Maan e tie ndɛ nga Zoova kan’n i titi

“Amún wá tí aniɛn kun b’ɔ́ kpán sú amun su. Ɔ́ sé kɛ: ‘Atin’n yɛ ɔ yo yɛ, amun fa su.’”​—EZA. 30:21.

?WAFA SƐ YƐ AMÚN TƐ́ SU Ɔ?

?Wafa sɛ yɛ Satan laka sran mun naan b’a tieman ndɛ nga Zoova kan’n niɔn?

?Wafa sɛ yɛ e klun akunndan’n kwla laka e naan y’a tieman ndɛ nga Zoova kan’n niɔn?

?Ngue yɛ é yó naan y’a tie ndɛ nga Zoova kan’n niɔn?

1, 2. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kle i sufuɛ’m be atin ɔn?

ZOOVA nin a yacimɛn i sufuɛ mun le. Sa nga bé wá jú’n, ɔ nin like ng’ɔ kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be yo’n, ɔ fa kle be titi. Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle kɛ laa kpa nun’n, Ɲanmiɛn sunmɛn i anzi mun kɛ be kan ndɛ kle sran mun. Wie liɛ kusu’n, Ɲanmiɛn yi sa’m be nglo kle i sufuɛ mun aolia nun annzɛ laliɛ nun. (Kal. 7:89; Eze. 1:1; Dan. 2:19) Blɛ wie nun’n, Ɲanmiɛn kpali sran wie mun kɛ be jrɛn i nuan. Be yɛ be kleli i nvle nunfuɛ’m be atin ɔn. I kwlaa yoli o, be nga be nantili Zoova i nuan ndɛ’n su’n be liɛ yoli ye.

² E mɔ e ti Zoova i sufuɛ andɛ’n, Biblu’n nun yɛ Zoova kle e atin ɔn. Asa ekun’n, ɔ fɛ i wawɛ’n jran e sin. Kpɛkun, ɔ kle e like asɔnun’n nun. (Yol. 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17) Atin nga Zoova kle e’n, ɔ ti weiin. Ɔ ti kɛ sran kpan su e su sa. Ɔ se kɛ: “Atin’n yɛ ɔ yo yɛ, amun fa su.” (Eza. 30:21) Zoova maan Zezi kle e atin wie. Yɛle kɛ, ɔ fali Zezi sieli asɔnun’n i su kpɛn. Kpɛkun Zezi dunman nun’n, “sran kpa nanwlɛfuɛ b’ɔ si ngwlɛlɛ’n” nian asɔnun’n i lika. (Mat. 24:45) Atin nga Ɲanmiɛn kle e’n, nán e ɲin kpa su. Afin i yɛ maan é ɲán anannganman nguan ɔn.​—Ebr. 5:9.

3. ?Ngue ti yɛ atin nga Zoova kle e’n i su falɛ’n kwla yo kekle man e ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

³ Satan si kɛ sɛ e fa atin nga Zoova kle e’n su’n, é ɲán nguan. I sɔ’n ti’n, ɔ laka e naan e fa atin uflɛ. E ‘klun akunndan’n m’ɔ ti tɛ’n,’ ɔ laka e wie. (Zer. 17:9) Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún wafa nga e kwla yo naan y’a jran kekle naan ndɛ nga Zoova kan’n, y’a tie i titi’n. Asa ekun’n, é wún kɛ sɛ e tie ndɛ nga Zoova kan’n naan e nin i e koko yalɛ titi’n, e nin i e afiɛn mántan kpa.

NÁN E LO E WUN NAAN SATAN LAKA E NAAN Ɔ ƝAN E

4. ?Wafa sɛ yɛ Satan laka sran mun ɔn?

