“Án wá kán min ndɛ”
“[Zezi] seli be kɛ: ‘[...] Án wá kán min ndɛ [...] lele fá jú asiɛ’n i awieliɛ.’”—YOL. 1:7, 8.
?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?
?Wafa sɛ yɛ Zezi yoli i dunman’n i su sa ɔ?
?Wan yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m bé wá yó i lalofuɛ wie ɔ?
?Ngue yɛ maan e kwla bo jasin fɛ’n niɔn?
1, 2. (a) ?Wan yɛ ɔ kan ndɛ nanwlɛ’n, mɔ be kwla fa be wla gua su’n niɔn? (b) ?Dunman Zezi’n i bo yɛle benin? ?Wafa sɛ yɛ Zezi yoli i dunman’n i su sa ɔ?
BE FLƐ Rɔmu bian kun kɛ Pɔnsu Pilati. Zezi blɛ su’n, i yɛ ɔ sie Zida mɛn’n niɔn. Kɛ bé klé Zezi i ɲrɛnnɛn mɔ be fɛ i ɔli i ja su’n, Zezi seli i kɛ: “Sa ti bɔ be wu min’n, sa ti bɔ m bali mɛn’n nun’n yɛ: m bali kɛ ń kán ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n klé sran mun.” (An kanngan Zan 18:33-37 nun.) Kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n, akoto Pɔlu seli kɛ Zezi kannin ‘ndɛ nanwlɛ yakpa su kleli Pɔnsu Pilati.’ (1 Tim. 6:13) Mɛn nga e o nun yɛ’n, ɔ ti Satan i mɛn. Ɔ maan, sran’m be kpɔ be wiengu. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ dan kɛ Zezi m’ɔ ‘kan ndɛ nanwlɛ’n, bɔ be kwla fa be wla gua su’n’ sa.—Ngl. 3:14.
2 Kɛ mɔ Zezi ti Zuifu’n ti’n, ɔ ti Zoova i Lalofuɛ. (Eza. 43:10) Ɔ yoli Zoova i Lalofuɛ’m be nun danfuɛ’n. Kwlaa naan b’a wu i’n, Ɲanmiɛn i anzi’n kun seli Zozɛfu kɛ i yi Mali “wá wú ba yasua, [ɔ́] tɔ́n i dunman kɛ Jésus. Afin i yɛ ɔ́ wá dé i nvle nunfuɛ’m be sa tɛ bɔ be yo’n be nun-ɔn.” (Mat. 1:20, 21) Dunman Zezi’n fin Ebre nun. I bo’n yɛle kɛ “Zoova ti e Defuɛ.” Zoova maan Zezi wá dé sran mun naan b’a yoman sa tɛ naan b’a wuman kun. Zezi yoli i dunman’n i nuan su sa. Ɔ seli “Izraɛl osu’n nun bua’m bɔ b’a mlin’n,” be kɛ be yaci sa tɛ yolɛ’n naan Zoova klun jɔ be wun. (Mat. 10:6; 15:24; Lik 19:10) Ɔ kannin Ɲanmiɛn i Sielɛ’n i ndɛ juejue su, yakpa su. I sɔnnzɔnfuɛ Marki seli kɛ: “Jésus ɔli Galile mɛn’n nun. Ɔ kan Nyanmiɛn i jasin fɛ’n, ɔ se kɛ: ‘Blɛ’n i nuan w’a yia, yɛ Nyanmiɛn i sielɛ blɛ’n w’a mantan. An kaci amun nzuɛn’n yɛ an lafi Nyanmiɛn i jasin fɛ’n su.’” (Mar. 1:14, 15) Zuifu’m be kpɛnngbɛn mun bɔbɔ’n, Zezi yiyili be bo yakpa su. Like nga ti yɛ be kunnin i’n, i kun yɛ ɔ o lɛ ɔ.—Mar. 11:17, 18; 15:1-15.
“NYANMIƐN I ABONUAN SA B’Ɔ YOLI’N”
3. ?Kɛ Zezi wuli’n i cɛn nsan su’n, sa benin yɛ ɔ juli ɔ?
