ekun’n srɛ kun nvle wie mun. Afin sɛ nvle uflɛ’m be alɛ ninnge’n tra be liɛ’n, ɔ su yoman kpa manman be.

I sɔ’n ti’n, nán kɛ alɛ nunman nvle nɲɔn be afiɛn’n ti yɛ be kwla se kɛ be bo’n ti kun naan be o fɔundi nun ɔn. Amun bɔbɔ amun nian. ?Sɛ sran nɲɔn be fa tui tinndin be wiengu ɲrun’n, é sé kɛ, kɛ mɔ be nin a toman tui’n ti’n, be afiɛn’n sɛ? Sɛ e bu i sɔ’n, ɔ timan su mlɔnmlɔn. Andɛ kɛ sa ng’ɔ o nvle sunman be afiɛn’n ti sɔ ɔ. Andɛ sran’m be lafiman be wiengu su kun. Ɔ maan be bu i kɛ ɔ́ cɛ́ ɔ́ cɛ́ ngbɛn ɔn, saan alɛ tɔ́. ?Ngue yɛ sran’m be yoli naan i sɔ sa’n w’a tɔman ɔn?

Alɛ ninnge’m be wun srɛ ti’n, sran’m be bo’n kwlá yoman kun

Sran sunman be lafi aenguɛ nga nvlenvle’m be trali’n su. Be flɛ aenguɛ sɔ’n kɛ Traité de non-prolifération nucléaire (TNP). Afuɛ nga be flɛ i 1975 nun yɛ be trali aenguɛ sɔ’n niɔn. Aenguɛ sɔ’n se kɛ, bɔmbu sroesroe nga be kwla kun sran kpanngban kpa’n, nvle nga be nin a yiman wie’n, nán maan be yi i sɔ bɔmbu liɛ mun. Yɛ nvle nga b’a dun mmua b’a yi i sɔ bɔmbu mun’n, nán maan be yi be kun. Like nga ti yɛ nvle’m be trali aenguɛ sɔ’n (TNP), yɛle kɛ be kunndɛ kɛ bé dédé nvlenvle’m be nun alɛ ninnge’m be kwlaa. Kɛ é sé yɛ’n nvlenvle nga b’a fa be wun b’a wlɛ i aenguɛ sɔ nun’n be tra 180.

Nvlenvle sɔ’m be nunfuɛ’m be akunndan nga be bu i lɛ’n timan tɛ. Sanngɛ wie’m be waan like nga ti yɛ be kpɛli TNP i ba’n, yɛle kɛ nvlenvle nga be trɛli i sɔ aenguɛ’n, be kunndɛman kɛ nvle wie’m be ɲan alɛ ninnge sroesroe mun wie. Ɔ maan nvle sunman be bu i kɛ akunndan uflɛ o nvle nga be trali aenguɛ sɔ’n be klun. Nvle wie’m be waan bé yí alɛ ninnge mun naan bé fá sásá be wun. Ɔ maan, kɛ be se be kɛ nán maan be yi alɛ ninnge sɔ mun’n, nanwlɛ, be bu i kɛ ɔ timan su mlɔnmlɔn.

Sanngɛ ng’ɔ ti tɛ kpa ekun’n, yɛle kɛ mmla fi tanninman nvle mun kɛ nán be yi ninnge nga be fa yi bɔmbu sroesroe mun’n. Ɔ maan nvle wie’m be kwla se kɛ bé yí ninnge nga be fa yi bɔmbu sroesroe mun naan bé fá yó ninnge kpakpa mun, kusu nn nvialiɛ nun’n, be su fa yi bɔmbu sroesroe mun. I sɔ’n ti sran’m be klun titi be.

I bɔbɔ nvle nga be le alɛ ninnge sroesroe mun’n, be kwla bu i kɛ like nga TNP waan ɔ́ yó’n timan like kpa. Fluwa sifuɛ dandan’m be waan sɛ sran’m be bu i kɛ nvle nga be le alɛ ninnge kpanngban’n bé wá sáci be alɛ ninnge sɔ mun, annzɛ kusu bé sáci be nun wie mun bɔbɔ’n, nn be su laka be wun. Fluwa kun nun’n, be klɛli kɛ: ‘Sɛ bé wún kɛ nvle kwlafuɛ nga be le alɛ ninnge kpanngban’n be su saci be alɛ ninnge sɔ mun, annzɛ bɔbɔ be su kpɛ be nuan’n su’n, nn nvlenvle sɔ’m be afiɛn’n w’a sɛ kpa, yɛ be lafi be wiengu su kpa. Kusu kɛ é sé yɛ’n, alɛ o nvle sɔ’m be afiɛn. Ɔ maan i sɔ liɛ’n kwlá yoman ye mlɔnmlɔn.’

