AMUN LAFI ƝANMIƐN SU KƐ BE SA | ELI

Ɔ jrannin sran lufle bufuɛ kun i ɲrun kekle

ELI fin Orɛbu Oka’n su lɔ. W’a ju Zurdɛn lika kpɛtɛkplɛɛ’n nun. Ɔ su to i ti nvle’n i nglo lɔ lika’n nun. W’a nanti lele le mɔcuɛ kpanngban. Siɛn mɔ w’a sɛ i sin Izraɛli m’ɔ ti i nvle’n i nun’n, ɔ wun kɛ lika’n w’a kaci. Wawa dan ng’ɔ kpɛnnin’n i osu su nunnun blɛblɛblɛ. Munngun nun nzue’n w’a bo tɔlɛ bo, yɛ fie difuɛ’m be su tu be kacɛ mun. E kwla se kɛ, kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n wunnin kɛ lika’n su yo kpa’n, i wla guali ase. Sanngɛ nán lika’n i kpa yolɛ’n yɛ ɔ ti i cinnjin ɔn. Sran’m be kpa yolɛ liɛ’n yɛ ɔ ti i cinnjin ɔn. Afin Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, be wun kpajaman be kaan sa. Baali i sɔlɛ’n te tru lika’n nun kpokpaa. Ɔ maan junman te o Eli su.a

Kɛ Eli juli klɔ nga be flɛ i Abɛl-Mɛɔla i wun koko lɛ’n, ɔ wunnin kɛ be su di fie dan kun. Sran kun su fa nannin nɲɔnnɲɔn fa blu nin nɲɔn tutu lika. Yɛ sran ng’ɔ su fa be tu lika sɔ mɔ ti flɔlɔ’n i kacɛ’n ɔ o be fa blu nin nɲɔn su’n i sin. Sran sɔ’n yɛ Eli su kunndɛ i ɔ. Be flɛ i Elize. Zoova kpɛli i kɛ ɔ sin Eli i ja nun. Eli buli i kɛ i ngunmin yɛ ɔ te su Ɲanmiɛn ɔn. Ɔ maan i wun blibli i kɛ ɔ nin yasua sɔ’n be yia.—1 Famiɛn Mun 18:22; 19:14-19.

Junman nga Eli di’n ɔ fata kɛ ɔ fɛ i bue man Elize naan cɛn wie lele’n Elize sin i ja nun. ?Sanngɛ Eli sisili i bo naan w’a yo i sɔ liɛ’n? E kwlá seman sɔ. Kusu e kwlá seman kɛ i sɔ akunndan w’a bɛmɛn i klun. Afin, “Eli ti sran kɛ e sa.” (Zak 5:17) I kwlaa yoli o, Biblu’n seli kɛ: “Eli sinnin i wun lɔ, kpɛkun ɔ fɛli i tralɛ dan’n guɛli i su.” (1 Famiɛn Mun 19:19) Atrɛkpa’n bua annzɛ boli kplo yɛ be fa kpali Eli i tralɛ dan’n niɔn. Tralɛ sɔ’n ti nzɔliɛ like. Ɔ kle kɛ Zoova mɛnnin i junman ngunmin kun. I tolɛ m’ɔ́ tó gúɛ i Elize i wa ti’n, ɔ le bo. Ɔ kle kɛ Eli i klunklo su ɔ fali ndɛ nga Zoova kannin’n su. Yɛle kɛ ɔ fali Elize kɛ ɔ sin i ja nun. Eli lafili i Ɲanmiɛn’n su, i ɲin yili i.

