Klist kan ndɛ kle asɔnun mun
‘M mɔ nzraama nso’n wo n sa fama nun’n, n se kɛ yoo.’—SA NGLO YILƐ 2:1.
1, 2. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ nga Zezi kan kleli asɔnun nso nga be o Azi Minɛli lɔ’n, i su wie ɔ?
ZEZI Klist, Zoova i Wa kunngba cɛ’n, yɛ ɔ ti asɔnun’n i su kpɛn’n niɔn. Kɛ ɔ ko yo naan fiɛn w’a kanman i sɔnnzɔnfuɛ nga ɔ kpali be sieli be ngunmin’n ti’n, Klist yoli be mo, kpɔkun ɔ tuli be fɔ (Efɛzfuɛ Mun 5:21-27). E wun i sɔ liɛ’n Sa Nglo Yilɛ fluwa’n i ndɛ tre 2 nin 3 be nun. Fluwa’n i ndɛ tre sɔ’m be nun’n, Zezi kannin ndɛ yasua su nin klolɛ su kleli asɔnun nso nga be o Azi Minɛli lɔ’n.
2 Ka naan akoto Zan w’a tie ndɛ nga Zezi wá kán klé asɔnun nso mun’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan ɔ wunnin “e Min’n i cɛn’n” aolia nun (Sa Nglo Yilɛ 1:10). Kɛ afuɛ 1914 nun Zezi Klist i Sielɛ Blɛ’n takali’n, yɛ “cɛn” sɔ’n boli i bo ɔ. Ɔ maan i ti’n, ndɛ nga Klist kan kleli asɔnun mun’n, ɔ ti cinnjin kpa man e blɛ kasiɛn nga nun. Fanngan wlalɛ nin afɔtuɛ nga be o ndɛ nga Zezi kannin’n be nun’n, be uka e maan e kwla jran kpa blɛ kekle nga nun.—2 Timote 3:1-5.
3. ?Sɛ é kwlá sé’n, wan’m be nzɔliɛ yɛle “nzraama mun,” ɔ nin “anzi mun” yɛ “sika ɔkwlɛ kannin nso” nga akoto Zan wunnin be aolia nun’n?
3 Zan wunnin Zezi Klist nin i ɲrun m’ɔ ɲɛnnin i’n, aolia nun. ‘Nzraama nso mɔ be ti asɔnun nso’n be anzi mun’n be wo i sa fama’n nun.’ Yɛ ‘ɔ nantinanti sika ɔkwlɛ kannin nso mɔ be jinjin lɛ’m be afiɛn.’ “Nzraama” mun yɛle ‘asɔnun nso’n, be anzi’n.’ (Sa Nglo Yilɛ 1:20; 2:1). Wie liɛ’n, nzraama’m be ti aolia nun sran mɔ be flɛ be anzi’n, be nzɔliɛ. Sanngɛ, nán klɔ sran yɛ Klist sé i kɛ ɔ klɛ aolia nun sran’m be fluwa ɔ. Ɔ maan “nzraama” nga be kan be ndɛ’n, be yɛle asɔnun kpɛnngbɛn nga Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n, be akpasuaakpasua mun. Be flɛ be “anzi mun” afin be ti ngaliɛ difuɛ kɛ anzi mun sa. Kɛ mɔ Ɲanmiɛn i anuannzɛ’n w’a trɛ ti’n, ‘sran kpa m’ɔ si like su nian kpa’n,’ ɔ kpali Zezi i “bua’m be wie mun” be nun sran nga b’a tin Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n. Kpɔkun ɔ sieli be asɔnun sunianfuɛ.—Lik 12:42-44; Zan 10:16.
4. ?Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be tie ndɛ nga Klist kan kleli asɔnun mun’n i kpa’n, ngue yɛ bé ɲɛ́n i su ɔ?
4 “Nzraama mun” be o Zezi i sa fama’n nun. Yɛle kɛ i klun jɔ be wun, yɛ ɔ sie be, ɔ sasa be, ɔ nian be lika. Ɔ maan, Zezi yɛ ɔ usa be junman nga be di’n i su sa ɔ. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be fa be ɲin sie i ndɛ nga Zezi kan kleli asɔnun nso’n be su kpa’n, bé wún wafa nga be kwla siesie sa kunngba sɔ mɔ be ju andɛ’n. Sanngɛ i kwlaa yoli o, ɔ fata kɛ Klistfuɛ’m be kwlaa be tie ndɛ nga Ɲanmiɛn i Wa’n kan’n (Mark 9:7). ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, sɛ e fa e ɲin e sie ndɛ nga Klist kan kleli asɔnun’m be su kpa’n, ngue yɛ i sɔ’n kwlá klé e ɔ?