Sran’m be tu be klun kɛ bé yó naan be bo’n yo kun. Sanngɛ i kwlaa nga be yo’n ti ngbɛn. I sɔ’n boman Biblu’n nun like suanfuɛ’m be nuan. Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ: ‘Sran’n i ajalɛ ng’ɔ tu’n, ɔ finmɛn i.’ (Zeremi 10:23) Asa ekun Biblu’n se kɛ: ‘Atin wie o lɛ’n a wun i ɔ, ɔ waan ɔ ti kpa sanngɛ i agualiɛ’n yɛle wie.’ (Nyanndra Mun 16:25) Kannzɛ klɔ sran’m be siefuɛ’m be mian be ɲin sɛ’n, sanngɛ be kwlá yoman like fi mlɔnmlɔn naan sran’m be bo’n w’a sɛ. Sanngɛ i sɔ’n kleman kɛ ɔ lemɛn i yowlɛ kun.

?Ngue yɛ maan sran’m be bo’n yó kun ɔn?

Biblu’n nun’n, Ɲanmiɛn tali nda kɛ sran’m be bo’n wá yó kun. Sanngɛ i sɔ’n su finman klɔ sran mun. Like Yifuɛ’n m’ɔ kunndɛ kɛ asiɛ wunmuan’n sufuɛ’m be tran fɔundi nun’n, ɔ́ wá yó like nga klɔ sran’m b’a kwlɛmɛn i yo’n. Ndɛ sɔ’n i su falɛ’n yó kekle mán sran wie mun. Sanngɛ i bo bolɛ nun’n, Ɲanmiɛn klun sa’n yɛle kɛ sran’m be bo’n yo kun naan be tran fɔundi nun.a Biblu’n nun ndɛ mma kpanngban be kle kɛ ɔ te o Ɲanmiɛn i klun kɛ ɔ́ yó maan klɔ sran’m be bo’n yo kun. Be nun wie mun yɛ.

• ‘Amun bla be wa nian sa nga Zoova yo’n, amun nian sa sroesroe ng’ɔ yo i asiɛ’n su’n. Kɛ ɔ fɛ i lele m’ɔ́ fá jú mɛn’n i awieliɛ lɔ’n, w’a yo maan alɛ kunlɛ’n w’a wie, w’a bubu ta’m be nun, w’a bubu cua’m be nun, w’a wɔ ɲrɛn’m be nun.’—Jue Mun 46:9, 10.

• ‘Be su yoman sa tɛ Anannganman i oka’n su, be su saciman like fi Anannganman i oka’n su. Kɛ jenvie’n i nzue’n ɔ kata i bo lɔ’n su’n ju’n, i kunngba’n niɔn, asiɛ’n wunmuan’n su sran’m bé sí Zoova lelele.’—Ezai 11:9.

• ‘Ɔ́ núnnún wie’n mlɔnmlɔnmlɔn. Zoova ɔ́ núnnún sran’m be kwlaa be ɲinmuɛn’n. Ɲannzuɛn nga i mɛn’n nunfuɛ’m be wunnin i’n, ɔ́ wíe. Zoova kannin sɔ.’—Ezai 25:8.

• ‘Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ mán e ɲanmiɛn su lɔ nin asiɛ uflɛ, lɔ yɛ be nga be yo sa kpa’n bé trán ɔn. I yɛ e su minndɛ i ɔ.’—2 Piɛr 3:13.

• ‘Ɲanmiɛn núnnún be ɲinmuɛn’n kwlaa, wie’n su tranman lɛ kun. Be su yoman sɛ kun, be su sunman kun, be su wunman ɲrɛnnɛn kun, afin laa ninnge sɔ’m be su tranman lɛ kun.’—Sa Nglo Yilɛ 21:4.

?Ngue ti yɛ e kwla lafi nda sɔ’m be su ɔ? E kwla lafi su afin Zoova m’ɔ ti Like Yifuɛ’n ɔ le tinmin yɛ ɔ kwla yo maan sran’m be bo’n yo kun. (Lik 18:27) Asa ekun’n, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó i sɔ. Sa sɔ mɔ i waan ɔ́ yó’n, Biblu’n flɛ i kɛ ‘sa klanman nga i waan ɔ́ yó mán e’n. Sa sɔ’n yɛle kɛ ɔ́ kán sran’m be kwlaa nin asiɛ’n su like’n kwlaa nin ɲanmiɛn su lɔ liɛ’n kwlaa bó nun, yɛ ɔ́ fá Klist síe be su.’—Efɛzfuɛ Mun 1:8-10.