⁴ Satan laka sran mun naan be fa be waan be waan ndɛ nin ato ndɛ’m be su. (An kanngan 1 Zan 5:19 nun.) Fluwa nga be kan mɛn’n nun sa’m be ndɛ’n, nin aladio nin televiziɔn nin ɛntɛnɛti’n, be timan like tɛ. Afin, be ti yɛ e ti mɛn’n nun ndɛ mun ɔn. Sanngɛ wie liɛ’n, nganniɛn nga be bo kle sran mun’n, ɔ nin sa nga be fa sie i sran’m be ɲrun’n, be timan Zoova liɛ’n su mlɔnmlɔn. (Zer. 2:13) I wie yɛle kɛ fluwa nin flimu’m be nun’n, be kle kɛ yasua mɔ be nin be wiengu yasua be ja’n, annzɛ bla mɔ be nin wiengu bla be ja’n, ɔ timan tɛ. Ɔ maan, sran sunman be bu i kɛ ayeliɛ sɔ’n i su ndɛ nga Biblu’n kan’n, i su falɛ ti kekle dan.​—1 Kor. 6:9, 10.

5. ?Ngue yɛ é yó naan Satan w’a ɲanman e ɔ?

⁵ ?Ngue yɛ sran ng’ɔ klo Zoova, ɔ́ yó naan Satan w’a ɲɛnmɛn i ɔ? ?Ngue yɛ ɔ́ yó naan w’a wun sa kpa’n, ɔ nin sa ng’ɔ ti tɛ’n be wlɛ ɔ? Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan: “Saan ɔ́ fá ndɛ nga [Ɲanmiɛn] kan’n su.” (Jue. 119:9) Ɲanmiɛn Ndɛ’n uka e naan y’a wun ato ndɛ’n nin ndɛ nanwlɛ’n, be wlɛ. (Nya. 23:23) Zezi seli kɛ: “Ndɛ kwlaa ng’ɔ fin Nyanmiɛn nuan fite’n, i yɛ ɔ man sran nguan-an.” (Mat. 4:4) Wafa nga é nánti Ɲanmiɛn i ndɛ’n su’n, maan e bu i akunndan titi. I sɔ yɛ laa nun’n, Zozɛfu yoli ɔ. Cɛn kwlaa Potifar i yi’n, ɔ jin Zozɛfu wun kɛ ɔ nin bé lá. I blɛ sɔ’n nun’n, nn Ɲanmiɛn nin a manman mmla kɛ nán be kunndɛ sran uflɛ yi. Sanngɛ, Zozɛfu w’a kplinman su cɛn kun sa le kɛ ɔ nin Potifar i yi’n bé lá. I waan sɛ ɔ yo sɔ’n, nn w’a fɔn Ɲanmiɛn wun. (An kanngan Bo Bolɛ 39:7-9 nun.) Zozɛfu w’a tieman bla’n i ndɛ’n. Zoova i ndɛ liɛ’n, yɛ ɔ tieli ɔ. Andɛ kusu’n, ɔ fataman kɛ e sie e su Satan i ato ndɛ’m be bo. Maan Zoova i nuan ndɛ liɛ’n yɛ e tie ɔ.

6, 7. ?Ngue yɛ é yó naan y’a faman Satan i afɔtuɛ’m be su ɔ?

⁶ Andɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa’n w’a sɔn. Yɛ ɔ le kun nin i like m’ɔ kle ɔ. I sɔ’n ti, sran sunman be waan sɛ be waan bé kúnndɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ ti kpa’n, ɔ ti be wun yalɛ klelɛ ngbɛn. Sanngɛ be nga be klo kɛ bé sí ndɛ nanwlɛ’n, Zoova kle be. Maan e si kɛ e kwlá sieman e su sran nɲɔn be nuan bo blɛ kunngba’n nun. ?Wan i nuan ndɛ yɛ é tíe ɔ? Bua’m be si be tafuɛ’n i nɛn’n. E kusu’n, maan e ‘si [Zezi] i nɛn’n,’ yɛ e sie e su i nuan bo. Afin i yɛ Zoova fɛli i kɛ ɔ yo e tafuɛ ɔ.​—An kanngan Zan 10:3-5 nun.

