COVER SUBJECT
?Wan yɛ i ndɛ liɛ ng’ɔ kan’n kpɛn su ɔ?
E kwlakwla e kunndɛ kɛ é sí e ɲrun lɔ sa mun. Kɛ é yó sɔ’n, e buman e ngunmin e wun akunndan. E bu e awlɛn su sran’m be akunndan wie. Ɔ maan, e usa e wun kɛ: ‘?Min mma’m be liɛ yó sɛ? ?Cɛn wie lele’n, asiɛ’n núnnún mlɔnmlɔn? ?Ngue yɛ ń yó naan min liɛ w’a yo ye ɔ?’ Sɛ e fɛ i sɔ kosan mun e usa e wun’n, i su ɔ. Afin e kunndɛ kɛ é trán fɔuun. Asa ekun’n, sɛ e si e ɲrun lɔ sa mun’n, be su yɛ é nían é fá ajalɛ mun ɔn.
?Wan yɛ ɔ kwla si e ɲrun lɔ sa mun m’ɔ́ kán klé e ɔ? Sran wie’m be kan sa nga bé wá jú’n be ndɛ. Sanngɛ i ngba kpɛnman su. Ɲanmiɛn liɛ’n, ɔ se kɛ i ndɛ ng’ɔ kan’n i ngba kpɛn su. I waan: “N dun mmua m bo sa’m be su lele yɛ be ju-ɔ. Sa nga be nian juman’n, n dun mmua n kan be ndɛ lele.” (Ezai 46:10) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn kan’n, ɔ kpɛn su ɔ?
ƝANMIƐN I NDƐ LIƐ NG’Ɔ KAN’N KPƐN SU
?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin sie sa nga Ɲanmiɛn seli kɛ bé wá jú mɔ be juli’n, be su ɔ? Maan e fa sunnzun ase kun e nian. ?Sɛ e wun kɛ ndɛ nga sran kun kan’n ɔ kpɛn su titi’n, ngue yɛ é yó ɔ? Nanwlɛ, é láfi ndɛ uflɛ ng’ɔ́ kán’n su. I kunngba’n niɔn. Sɛ e wun kɛ sa nga Ɲanmiɛn kannin be ndɛ’n be juli laa’n, é bú nga be nin a juman’n be nanwlɛ wie.
KLƆ DAN KUN I NUNNUNLƐ’N: Laa klɔ kun i sufuɛ’m be ɲannin kwlalɛ kpa. Be kwlalɛ’n dili afuɛ kpanngban kpa. Klɔ sɔ’n yɛle Ninivu klɔ’n. Sanngɛ, Ɲanmiɛn maan i nuan ijɔfuɛ’n seli kɛ klɔ sɔ’n núnnún mlɔnmlɔn. (Sofoni 2:13-15) Be nga be suan laa sa’m be su like’n be waan klɔ sɔ’n nunnunnin sakpa. Kɛ Ɲanmiɛn kannin kɛ klɔ sɔ’n núnnún’n mɔ afuɛ 15 sinnin’n yɛ sa sɔ’n juli ɔ. Afuɛ nga be flɛ i 632 nun naan y’a ju Zezi blɛ su’n, Babilɔnifuɛ mun nin Mɛdfuɛ’m be utuli Ninivu klɔ’n. Asa ekun’n, Ɲanmiɛn seli kɛ klɔ sɔ’n “núnnún, ɔ́ káci aawlɛ flɛnnɛn.” Ɔ yoli sɔ sakpa. Afin klɔ mɔ i tɛtrɛ nun kwla ju kilo 518, i sacifuɛ’m b’a kplɛnmɛn i uflɛ. Ɔ kali klɔ nvuɛn. ?Be nga be waan be kan sa nga bé jú’n be ndɛ’n, be nun onin yɛ ɔ kan ndɛ m’ɔ kwla kpɛn su kɛ ngalɛ’n sa ɔ?
BÉ WÁ YRÁ SRAN OWIE: Ɲanmiɛn seli kɛ bé wá yrá sran owie tɛ yiwlɛ kun su. Ɔ boli sran ng’ɔ́ yó i sɔ like’n, ɔ nin i osu’n be dunman. Kpɛkun, klɔ nga i su yɛ tɛ yiwlɛ sɔ’n wo’n, ɔ boli i dunman wie. Kɛ Ɲanmiɛn kannin sɔ’n, ɔ dili afuɛ 300 naan w’a kpɛn su. ?Wan yɛ ɔ kwla kan ndɛ mɔ i nuan yia sɛsɛsɛ kɛ nga sa ɔ? Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n seli kɛ: “Bé wá wú ba kun David osu’n nun, be flɛ́ i kɛ Zozias. [...] Yɛ bé wá yrá sran owie” betɛli lɔ sraka yiwlɛ’n su. (1 Famiɛn Mun 13:1, 2) Sakpasakpa, be wa wuli Davidi i osu’n nun ba kun. Ɔ yoli famiɛn, be flɛli i kɛ Zoziasi. Kɛ nga Ɲanmiɛn fa kannin’n sa’n, Zoziasi seli “sran’m be kɛ be yi ndia’m be nun owie mun. Be yili, naan w’a ko yra be sraka yiwlɛ’n su” Betɛli lɔ. (2 Famiɛn Mun 23:14-16) ?Sɛ naan Ɲanmiɛn cɛ’n, wan yɛ ɔ kwla kan ndɛ m’ɔ kpɛn su kɛ ngalɛ’n sa ɔ?