Kɛ Ɲanmiɛn se kɛ ‘ɔ́ mán e asiɛ uflɛ,’ naan i su yɛ ‘be nga be yo sa kpa’n bé trán’n,’ nán ndɛ ngbɛn ɔn. (2 Piɛr 3:13) Nda sɔ mɔ Zoova tali’n, i su ndɛ nga ɔ kannin yɛ’n: ‘Min ndɛ m’ɔ fin min nuan fite’n, sɛ ɔ ti sran’n, nn ń sé kɛ ɔ sɛmɛn i sin min wun wa sa ngbɛn, saan ɔ́ yó min klun sa, saan ɔ́ yó nga mɔ i ti yɛ n sunmɛnnin i’n.’—Ezai 55:11.

Ɲanmiɛn Ndɛ’n maan sran’m be bo’n yo kun

Kɛ nga e fa wunnin i ndɛ akpasua ng’ɔ sinnin lɔ nun’n sa’n, kɛ ɔ yo naan Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be yo maan sran’m be bo’n yo kun’n, blɛ sunman nun’n, be yoli maan sran’m be bubuli be wun nun. Ɔ fata kɛ e bu i sɔ’n su akunndan kpa. ?Afin sɛ Like Yifuɛ kun o lɛ sakpa’n, ɔ nin i fataman kɛ be nga be su i’n, be kwlaa be bo’n yo kun naan be tran fɔundi nun? Ɔ ti su.

Kɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be yo maan sran’m be bubu be wun nun’n, nán Zoova i nzuɛn’n yɛ be sɔnnzɔn i ɔ. Asa ekun’n, nán Ɲanmiɛn Ndɛ’n yɛ ɔ kle i sɔ atin’n niɔn. Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be kanman ninnge nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó be’n be ndɛ. Be waan klɔ sran mun yɛ bé yó maan sran’m be bo’n yó kun ɔn. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn i klun jɔman be wun. Zezi blɛ su’n, ɔ flɛli be nga be ti Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be nun kpɛnngbɛn mun’n kɛ “dunman klofuɛ mun.” Yɛ ɔ seli be kɛ: ‘Amun wun ndɛ mɔ Ezai kannin’n ti nanwlɛ. Ɔ seli kɛ: “Sran nga’m be kɛn i be nuan bui su kɛ be bu n sran, sanngɛ be awlɛn nunman min su. Be manman min ngbɛn, yɛ be kle like nga sran’m be kan’n kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn mmla.”’—Matie 15:7-9.

Sanngɛ Ɲanmiɛn i sulɛ wafa ng’ɔ ti kpafuɛ’n, ɔ yo maan sran’m be bo’n yo kun. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai seli kɛ: ‘Cɛn wie lele’n, oka nga Zoova i sua’n kplan su’n, ɔ́ wá táka oka’m be su, yɛ ɔ́ yó fleiin trá kpɔlɛ mun. Nvlenvle’m be kwlaa bé tú sa kpu bé kɔ́ lɔ. Ɔ́ wá yó nvlenvle’m be jɔlɛ difuɛ, yɛ ɔ́ yó sran kpanngban be afiɛn siesiefuɛ. Bé wá fá be tokofi mun bé bó tokpo, yɛ bé fá be cua mun bé yó wlɔsɔ. Nvle kun su faman alɛ wlɛmɛn i nvle uflɛ sin kun. Be su suanman alɛ dilɛ’n kun.’—Ezai 2:2, 4.

Andɛ Zoova i Lalofuɛ nga be o nvle 230 tra su nun’n, be nian bo kun yolɛ’n i su ajalɛ nga Zoova klekleli’n, i su be nanti. ?Ngue su yɛ be bo kun yolɛ sɔ’n taka ɔ? Akoto Pɔlu klɛli ndɛ nga: ‘Sa ng’ɔ ti cinnjin trɛ i ngba mɔ maan i kwlaa sɔ’n kwla yo ye’n yɛle kɛ an klo amun wiengu.’ (Kolɔsfuɛ Mun 3:14) Glɛki aniɛn nun ndɛ mma nga Pɔlu klɛli mɔ be kacili i kɛ ‘mɔ maan i kwlaa sɔ’n kwla yo ye’n,’ be kwla fa kan sran i wunnɛn nun ndin’m be ndɛ. E kplo nun ndin’m be ti kɛ ɲanman sa, yɛ be sɔ kpa. Be di junman dan kpa. Be yɛ be yo maan e wunnɛn nun ninnge’m be tran be osu nun ɔn. Asa ekun’n, be yo maan e owie’m be mantanmantan su.