Ndɛ nga Zezi kan kleli Efɛzi lɔ anzi’n
5. ?Ngue yɛ be yo i Efɛzi klɔ’n su ɔ?
5 Zezi yoli Efɛzi lɔ asɔnun’n i mo, sanngɛ ɔ tuli i fɔ wie. (Kanngan Sa Nglo Yilɛ 2:1-7 nun.) Efɛzi klɔ’n wo Azi Minɛli lika’n i wia atɔliɛ lɔ jenvie’n i nuan. Ɔ ti aata diwlɛ lika dan kpa. Kpɔkun, lɔ yɛ Atemisi m’ɔ ti amuɛn bla dan’n, i sua dan’n taka ɔ. Klɔ wunmuan nun’n, be kunndɛ bian nin bla sukusuku. Be sɔ amuɛn, yɛ be yi atrɛ ɔ nin wunnzue. Sanngɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, kɛ akoto Pɔlu nin i wiengu’m be ɔli lɔ be ko boli jasin fɛ’n, Ɲanmiɛn yrali be junman’n su kpa.—Sa Nga Be Yoli’n i ndɛ tre 19.
6. ?Wafa sɛ yɛ andɛ Klistfuɛ kpa’m be ti kɛ laa Efɛzi lɔ Klistfuɛ mun sa ɔ?
6 Klist yoli Efɛzi lɔ asɔnun’n i mo seli kɛ: ‘N si amun ayeliɛ’n, nin fɛlɛ nga an fɛli’n, ɔ nin amun awlɛn mɔ an trɛ i’n. N si kɛ amun nin sran tɛtɛ mun sɔnman. An sa be nga be tɔn be wun suɛn kɛ n sunmannin be’n niannin, yɛ an wunnin kɛ be bua ato.’ E blɛ liɛ nun kusu’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa’m be ayeliɛ’n ti kpa, be fɛ, yɛ be tra be awlɛn wie. Be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti e niaan naan Ɲanmiɛn sunmannin be’n, be nin be sanman nun (2 Korɛntfuɛ Mun 11:13, 26). Kɛ Efɛzi lɔ Klistfuɛ mun sa’n, andɛ Klistfuɛ kpa’m be nin “sran tɛtɛ mun sanman nun.” Zoova i sulɛ’n i saun yolɛ’n, ɔ nin asɔnun’n i sasalɛ’n ti’n, sran nga be jaso Ɲanmiɛn wun mɔ be kaciman be nzuɛn’n, Klistfuɛ kpa’m be yoman be blandɛ.—Galasifuɛ Mun 2:4, 5; 2 Zan 8-11.
7, 8. ?Sa dan mennin yɛ ɔ o Efɛzi lɔ asɔnun’n su ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ e kwla jran sa wafa kunngba sɔ’n i ɲrun wie ɔ?
7 Sanngɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, sa dan kpa kun o Efɛzi lɔ Klistfuɛ’m be su. Zezi seli be kɛ: ‘Amun wun sa o n klun, yɛle kɛ klolɛ nga an fa klo min laa’n, an kloman min sɔ kun.’ Sɛ klolɛ nga Efɛzi lɔ Klistfuɛ’m be fa klo Zoova’n ti kɛ sin sa’n, nn é sé kɛ ɔ fata kɛ be wlawla nun yie naan ɔ jue kɛ laa’n sa ekun (Mark 12:28-30; Efɛzfuɛ Mun 2:4; 5:1, 2). Maan e kwlaa e nian e wun su kpa naan wafa nga e fa kloli Ɲanmiɛn’n i bo bolɛ nun’n w’a kpɔnzɔman (3 Zan 3). ?Yɛ, sɛ aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ, annzɛ mɛn dilɛ ngboko’n be angunndan ba e ti nun’n, naan i sɔ’n su tran e su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ (1 Timote 4:8; 6:9, 10)? I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ e srɛ Ɲanmiɛn kpa kɛ ɔ uka e naan e yi angunndan sɔ’n e ti nun, naan e angunndan’n tran klolɛ dan nga Zoova nin i Wa’n be fa klo e’n i su. Kpɔkun maan e si like kwlaa nga be sran nɲɔn’n be yoli mannin e’n, i su ye.—1 Zan 4:10, 16.
