Zoova kacimɛn i ndɛ ng’ɔ kan’n
Jue Mun be nun ndɛ cinnjin mun—fluwa i bue nɲɔn
E MƆ e ti Zoova i sufuɛ’n, e si kɛ é wún ɲrɛnnɛn. Akoto Pɔlu seli kɛ: ‘Sran kwlaa nga i waan ɔ nin Klist Zezi bé káci sran wunmuan naan ɔ́ yó Ɲanmiɛn klun sa’n, saan bé klé i yalɛ.’ (2 Timote 3:12) Sɛ ɲrɛnnɛn blɛ nun’n e jran kekle’n, é klé kɛ e ɲin yi Ɲanmiɛn. ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a jran kekle ɔ?
Jue Mun fluwa’n i bue nɲɔn su’n uka e i sɔ yolɛ’n nun. Jue Mun ndɛ tre 42 m’ɔ́ fá jú ndɛ tre 72, ɔ kle e kɛ sɛ é kúnndɛ é jrán kekle ɲrɛnnɛn’m be ɲrun’n, ɔ fata kɛ e lafi Zoova su mlɔnmlɔn. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e fa e wla’n guɛ i su kɛ ɔ́ dé e. Ndɛ sɔ’n ti kpa man e dan! Ɔ maan Jue Mun fluwa’n i bue nɲɔn’n i nun ndɛ’n ‘ɔ kaciman, ɔ maan sran’m be kaci.’—Ebre Mun 4:12.
ZOOVA TI “E FIAWLƐ NIN E BO SUANFUƐ”
B’a tra Levifuɛ kun lomuɛn. Kɛ m’ɔ kwlá kɔman Zoova i sua’n nun lɔ ko sumɛn i kun ti’n, ɔ diman aklunjuɛ. Ɔ maan ɔ fɔnvɔ i wun se kɛ: ‘?Ngue ti yɛ maan n wla ko bo min wun ɔn? ?Ngue ti yɛ maan n ko fɛfɛ ɔ? Ɔ fata kɛ n fa min wla’n n guɛ i Ɲanmiɛn su.’ (Jue Mun 42:6, 12; 43:5) Ndɛ mma sɔ’n ba tikatika. Ɔ sasa Jue Mun ndɛ tre 42 nin ndɛ tre 43 be bue nsan’m be su. Ɔ maan be yo jue kun. Jue Mun ndɛ tre 44 nun’n, be srɛ Ɲanmiɛn man Zida nvle’n. Nvle sɔ’n o ɲrɛnnɛn nun. Blɛ sɔ nun Ezekiasi ti Zida famiɛn. Atrɛkpa’n Asirifuɛ’m be wlanwlan Zida mɛn’n kɛ bé wá fɛ́ i.
Jue Mun ndɛ tre 45 kan famiɛn kun i aja’n i ndɛ. Mɛsi’n i ndɛ yɛ jue sɔ’n kan ɔn. Jue nsan nga be bɛ i sin’n be nun’n, be kan Zoova i ndɛ kɛ ɔ ti “e fiawlɛ nin e bo suanfuɛ,” ɔ ti “asiɛ’n su famiɛn dan,” kpɔkun “ɔ ti kɛ fiawlɛ sua sa.” (Jue Mun 46:2; 47:3; 48:4) Asa ekun’n, wafa nga Jue Mun ndɛ tre 49 kle kɛ ‘sran kun sa de i niaan uflɛ ɔ, ɔ yoman ye’n,’ ɔ yo ɲɛnmɛn dan. (Jue Mun 49:8) Kɔre i mma mun yɛ be klɛli Jue Mun fluwa’n i bue nɲɔn’n, i nun jue klikli mɔcuɛ mun ɔn. Kpɔkun Jue Mun ndɛ tre 50 i klɛfuɛ’n yɛle Azafu.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
44:20—?Ngue yɛle “blo nsoso’m be lika’n”? Atrɛkpa’n, lika nga be kun alɛ’n, mɔ kɛ be ko wie alɛ’n kun’n, nsoso’m be wa di sran’m be fuɛn mun’n, i ndɛ yɛ jue tofuɛ’n su kan ɔn.