Kɛ e wiengu klolɛ’n kusu ti sɔ ɔ. Be wiengu klolɛ’n yo maan sran’m be kunkunman be wun. Sanngɛ nán like nga be wiengu klolɛ’n yo’n i ngba yɛle ngalɛ’n. Kɛ e sɔnnzɔn be wiengu klolɛ nga Klist yili i nglo’n, e nin sran nga be kan aniɛn uflɛ’n annzɛ be nin e finman nvle kun bɔbɔ’n e tran anuannzɛ nun. Yɛle kɛ ɔ uka e maan Zezi i ndɛ kun m’ɔ kannin mɔ sran’m be si i kpa’n, e nian su nanti. Zezi Klist i ndɛ sɔ’n o Matie 7:12 nun. Ɔ seli kɛ: “Like kwlaa nga an klo kɛ sran yo man amun’n, an yo i kunngba sɔ’n man be.” Ndɛ sɔ’n i su falɛ’n ukali sran sunman naan b’a bu sran kwlaa i sran.

“An klo amun wiengu”

Zoova i Lalofuɛ’m be mian be ɲin be yo Klist i sɔnnzɔnfuɛ. Yɛle kɛ ndɛ nga Zezi kannin’n, be nian su nanti. Ɔ seli kɛ: “Sɛ an klo amun wiengu’n, i sɔ’n nun yɛ sran’m be kwlaa bé sí kɛ an ti n sɔnnzɔnfuɛ ɔ.” (Zan 13:35) Be wiengu klolɛ wafa sɔ Zoova i Lalofuɛ’m be yi i nglo. Blɛ nga be wunnin i wlɛ kpa’n, yɛle blɛ nga, wienun ɔn, nvle kun nunfuɛ mɔ be finwlɛ’m be ti fanunfanun’n be afiɛn ko saci’n, annzɛ kusu blɛ nga politikifuɛ’m be afiɛn ko sanngan’n. I wie yɛle Rwanda lɔ liɛ’n. Afuɛ nga be flɛ i 1994 nun’n, Zoova i Lalofuɛ’m be yili be wiengu klolɛ’n i nglo. Zoova i Lalofuɛ nga be ti Utu’n be sasali be niaan nga be ti Tutsi’n mun. I sɔ yolɛ nun’n, be fali be nguan’n sieli i wie nuan.

Nanwlɛ, sɛ e bu i kɛ mɛn nun nvlenvle’m bé wá kló be wiengu lele maan asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa be bo’n yó kun’n, nn e su laka e wun dan kpa. Afin Biblu’n se kɛ, kɛ Ɲanmiɛn i cɛn liɛ ng’ɔ siesieli’n ko ju’n, yɛ i bɔbɔ ɔ́ wá yó i sɔ like liɛ’n niɔn. Sanngɛ bikisa’n, sran’m be kwla fa be wiengu klolɛ’n yo be nzuɛn, yɛ be kwla yo maan be bo’n yo kun.

Afuɛ ng’ɔ sinnin lɛ nun’n, Zoova i Lalofuɛ’m be fali dɔ akpi ngbinngbin be ɔli sran’m be wun, be ko kannin Biblu’n nun ndɛ’n kleli be. Kpɛkun be kleli be like nga ti yɛ blɛ nga e o nun yɛ’n nun’n, Biblu’n nun ndɛ’m be ti kpa man e’n. Andɛ sran kpanngban be bo’n ti kun afin be sili Ɲanmiɛn Ndɛ’n kpa. Laa sran sɔ’m be nun wie’m be kpɔ be wun tɛtɛ kpa. Be nun wie mun yɛle Arabu nin Zuifu mun, yɛ Armenifuɛ mun nin Tirkifuɛ mun, yɛ Alemaɲifuɛ mun nin Risifuɛ mun, nanwlɛ, be diman be yalɛ.

?Wafa nga Biblu’n m’ɔ ti Ɲanmiɛn Ndɛ’n, ɔ uka sran mun naan be bo’n w’a yo kun’n, amun klo kɛ amún sí i su ndɛ wie mun ekun? Sɛ ɔ ti sɔ’n, amun wun Zoova i Lalofuɛ nga be o amun tranwlɛ’n lɔ’n be wun. Annzɛ kusu adrɛsi nga be o fluwa’n i bue 2 su’n, an fa klɛ be fluwa.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

[Ndɛ kwle, bue 4]

Aenguɛ nga nvlenvle’m be trɛli i kɛ be su diman alɛ kun’n, be sɔnnin, sanngɛ be diman be su

[Ndɛ kwle, bue 7]

Biblu’n nun mmla’m be su nantilɛ’n yoli maan like nga klɔ sran’m be awa’m be kwlɛmɛn i yo’n, ɔ yoli ye

[Foto, bue 5]

Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle e bo kun yolɛ kpakpa’n i finwlɛ’n.

[Foto, bue 7]

Zoova i Lalofuɛ nga be ti Utu nin Tutsi’n, be bo’n yo kun be kplan Ɲanmiɛn suwlɛ’n likawlɛ.