⁷ Zezi seli kɛ: “Ndɛ nga an ti’n, an nian su kpa.” (Mar. 4:24) Zoova i afɔtuɛ’m be ti kpa dan. I sɔ’n ti, maan e tie ndɛ nga Zoova kan’n naan e nian su. Sɛ y’a yoman sɔ’n, ɔ cɛman naan y’a fa Satan i afɔtuɛ’m be su. Maan ɔ yo jue’m be tielɛ o, video nin televiziɔn nianlɛ o, fluwa nun kannganlɛ o, annzɛ suklu lɔ like klefuɛ wie o, annzɛ afɔtuɛ manfuɛ wie annzɛ sran uflɛ o, maan e nian e wun su kpa be lika. I liɛ’n, be su lakaman e naan b’a ɲan e.​—Kol. 2:8.

8. (a) ?Ngue ti yɛ Satan fa sa tɛ yolɛ’n sie e ɲrun ɔn? (b) ?Sɛ e akunndan’n su tran like uflɛ su’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e kaci ndɛndɛ ɔ?

⁸ Satan si kɛ klɔ sran’n i ɲin o sa tɛ’n i sin. I sɔ’n ti’n, ɔ fa sa tɛ yolɛ’n sie e ɲrun. Kɛ ɔ yo sɔ’n, Zoova i klun sa’n i yolɛ’n yo kekle man e. (Zan 8:44-47) Wienun ɔn, Klistfuɛ kun w’a yaci Ɲanmiɛn srɛlɛ, ɔ boman jasin fɛ’n i juejue su kɛ laa’n sa kun. Yɛ ɔ kpɛ aɲia’m be nun cɛn. I kwlaa sɔ’n ti nzɔliɛ kun. Ɔ kle kɛ Klistfuɛ sɔ’n i akunndan’n su tran like uflɛ su. Sɛ w’a kaciman ndɛndɛ’n, ɔ́ yáci ndɛ nga Zoova kan’n i tielɛ. Ɔ maan, ɔ kwla yo sa tɛ nga w’a sunnzunman kɛ ɔ́ yó’n. (Rɔm. 7:15) ?Ngue yɛ é yó naan i sɔ sa w’a ɲanman e ɔ? Sɛ e nian naan e su kpɔnzɔ’n, maan e kaci e sa ndɛndɛ. Asa ekun’n, maan e tie ndɛ nga Zoova kan’n i kpa. I liɛ’n, e su sieman e su be nga be kle like m’ɔ timan su’n be nuan bo.​—Nya. 11:9.

9. ?Sɛ e wun kɛ e su fa atin tɛ su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

⁹ Kɛ sran kun tɔ tukpacɛ mɔ be wun tukpacɛ’n i ndɛndɛ’n, be kunndɛ i wun ayre’n. Ɔ maan, ɔ kwla yo juejue. I kunngba’n niɔn. Sɛ e wun kɛ e su fa atin tɛ su’n, maan e sa e sin ndɛndɛ. Sɛ e yo sɔ’n, e su tɔman aya nga Satan suali m’ɔ ‘tra be m’ɔ maan be yo i klun sa’n nun.’ (2 Tim. 2:26) ?Yɛ sɛ e yoli sa tɛ’n nin? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? Maan e kan e wun ase, e sa e sin Zoova wun. Yɛ maan e tie ndɛ ng’ɔ kan’n naan e fa su. (Eza. 44:22) Sɛ e yo sa tɛ’n, e kwla wun i su afɛ’n trilili. I sɔ’n ti’n, maan e mian e ɲin e nanti klanman.

NÁN E YO TUTREFUƐ YƐ NÁN E YO KONVI KPLIFUƐ

10, 11. (a) ?Ngue yɛ be fa sie tutrefuɛ’n i nzɔliɛ ɔ? (b) ?Ngue yɛ sa ng’ɔ juli Kɔre nin Datan nin Abiram be su’n, ɔ kle e ɔ?