Gbanflɛn’n kusu’n, i wun bliblili i kɛ ɔ uka Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ sɔ mɔ w’a yo kpɛnngbɛn’n. Kusu’n, Elize w’a kaman lɛ w’a sinman Eli i ja nun. Ɔ kɛnnin i wun ase ukali Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kpɛnngbɛn sɔ’n lele afuɛ kɔe nsiɛn. I sɔ’n ti’n, be wa flɛli i kɛ sran m’ɔ “gua Eli sa su nzue’n.” (2 Famiɛn Mun 3:11) Eli ɲannin sran kpa kun m’ɔ ukɛli i ɔ. I sɔ’n fɔnvɔli i dan! Be nɲɔn’m be wa trali janvuɛ dan kpa. Be wlali be wiengu fanngan. I sɔ’n ukali be naan b’a kwla jran be nvle’n nun sran lufle bulɛ beblebe’n i ɲrun kekle. I li sran ng’ɔ yoli sɔ kpa’n yɛle famiɛn Akabu mɔ i klunwi yolɛ’n yo dan kɔ i ɲrun titi’n.

?B’a bu sran lufle ɔ ɲrun le? Mɛn tɛ nga nun’n, b’a yo sɔ e nun sunman e ɲrun le. Sɛ a ɲan janvuɛ kpa kun m’ɔ klo Ɲanmiɛn’n, i sɔ’n kwla uka ɔ naan w’a tra ɔ awlɛn. Asa ekun’n, i nun mɔ bé bú sran’m be lufle Eli blɛ su’n wafa ng’ɔ lafili Ɲanmiɛn su’n, ɔ kwla kle ɔ ajalɛ kpa.

‘KƆ NAAN A NIN AKAB BE YIA LƆ’

Eli nin Elize be kplinnin be ɲin be ukali sran mun Ɲanmiɛn sulɛ’n nun. Be fali Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ onga’m be like klelɛ’n i nun ta. Kɔlɛ’n be bubuli be nun akpasuaakpasua naan b’a kwla yo sɔ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Zoova wa mannin Eli i junman kun ekun. Ɔ seli i kɛ: ‘Akab m’ɔ ti Izraɛl famiɛn’n, w’a ɔ Namɔt i fie’n nun lɔ. Kɔ naan a nin i bé yía lɔ.’ (1 Famiɛn Mun 21:18) ?Sanngɛ ngue li yɛ Akabu yoli ɔ?

Famiɛn sɔ’n jasoli Ɲanmiɛn wun. I tɛ liɛ’n tra famiɛn kwlaa nga be dun mmua sieli Izraɛli nvle’n. Ɔ jali Zezabɛli. Ɔ maan Baali i sɔlɛ’n wa truli nvle’n nun. Famiɛn’n bɔbɔ’n sɔli Baali wie. (1 Famiɛn Mun 16:31-33) Baali i sɔlɛ nun’n be bo tekle. Kpɛkun be kun ba kanngan mun fa yi tɛ bɔbɔ. Asa kusu’n, Akabu yoli ɲin kekle kun ekun Zoova su i osu nin a cɛman. Yɛle kɛ Zoova seli i kɛ ɔ kun Sirifuɛ’m be famiɛn klunwifuɛ nga be flɛ i Bɛn-Adad. Sanngɛ Akabu w’a yoman sɔ. Ɔ buli i kɛ sɛ w’a kunmɛn i’n, ɔ́ kwlá ɲán sika i sa nun. (1 Famiɛn Mun, ndɛ tre 20) Siɛn’n, sika klolɛ’n nin aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n ɔ nin nzaje sa mun yɛ Akabu nin Zezabɛli b’a fa cici be ti kpa ɔ.