3 Kɛ Zezi wuli’n i cɛn nsan su’n, Zoova yoli abonuan sa kun. Yɛle kɛ, ɔ cɛnnin Zezi aolia nun sran, yɛ ɔ su kwlá wuman kun. (1 Piɛ. 3:18) I sin’n, Zezi fiteli i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun naan be wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn cɛnnin i sakpa. Cɛn kunngba nga Ɲanmiɛn cɛnnin i’n, ɔ fiteli kpɛ ko ju nnun i sɔnnzɔnfuɛ fanunfanun be ɲrun.—Mat. 28:8-10; Lik 24:13-16, 30-36; Zan 20:11-18.
4. ?Kɛ Zezi fiteli i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun’n, ngue yɛ ɔ yoli ɔ? ?Ngue yɛ ɔ seli be kɛ be yo ɔ?
4 I kpɛ nnun su mɔ Zezi fɛ́ i wun klé’n, ɔ fiteli i sɔnnzɔnfuɛ blu nin kun mun, ɔ nin be wiengu m’ɔ b’a yia’n be kwlaa be ɲrun. Cɛn sɔ nun’n, ɔ yiyili i wulɛ’n nin i cɛnlɛ’n be su ndɛ ng’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, i nun kleli be. Ɔ maan, be “wunnin Nyanmiɛn Ndɛ nga be klɛli’n i wlɛ.” Be aɲia sɔ’n i agualiɛ su’n, Zezi kleli be junman ng’ɔ fata kɛ be di’n. Ɔ seli be kɛ “i dunman nun bé kán klé nvle-nvle be nunfuɛ’m be kwlaa kɛ be kaci be nzuɛn’n naan Nyanmiɛn yaci sa nga be yoli i’n cɛ be. Bé bó i kanlɛ’n bo Zerizalɛm.” Kpɛkun, ɔ kan guali su kɛ: “Amun yɛ an ti sa sɔ’m be kanfuɛ-ɔ.”—Lik 24:44-48.
5, 6. (a) ?Wan yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m bé wá yó i lalofuɛ wie ɔ? (b) ?Ndɛ benin yɛ bé wá kán klé sran mun ɔn?
5 Kɛ Ɲanmiɛn cɛnnin Zezi’n i cɛn ablanan su’n, ɔ fiteli i sɔnnzɔnfuɛ blu nin kun’n be ɲrun ekun. I kpɛ kasiɛn ng’ɔ fiteli be ɲrun’n, yɛ ɔ o lɛ. Cɛn sɔ’n nun’n, ɔ seli be kɛ: “Án wá kán min ndɛ Zerizalɛm wa, nin Zide mɛn wunmuan’n nun, ɔ nin Samari lɔ lele fá jú asiɛ’n i awieliɛ.” (Yol. 1:8) Be wunnin ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n i wlɛ kpa. Kɛ mɔ be ti Izraɛlifuɛ’n ti’n, be ti Zoova i Lalofuɛ. Sanngɛ siɛn’n, bé wá yó Zezi i lalofuɛ wie. ?Zezi i lalofuɛ mɔ bé wá yó’n i bo yɛle benin?
6 Ndɛ nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m bé wá kán klé sran mun siɛn’n yɛle kɛ, Zezi dunman nun yɛ Zoova wá dé sran mun ɔn. Sran’m be delɛ sɔ’n, ɔ́ yó dan trá wafa nga Zoova deli Izraɛlifuɛ mun Eziptifuɛ’m be sa nun’n, ɔ nin Babilɔnifuɛ’m be sa nun’n i lele. Yɛle kɛ, Zezi Klist i wie’n nin i cɛnlɛ’n ti’n, cɛn wie lele sran’m be su yoman sa tɛ kun yɛ be su wuman kun. Afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n jrali Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be su. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, yɛ be boli “Nyanmiɛn i abonuan sa b’ɔ yoli’n” i ndɛ kanlɛ bo ɔ. Be nga be tili ndɛ sɔ’n, be nun sunman be lafili su. I sɔ’n kle kɛ Zezi m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ m’ɔ ti Zoova i fama su’n, Zoova maan ɔ su de sran akpi kpanngban asiɛ’n su.—Yol. 2:5, 11, 37-41.
“Ń FÁ MIN WUN KPƆ́ SRAN SUNMAN BE TI”
7. ?Ngue yɛ sa nga be juli afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, be kleli ɔ?