8 Klist seli Efɛzi lɔ Klistfuɛ’m be kɛ: ‘An bu amun wafa nga an ti laa’n i angunndan, an kaci amun nzuɛn, naan an yo sa kunngba nga an yoli i bo bolɛ nun’n.’ ?Yɛ sɛ b’a yoman sɔ’n nin? Zezi seli be kɛ: “Sɛ amu’an kaciman amun nzuɛn’n, ń tó amun lɔ, ń yí amún kannin’n lɛ.” Sɛ klolɛ nga Klistfuɛ’m be kwlaa mɔ be ti kɛ bua mun sa’n be fa kloli Ɲanmiɛn i bo bolɛ nun’n kpɔnzɔ’n, be asɔnun’n m’ɔ ti kɛ “kannin’n” sa’n, ɔ́ núan. Ɔ maan i ti’n, e kwlaa mɔ e ti Klistfuɛ juejuefuɛ’n, maan e mian e ɲin naan asɔnun’n i kannin’n w’a nuanman.—Matie 5:14-16.
9. ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e bu ngbaciɛ mɔ be fa wla sran’m be afiɛn asɔnun’n nun’n niɔn?
9 Efɛzi lɔ Klistfuɛ’m be yoli sa kpa kun. Sa sɔ’n yɛle kɛ, b’a “kloman sa nga Nikolafuɛ’m be yo be’n.” Sɛ ɔ ti kɛ Sa Nglo Yilɛ fluwa’n w’a kanman Nikolafuɛ’m be ndɛ sa’n, nn e su siman be su ndɛ wie fi. Kɛ mɔ Zezi buli klɔ sran su sulɛ’n i fɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e yo kɛ Efɛzi lɔ Klistfuɛ mun sa. Nán maan e su sran nga ɔ fa ngbaciɛ wla sran’m be afiɛn asɔnun’n nun’n i su.—Matie 23:10.
10. ?Ngue yɛ be nga be tie ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kan’n, bé ɲɛ́n i ɔ?
10 Klist seli kɛ: ‘Sran nga ɔ si fa sie’n, maan ɔ tie ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kan kle asɔnun mun’n.’ I nun mɔ Zezi te wo asiɛ’n su wa’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun yɛ ɔ kannin ndɛ ɔ (Ezai 61:1; Lik 4:16-21). Ɔ maan, ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zezi kan be andɛ’n, ɔ fata kɛ e tie be kpa. Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zezi boli kasiɛ nga ɔ o yɛ’n: ‘Sran nga ɔ kwla’n, waka m’ɔ man nguan m’ɔ o Ɲanmiɛn fie’n su lɔ’n, ń yó maan ɔ́ dí i mma.’ Be nga be kpali be sieli be ngunmin’n mɔ be tie ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zezi kan’n, wie’n su kwlaman be kun ‘Ɲanmiɛn fie’n nun lɔ.’ Yɛle kɛ, bé jrán Zoova bɔbɔ ɲrun. “Sran kpanngban kpa” nga be kusu be tie ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zezi kan’n, bé dí aklunjuɛ asiɛ’n m’ɔ́ wá káci mɛn klanman’n, i su. Mɛn sɔ’n nun’n, bé nɔ́n ‘nzue ba mɔ i nun nzue’n man nguan’n.’ Kpɔkun ‘waka m’ɔ man nguan’n,’ mɔ be jinjin nzue’n i bue nɲɔn’n su’n, be nɲa’n yɛ maan bé yó be juejue ɔ.—Sa Nglo Yilɛ 7:9; 22:1, 2; Lik 23:43.
11. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo naan sran’m b’a klo Zoova kpa ɔ?
11 Klolɛ nga Efɛzi lɔ Klistfuɛ’m be fa kloli Ɲanmiɛn i bo bolɛ nun’n, ɔ kannin ase. ?Sɛ i sɔ sa kunngba’n su wlu asɔnun’n nun andɛ’n niɔn, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? Maan e tinuntinun e kan Zoova i ninnge yolɛ klolɛ su’n i ndɛ, naan e yi klolɛ nga Zoova fa klo e’n i nglo. Ɲanmiɛn i sran klolɛ’n i su like kun nga ɔ yoli’n, yɛle Zezi i wun nga ɔ fa kpɔli sran’m be ti’n. E kwla kle kɛ e si i sɔ liɛ’n su ye (Zan 3:16; Rɔmfuɛ Mun 5:8). Sɛ i sɔ yolɛ’n nin i fata’n, sɛ be man e ijɔlɛ asɔnun nun’n, annzɛ be usa kosan asɔnun aɲia’m be bo’n, e kwla kan Ɲanmiɛn i sran klolɛ’n i ndɛ. Jasin fɛ’n bolɛ nun kusu’n, e kwla yi klolɛ nga e bɔbɔ e fa klo Zoova’n, i nglo e mɛnmɛn i dunman’n (Jue Mun 145:10-13). Nanwlɛ, ɔ nin i fata kɛ ndɛ nga ɔ fite e nuan’n, ɔ nin e ayeliɛ’n, be man klolɛ nga asɔnun’n fa kloli Ɲanmiɛn i bo bolɛ nun’n, i wunmiɛn kpa.
