Maan e uka e wiengu dan kpa

“Be uka min dan kpa.”—KOLƆSFUƐ MUN 4:11.

1, 2. ?Kannzɛ bɔbɔ sa kwla ɲan Pɔlu i janvuɛ mun’n, sanngɛ ngue ti yɛ be kwla ko niannin Pɔlu osu bisua lɔ ɔ?

SƐ BE wla amun janvuɛ kun bisua naan amun ko niɛn i osu bisua lɔ’n, kannzɛ bɔbɔ amun janvuɛ’n timan sa tɛ yofuɛ o, sanngɛ i osu nianlɛ’n sɔ’n ɔ su yoman pɔpɔ amun sa nun. Sa ti’n yɛle kɛ, bisua su nianfuɛ’m be ɲin tuman amun su. Afin, be bu i kɛ amun kwla yo sa tɛ wie. I sɔ’n ti’n, saan kɛ amún yó yakpafuɛ naan amun a kwla ko nian amun janvuɛ’n m’ɔ o bisua’n i lika titi.

² I sɔ kusu yɛ akoto Pɔlu i janvuɛ wie’m be yoli ɔ. Sa sɔ mɔ be yoli’n, i osu w’a kwla di afuɛ akpi kun ya ngwlan (1900) tra su. Yɛle kɛ, i nun mɔ Pɔlu wo bisua’n, b’a sisiman be bo naan b’a ko fɔnvɔ i b’a wlɛ i fanngan naan b’a ukɛ i Ɲanmiɛn ninnge’m be nun. ?Sanngɛ wan yɛle i janvuɛ kpa sɔ mun? ?Kpɔkun, afɔtuɛ mennin yɛ be yakpa yolɛ’n, ɔ nin be sran awlɛn su klolɛ’n ɔ man e ɔ?—Nyanndra Mun 17:17.

E wiengu ‘ukalɛ dan kpa’

3, 4. (a) ?Wan mun yɛle Pɔlu i janvuɛ nnun ng’ɔ kannin be ndɛ’n? ?Yɛ ngue yɛ be wɔli i yolɛ i wun lɔ ɔ? (b) ?Ndɛ mma ‘ukalɛ dan kpa’n,’ i bo’n yɛle mennin?

³ Amun e sa e sin afuɛ 60 nun E Blɛ liɛ’n Nun (E.B.N.) lɔ e nian. Suɛn mɔ sran’m be tɔnnin akoto Pɔlu ti’n, be ko wlɛli i bisua Rɔmu lɔ (Sa Nga Be Yoli’n 24:5; 25:11, 12). Blɛ sɔ’n nun’n, Klistfuɛ nnun nga be suannin Pɔlu bo’n, i bɔbɔ boli be dunman kunngunngun. Be nun kun yɛle Tisiki, m’ɔ ti Azi mɛn’n nun lɔfuɛ’n. Pɔlu waan: “E nin i di e Min’n i junman’n.” Ɔ nin Onezimu, m’ɔ ‘ti e sran kpa mɔ e kwla fa e wla guɛ i su’n,’ ɔ ti i liɛ Kolɔsfuɛ. Ɔ nin Aristarki mɔ blɛ wie nun ɔ nin Pɔlu be ‘o bisua nun’n,’ ɔ fin i liɛ Maseduani, Tɛsaloniki lɔ lika’n nun. Yɛ Barnabasi i aosua Marki m’ɔ klɛli Zezi Klist i jasin fɛ’n mɔ i bɔbɔ Marki dunman o su’n. Kpɔkun Zistisi m’ɔ nin Pɔlu be dili ‘[Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ, NW ]’ junman’n. Pɔlu kannin i janvuɛ nnun sɔ’m be ndɛ se kɛ: “Be uka min dan kpa.”—Kolɔsfuɛ Mun 4:7-11.

⁴ Pɔlu kannin ukalɛ dan nga i awlɛn su janvuɛ’m be ukɛli i’n, i ndɛ kpa. Ndɛ mma nga Glɛki aniɛn’n nun be se kɛ (pa·re·go·riʹa) mɔ be kacili i kɛ ‘ukalɛ dan kpa’ Biblu’n nun’n, i yɛ Pɔlu fa kannin i janvuɛ’m be ndɛ ɔ. Ndɛ mma sɔ mɔ i bo tulɛ’n sɔnnin’n, ayre yolɛ’n nun yɛ sran’m be fa kan ndɛ titi ɔ.a Be kwla kaci ndɛ mma sɔ’n be se kɛ ‘awlɛn su nzue gualɛ, annzɛ fanngan wlalɛ, annzɛ fɔnvɔlɛ, annzɛ ukalɛ.’ Ukalɛ sɔ mɔ Pɔlu sa miɛnnin i wu dan kpa’n, i yɛ sran nnun ng’ɔ kannin be ndɛ’n, be fa ukɛli i ɔ.