FAMIƐN DIWLƐ KUN I SACILƐ: Ɲanmiɛn kannin kɛ sran kun nin i minniɛn’m bé wá útu nvle kun m’ɔ le kwlalɛ kpa’n. Wafa nga sran sɔ’n wá yó i sɔ liɛ’n, Ɲanmiɛn yiyili nun weinwein. Kɛ Ɲanmiɛn kán sɔ’n, nn be nin a wunnzɛman sran sɔ’n naan se kɛ bé trɛ́n i awuliɛ. Ɲanmiɛn seli kɛ bé flɛ́ sran sɔ’n kɛ Sirisi. Sirisi yó maan Zuifu’m bé fín lomuɛn bé kó kplán Ɲanmiɛn sua’n ekun be klɔ lɔ. Ɲanmiɛn seli kɛ Sirisi wá yó maan nzue ng’ɔ bo sin yia klɔ’n, ɔ́ wú kee. Cɛn sɔ nun’n, klɔ’n i wun talɛ’m be anuan’m bé tíke. Ɔ maan, Sirisi su fɛman naan w’a utu klɔ’n. (Ezai 44:27—45:2) ?I kwlaa sɔ mɔ Ɲanmiɛn kannin’n, ɔ kpɛnnin su sɛsɛsɛ? Be nga be suan laa sa’m be su like’n, be wunnin kɛ Sirisi yoli sɔ sakpa. Sirisi nin i sonja’m be yoli maan Babilɔni klɔ’n i nzue kun wuli kee. Kɛ bé tó klɔ’n, nn i talɛ’m be anuan’m be la su. I sin m’ɔ́ lá nun kan’n, Sirisi seli Zuifu mun kɛ be wɔ Zerizalɛmu lɔ be ko kplan Ɲanmiɛn sua’n ekun. I sɔ’n mɔ Sirisi kannin’n, ɔ ti abonuan. Afin, ɔ timan Zuifu yɛ ɔ suman Ɲanmiɛn. (Ɛsdras 1:1-3) ?Sɛ naan Ɲanmiɛn cɛ’n, wan yɛ ɔ kwla kan ndɛ m’ɔ kpɛn su kɛ ngalɛ’n sa ɔ?
Y’a wun sa nsan mɔ Ɲanmiɛn kannin be ndɛ mɔ be kpɛnnin su ɔ. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. Zozie m’ɔ yoli Izraɛlifuɛ’m be su kpɛn’n, ɔ seli kɛ: “Amun bɔbɔ amun si jrɛiin kɛ kasiɛ nga Anannganman b’ɔ ti amun Nyanmiɛn’n boli amun’n, i wie fi nun-man lɛ b’ɔ kali ngbɛn-ɔn. Be kwlaa be nuan yiali, wie fi a ka-man.” (Zozie 23:1, 2, 14) Be nga Zozie kannin ndɛ kleli be sɔ’n, be kwlaa be wunnin i wlɛ kɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn kan’n kpɛn su. ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn kan’n, ɔ kaman ngbɛn ɔn? Afin ɔ timan klɔ sran. Ɔ fata kɛ e wun i wlɛ sɔ. Afin sa wie mun ekun mɔ Ɲanmiɛn kannin be ndɛ’n, be su wa kpɛn su.
NDƐ NGA ƝANMIƐN KAN’N, Ɔ NIN SRAN’M BE LIƐ’N TIMAN KUN
Titi’n, sran’m be kan sa ng’ɔ́ wá jú’n i ndɛ. Sa nga b’a wun i wunsu le’n, annzɛ ndɛ nga wunnzue yifuɛ’m be kan’n, annzɛ ndɛ nga fluwa sifuɛ dandan’m be kan’n, i su yɛ be jran be kan be liɛ ɔ. Ɔ maan, kɛ be ko kan kɛ sa kun wá jú’n, be tran be nian sɛ ɔ́ kpɛ́n su o.—Nyanndra Mun 27:1.
Ɲanmiɛn liɛ’n, ɔ si sa’n kwlaa nun. Ɔ si klɔ sran nin i klun akunndan’n kpa. Like nga sran kun annzɛ nvle kun nunfuɛ’m bé wá yó’n, Ɲanmiɛn kwla si i kwlaa. Sanngɛ nɛ́n i ngba ɔ. Ɲanmiɛn kwla yo maan ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ kpɛn su. Ɔ seli kɛ: “Min ndɛ b’ɔ fin min nuan fite’n [...], sɛ ɔ ti sran’n, wuun ń sé kɛ ɔ sɛ-mɛn i sin min wun wa sa ngbɛn, [...] saan ɔ́ yó nga bɔ i ti yɛ n sunmɛnnin i’n.” (Ezai 55:11) Wie liɛ’n, like nga Ɲanmiɛn bɔbɔ wá yó’n i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Kpɛkun, ɔ yo maan ɔ kpɛn su tititi.