Ndɛ nga Zezi kan kleli Simirni lɔ anzi’n
12. ?Simirni klɔ laa’n ti sɛ? ?Yɛ ngue yɛ be yo i lɔ ɔ?
12 Klist m’ɔ ‘ti like’n kwlaa i klikli nin i awieliɛ’n, m’ɔ wuli’n, m’ɔ cɛnnin’n,’ ɔ yili Simirni lɔ asɔnun’n i ayɛ. (Kanngan Sa Nglo Yilɛ 2:8-11 nun.) Simirni klɔ’n wo Azi Minɛli i wia atɔliɛ lɔ lika’n nun. Klɔ sɔ’n mɔ andɛ be flɛ i Izimiri’n, ɔ ti Turquie mɛn’n i klɔ. Glɛki’m be sieli klɔ sɔ’n, sanngɛ afuɛ 580 nun laa blɛ liɛ nun’n, klɔ nga be flɛ i Lidi’n i nunfuɛ’m be ko sacili i. Sran nga be sinnin Famiɛn Alɛzandri Dan’n i osu’n, be takali Simirni klɔ’n i uflɛ, lika uflɛ nun. I sin’n, klɔ sɔ’n wa yoli lika nga Rɔmfuɛ’m be sieli be Azi mɛn’n nun lɔ’n, be nun kun. Be kplannin i su sua dandan nglanman kpa mun, kpɔkun ɔ wa yoli aata diwlɛ lika dan kpa. Sua mɔ Tibɛ Sezali kplɛnnin i lɔ’n, ɔ kacili famiɛn mɔ be su be kɛ be su Ɲanmiɛn sa’n, be suwlɛ lika dan kpa. Famiɛn’m be sufuɛ’m be yra sua’n nun ansan, kpɔkun be se kɛ: “Sezali yɛ ɔ ti e Min’n niɔn.” Sanngɛ, Klistfuɛ’m be kwlá seman sɔ wie mlɔnmlɔn, afin ‘Zezi yɛ ɔ ti be Min’n niɔn.’ I sɔ’n ti’n, be kleli be ɲrɛnnɛn.—Rɔmfuɛ Mun 10:9.
13. Kannzɛ bɔbɔ Simirni lɔ Klistfuɛ be ti yalɛfuɛ’n, sanngɛ ngue nun yɛ be ti aɲanbeunfuɛ ɔ?
13 Sɛ e fa Klistfuɛ’m be yalɛ klelɛ sɔ’n e sie i bue kun’n, Simirni lɔ Klistfuɛ’m be dili sika nin ninnge’m be yalɛ kpa wie. Atrɛkpa, kɛ mɔ be suman famiɛn’n i wie ti yɛ sa sɔ’m be juli be su ɔ. Yalɛ klelɛ kunngba sɔ’n, ɔ to fuaman Zoova i sufuɛ mun andɛ (Sa Nglo Yilɛ 13:16, 17). Kannzɛ be di yalɛ’n, sanngɛ kɛ Simirni lɔ Klistfuɛ’m be sa’n, be ti aɲanbeunfuɛ Ɲanmiɛn ninnge’m be nun. I li yɛ ɔ ti cinnjin kpa’n niɔn!—Nyanndra Mun 10:22; 3 Zan 2.
14, 15. ?Wafa sɛ yɛ Sa Nglo Yilɛ 2:10 i nun ndɛ’n, kwla fɔnvɔ be nga be kpali be sieli be ngunmin’n mun ɔn?