Sa nga ti yɛ Pɔlu sa miannin kɛ be ‘ukɛ i dan kpa’n’

5. ?Kannzɛ bɔbɔ Pɔlu ti akoto’n, sanngɛ ngue yɛ i sa miɛnnin i wun mɔ cɛn kunngun e ngba e sa kwla miɛn i wun wie’n niɔn?

⁵ Ukalɛ mɔ akoto Pɔlu kunndɛli kɛ be ukɛ i’n, ɔ kwla bo sran wie’m be nuan. Sanngɛ, i sɔ kusu yɛ i sa miɛnnin i wun ɔn. Nanwlɛ, e si kɛ Pɔlu lafi Ɲanmiɛn su kpa, naan ɔ finnin ɲrɛnnɛn nin sa kekle wie’m be nun fiteli. Yɛle kɛ, ‘be boli i trali su,’ kpɔkun ɔ “trannin wie’n i nuan.” (2 Korɛntfuɛ Mun 11:23-27). Sanngɛ ɔ ti klɔ sran kɛ sran kwlaa sa. Ɔ maan cɛn kunngun i sa kwla mian kɛ i wiengu fɔnvɔ i, annzɛ ɔ wlɛ i fanngan naan i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa. Zezi bɔbɔ sa miannin fanngan wlalɛ’n, i wun wie. Yɛle kɛ, kɛ i kɔnguɛ kasiɛn nun’n ɔ o Zɛtsemane lika’n nun lɔ’n, anzi kun wa “wlɛli i fanngan.”—Lik 22:43.

6, 7. (a) ?Ngue yɛ ɔ boli Pɔlu wla Rɔmu lɔ’n niɔn? ?Sanngɛ, wan mun yɛ be wlɛli i fanngan ɔn? (b) ?Ngue yɛ Pɔlu i niaan Klistfuɛ’m be tuli be klun be yoli be mennin i m’ɔ ‘ukɛli i dan kpa’ ɔ?

⁶ Sɛ Zezi i sa miannin kɛ be wlɛ i fanngan’n, ɔ fataman kɛ Pɔlu i sa m’ɔ miannin wie kɛ be wlɛ i fanngan’n, ɔ bo e nuan. I nun mɔ Pɔlu m’ɔ ti bisuafuɛ’n ɔ juli Rɔmu lɔ’n, i nvlefuɛ’m b’a sɔmɛn i nun kpa. Yɛle kɛ, Zuifu nga be o Rɔmu lɔ’n, be nun sunman b’a sɔman Sielɛ Blɛ jasin fɛ’n m’ɔ kannin’n nun. Kɛ cɛn kun Zuifu kpɛnngbɛn’m be ko toli i’n, Sa Nga Be Yoli’n fluwa’n waan: ‘Be wie’m be fali ndɛ m’ɔ kannin’n su, sanngɛ be wie’m b’a faman su. Kɛ be nuan a sɛman’n, be bo sanndili.’ (Sa Nga Be Yoli’n 28:17, 24, 25). Kɛ sran sɔ’m b’a buman Zoova i aklunye dan m’ɔ yi i nglo be lika’n i like fi ti’n, nanwlɛ, i sɔ’n boli Pɔlu i wla dan! I wla sɔ m’ɔ boli’n, e wun i fluwa ng’ɔ klɛ ko mannin Rɔmufuɛ Mun’n i nun. I waan: ‘Kɛ n se kɛ awlaboɛ’n wo n su dan yɛ min awlɛn’n kpɛ n klun’n, Klistfuɛ mɔ n ti’n ti n di nanwlɛ, Ɲanmiɛn wawɛ’n kusu maan n si n klun lɔ weiin kɛ m buaman ato. Afin sɛ Ɲanmiɛn bo n sannzan mɔ min nin Klist e bu naan n niaan mun mɔ min nin be e ti nvle kun’n be ɲan be ti’n, ń sé Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo n sɔ.’ (Rɔmfuɛ Mun 9:1-3). Sanngɛ Rɔmu lɔ’n, Pɔlu le i janvuɛ kpa mun mɔ be yakpa yolɛ’n nin klolɛ nga be klo i’n, ɔ guɛli i awlɛn su nzue ɔ.

