NDƐ NG’Ɔ KLƐ FLUWA’N SU’N

Alɛ mɔ maan mɛn’n kacili’n

I afuɛ ya yɛ, gbanflɛn akpinngbin kpanngban kpa be jasoli kɛ bé kó kún be nvle’m be ti alɛ. Be nvle sɔ’m be klolɛ dan’n ti’n kɛ bé kɔ́’n, be wun blibliman be aɔwi. Amlɛnkɛn gbanflɛn kun m’ɔ kunnin alɛ’n wie afuɛ 1914 nun’n, ɔ klɛli i kɛ: “Min wun blibli min kpa afin e ɲrun lɔ’n wá yó kpa dan.”

Sanngɛ i osu w’a cɛman, awunblibliɛ’n wa kacili aklunfian. Sran fi w’a siman kɛ sonja kpanngban sɔ’m bé wá kó wún be ɲrun afuɛ kpanngban kpa Bɛlziki nin Aflansi lɔ. Blɛ sɔ’n nun’n, sran’m be flɛli alɛ sɔ’n kɛ “Alɛ Dan’n.” Sanngɛ andɛ’n, e flɛ i alɛ dan klikli’n.

Alɛ sɔ’n yoli dan sakpa. Afin ɲrɛnnɛn ng’ɔ fa yili i sran’m be su’n, kɛ ɔ fɛ i laa lele m’ɔ́ fá jú i sɔ blɛ’n nun’n, be nin a wunmɛn i wunsu le. Sran wie’m be waan be nga be wuli’n be ju akpinngbin 10, naan be nga be sa annzɛ be ja kpɛli’n be ju akpinngbin 20. Sinnzin mɔ sran’m be dili’n ti yɛ sa sɔ’n juli ɔ. Afin Abloki lɔ nvle siefuɛ’m b’a kwlá siesieman be afiɛn ndɛnnganndɛnngan mun lele ɔ kacili alɛ dan. Atrɛkpa’n, ng’ɔ ti tɛ kpa’n yɛle kɛ “Alɛ Dan” sɔ’n sacili mɛn wunmuan’n. Wafa ng’ɔ kacili mɛn’n, andɛ nin andɛ e te wun i su afɛ’n.

BE FALI AJALƐ TƐ

Ajalɛ tɛtɛ mɔ sran wie’m be fali be’n, i ti yɛ alɛ dan klikli’n tɔli ɔ. Fluwa kun seli kɛ: “Abloki lɔ kpɛnngbɛn’m b’a siman kɛ ajalɛ nga be fɛli 1914 nun kɛ bé kún alɛ’n, i bo gúa tɛ mán mɛn wunmuan’n.”​—The Fall of the Dynasties​—The Collapse of the Old Order 1905-1922.

Kɛ be kunnin nvle nga be flɛ i Otrisi’n i su famiɛn’n i aja difuɛ’n, i osu w’a cɛman Abloki lɔ nvle nga be le kwlalɛ kpa’n be ngba be wa boli alɛ kunlɛ bo. Kusu nn b’a sunnzunman kɛ bé dí alɛ sɔ’n laa. Kɛ be usali Alemaɲi nvle’n i su kpɛn’n i kɛ ngue yɛ ɔ kpɛli alɛ’n i ba’n. Ɔ tɛli su kɛ: “Sran kun li wun i wlɛ.”

Kpɛnngbɛn nga be fali ajalɛ tɛtɛ mɔ maan alɛ’n tɔli’n, b’a siman kɛ ɔ́ wá mían be sa. Sanngɛ w’a cɛman naan sonja mɔ be yɛ be kun alɛ’n, b’a wun i sɔ liɛ’n i wlɛ. Be wa wunnin i wlɛ kɛ be nvle su kpɛn’m b’a kun be kpo, naan be asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a laka be, naan kusu be sonja kpɛnngbɛn’m b’a kpɛ be bo waka. ?Ngue yɛ maan be wunnin i wlɛ ɔ?