14 Simirni lɔ Zuifu’m be nun sunman be ti “Satan i minniɛn.” Afin, be fali be nannan’m be nzuɛn m’ɔ nin Ɲanmiɛn mmla’n kɔman likawlɛ’n, i su. B’a suman Ɲanmiɛn i Wa’n su, kpɔkun be kpɔli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun mɔ Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin be’n (Rɔmfuɛ Mun 2:28, 29). Sanngɛ ndɛ nga Klist kan kleli Klistfuɛ sɔ mun’n, ɔ fɔnvɔli be dan kpa. Ɔ seli be kɛ: ‘Nán srɛ kun amun ɲrɛnnɛn nga án wá wún i’n ti. An nian, mmusu’m be si Satan’n ɔ́ wá wlá amun nun wie’m be bisua, ɔ́ sá amun nían. Amún wún ɲrɛnnɛn le blu. Sɛ kunlɛ bɔbɔ yɛ bé kún amun’n, an tra amun awlɛn, yɛ like nga ń fá yó amun mo yɛle nguan’n, ɔ ti kɛ famiɛn kle sa.’—Sa Nglo Yilɛ 2:10.
15 Zoova m’ɔ sie mɛn wunmuan’n i sin jranlɛ’n i nuan wie wulɛ’n, w’a kunman Zezi i srɛ (Filipfuɛ Mun 2:5-8). Alɛ nga Satan fa wla Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be sin’n i dilɛ nun’n, kannzɛ bé wún ɲrɛnnɛn o, yɛle kɛ bé wlá be bisua o, annzɛ kusu bé kún be tɛtɛ kpa o, srɛ kunman be (Sa Nglo Yilɛ 12:17). Bé kwlá mɛn’n. Yɛ like nga bé ɲɛ́n i’n, ɔ su saciman kɛ waka ɲrɛ kle m’ɔ wu kee ndɛndɛ’n sa, mɔ be nga be si ngowa kanlɛ su akplowa’n be ɲɛn i kɛ be mo yolɛ like’n sa. Afin kasiɛ nga Klist boli be’n, yɛle kɛ ɔ́ mán be nguan ɲanmiɛn su lɔ. Be su wuman kun mlɔnmlɔn. Nguan sɔ’n ti kɛ “famiɛn kle sa.” ?Ngue yɛ ɔ le ɲrun tra like kɛ famiɛn kle’n sa ekun ɔn?
16. ?Sɛ e asɔnun nga e o nun’n ti kɛ laa Simirni lɔ liɛ’n sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie su ɔ?
16 ?Sɛ é kɔ́ ɲanmiɛn su o, annzɛ é ká asiɛ’n su wa o, sɛ e o asɔnun kun m’ɔ ti kɛ laa Simirni lɔ liɛ’n nun sa’n, ngue yɛ e kwla yo ɔ? I lɛ nun’n, maan e uka e niaan Klistfuɛ mun naan be wun i wlɛ kpa kɛ, sa nga ti yɛ Ɲanmiɛn kplin su kɛ be kle Klistfuɛ’m be yalɛ’n yɛle kɛ, mɛn’n i sielɛ’n i si su akplowa mɔ Satan si’n, ɔ kpɛ nun kpe. Kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be su i tankaan cɛn kwlaa’n, be kle kɛ Satan ti gblɛfuɛ. Kpɔkun be kle weiin kɛ, kannzɛ bɔɔ be kle be nun kun ɲrɛnnɛn’n, sanngɛ be kwla jran Ɲanmiɛn mɔ i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla sie mɛn wunmuan’n, i sin (Nyanndra Mun 27:11). I sɔ’n ti’n, maan e wla e wiengu Klistfuɛ’m be fanngan naan be jran kekle yalɛ klelɛ’n i ɲrun. Afin sɛ be yo i sɔ’n, ‘srɛ su kunman be kun. Bé kwlá yó [Zoova] i klun sa, yɛ bé sú i nanwlɛ su lele fá jú be wie cɛn.’—Lik 1:68, 69, 74, 75.
Ndɛ nga Zezi kan kleli Pɛrgamu lɔ anzi’n
17, 18. ?Pɛrgamu klɔ’n yoli klɔ mennin’m be bo bia? ?Yɛ ngue yɛ be kwla yo sran kwlaa nga i waan ɔ sɔman amuɛn sɔ’n wie’n niɔn?