⁷ ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu i niaan nnun sɔ’m be kleli kɛ be ti sran ukafuɛ dan kpa ɔ? Yɛle kɛ, ɲannzuɛn w’a kunman be kɛ be ko nian Pɔlu m’ɔ o bisua’n i osu. Asa ekun’n, ninnge nga Pɔlu m’ɔ o bisua’n ɔ kwlá yoman be’n, be tuli be klun be yoli ninnge sɔ mun mɛnnin i. Ninnge sɔ’m be wie yɛle kɛ, be fali fluwa nga Pɔlu klɛli be’n, ɔ nin afɔtuɛ ndɛ ng’ɔ kannin’n be ko mannin asɔnun mun. Kpɔkun, be sali be sin be wa kannin Rɔmu lɔ Klistfuɛ mun nin lika uflɛ nunfuɛ’m be su ndɛ fɛfɛ mun kleli Pɔlu be wlɛli i fanngan. Asa ekun’n, be fali ninnge kɛ ayrɛ tralɛ, nin fluwa mun nin kplo nga be klɛ su mɔ be ti Pɔlu i cinnjin’n, be blɛli i (Efɛzfuɛ Mun 6:21, 22; 2 Timote 4:11-13). Kɛ ukalɛ wafa kwlaa sɔ ngalɛ’m be wlali Pɔlu fanngan dan kpa ti’n, i kusu kwla ‘ukali’ sran uflɛ ɔ nin asɔnun mun dan kpa wie.—Rɔmfuɛ Mun 1:11, 12.

Wafa nga e kwla ‘uka e wiengu dan kpa’n’

8. ?Afɔtuɛ mennin yɛ Pɔlu mɔ i sa miannin kɛ be ‘ukɛ i dan kpa’n,’ ɔ man e ɔ?

⁸ ?Afɔtuɛ mennin yɛ Pɔlu nin i janvuɛ nnun m’ɔ nin be dili junman’n, be su ndɛ’n man e ɔ? Amun e fa e ɲin e sie afɔtuɛ’m be nun cinnjin kpa’n kun su. Yɛle kɛ, Pɔlu i janvuɛ nnun’n be yoli yakpa, kpɔkun be klɛnnin be wun be wa ukali sran nga i sa w’a mian’n. I sin’n, be sili kɛ be bɔbɔ be sa kwla mian cɛn wie naan be kusu bé kúnndɛ ukalɛ. Pɔlu kusu’n, kannzɛ ɔ sili kɛ i sa mian ukalɛ wun’n, sanngɛ ɔ kplinnin wafa nga be ukɛli i’n su. Ɔ maan, ɔ kannin sran nga be ukɛli i’n be ndɛ klanman. W’a semɛn i wun kɛ sɛ be ukɛ i’n, nn ɔ ti kɛ w’a yo luflefuɛ sa, annzɛ b’a guɛ i ɲin ase naan i sɔ’n ti ɔ fataman kɛ be ukɛ i. ?E kusu’n, e nun onin yɛ ɔ kwla se kɛ i sa nin a mianman ukalɛ wun le ɔ? Maan ɔ kpɛn e klun kɛ blɛ wie nun’n, Zezi bɔbɔ mɔ fɔ’n nunmɛn i nun’n i sa miannin ukalɛ wun. Ɔ maan, ɔ kpannin kpɔkun i ɲinmuɛn guali.—Ebre Mun 5:7.

9, 10. ?Kɛ sran kun bɔbɔ si kɛ i sa mian ukalɛ wun’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gua kpa ɔ? ?Kpɔkun ta nga i sɔ’n kwla ɲɛn i awlo lɔfuɛ nin asɔnunfuɛ’m be su’n yɛle mennin?

⁹ Kɛ aniaan nga be ti asɔnun kpɛnngbɛn’n be si kɛ be kwlá yoman ninnge ngba naan ɔ fata kɛ sran uflɛ uka be’n, i sɔ’n i bo’n gua kpa (Zak 3:2). Yɛle kɛ, i sɔ’n yo maan be nin aniaan mun be wla be wun fanngan kpɔkun be afiɛn sɛ kpa. Be nga be yo be wun aenvuɛ mɔ be kplin su kɛ be wiengu uka be’n, be man sran nga be sa mian ukalɛ wun wie’n be afɔtuɛ kpa. Yɛle kɛ, be kusu be ti klɔ sran wie naan be sa kwla mian ukalɛ’n wun.—Akunndanfuɛ’n 7:20.