45:14, 15a—?Wan yɛle “famiɛn’n i wa bla’n” mɔ ‘be fɛ i kɔ famiɛn’n wun lɔ’n’? I yɛle Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ ti ‘nvlenvle’m be famiɛn’n,’ i wa bla’n. (Sa Nglo Yilɛ 15:3) Ba bla sɔ’n ti sran 144. 000 be nzɔliɛ. Zoova fali be kɛ i mma mun sa. Yɛle kɛ ɔ fɛli i wawɛ’n guali be su yɛ be kpali be sieli be ngunmin. (Rɔmfuɛ Mun 8:16) Bé wá fá Zoova i “wa bla” sɔ m’ɔ ‘ti kɛ atɔnvlɛ mɔ w’a fɛfɛ i wun ɔ su minndɛ i wun’n sa’n,’ bé kó mɛ́n i wun’n. I wun sɔ’n yɛle Mɛsi m’ɔ ti Famiɛn’n.—Sa Nglo Yilɛ 21:2.
45:15b, 16—?Wan yɛle “talua” mun? Be yɛle “sran kpanngban kpa” mɔ be ti Zoova i sufuɛ’n mɔ be nin be nga be kpa be sieli be ngunmin be onga’n be bo ti kun’n. Kɛ mɔ “be fin afɛ dan’n nun” be fiteli’n ti’n, kɛ Mɛsi m’ɔ ti Famiɛn’n ɔ́ já bla Ɲanmiɛn su lɔ’n, nn be kusu be o asiɛ’n su wa. (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 13, 14) Blɛ sɔ nun’n, ‘bé bó sró. Be wun kpája be.’
45:17—?Wafa sɛ yɛ famiɛn’n i mma yasua’m bé wá sin i si’m be osu ɔ? Kɛ be wuli Zezi asiɛ’n su wa’n, i si’m be ti klɔ sran. Sanngɛ kɛ Zezi wá cɛ́n be i afuɛ akpi famiɛn dilɛ blɛ nun’n, i si sɔ’m bé wá yó kɛ i mma mun sa. Kpɔkun bé trán be nga bé ‘síe be mɛn wunmuan’n i su kpɛnngbɛn’n,’ be nun wie.
50:2—?Ngue ti yɛ be se kɛ Zerizalɛmu ‘ti klanman dan’n’ niɔn? Nán klɔ’n bɔbɔ ba’n i klanman’n i ndɛ yɛ be su kan ɔn. Like nga ti yɛ Zerizalɛmu klɔ’n ti klanman’n yɛle kɛ Zoova maan lɔ yɛ be kplɛnnin i ndɛ suanlɛ nin i srɛlɛ sua’n niɔn. Asa ekun’n lɔ yɛ famiɛn ng’ɔ sie be’n ɔ tran ɔn.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
42:2-4. Levifuɛ’n kunndɛ Zoova kɛ flete m’ɔ o lika kee nun m’ɔ kunndɛ nzue ba mun’n sa. Kɛ mɔ Levifuɛ sɔ’n kwlá kɔman Zoova i sua nun lɔ ko sumɛn i’n ti’n, awlabɔɛ’n w’a kun i kpo. Ɔ maan ‘i ɲinmuɛn’n yɛ w’a kaci i aliɛ yɛ ɔ di i nglɛmun nin nnɔsua ɔ.’ I nuan nun yomɛn i fɛ kun. Kɛ e nin be nga be lafi Ɲanmiɛn su’n e su Zoova’n ɔ fata kɛ i sɔ’n jɔ e klun. ?Nɛ́n i ɔ?