SA NGA BÉ WÁ JÚ’N
Sa ng’ɔ ka kan bé wá jú’n, be ti e bɔbɔ nin e awlɛn su sran mun e kwlaa e ndɛ. ?Sɛ wienun ɔn, e ti i kɛ aunmuan dan wie su wa tu’n, ngue yɛ é yó ɔ? Saan é búabúa e wun naan y’a fin nun y’a fite. I kunngba’n, sa nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan bé wá jú’n ti’n, ɔ fata kɛ e buabua e wun e sie. Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ ka kan’n, sa kun mɔ i wunsu nin a juman le’n, ɔ́ wá jú asiɛ wunmuan’n su. (An nian kuku nga be flɛ i “Sa nga Ɲanmiɛn waan bé wá jú’n” i nun.) Sa sɔ mɔ Ɲanmiɛn kannin be ndɛ’n, ɔ nin klɔ sran’m be liɛ nga be kan’n timan kun.
Wafa nga mɛn’n boli i bo’n, ɔ nin wafa nga mɛn’n ti andɛ’n, ɔ nin sa nga bé wá jú’n, Biblu’n kɛn i kwlaa i ndɛ. Ɲanmiɛn seli kɛ: “N dun mmua m bo sa’m be su lele yɛ be ju-ɔ. [...] N se kɛ: ‘Sa nga n siesie be kɛ ń yó’n, bé yó kpa. Yɛ i kwlaa nga min anwlɛn’n kle kɛ n yo’n, ń yó.’” (Ezai 46:10) Ɔ maan cɛn wie lele’n, amun nin amun osufuɛ mun amun liɛ kwla yo ye. Sa nga Biblu’n kle kɛ bé wá jú’n, Zoova i Lalofuɛ’m be kwla kan be ndɛ kle amun. Zoova i Lalofuɛ’m be ti wunman ase. Ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun yɛ be suannin ɔn.
[Kuku, bue 6]
Ninnge nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ yó be’n, be kle e Ɲanmiɛn i su like. Ɲanmiɛn kle e like nga ɔ se kɛ ɔ́ yó’n. I ɲin kpaman sran su. Sanngɛ, e ndɛ lo i. Kpɛkun, ɔ kunndɛ kɛ e liɛ yo ye.
[Kuku, bue 7]
Sa nga Ɲanmiɛn waan bé wá jú’n
▪ Be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, be se kɛ asiɛ’n ɔ́ núnnún. Sanngɛ, Ɲanmiɛn se kɛ asiɛ’n ká lɛ titi.—Jue Mun 104:5; Akunndanfuɛ’n 1:4.
▪ Ɲanmiɛn wá núnnún be nga be saci asiɛ’n.—Jue Mun 92:8; Sa Nglo Yilɛ 11:18.
▪ Ɲanmiɛn si kɛ be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be su i’n, be nun kpanngban be diman nanwlɛ yɛ be nantiman Biblu’n nun ndɛ’n su. Ɔ maan, ɔ́ wá núnnún be.—Sa Nglo Yilɛ 18:4-9.
▪ Nán klɔ sran annzɛ sanvuɛsa wie yɛ ɔ́ wá núnnún klunwifuɛ mun ɔn. Sanngɛ, Ɲanmiɛn i famiɛn diwlɛ’n yɛ ɔ́ dí i sɔ junman’n niɔn. Ɲanmiɛn waan: “Klunwifuɛ’m be su wun-man ye le.”—Jue Mun 37:10, 38; Daniɛl 2:44.
▪ Be nga Ɲanmiɛn klun jɔ be wun’n, bé ká lɛ. Yɛ bé wún jɔ be fɔuun asiɛ m’ɔ́ wá káci lika klanman’n su. Ɲanmiɛn waan: “Nian sran ng’ɔ nanti sein’n i kpa nian. Nian sran ng’ɔ ti sɛsɛ’n i kpa nian. I sɔfuɛ’n, i nzuɛn’n ti flɔlɔlɔ, ɔ maan i ti, saan ɔ́ dí ye le.”—Jue Mun 37:11, 37; Sa Nglo Yilɛ 21:3, 4.
▪ Wafa nga é yó naan Ɲanmiɛn i klun w’a jɔ e wun’n, Ɲanmiɛn bɔbɔ yiyi nun kle e Biblu’n nun. Asa ekun’n, ɔ kle e like nga é yó naan y’a “kwla fite sa b’ɔ́ wá bá mɛn nun’n i kwlaa i nun.”—Lik 21:36; Zan 17:3.