¹⁰ Amun e fa sunnzun ase kun e nian. Kɛ ba’m be si kɛ sa ng’ɔ o be su’n i wie juli be si nin be nin’m be su be bakan nun’n, be tu be klun be kan sa sɔ’m be ndɛ kle be si nin be nin mun (Kolɔsfuɛ Mun 3:21). Sɛ ba’m be yo i sɔ’n yɛ be nin be si nin be nin’m be yalɛ kokolɛ’n ɔ́ yó kpa ɔ. Ɔ maan, be kwla fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n man ba’m be afɔtuɛ, kpɔkun ba’m be kusu be sɔ afɔtuɛ’m be nun klanman (Efɛzfuɛ Mun 6:4). I sɔ kunngba’n, kɛ aniaan’m be si kɛ sa nin awlaboɛ ng’ɔ o be su’n i wie ɲan asɔnun kpɛnngbɛn mun’n, i sɔ’n uka be maan be kplin su kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be uka be (Rɔmfuɛ Mun 12:3; 1 Piɛr 5:3). I lɛ’n nun ekun sɛ asɔnun nunfuɛ’m be wun i wlɛ sɔ’n, yɛ be nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be koko yalɛ kpa titi, yɛ ɔ kwla yo maan be fa Biblu’n nun ndɛ’n wla be wiengu fanngan naan be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa ɔ. Maan ɔ kpɛn e klun titi kɛ blɛ nga e o nun yɛ’n, e niaan’m be sa mian ukalɛ wun dan kpa tra laa’n.—2 Timote 3:1.

11. ?Sa mennin ti yɛ andɛ sran sunman be sa mian kɛ be ‘uka be dan kpa’ ɔ?

¹¹ Kan kwlaa nga e tran’n, sɛ e ti sɛ e ti sɛ o, e kwlaa e wla bo e wun cɛn kunngun. Afin, awlaboɛ’n ti andɛ mɛn’n nga nun sa’n kun (Sa Nglo Yilɛ 12:12). Kpɔkun awlaboɛ sɔ’n, ɔ sa e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n nian. Sa wie kwla ɲan e junman diwlɛ lɔ, annzɛ suklu lɔ, annzɛ awlo lɔ, annzɛ kusu asɔnun’n nun lɔ. E kwla tɔ tukpaciɛ, annzɛ laa sa wie kwla bo e wla. Kɛ i sɔ’n nun’n, e wun’n annzɛ e yi’n, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun, annzɛ kusu e janvuɛ kpa kun wla e fanngan naan ɔ uka e’n, nanwlɛ, i sɔ’n yo e fɛ dan kpa! Ɔ ti kɛ ayre mɔ kɛ e lika wie yo e ya mɔ be fa sie su’n, mɔ e wun’n jɔ e fɔuun sa! I sɔ’n ti’n, sɛ amun wun kɛ amun niaan kun i sa w’a mian’n, amun ukɛ i dan kpa. Sɛ kusu sa’n su tin amun su’n, amun flɛ sran nga w’a tin Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n naan ɔ uka amun.—Zak 5:14, 15.

Wafa nga asɔnunfuɛ’m be kwla uka be wiengu’n

12. ?Ngue yɛ e ngba e kwla yo i asɔnun’n nun e wla e wiengu fanngan ɔn?

¹² Asɔnun’n nun sran kwlaa, i kpɛnngbɛn o, i gbaflɛn nin talua kan o, be kwla yo like wie be wla be wiengu fanngan. Ninnge sɔ’m be nun kun yɛle amun asɔnun aɲia’m be bo kɔlɛ nin amun jasin fɛ’n bolɛ titi’n. I sɔ’n yo maan amun wiengu’m be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n taka kpa (Ebre Mun 10:24, 25). Jasin fɛ’n mɔ amun bo i titi’n, ɔ yi klolɛ nga amun klo Zoova’n i nglo. Kpɔkun ɔ kle kɛ, kannzɛ bɔbɔ sa’m be o amun su’n, sanngɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun amun kpɔnzɔman (Efɛzfuɛ Mun 6:18). I sɔ’n kwla wla sran uflɛ fanngan dan kpa wie.—Zak 2:18.

13. ?Ngue ti yɛ aniaan wie’m be kwla yaci jasin fɛ’n i bolɛ ɔ? ?Kpɔkun ngue yɛ be kwla yo be ukɛ i sɔfuɛ’n niɔn?