42:5, 6, 12; 43:3-5. Sɛ sa wie mɔ e lemɛn i yowlɛ’n ti’n, e kpɔci e niaan Klistfuɛ mun’n, kɛ é wla kpɛ́n aklunjuɛ nga e nin be e dili i likawlɛ su’n, i sɔ’n kwla wla e fanngan. Kannzɛ bɔbɔ i klikli nun’n, e awlabɔɛ’n ti dan’n, sanngɛ ɔ́ yó maan é wla kpɛ́n su kɛ Ɲanmiɛn ti e fiawlɛ naan ɔ fata kɛ e fa e wla’n guɛ i su.
46:2-4. Ɲrɛnnɛn kwlaa nga be tɔ e su’n nun’n, maan e lafi su kpa kɛ ‘Ɲanmiɛn ti e fiawlɛ nin e bo suanfuɛ.’
50:16-19. Sran ng’ɔ diman nanwlɛ’n, ɔ nin sran ng’ɔ yo sa tɛtɛ mun’n, ɔ leman atin ijɔman Ɲanmiɛn i nuan.
50:20. Ɔ fataman kɛ e bo e wiengu’m be sa tɛ’m be jɔ e sin. Maan be sɔn e nun.—Kolɔsfuɛ Mun 3:13.
‘ƝANMIƐN KUNNGBA YƐ Ń KƆ́ I SIN ƆN, YƐ MIN WLA’N Ɔ́ GÚA ASE Ɔ’
Kɛ Davidi nin Bat-Seba be yoli sa tɛ’n, i sin srɛlɛ nga Davidi tuli i klun srɛli Ɲanmiɛn’n, yɛ ɔ fiti jue mun fluwa’n i bue nga su ɔ. Jue Mun ndɛ tre 52 m’ɔ́ fá jú 57 kle kɛ be nga sa kwlaa ng’ɔ tɔ be su nun’n, be lafi Zoova su yɛ be fa be wla guɛ i su’n, Zoova dé be. Kɛ nga e fa wun i Jue Mun ndɛ tre 58-64 nun sa’n, ɲrɛnnɛn nga be tɔli Davidi su’n be kwlaa nun’n, ɔ fali Zoova yoli i fiawlɛ. Ɔ toli jue seli kɛ: ‘Nanwlɛ, Ɲanmiɛn kunngba yɛ ń kɔ́ i sin ɔn, yɛ min wla’n ɔ́ gúa ase ɔ. Afin sɛ ń ɲán like ń fá min wla’n ń gúa su’n, ɔ fin i.’—Jue Mun 62:6.
Sɛ e nin e Defuɛ’n e afiɛn sɛ’n, ɔ fata kɛ i sɔ’n su e bo naan ‘e to jue e bo flɛ i i ɲrun ɲanɲan’n ti.’ (Jue Mun 66:2) Zoova i manmanlɛ nun’n, be kɛn i ndɛ Jue Mun ndɛ tre 65 nun kɛ ɔ ti sran like manfuɛ. Jue Mun ndɛ tre 67 nin 68 nun’n, be kɛn i ndɛ kɛ ɔ ti Ɲanmiɛn m’ɔ yo sa mɔ maan sran kwla fite nun ɔn. Kpɔkun Jue Mun ndɛ tre 70 nin 71 nun’n, be kɛn i ndɛ kɛ ɔ ti sran Defuɛ.
Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su kosan’m be su tɛlɛ:
51:14—?‘Wawɛ klun ufuefuɛ’ mennin yɛ Davidi waan ɔ suɛn i bo’n niɔn? Ebre aniɛn’n nun’n, ndɛ mma ‘ɔ’ nunman’n nun. Ɔ maan nán ukalɛ mɔ Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ úka Davidi’n, annzɛ kusu Zoova i wawɛ’n i ndɛ yɛ ndɛ mma sɔ’n kan ɔn. Sanngɛ Davidi bɔbɔ i angunndan bulɛ wafa’n, i ndɛ yɛ be kan ɔn. Davidi su srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo maan ɔ klo sa kpa yolɛ’n.