7 Sa nga be juli afuɛ 33 nun Pantekɔtu nun’n, be kleli weiin kɛ tɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili’n, Zoova sɔli nun klanman naan siɛn’n, ɔ kwla yaci sran’m be sa tɛ mun cɛ be. (Ebr. 9:11, 12, 24) Zezi bɔbɔ seli kɛ: “M’an ba-man kɛ be su min, sanngɛ m bali kɛ ń sú sran, naan ń fá min wun kpɔ́ sran sunman bé ti.” (Mat. 20:28) “Sran sunman” mɔ Zezi kpɔ́ be ti’n, nán Zuifu’m be ngunmin ɔn. Afin Zezi fɛli i ‘wun yili mɛn’n i ti tɛ,’ yɛ Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ “ɔ́ dé sran’m be kwlaa.”—Zan 1:29; 1 Tim. 2:4-6.
8. ?Ngue ti yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwla kɛnnin i ndɛ kleli sran mun ɔn? ?Be kɛnnin i sɔ lele juli nin?
8 Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛnnin i ndɛ yakpa su kleli sran mun. Sanngɛ, nán be bɔbɔ be fanngan nun ti yɛ be kwla yoli sɔ ɔ. Ɲanmiɛn wawɛ m’ɔ fa mannin be’n, ɔ tinnin be naan b’a kwla di junman sɔ’n. (An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 5:30-32 nun.) Kɛ afuɛ 33 nun be dili Pantekɔtu’n wieli’n, afuɛ 27 ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n nun’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be boli “jasin fɛ sɔ’n” be kleli Zuifu nin be nga be timan Zuifu mun. Ɔ maan, be kwla seli kɛ be “kan kleli asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa.”—Kol. 1:5, 23.
9. ?Kɛ nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n fa kannin’n sa’n, ngue sa yɛ ɔ juli asɔnun’n nun ɔn?
9 Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, sran wie’m be wa sacili asɔnun’n. Yɛle kɛ, be kleli like ng’ɔ timan su’n asɔnun’n nun. (Yol. 20:29, 30; 2 Piɛ. 2:2, 3; Zid 3, 4) Sran wafa sɔ’m be ti Satan m’ɔ ti “klunwifuɛ’n” i mma mun. Yɛ kɛ nga Zezi fa kannin sa’n, bé ká Klistfuɛ’m be afiɛn lele bé fá jú “mɛn’n i awieliɛ.” (Mat. 13:37-43) Afuɛ 1914 nun Ɔktɔblu nun’n, Zoova sieli Zezi famiɛn. Kɛ ɔ fin i lɛ’n, e o Satan i ‘mɛn’n i bue nuan.’—2 Tim. 3:1.
10. (a) ?Afuɛ benin yɛ Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n, be kɛnnin i ndɛ kɛ ɔ́ yó afuɛ cinnjin kun ɔn? (b) Afuɛ 1914 nun Ɔktɔblu nun’n, ngue sa yɛ ɔ juli ɔ? (c) ?Ngue yɛ ɔ kle sɔ ɔ?
10 Be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, be kannin kɛ afuɛ 1914 ɔ́ yó afuɛ cinnjin kun. Be kɛnnin i sɔ titi afuɛ 30 lele naan afuɛ sɔ’n w’a ju. Ndɛ kun mɔ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli kannin’n, be wunnin i wlɛ i ti yɛ be kannin sɔ ɔ. Daniɛli kannin waka dan kun mɔ be buli i bo’n i ndɛ. Waka sɔ mɔ be buli i bo’n, ɔ kali sɔ lele “afuɛ nso,” kpɛkun ɔ fɛfɛli yoli kpa ekun. (Dan. 4:13) Kɛ Zezi kán sa nga bé wá jú “mɛn i awieliɛ’n” nun’n be ndɛ’n, ɔ kannin kɛ blɛ sɔ’n yó be nga ‘be timan Zuifu’n be blɛ.’ Sa nga be juli afuɛ 1914 nun’n, be kleli weiin kɛ afuɛ sɔ’n nun’n, be sieli Zezi famiɛn. (Mat. 24:3, 7, 14; Lik 21:24) Andɛ’n, “Nyanmiɛn i abonuan sa b’ɔ yoli’n” mɔ e kan be ndɛ’n, i wie yɛle kɛ Ɲanmiɛn sieli Zezi famiɛn afuɛ 1914 nun.