¹³ Cɛn wie nun’n, mɛn’n nun sa mun, annzɛ sa uflɛ wie ti’n, aniaan wie’m be kpɔnzɔ, annzɛ be boman jasin fɛ’n kun (Mark 4:18, 19). E kwla sie i nzɔliɛ kɛ i sɔfuɛ’n, ɔ baman aɲia’m be bo kun. Sanngɛ, nn i awlɛn’n te o Ɲanmiɛn su. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ e kwla yo naan y’a wla aniaan sɔ’n i fanngan naan i Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa ɔ? Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla ko niɛn i osu naan klolɛ su b’a ukɛ i (Sa Nga Be Yoli’n 20:35). Sanngɛ, be kwla fɛ i sɔ junman’n be man asɔnun’n i nun sran uflɛ kɛ ɔ di. Atrɛkpa’n, aniaan’n i osu nianlɛ sɔ’n yɛ ɔ kwla yo maan ɔ́ láfi Ɲanmiɛn su kpa ekun ɔn.

14, 15. ?Sran ukalɛ’n i su afɔtuɛ mennin yɛ Pɔlu mannin ɔn? An kle wafa nga asɔnun kun fali afɔtuɛ sɔ’n su’n.

¹⁴ Biblu’n wla e fanngan kɛ e ‘wla be nga be awlɛn sɔman’n be yakpa, e uka be nga be leman wunmiɛn’n.’ (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:14). Wie liɛ’n, be nga ‘be awlɛn sɔman’n,’ be bu i kɛ kannzɛ bɔbɔ sran wie uka be’n, be su ɲanman wunmiɛn naan b’a wun sa ng’ɔ o be su’n i trawlɛ. ?Amun kwla uka i sɔfuɛ’n? Ndɛ mma ‘uka be nga be leman wunmiɛn’n,’ be kwla kaci i kɛ “tra be nun kpa.” Zoova i bua’m be kwlaa be ti i cinnjin kpɔkun ɔ klo be. Ɔ maan, ɔ kloman kɛ be nun kun sa kpɔnzɔ naan ɔ yaci i sulɛ. Sɛ be nga Ɲanmiɛn ninnge’m be nun be leman wunmiɛn’n, amun “tra be nun kpa” naan be jran kekle’n, i sɔ’n ti kpa. ?Nɛ́n i ɔ?—Ebre Mun 2:1.

¹⁵ Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun ko niannin aniaan kun m’ɔ nin i yi’n be yacili jasin fɛ’n i bolɛ w’a di afuɛ nsiɛn’n be osu’n, ɔ seli kɛ: “Aunnvuɛ nin klolɛ nga asɔnun’n i nunfuɛ’m be kwlaa be yili i nglo’n, ɔ kleli kɛ aniaan’n ɔ nin i yi’n be ndɛ lo be. I sɔ’n wlali be fanngan maan be sali be sin Ɲanmiɛn i bua fa’m be afiɛn ekun.” ?Wafa sɛ yɛ aniaan bla sɔ m’ɔ yacili jasin fɛ’n i bolɛ’n, ɔ buli i lika nianlɛ nga aniaan’m be niannin’n niɔn? I waan: “Aniaan bian nin aniaan bla nga be ko niannin e osu mɔ maan e kwla sali e sin e boli jasin fɛ’n i ekun’n, be nun wie fi w’a buman e fɔ, annzɛ w’a kanman e wun ndɛ tɛ. Sanngɛ, be fali be ɲin sieli e su, kpɔkun be wlali e fanngan Ɲanmiɛn ninnge’m be nun.”

16. ?Be nga be sa mian ukalɛ wun’n, wan yɛ ɔ o lɛ m’ɔ kwla uka be cɛn kwlaa ɔ?

¹⁶ Nanwlɛ, Klistfuɛ kpa’m be tu be klun be uka be wiengu dan kpa. I sɔ’n ti, kɛ lika’n kacikaci e su’n, maan e yo e niaan’m be ukafuɛ dan kpa e ninnge’m be yolɛ’n nun. Sanngɛ, maan e si kɛ nán cɛn kwlaa yɛ é ɲán sran kun m’ɔ́ úka e ɔ. Sanngɛ blɛ sɔ nun’n, sran kun mɔ i wunmiɛn liɛ’n wieman le m’ɔ kwla uka sran mun cɛn kwlaa’n, ɔ o lɛ. Sran sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn Zoova.—Jue Mun 27:10.