53:2—?Wafa sɛ yɛ be kwla se kɛ sran nga i waan Ɲanmiɛn nunman lɛ’n, ɔ ti “sinnglinfuɛ” ɔ? Kɛ be kan sinnglinfuɛ ndɛ wa’n, nán kɛ sran sɔ’n siman ngwlɛlɛ ti ɔ. Like ng’ɔ kle kɛ sran sɔ’n ti sinnglinfuɛ’n, e kwla wun i sa sukusuku ng’ɔ yo be’n, mɔ Jue Mun 53:2-5 kan be ndɛ’n be nun.
58:4-6—?Wafa sɛ yɛ klunwifuɛ’m be ti kɛ ɔnda sa ɔ? Ato nga klunwifuɛ’m be buɛ i sran’m be su’n, ɔ ti kɛ wuo bɔyre sa. Be saci sran nga be buɛ i su ato’n i wun. Kɛ bé klé klunwifuɛ’m be atin’n, annzɛ kɛ bé tú be fɔ’n, ‘be yo be wun sutrefuɛ kɛ ɔnda wie yɛ w’a tannin i su’n sa.’
58:8—?Wafa sɛ yɛ klunwifuɛ’m ‘be wie kɛ nzue m’ɔ sonji kɔ’n sa’ ɔ? Atrɛkpa’n, ndɛ sɔ’n i kanlɛ nun’n, Davidi buli mɛn nga Ɲanmiɛn boli kasiɛ kɛ ɔ́ fá mɛ́n i nvle nunfuɛ mun’n, i nun kongo wie’m be angunndan. Kɛ kongo sɔ’m be nun nzue’n ko yi’n, nzue sɔ’n sonji ndɛndɛ kɔ. Ɔ maan Davidi su srɛ kɛ klunwifuɛ’m be nunnun ndɛndɛ.
68:19—?Sran’m be lapo mennin yɛ Ɲanmiɛn deli ɔ? Sran nga Izraɛlifuɛ’m be trali be lomuɛn mɛn nga Ɲanmiɛn boli kasiɛ kɛ ɔ́ fá mán be’n i falɛ nun’n, be nun wie mun yɛ ndɛ mma nga kan be ndɛ ɔ. Sran sɔ’m be wa ukali Levifuɛ mun be junman dilɛ’n nun.—Ɛsdras 8:20.
68:31—?Kɛ jue tofuɛ’n srɛ kɛ be ‘ijɔ Eziptifuɛ mun mɔ be ti kɛ ndɛma wie nun nnɛn mun sa’n,’ i bo’n yɛle mennin? Davidi fa Zoova i nvle nunfuɛ’m be kpɔfuɛ mun sunnzun blo nnɛn mun. Davidi su srɛ kɛ Ɲanmiɛn ijɔ be. Yɛle kɛ nán maan ɔ man be atin naan be yo sa tɛ.
69:24—?Kɛ jue tofuɛ’n se kɛ maan ‘i kpɔfuɛ’m be wi’n sata be wun titi’n,’ i bo’n yɛle mennin? Be wi’n yɛ maan be kwla di junman kekleekle kɛ ninnge nɔnninnɔnnin’m be su manlɛ nin be sualɛ sa mun ɔn. Kɛ sran kun i wi’n ko sata’n, nn sɛ é kwlá sé’n, ɔ leman wunmiɛn kun. Davidi su srɛ kɛ i kpɔfuɛ’m be wunmiɛn’n wie be nun.
Afɔtuɛ ng’ɔ man e’n:
51:3-6, 19. Sɛ e yoli sa tɛ’n, i sɔ’n kleman kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n w’a saci mlɔnmlɔn. Sɛ e kaci e nzuɛn’n, e kwla lafi su kɛ Ɲanmiɛn yáci e sa tɛ’n cɛ́ e.