¹⁰ Maan e wun i wlɛ kɛ e klun akunndan’n kwla laka e, e fa atin tɛ. I wie yɛle kɛ ɔ cɛman naan y’a yo tutrefuɛ annzɛ y’a yo konvi kplifuɛ. Tutrefuɛ’n, ɔ bu i kɛ i kpa tra i wiengu mun. Like ng’ɔ klo kɛ ɔ́ yó’n, yɛ ɔ yo ɔ. Ɔ kloman kɛ be kan ndɛ kle i. Yɛ ɔ kloman kɛ i wiengu Klistfuɛ mun annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kle i like. I li bɔbɔ’n, ɔ se i klun lɔ kɛ ɔ mianman afɔtuɛ nga Zoova i anuannzɛ’n man’n i wun. I sɔ sran liɛ’n, ɔ tieman ndɛ nga Zoova kan’n.

¹¹ Kɛ Moizi nin Aarɔn be fali Izraɛlifuɛ mun juli aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ’n, Kɔre nin Datan nin Abiram be yoli ɲin kekle. Yɛle kɛ, be kunndɛli kɛ be kusu bé jrán Zoova ɲrun wie. I lɛ’n nun’n, be tuli be wun. ?Wafa sɛ yɛ be ayeliɛ sɔ’n i bo’n guali ɔ? Zoova maan be kwlaa nga be yoli ɲin kekle’n, be wuli sekeseke kpan. (Kal. 26:8-10) Sa sɔ’n kle kɛ ɲin kekle yolɛ Zoova su’n, i bo guaman kpa. Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ “wun tulɛ’n [...] i sin sa’n yɛlɛ awieliɛ b’ɔ wie be’n.”​—Nya. 16:18; Eza. 13:11.

12, 13. (a) An fa sa kun kle kɛ konvi kpli yolɛ’n i bo guaman kpa. (b) An fa sa kun kle kɛ sɛ y’a nianman e wun su’n, e konvi kwla yo kpli.

¹² Maan e kan konvi kpli yolɛ’n i ndɛ siɛn’n. Sran nga i konvi ti kpli’n, i ɲin yiman like ng’ɔ le i’n. I ɲin blo sran like wun. Maan e fa sa kun e nian. Laa Izraɛli blɛ su’n, be flɛ bian kun kɛ Naaman. Ɔ ti Sirifuɛ’m be sonja kpɛnngbɛn, yɛ ɔ ti kokowefuɛ. Kɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ Elize yoli i juejue’n, ɔ yoli i fɛ dan. Ɔ maan, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ mán Elize i like. Sanngɛ, Elize w’a sɔman nun. Kannzu, Geazi m’ɔ ti Elize i gbanflɛn’n, i ɲin w’a blo ninnge sɔ’m be wun. Ɔ maan kɛ Naaman sɛ́ i sin kɔ́ i klɔ’n, Geazi seli i klun lɔ kɛ: “N kan Anannganman ti! Ń wánndi ń sú i su, naan ń sé i kɛ ɔ man min like.” Yɛ ɔ wanndi suli i su ɔ. Kɛ ɔ toli Naaman, ɔ buali ato kɛ i Min’n sunmɛnnin i kɛ Naaman “mɛn i jɛtɛ ufue kilo ablasan, ɔ nin be wun kacilɛ tralɛ nnyɔn.” Geazi i konvi tɛ sɔ’n ti’n, Naaman i kokowe’n yoli i.​—2 Fam. 5:20-27.