Zoova yɛ ɔ ti sran ukafuɛ dan’n niɔn

17, 18. ?Wafa sɛ yɛ Zoova ukali i Wa Zezi Klist ɔ?

¹⁷ Kɛ be boboli Zezi waka’n su’n, ɔ kpannin kekle kpa ɔ seli kɛ: “N Si, wa fa min o.” (Lik 23:46). Kpɔkun yɛ ɔ kali nun ɔn. Sanngɛ ka naan sa sɔ’n w’a ju’n, kɛ be jrɛnnin i’n, srɛ m’ɔ kun i janvuɛ mun ti’n, be kwlaa be yacili i lɛ be wanndili (Matie 26:56). Blɛ sɔ nun’n, Zezi lafili i Si m’ɔ o nglo lɔ’n i wunmiɛn’n i kunngba su. Kusu Zezi i Zoova sulafilɛ’n w’a kaman ngbɛn. I Si Zoova mɛnnin i sɛsɛ m’ɔ ti’n i nuan like. Yɛle kɛ, Zoova jrɛnnin i sin.—Jue Mun 18:25; Ebre Mun 7:26.

¹⁸ I nun mɔ Zezi bó jasin fɛ’n asiɛ’n su wa’n, Zoova suɛnnin i bo maan ɔ dili i junman’n lele guɛli i ti nin i bo. I wie yɛle kɛ, kɛ be yoli Zezi i batɛmu’n cɛ’n, i Si’n i nɛn’n m’ɔ tili’n ɔ kleli kɛ ɔ ti i Si’n i awlɛn su ba naan i Si sɔ’n klo i. Kɛ Zezi i sa miannin kɛ be ukɛ i’n, Zoova sunmannin i anzi mun be wa wlɛli i fanngan. Asa ekun’n, kɛ ɔ́ wá wú m’ɔ́ wún ɲrɛnnɛn dan’n, Zoova tili i fɛfɛlɛ nin i srɛlɛ’n. Sa kwlaa sɔ’m be nun’n, Zoova ukali Zezi dan kpa.—Mark 1:11, 13; Lik 22:43.

19, 20. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ blɛ kwlaa nga e sa mian ukalɛ wun’n, Zoova ɔ́ úka e’n niɔn?

¹⁹ Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ súan e bo wie (2 Be Nyoliɛ 16:9). Blɛ kwlaa nga e sa mian ukalɛ wun’n, ɔ kwla fɛ i kwlalɛ m’ɔ kwla dan’n, ɔ nin i wunmiɛn dan’n ɔ uka e dan kpa (Ezai 40:26). Alɛ nin yalɛ dilɛ’n nin tukpaciɛ’n, annzɛ fɔ m’ɔ wo e nun’n, be kwla tin e su kpa. Kɛ sa sɔ mɔ be ɲan e’n be ti kɛ ‘nzue yɛ ɔ su mɛn e’n sa’n,’ Zoova kwla man e wunmiɛn (Jue Mun 18:17; Ezipt Lɔ Tulɛ 15:2). Wunmiɛn sɔ m’ɔ fa uka e dan kpa’n yɛle i wawɛ’n. Nanwlɛ, Zoova kwla fɛ i wawɛ’n man ‘sran nga w’a fɛ’n,’ ɔ maan ɔ kwla ‘jaso kpɛ kunngba waka kɛ anunman ɲin’n ɔ fa tu’n sa.’—Ezai 40:29, 31.

²⁰ Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan’n ti dan. Pɔlu seli kɛ: ‘Klist m’ɔ wla n fanngan’n ti’n, n kwla like kwlaa yo.’ Ɛɛn, ka naan Ɲanmiɛn w’a “kaci like’n kwlaa uflɛ” mɛn klanman ng’ɔ seli kɛ ɔ́ fá mán e’n mɔ w’a mantan koko’n i nun’n, e Si kpa m’ɔ o nglo lɔ ‘m’ɔ kwla like kwlaa yo’n,’ ɔ kwla man e wunmiɛn e jran kekle sa kwla ɲrun.—Filipfuɛ Mun 4:13; 2 Korɛntfuɛ Mun 4:7; Sa Nglo Yilɛ 21:4, 5.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Wafa sɛ yɛ Rɔmu lɔ’n aniaan’m be ‘ukali Pɔlu dan kpa’ ɔ?

• ?Wafa sɛ yɛ asɔnun’n nun’n, e kwla ‘uka sran dan kpa’ ɔ?

• ?Ngue ti yɛ Zoova yɛ ɔ ti e ukafuɛ dan’n niɔn?