11, 12. (a) ?Sa benin yɛ ɔ juli afuɛ 1919 nun ɔn? (b) ?Wan mun yɛ afuɛ 1935 nun’n, be boli be yialɛ bo ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)
11 Kɛ Zezi yoli famiɛn’n, ɔ ukali i sɔnnzɔnfuɛ mɔ Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n naan b’a fin “Babilɔni klɔ dan’n” nun b’a fite. Babilɔni klɔ dan’n, yɛle Ɲanmiɛn sulɛ wafa kwlaa nga be timan su’n. (Ngl. 18:2, 4) Afuɛ 1919 nun’n, be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be ɲannin be ti be boli jasin fɛ’n i mɛn wunmuan’n nun. Blɛ sɔ’n nun’n, nn alɛ dan klikli’n w’a wie. Be kannin e ti kpɔlɛ tɛ’n mɔ Zezi yili’n i su mmlusuɛ’n, ɔ nin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n i ndɛ kleli sran mun. Ɔ maan, sran akpi kpanngban be sili ndɛ nanwlɛ’n. Kpɛkun, Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin naan be nin Klist be ko di famiɛn ɲanmiɛn su lɔ.
12 Afuɛ 1935 nun’n, Zezi boli sran nga be ti i ‘bua’m be wie mun’n,’ be yialɛ bo. Andɛ’n, sran sɔ’m be ti “sran kpanngban kpa.” Yɛ be fin mɛnmɛn nin nvlenvle kwlaa be nun. Be nin be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n, be bo yo kun be bo jasin fɛ’n yakpa su kɛ nga Zezi fa boli’n sa. Be lafi su kɛ be ti tɛ’n mɔ Zezi fɛli i wun yili’n, i ti yɛ cɛn wie lele bé kwlá fíte nun ɔn. Asa ekun’n, be si kɛ sɛ be tra be awlɛn be bo jasin fɛ’n i titi naan be nin Zoova be nanti klanman’n, bé fín “afɛ dan’n” nun fíte. Kpɛkun, bé ɲán anannganman nguan mɛn uflɛ’n nun.—Zan 10:16; Ngl. 7:9, 10, 14.
‘MAAN E TRA E AWLƐN E KAN JASIN FƐ’N’
13. ?E mɔ e ti Zoova i lalofuɛ’n, ngue yɛ e kunndɛ kɛ é yó ɔ? ?Ngue yɛ maan e kwla yo sɔ ɔ?
13 Kɛ e kan Ɲanmiɛn Zoova i “abonuan sa b’ɔ yoli’n”, ɔ nin sa ng’ɔ́ wá yó be’n be ndɛ e kle e wiengu mun’n, ɔ yo e fɛ dan. E si kɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n timan pɔpɔ. Lika wie’m be nun’n, sran’m be sɔman aniaan’m be nun klanman. Be yo be finfin, annzɛ be kle be yalɛ. Sɛ be yo e sɔ wie’n, nán e sa sin bubu e. Maan e nian akoto Pɔlu nin i wiengu’m be ajalɛ’n su. Pɔlu seli kɛ: “Nyanmiɛn maan e tra e anwlɛn e kɛnnin i jasin fɛ’n kleli amun.” (1 Tɛs. 2:2) Nda nga kɛ é fá e wun é mán Ɲanmiɛn e tali’n, maan e di su. E kunndɛ kɛ é kán Zoova i ndɛ lele Satan i mɛn’n fá wíe. (Eza. 6:11) Kusu’n, e kwlá yoman sɔ e ngunmin e fanngan nun. I sɔ’n ti’n, maan e nian Zezi i sɔnnzɔnfuɛ klikli’m be liɛ’n su. Yɛle kɛ, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e. Afin “Nyanmiɛn b’ɔ kwla like kwlaa yo’n yɛ ɔ yo sa-a.”—An kanngan 2 Korɛntfuɛ Mun 4:1, 7 nun; Lik 11:13.
14, 15. (a) ?Wafa sɛ yɛ sran’m be yoli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ klikli mun ɔn? (b) ?Ndɛ benin yɛ Piɛli kannin fa wlali be fanngan ɔn? (c) ?Sɛ sran’m be kle e yalɛ Zoova i Lalofuɛ mɔ e ti’n ti’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e wla kpɛn su ɔ?