Nvle’m be su kpɛn’m be seli kɛ alɛ’n wá bó mɛn uflɛ kun mɔ i nun tranlɛ’n yó fɛ’n i ɲrun atin. Alemaɲi nvle’n i su kpɛn’n seli kɛ: “Junman nga e dili’n, ɔ nin aja nga e si’m be yaci mannin e’n ɔ nin e ɲrun lɔ liɛ ti yɛ e su kpli ɔ.” Amlɛnkɛn’m be mɛn’n i siefuɛ kun m’ɔ suan Wudro Wilsɔnu’n, ɔ kannin ndɛ kun m’ɔ truli kpa ɔ. Ɔ seli kɛ alɛ’n “wá yó maan sran mianmianlɛ’n wíe.” Angle’m be mɛn’n nun lɔ liɛ’n, sran’m be buli i kɛ alɛ sɔ’n “yó maan alɛ su tɔman kun le.” Be kwlaa sɔ’m be lakali be wun.

Asɔnun’m be su kpɛnngbɛn’m be wlali be wun ase be suannin alɛ’n i bo. Fluwa kun waan: “Be m’ɔ fata kɛ be kle Ɲanmiɛn ndɛ’n, be li yɛ be wlawla sran’m be kɛ be ko kun alɛ ɔ. Alɛ sɔ’n yoli maan sran’m be wa kpɔli be wun kpa.” (The Columbia History of the World) Kɛ ɔ yo naan be uka sran mun naan b’a kpɔman be wun’n, be li yɛ be suli be bo ɔ. “Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a yoman asɔnun kpɛnngbɛn’m be nun sunman be cinnjin w’a traman be nvle’n i klolɛ’n. Kɛ mɔ be nun kpanngban b’a kunndɛman kɛ bé fɛ́’n ti’n, be fali be nvle’n i klolɛ’n wlali be Ɲanmiɛn sulɛ’n nun. Ɔ maan be wlawlali sonja mɔ be fin asɔnun fanunfanun nun’n naan be kun be wiengu mun be Defuɛ’n i dunman nun.”—History of Christianity.

Sonja kpɛnngbɛn’m be waan alɛ’n su cɛman naan bé kwlá be kpɔfuɛ mun ndɛndɛ kpa. Sanngɛ w’a yoman sɔ. W’a cɛman lele, alɛ’n wa satali alɛ kunfuɛ’m be kɔmin sa kla. Ɔ wa jrannin be ngba be sa nun. Kɛ nga laa sa’m be su like suanfuɛ kun fa yiyili nun’n sa’n, ɲrɛnnɛn ng’ɔ bo sran wla i tɛ kpafuɛ’n wa tɔli sonja akpinngbin kpanngban be su. Kannzɛ bɔbɔ sran’m be su wu kpanngban’n, sanngɛ sonja kpɛnngbɛn’m b’a seman be sonja’m be kɛ be yaci alɛ’n i kunlɛ. Ɔ maan sɛ sonja’m be plannin lika sunman nun’n, i sɔ’n boman e nuan.

?Wafa sɛ yɛ alɛ dan klikli’n kacili mɛn’n niɔn? Bian kun m’ɔ kunnin alɛ’n sɔ’n wie’n i ndɛ ng’ɔ kannin’n, fluwa kun m’ɔ kan laa sa’m be su ndɛ’n boli su. Ɔ seli kɛ: “Alɛ’n sacili blɛ sɔ’n nunfuɛ’m be akunndan nin be nzuɛn’n.” Alɛ sɔ’n ti’n nvle nga be le kwlalɛ kpa’n be nun wie’m be nunnunnin mlɔnmlɔn. Afuɛ ya nga be sinnin lɛ’n nun’n, wafa nga sran’m be mmoja guali’n, kɛ be boli klɔ sran lele’n ɔ nin a yoman sɔ le. I kwlaa sɔ’n boli i bo alɛ dan sɔ’n su. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n lika sunman nun’n, sran’m be jaso be siefuɛ nin be junman su min’m be wun.

?Ngue ti yɛ alɛ dan’n kacili mɛn’n sɔ ɔ? ?Sanvuɛsa ngbɛn yɛ ɔ ɲannin sran mun ɔn? ?Kosan sɔ’m be su tɛlɛ’n kwla uka e naan y’a wun e ɲrun lɔ sa’m be wlɛ?