51:7, 9-12. Fɔ m’ɔ o e nun’n ti’n, sɛ e yo sa tɛ’n e kwla srɛ Zoova kɛ ɔ yaci cɛ e. Maan e srɛ i naan ɔ yo e sanwun, naan ɔ fa e sie i e osu nun, kpɔkun ɔ uka e naan e wla sa tɛ yolɛ angunndan’n i ase.
51:20. Nvle’n nunfuɛ’m be ngba yɛ be isali Davidi i sa tɛ m’ɔ yoli’n i bo nzuɛn’n niɔn. I sɔ’n ti ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo Siɔn klɔ’n i kpa. Blɛ sunman nun’n, kɛ e yo sa tɛ kpa kun’n, ɔ saci Zoova nin asɔnun’n nunfuɛ’m be dunman. Ɔ nin i fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn naan ɔ siesie sa tɛ nga e yoli’n.
52:10. E kwla ‘tran Ɲanmiɛn i sua’n nun kɛ olivie mɔ i nɲa o su’n sa.’ Yɛle kɛ e kwla fa e wun mantan Zoova kpɔkun junman nga e di mɛn i’n, ɔ ba nvlɛ. Sɛ e waan ɔ yo sɔ’n, maan e ɲin yi i, yɛ e sɔ afɔtuɛ ng’ɔ man e’n nun.—Ebre Mun 12:5, 6.
55:5, 6, 13-15, 17-19. Davidi i klun ba Absalɔm cicili i wun ndɛ. Kpɔkun Asitɔfɛli m’ɔ ti Davidi i afɔtuɛ manfuɛ m’ɔ lafi i su’n, i kusu jasoli i wun wie. Ɔ maan Davidi i wla boli i wun dan. Sanngɛ sa sɔ’m be ti’n, Davidi i wla m’ɔ fa gua Zoova su’n w’a kanman ase. Ɔ fataman kɛ awlabɔɛ’n ti’n, e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n kan ase.
55:23. ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa sa ng’ɔ o e su’n kwlaa e wlɛ i Zoova sa nun ɔn? Wafa nga e kwla yo i sɔ’n yɛle kɛ (1) ngokɔɛ sa kwlaa nga be o e su’n, maan e srɛ i e kan kle i, (2) maan e kunndɛ afɔtuɛ nin fɔnvɔlɛ i Ndɛ’n nin i anuannzɛ’n nun, kpɔkun (3) maan e yo e liɛ nga e kwla yo naan y’a ɲan sa sɔ’n i trawlɛ’n.—Nyanndra Mun 3:5, 6; 11:14; 15:22; Filipfuɛ Mun 4:6, 7.
56:9. Zoova si sa ng’ɔ o e su’n, kpɔkun wafa nga sa sɔ’n yo e’n, ɔ si nun wie.
62:12. Ɲanmiɛn i sa mianman wunmiɛn’n i wun, afin wunmiɛn’n fin i. ‘Wunmiɛn’n ti i kunngba i liɛ.’
63:4. Ɲanmiɛn i ‘klun ufue’n i kpa’n tra nguan.’ Afin sɛ ɔ timɛn i ti’n, e mɛn dilɛ’n ti ngbɛn. Ngwlɛlɛ atin’n yɛle kɛ e nin Zoova e tra janvuɛ.
63:7. Kɛ mɔ kɔnguɛ lika’n ti koun, ɔ ti blɛ kpa kun mɔ e kwla fa bu angunndan ɔn.
64:3-5. Sran wun ndɛ tɛtɛ kanlɛ’n, ɔ kwla saci sran kpa kun dunman. Ɔ nin i fataman kɛ e fa e su sie i sɔ ndɛ’m be bo. Asa ekun’n, ɔ fataman kɛ e kan wie e sinsin.