14 Andɛ’n, sran akpi kpanngban be se kɛ be ti Klistfuɛ. Sanngɛ “sa nga be yo’n ɔ kle-man kɛ be si [Ɲanmiɛn]. Be wun yo tɛ, be nyin ti kekle, yɛ be kwlá yoman sa kpa bɔ kun sa.” (Tit 1:16) Maan ɔ kpɛn e klun titi kɛ Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, sran sunman be nin Ɲanmiɛn b’a nantiman klanman. I li bɔbɔ’n, be kpɔli Klistifuɛ kpa mun. Piɛli seli kɛ: “Sɛ be kpɛ amun nzowa Krist dunman b’ɔ o amun su’n ti’n, amun liɛ su ti ye, afin Nyanmiɛn Wawɛ’n [...] ɔ nin amun wo nun!”—1 Piɛ. 4:14.
15 Ndɛ sɔ mɔ Piɛli kannin’n, ɔ ti andɛ Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ wie. Afin e kan Zoova i ndɛ kpɛkun e kunngba’n e kan Zezi i ndɛ wie. E kan kle sran mun kɛ Ɲanmiɛn sieli Zezi famiɛn. Zezi bɔbɔ’n, sran’m be kleli i yalɛ Zoova i ndɛ m’ɔ kannin’n ti. Ɔ seli i kpɔfuɛ’m be kɛ: “N Si yɛ maan m bali-ɔ, yɛ an sɔ-man min nun. Sanngɛ sɛ sran wie kpɛ i bɔbɔ i ti nun ba’n, amún sɔ́ i nun.” (Zan 5:43) Sɛ sran’m be kle amun yalɛ Zoova i Lalofuɛ mɔ amun ti’n ti’n, nán amun sa sin bubu amun. Maan amun wla kpɛn su kɛ i sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n “nin amun wo nun.”
16, 17. (a) ?Ngue yɛ i yolɛ’n yo Zoova i Lalofuɛ’m be kwlaa be fɛ ɔ? (b) ?Ngue yɛ e kunndɛ kpa kɛ é yó ɔ?
16 Maan ɔ kpɛn e klun ekun kɛ asiɛ wunmuan’n su’n, sran kpanngban kpa be ba Zoova sulɛ. Lika nga e bo jasin fɛ’n i lɛ kpɛ sunman bɔbɔ’n, e te ɲan sran m’ɔ sɔ e nun klanman ɔn. Ɔ maan, e kan e ti ɲanlɛ ndɛ’n e kle be. Sɛ e ɲɛn i sɔfuɛ’n, maan e mian e ɲin e ko niɛn i osu naan e kle i Biblu’n nun like. Maan e ukɛ i naan ɔ si Zoova naan ɔ fɛ i wun mɛn i naan be yo i batɛmu. Kɛ e uka sran mun mɔ be kɔ be ɲrun kɛ ngalɛ’n sa’n, ɔ yo e fɛ dan. I wie yɛle aniaan bla kun liɛ’n. Be flɛ i Sari. Ɔ fin sran ble mɛn’n nun nvle nga be flɛ i kɛ Afliki di Sidi, yɛ ɔ su Zoova w’a di afuɛ 60 tra su. Ɔ seli kɛ: “E ti kpɔlɛ tɛ m’ɔ Zezi yili ti’n, ń lɛ́ i ase dan. Afin i ti’n, n kwla fa min wun mantan Zoova m’ɔ sie nglo nin asiɛ’n. Kɛ n fa Ɲanmiɛn i dunman’n n kle sran mun’n, ɔ yo min fɛ dan.” Be flɛ i wun’n kɛ Matinusi. Be sran nɲɔn’n be ukali be mma nsan’n, ɔ nin sran kpanngban kpa ekun naan b’a su Zoova. Sari seli ekun kɛ: “Junman fi nunman lɛ m’ɔ man aklunjuɛ kɛ jasin fɛ’n i bolɛ’n sa ɔ. Zoova fanngan nun’n, e kwlakwla e kwla di junman cinnjin sɔ m’ɔ man nguan’n.”
17 Sɛ be yoli e batɛmu o, sɛ kusu e su mian e ɲin naan be yo e batɛmu o, ɔ fata kɛ Zoova i Lalofuɛ mɔ e o be nun wie’n, ɔ yo e fɛ dan. Maan e nin Zoova i nvle nunfuɛ mun e bo yo kun e kɛn i ndɛ titi. Yɛ maan e mian e ɲin naan y’a faman Satan i mɛn nunfuɛ’m be nzuɛn’n. Sɛ e yo sɔ’n, é mánmán e Si Zoova m’ɔ ti sran klofuɛ’n, m’ɔ i dunman o e su’n.