Akabu le sua kun Samari lɔ. Sua sɔ’n i dan liɛ’n be flɛman. Ɔ le sua dan kun ekun Zizreɛli lɔ. Ɔ nin Samari be afiɛn ti nun kilo 37. Viɲi fie kun mɛntɛn i sua sɔ’n. Bian kun mɔ be flɛ i Nabɔtu’nb i fie ɔ. Yɛ bian’n i lika kan sɔ’n i su yɛ Akabu i ɲin w’a blo ɔ. Akabu flɛli i seli i kɛ ɔ yo fie’n i atɛ i sa nun. Nabɔtu tɛli i su kɛ: “Sɛ m bu akunndan bɔbɔ kɛ n fa min nannan’m be aja’n m man wɔ’n, Anannganman maan nán maan ɔ yo ye.” (1 Famiɛn Mun 21:3) ?Nabɔtu i like yolɛ yo ya? ?Ɔ fɛ i nguan’n trɛtrɛ i sa bɛ’n nun? Sran kpanngban be buli i sɔ. Sanngɛ Zoova i Mmla’n su yɛ ɔ nantili ɔ. Mmla’n waan nán Izraɛlifuɛ’m be yo asiɛ’n m’ɔ ti be osufuɛ’m be aja like’n, i atɛ. (Saun Yolɛ 25:23-28) Nabɔtu liɛ’n, ɔ kwlá buman akunndan tɛ kɛ ɔ́ fɔ́n Ɲanmiɛn Mmla’n. Ɔ si kɛ sran ng’ɔ tanndan Akabu ɲrun’n, Akabu kwla yo i tɛ. Sanngɛ Nabɔtu ti sran yakpafuɛ yɛ ɔ lafi Ɲanmiɛn su.

Akabu liɛ’n, ɔ buman Zoova i Mmla’n i like fi. Kɛ mɔ w’a ɲanman like ng’ɔ kunndɛ’n ti’n, “ɔ fali ya dan kpa, ɔ mlɛnnin i nyrun,” kpɛkun i awlo kɔlɛ nun ɔn. “Ɔ ko lali, ɔ kacili i nyin talɛ lɔ. W’a di-man like.” (1 Famiɛn Mun 21:4) Kɛ Zezabɛli wunnin kɛ i wun’n i ɲrun’n ti mlanwa kɛ bakan wie sa’n, ɔ fali ajalɛ naan i wun’n w’a ɲan like ng’ɔ kunndɛ’n. Ɔ buli awlobo kun mɔ i nunfuɛ’m be ti kpa’n i nunnunlɛ akunndan bɔbɔ wie.

Kɛ a wun ajalɛ nga bla’n fali’n, ɔ leman kɛ ɔ nuan su boman ɔ wun. Afin ɔ yili i klunwi’n i nglo dan. Ɲanmiɛn Mmla nun’n, lalofuɛ nɲɔn be ndɛ’n su yɛ be kwla jran be bu sran kun fɔ ɔ. Famiɛn bla Zezabɛli si sɔ. (Mmla’n 19:15) I sɔ’n ti ɔ klɛli fluwa Akabu dunman nun ko mannin Zizreɛli klɔ’n i su kpɛnngbɛn mun. Ɔ seli be kɛ be kunndɛ sran nɲɔn naan be tɔn Nabɔtu i suɛn kɛ ɔ boli Ɲanmiɛn nin famiɛn’n be sannzan, naan ɔ nin kunlɛ fata. Ajalɛ sɔ m’ɔ fali’n yoli ye. “Finfinfuɛ nnyɔn” be wa tɔnnin Nabɔtu i suɛn. Ɔ maan be finfinnin i yɛbuɛ lele be kunnin i. Sanngɛ w’a kaman ngalɛ su. Be kunnin Nabɔtu i wa mun ekun.c (1 Famiɛn Mun 21:5-14; Saun Yolɛ 24:16; 2 Famiɛn Mun 9:26) Akabu kleli kɛ nɛ́n i yɛ ɔ sie i awlo’n niɔn. Afin i yi’n i like ng’ɔ klo’n, yɛ ɔ yo ɔ. Ɔ maan bla’n kunnin sran mɔ b’a yoman like fi’n.

Zoova yiyili famiɛn’n nin i yi’n be bo kleli Eli. Kɛ Eli tili ndɛ sɔ’n, wafa ng’ɔ yoli i’n bu i akunndan kan nian. Kɛ e wun kɛ klunwifuɛ’m be kwla sran kpa mun’n, i sɔ’n kwla bubu e sa sin. (Jue Mun 73:3-5, 12, 13) Andɛ’n e wun kɛ sran lufle bulɛ’n ti dan. Wie liɛ’n be nga be le kwlalɛ mɔ be se be wun kɛ be ti Ɲanmiɛn i janunfuɛ’n, be li yɛ be yo sa tɛtɛ sɔ mun ɔn. Sanngɛ Eli i su ndɛ nga kwla fɔnvɔ e. I nun’n, Biblu’n kpɛn e wla kɛ like fi fiaman Zoova ɲrun. Ɔ wun sa kwlaa. (Ebre Mun 4:13) ?Yɛ kɛ sran’m be yo klunwi m’ɔ wun be’n, ngue yɛ ɔ yo ɔ?