¹³ Sɛ y’a nianman e wun su’n, e konvi kwla yo kpli. I wie yɛle bian kun mɔ be flɛ i kɛ Akan i liɛ’n. Ɔ seli kɛ: “N wunnin Mezopotami lɔ tralɛ klanman kpa kun, ɔ nin jɛtɛ ufue b’ɔ tra kilo nnyɔn, ɔ nin sika ɔkwlɛ kpɔlɛ kun b’ɔ ju kilo kun nin bue e kpɔfuɛ’m be bɔlɛ nun. Nanwlɛ, kɛ n wunnin ninnge sɔ mun’n, m’an kwlá tra-man min anwlɛn yɛ n fali-ɔ.” Akan w’a trɛmɛn i awlɛn. I konvi kpli’n ti’n, ɔ wuali ninnge mun ko sieli be i tannin sua’n nun lɔ. Zoova yili sa tɛ sɔ mɔ Akan yoli’n i nglo. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zozie seli i kɛ Zoova wá klé i ɲrɛnnɛn. Cɛn kunngba sɔ’n nun’n, be finfinnin Akan nin i awlofuɛ’m be kwlaa be yɛbuɛ be kunnin be. (Zoz. 7:11, 21, 24, 25) E nun wie fi kunndɛman kɛ ɔ́ yó kɛ Akan sa. I sɔ’n ti, maan e ‘nian e wun kpa konvi kpli yolɛ’n i lika.’ (Lik 12:15) Konvi kpli yolɛ’n i wafa’n wie yɛle bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n. Ɔ maan, sɛ e wun kɛ e konvi su sɔ i sɔ sa yolɛ’n, maan e wlɛ i ase ndɛndɛ.​—An kanngan Zak 1:14, 15 nun.

14. ?Sɛ tutre’n annzɛ konvi kpli’n waan ɔ́ fá e yí i sa tɛ’n nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

¹⁴ Be wun tulɛ’n nin konvi kpli yolɛ’n, be bo guaman kpa. Sɛ e wun i wlɛ sɔ titi’n, é tíe ndɛ nga Zoova kan’n. (Mml. 32:29) Biblu’n nun’n, Ɲanmiɛn kle e sa kpa yolɛ’n i agualiɛ’n. Kpɛkun, ɔ kle e sa tɛ yolɛ’n i agualiɛ’n wie. Sɛ tutre’n annzɛ konvi kpli’n waan ɔ́ fá e yí i sa tɛ’n nun’n, maan e bu i sin sa m’ɔ kwla ɲan e’n i akunndan. Kpɛkun, maan e bu wafa nga e ayeliɛ’n yó Zoova nin e sran kpa mun’n i akunndan wie.

MAAN E NIN ZOOVA E KOKO YALƐ TITI

15. ?Ngue yɛ Zezi yoli m’ɔ fata kɛ e nian su ɔ?

¹⁵ Zoova kunndɛ kɛ e liɛ yo ye. (Jue. 1:1-3) I sɔ’n ti, ɔ man e afɔtuɛ blɛ ng’ɔ ti su’n i su. (An kanngan Ebre Mun 4:16 nun.) I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ srɛli Zoova titi. Sanngɛ nn ɔ timan sa tɛ yofuɛ. Zoova tɛli Zezi su kusu. Ɔ fɛli i wawɛ’n mɛnnin i. Blɛ kun nun’n, Zoova i anzi wie’m be wa niɛnnin i lika. Kɛ Zezi kpá i sɔnnzɔnfuɛ 12 mun’n, Zoova fɛli i wawɛ’n ukɛli i. Asa ekun’n, sran’m be tili Zoova i nɛn’n ɲanmiɛn su lɔ. Ɔ seli kɛ Zezi ti i awlɛn su ba naan ɔ fɛ i wla kwlaa guɛ i su. (Mat. 3:17; 17:5; Mar. 1:12, 13; Lik 6:12, 13; Zan 12:28) Kɛ Zezi sa’n, maan e nin Ɲanmiɛn e koko yalɛ titi e kan e klun ndɛ e kle i. (Jue. 62:7, 8; Ebr. 5:7) Sɛ e yo sɔ’n, é fá e wun é mántan Ɲanmiɛn titi. Kpɛkun, é yó like ng’ɔ jɔ i klun’n.