69:5. Sɛ e klo kɛ fɔundi tran e nin e wiengu mun e afiɛn’n, wie liɛ’n, like nga y’a faman’n, ɔ fata kɛ ‘e yi e sie i osu.’ Yɛle kɛ kannzɛ bɔbɔ e ndɛ yo fɛ’n, sanngɛ e blu su e kpata be nga be tɔn e suɛn’n.
70:2-6. Kɛ e kpan flɛ Zoova kɛ ɔ wa de e’n, ɔ ti. (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:17; Zak 1:13; 2 Piɛr 2:9) Ɲanmiɛn kwla yaci e nun e wun ɲrɛnnɛn, sanngɛ i sɔ yolɛ nun’n, ɔ́ mán e ngwlɛlɛ naan y’a kwla wun ɲrɛnnɛn ng’ɔ o e su’n i trawlɛ. Asa ekun’n, ɔ́ wlá e fanngan naan y’a kwla jran kekle. Ɔ su kplinman su kɛ sa ng’ɔ sɔnman e nun’n ɔ tɔ e su.—1 Korɛntfuɛ Mun 10:13; Ebre Mun 10:36; Zak 1:5-8.
71:5, 17. Davidi yoli yakpafuɛ. Yɛle kɛ, kɛ ɔ fin i kaan nun’n ɔ fɛli i wla’n guali Zoova su. Ɔ yoli i sɔ bɔbɔ kwlaa naan ɔ nin Filisti bian jajraja m’ɔ suan Goliati’n b’a kun. (1 Samiɛl 17:34-37) Ɔ fata kɛ like kwlaa nga bé yó nun’n, gbaflɛn nin talua’m be fa be wla’n gua Zoova su.
‘Maan i ɲrun ɲanɲan’n yi asiɛ wunmuan’n’
Jue Mun fluwa’n i bue nɲɔn su’n, yɛle kɛ Jue Mun ndɛ tre 72, i nun jue kasiɛn’n, ɔ kan Salomɔn i famiɛn dilɛ’n i ndɛ. Wafa nga kɛ Mɛsi’n wá dí i famiɛn’n, lika’n wá yó’n, mɔ Salomɔn i famiɛn dilɛ sɔ’n kle’n, fluwa’n i bue sɔ’n kɛn i ndɛ. Ninnge nga be kan be ndɛ jue sɔ nun’n be yo ɲɛnmɛn dan! Be kan fɔundi m’ɔ su wieman le’n, nin sran ɲrɛnnɛn klelɛ nin nzaje sa’m be yolɛ mɔ bé wá wíe’n, ɔ nin aliɛ m’ɔ́ bú asiɛ’n su’n be ndɛ. ?Be nga Sielɛ Blɛ’n maan bé ɲán suyralɛ sɔ mun’n, ɔ nin uflɛ wie mun ekun’n, é trán be nun wie? Sɛ e fa e wla’n gua Zoova su naan e fɛ i yo e fiawlɛ nin e bo suanfuɛ kɛ nga jue tofuɛ’n fa yoli’n sa’n, é kwlá trán be nun wie.
‘Davidi i srɛwa’n i awieliɛ’n’ nun’n, ɔ seli kɛ: ‘Maan e la Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ ti Izraɛli Ɲanmiɛn’n i ase. I kunngba cɛ yɛ ɔ yo abonuan sa mun ɔn. Maan e la Ɲanmiɛn mɔ i dunman’n fu’n i ase tititi. Maan i ɲrun ɲanɲan’n yi asiɛ wunmuan’n. Maan ɔ yo sɔ!’ (Jue Mun 72:18-20) Maan e kusu e tu e klun e la Zoova i ase yɛ e mɛnmɛn i dunman m’ɔ fu’n.
[Foto, bue 9]
?Wan yɛle “famiɛn’n i wa bla’n”?
[Foto, bue 10]
?An si like nga ti yɛ be se kɛ Zerizalɛmu “ti klanman dan’n”?