“NJA B’Ɔ KPƆ MIN, E NIN WƆ Y’A YIA EKUN”

Zoova sunmannin Eli Akabu sin. Ɲanmiɛn kleli i lika trele nga famiɛn’n ɔli’n. Ɔ seli i kɛ: “W’a ɔ Namɔt i fie’n nun lɔ.” (1 Famiɛn Mun 21:18) Kɛ Zezabɛli seli Akabu kɛ viɲi fie’n ti i liɛ siɛn’n, Akabu w’a sisimɛn i bo. Ɔ ɔli fie’n i falɛ naan ɔ́ dí su aklunjuɛ. W’a bumɛn i kaan sa kɛ Zoova ɲin tɛ i. Kɛ ɔ́ wlánwlán fie’n nun blɛblɛblɛ’n, wafa ng’ɔ́ yó naan lika sɔ’n w’a yo klanman kpa naan w’a kwla yiyi i ɲin su lɔ’n, i akunndan yɛ ɔ bu ɔ. Aklunjuɛ’n w’a kun i kpo. Sanngɛ Eli boli nun kpɛ kunngba. Kpɛkun Akabu i ɲrun’n ka lɛ kacili. Ya ng’ɔ fali’n, w’a yoman aɔwi. Ɔ seli kɛ: “Nja b’ɔ kpɔ min, e nin wɔ y’a yia ekun.”—1 Famiɛn Mun 21:20.

Akabu i ndɛ’n kle kɛ ɔ dili sinnzin kpɛ nɲɔn. Ɔ dun mmua seli kɛ: “Nja b’ɔ kpɔ min.” Ndɛ sɔ’n kle kɛ ɔ kpɔ sran m’ɔ ti Ɲanmiɛn Zoova i janvuɛ’n. Kusu nn i yɛ ɔ kwla ukɛ i naan w’a yaci atin tɛ’n i su falɛ ɔ. Kpɛkun ɔ seli ekun kɛ: “E nin wɔ y’a yia ekun.” I lɛ’n nun’n, Akabu kleli kɛ w’a buman Zoova i akunndan kaan sa. Afin Zoova nin i b’a “yia” lalaa. Ɔ wunnin kɛ Akabu i ɲinfu ɔ yo sran’m be tɛ, naan ɔ di Zezabɛli i klunwi’n i su ninnge’m be su aklunjuɛ. Ɲanmiɛn niannin Akabu i awlɛn nun lɔ. Ɔ wunnin kɛ aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n be ti i cinnjin tra sran aunnvuɛ silɛ nin sa nuan su sɛsɛsɛ yolɛ’n.

E kwla fa sinnzin nga Akabu dili’n e tu e wun fɔ nun. Yɛle kɛ maan ɔ tran e klun titi kɛ Ɲanmiɛn Zoova wun sa kwlaa. Kɛ m’ɔ ti Siɛ kpa’n ti’n, sɛ e su fa atin tɛ su’n, ɔ wun i. Kpɛkun ɔ kunndɛ kpa kɛ e jaso atin tɛ sɔ’n su. Kpɛ sunman’n, ɔ fɛ i janvuɛ mun kɛ be uka e. Sran sɔ mɔ be nin i nanti klanman’n, be yo kɛ Eli sa. Be fa Ɲanmiɛn ndɛ’n uka be wiengu mun. Ɔ maan sɛ e bu i kɛ Ɲanmiɛn i janvuɛ’m be ti e kpɔfuɛ’n, nn fɔnlɛ dan yɛ y’a fɔn ɔn.—Jue Mun 141:5.