16. ?Ngue yɛ Zoova yo naan y’a tie i ndɛ’n niɔn?

¹⁶ Zoova mianman sran fi kɛ ɔ fɛ i atin’n su. Sanngɛ, sɛ e kunndɛ kɛ é fɛ́ i atin’n su’n, ɔ kle e. Kusu’n, ɔ fata kɛ e srɛ i naan ɔ fɛ i wawɛ’n man e. Sɛ e yo sɔ’n, ɔ́ fá mán e kpɛ blu. (An kanngan Lik 11:10-13 nun.) Ɔ fata kɛ ‘e sie e su ndɛ nga be kan’n be su kpa.’ (Lik 8:18) I wie yɛle kɛ, maan e yo like nga e srɛ Zoova i su sa. Wienun ɔn, y’a srɛ i kɛ ɔ uka e naan y’a kunndɛman bian annzɛ bla sukusuku. Kɛ e srɛ i sɔ’n, nán e kunngba’n e ko nian bla nin bian nna nga be fa fite nzra nun’n, annzɛ e nian flimu nga be kle sa sukusuku’n. Ɔ fata kɛ e yo like nga mɔ maan Zoova fɛ́ i wawɛ’n mán e’n. I kun yɛle kɛ, maan e tran aɲia’m be bo titi. Ndɛ nga Zoova maan be kɛn i aɲia’m be bo lɔ’n, ɔ tikeli aniaan sunman be ɲin. Ɔ maan, kɛ sa tɛ’n wlali trɔ m’ɔ́ bá’n, b’a sikemɛn i.​—Jue. 73:12-17; 143:10.

MAAN E TIE NDƐ NGA ZOOVA KAN’N I TITI

17. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e lafi e bɔbɔ e wun su ɔ?

¹⁷ Maan e fa Davidi m’ɔ yoli laa Izraɛli famiɛn’n i wun ndɛ e nian. Blɛ kwlaa nga Davidi lafili Ɲanmiɛn su’n, ɔ yoli sa dandan wie mun. I wie yɛle kɛ i nun m’ɔ ti gbanflɛn kan’n, ɔ kunnin Goliati m’ɔ ti Filistifuɛ’m be safuɲrɛn’n. I sin’n, ɔ yoli sonja yakpafuɛ. Kɛ ɔ yoli famiɛn’n, ɔ niɛnnin i nvle’n i lika klanman. Sanngɛ blɛ kun nun’n, Davidi w’a lafiman Zoova su. Ɔ lafili i bɔbɔ i wun su. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ yoli sa tɛ. Ɔ nin Iri i yi Bat-Seba be lali. Kpɛkun, ɔ yoli maan be kunnin bian’n. Sanngɛ, kɛ sa sɔ’n ti Zoova tuli i fɔ’n, ɔ sɔli nun klanman. Ɔ maan, ɔ nin Zoova be afiɛn’n mantannin ekun.​—Jue. 51:4, 6, 10, 11.

18. ?Ngue yɛ é yó naan y’a tie ndɛ nga Zoova kan’n i titi ɔ?

¹⁸ Afɔtuɛ nga 1 Korɛntfuɛ Mun 10:12 man e’n, maan e fa su. Yɛle kɛ, nán e lafi e bɔbɔ e wun su. Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle weiin kɛ ‘ajalɛ nga e tu’n ɔ finman e.’ Sɛ y’a tieman ndɛ nga Zoova kan’n, Satan i ndɛ liɛ’n yɛ é tíe ɔ. (Zer. 10:23) I sɔ’n ti’n, maan e srɛ Zoova titi. Atin nga Zoova fɛ i wawɛ’n kle e’n, maan e nanti su. Nanwlɛ, maan e tie ndɛ nga Zoova kan’n i titi.