Eli tɛli Akabu su kɛ: “Ɛɛn!” Eli si sran wafa nga Akabu ti’n. Ɔ si kɛ ɔ ti awiefuɛ, ɔ ti sran kunfuɛ naan ɔ kacili i sin sili Ɲanmiɛn Zoova. Nanwlɛ, sran ng’ɔ timan yakpa’n ɔ kwlá jranman klunwifuɛ sɔ’n i ɲrun! Fɔ nga Ɲanmiɛn buli Akabu’n, Eli ɔli i kan klelɛ. Zoova wunnin sa kwlaa ng’ɔ yoli’n. Ɔ wunnin kɛ Akabu i awlobofuɛ’m be klunwi’n su yo dan, naan nvle nunfuɛ’m be su nian be ayeliɛ’n su. Ɔ maan Eli seli Akabu kɛ Ɲanmiɛn waan ‘ɔ́ yí i mɛn’n nun,’ naan ɔ́ núnnún i osu nunfuɛ’m be ngba. Kpɛkun ɔ́ dí Zezabɛli i jɔlɛ wie.—1 Famiɛn Mun 21:20-26.

Eli w’a bumɛn i kɛ, kɛ sran’m be yo klunwi’n, be fin nun fite sa ngbɛn kɛ sran’m be fa bu i andɛ’n sa. Biblu’n nun ndɛ ngalɛ’n kpɛn e wla kɛ Ɲanmiɛn Zoova wun sa nga sran’m be yo’n. Kpɛkun ɔ kle e ekun kɛ, kɛ blɛ ng’ɔ sieli’n ju’n, ɔ di be jɔlɛ. I Ndɛ’n gua awlɛn su nzue kɛ sa tɛtɛ kwlaa be nunnunlɛ cɛn’n su wa ju. (Jue Mun 37:10, 11) Sanngɛ, a kwla usa ɔ wun kɛ: ‘?Kɛ Ɲanmiɛn di sran’m be jɔlɛ’n ɲrɛnnɛn ngunmin yɛ ɔ kle be ɔ? ?Annzɛ ɔ si be aunnvuɛ wie?’

“NIAN KƐ AKAB W’A KƐN I WUN ASE MIN BO Ɔ”

Kɔlɛ wafa nga Akabu sɔli jɔlɛ nga Ɲanmiɛn dili i nun’n, ɔ boli Eli nuan. Ɲanmiɛn ndɛ’n se kɛ: “Kɛ Akab tili i sɔ ndɛ’n, ɔ titili i wun tralɛ’m be nun. Ɔ wlali bajɛ tralɛ, kpɛkun ɔ kpɛli srɛ nun. Ɔ fa bajɛ’n yɛ ɔ la ɔ. Ɔ nanti sa blɛblɛblɛ.” (1 Famiɛn Mun 21:27) ?Akabu i ayeliɛ’n yoli i nsisɔ?

Ndɛ nga e kwla kan’n yɛle kɛ Akabu fali atin kpa’n su. Ɔ kɛnnin i wun ase. Kɛ e niɛn i sa’n i sɔ yolɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman sran wun tufuɛ sɔ’n. ?Sanngɛ i sɔ’n kle kɛ ɔ kacili i ayeliɛ’n mlɔnmlɔn? Maan e fa like nga Akabu yoli’n e fa sunnzun famiɛn kun m’ɔ wa bɛli i sin’n i liɛ’n. Famiɛn sɔ’n yɛle Manase. Ɔ yoli tɛ trali Akabu. Sanngɛ kɛ Zoova tuli Manase fɔ’n, ɔ kɛnnin i wun ase Ɲanmiɛn bo. Ɔ kpan flɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i. Kpɛkun w’a kaman ngalɛ’n su. Ɔ kacili i ayeliɛ’n. Ɔ bubuli amuɛn sɔwlɛ kwlaa ng’ɔ kplannin be’n. Ɔ kplinnin i ɲin suli Zoova, kpɛkun ɔ wlali i nvle nunfuɛ’m be fanngan kɛ be yo sɔ wie. (2 Be Nyoliɛ 33:1-17) ?E wun kɛ Akabu yoli sɔ wie? Ɔ si’ɛ.

?Kɛ Akabu yili i nglo sran’m be ɲrun kɛ i sa tɛ’n yoli i bɔbɔ ya’n, Zoova sieli i nzɔliɛ? Zoova seli Eli kɛ: “Nian kɛ Akab w’a kɛn i wun ase min bo-ɔ. Kɛ b’ɔ kɛnnin i wun ase min bo’n ti’n, n su faman nyrɛnnɛn n yi-mɛn i awlo’n su i ɲin su. I wa’n i blɛ su yɛ nyrɛnnɛn sɔ’n wá tɔ́ i awlo’n su-ɔ.” (1 Famiɛn Mun 21:29) ?Zoova yacili Akabu i wun sa cɛli i? Cɛcɛ. Sɛ ɔ ti kɛ ɔ kacili i nzuɛn’n, nn Ɲanmiɛn yacili i wun sa cɛli i. (Ezekiɛl 33:14-16) Sanngɛ kɛ mɔ Akabu i sa tɛ’n yoli i nsisɔ kan ti’n, Zoova kusu niannin su ɔ sili i aunnvuɛ kan. Yɛle kɛ nán Akabu i ɲin su yɛ bé núnnún i awlobofuɛ’m be sekeseke ɔ.

Sanngɛ Zoova w’a kaciman jɔlɛ ng’ɔ dili bian sɔ’n. Kɛ ɔ cɛli kan’n, Zoova yiɛli i anzi mun naan be kle wafa nga be kwla laka Akabu naan w’a fɛ i wun w’a yi i alɛ nun naan w’a wu’n. I osu w’a cɛman yɛ sannzan nga Zoova boli Akabu’n ɔ kpɛnnin su ɔ. Kɛ ɔ ɔli alɛ kunlɛ’n, be boli i kannin. Mmoja tuli i lele naan w’a wu, ɔ guaguali i kakaklolo nun. Biblu’n kan gua su kɛ, kɛ be wunnzinnin famiɛn i kakaklolo’n, alua wie’m be wa tafili famiɛn i mmoja’n. Zoova i ndɛ nga Eli kan kleli Akabu’n, ɔ kpɛnnin su sran’m be ɲrun lɛ. Eli seli i kɛ: “Lika kunngba nga alua’m be tafili Namɔt i mmoja’n, lika kunngba sɔ’n nun’n, alua’m bé wá táfi ɔ mmoja liɛ’n wie.”—1 Famiɛn Mun 21:19; 22:19-22, 34-38.

Akabu i wulɛ’n guali Eli nin Elize ɔ nin Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ nga be nin i nanti klanman’n be awlɛn su nzue. Afin be wunnin kɛ Zoova i wla w’a fiman Nabɔtu m’ɔ yoli yakpa’n, m’ɔ lafili i su’n i su. Maan ɔ cɛ sɛ saan Ɲanmiɛn m’ɔ yo sa nuan su sɛsɛsɛ’n, ɔ́ tú klunwifuɛ’m be fɔ. Sanngɛ kɛ ɔ́ dí sran kun jɔlɛ’n, sɛ ɔ wun kɛ ɔ nin aunnvuɛ silɛ fata’n, ɔ si i aunnvuɛ. (Kalɛ 14:18) Sa sɔ’n mannin Eli i afɔtuɛ cinnjin kun, afin famiɛn klunwifuɛ’n sieli be lele afuɛ kpanngban. Blɛ sɔ’n nun’n, Eli trɛli i awlɛn kpa. ?B’a bu ɔ lufle le? ?A kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn siesie ninnge mun sɛsɛsɛ ndɛndɛ? Lafi Ɲanmiɛn su kɛ Eli sa. Ɔ nin i janvuɛ Elize b’a yaciman Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ le. Be jrannin sran lufle bulɛ’n i ɲrun kekle.

[Ja ngua lɛ ndɛ mun]