17 Zezi yoli Pɛrgamu asɔnun’n i mo. Sanngɛ, ɔ tuli i fɔ wie (Kanngan Sa Nglo Yilɛ 2:12-17 nun.) Pɛrgamu klɔ’n wo Simirni klɔ’n i nglo lɔ lika’n nun, yɛ klɔ nɲɔn sɔ’n be afiɛn’n ti nun kilo ablaɔcuɛ (80). Amuɛn yɛ be sɔ i Pɛrgamu klɔ’n su ɔ. Atrɛkpa, Babilɔni wunnzue yifuɛ’m be tuli Babilɔni be ko trannin lɔ. Asklepisi m’ɔ ti ayre yofuɛ’m be amuɛn’n, i sua’n wo Pɛrgamu lɔ. Ɔ maan lɔ yɛ mɛn’n nun tukpacifuɛ’m be ko yo be wun ayre ɔ. Famiɛn Ogusti Sezali i sɔlɛ sua’n o Pɛrgamu lɔ, afin be sɔ i kɛ amuɛn sa. Ɔ maan be flɛli klɔ sɔ’n kɛ: “Famiɛn’m be sulɛ klɔ’m be bo bia.”—Encyclopædia Britannica, 1959, Volume 17, page 507.
18 Pɛrgamu lɔ’n, be kplannin amuɛn Zesi i sɔwlɛ. Sran mɔ be su i kɛ Ɲanmiɛn sa’n, mɔ mmusu’m be si Satan ɔ jin i sin’n, klɔ sɔ’n su yɛ i bo’n taka ɔ. Ɔ maan, kɛ Zezi seli lɔ asɔnun’n i kɛ “Satan bia’n” wo be afiɛn lɔ’n, ɔ boman sran fi nuan. Klɔ sɔ nun’n, sran kwlaa nga i waan ɔ suman famiɛn’n, naan ɔ́ jrán Zoova m’ɔ sie mɛn wunmuan’n i sin’n, nn ɔ su kunndɛ i wie. Kɛ mɔ mmusu’m be si Satan yɛ ɔ te sie mɛn wunmuan’n ti’n, andɛ kusu sran’m be sɔ nvle’m be nzɔliɛ mun kɛ amuɛn sa (1 Zan 5:19). Kɛ ɔ bo i bo afuɛ ya klikli nun e blɛ liɛ’n nun lele m’ɔ fa ju andɛ’n, Klistfuɛ kpanngban kpa be Ɲanmiɛn sulɛ’n ti’n, be kunnin be. Klist kannin be nun kun ndɛ seli kɛ: ‘Antipasi m’ɔ kan min ndɛ’n tititi’n, be kunnin i amun wun lɔ.’ Ɲanmiɛn Zoova nin Zezi Klist be wla kwlá fiman sran sɔ mun mɔ be suli be tankaan’n, be su le.—1 Zan 5:21.
19. ?Ngue yɛ Balaamu yoli ɔ? ?Yɛ ngue nun yɛ ɔ fata kɛ Klistfuɛ’m be kwlaa be nian be wun su ɔ?
19 Klist kannin ‘like nga Balaamu kle’n,’ i ndɛ wie. Kɛ mɔ Balaamu i ɲin bloli aɲanbeun ninnge’m be su ti’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ bó Izraɛlifuɛ’m be sannzan. Sanngɛ Ɲanmiɛn yoli maan i sannzan’n kacili muae mannin Izraɛlifuɛ mun. I sɔ’n ti’n, Balaamu nin Balaki m’ɔ ti Moabu famiɛn’n, be bo yoli kun be lakali Izraɛlifuɛ mun. Ɔ maan be nun kpanngban kpa be tɔli amuɛn sɔlɛ nin bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku’n, be nun. Kɛ nga Fine fa yoli be nga be yoli Balaamu i klun sa’n be sa’n, ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be bu sa tɛ yolɛ’n i ɲrun ndɛndɛ kpa, kpɔkun maan be jran ajalɛ sɔ’n su kekle kpa (Kalɛ 22:1–25:15; 2 Piɛr 2:15, 16; Zid 11). I li bɔɔ, ɔ fata kɛ Klistfuɛ’m be kwlaa be nian be wun su naan amuɛn sɔlɛ’n, ɔ nin bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n w’a wluman asɔnun’n nun.—Zid 3, 4.
20. ?Sɛ Klistfuɛ kun su jaso Ɲanmiɛn wun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo i ndɛndɛ ɔ?
20 Sa dan kpa o Pɛrgamu asɔnun’n i su. Afin be nun wie’m be fali “like nga Nikolafuɛ’m be kle’n su.” I sɔ’n ti’n, Klist seli be kɛ: “An kaci amun nzuɛn’n, sɛ w’a yoman sɔ’n, ń tó amun lɔ icra’n, ń fá tokofi ng’ɔ o min nuan nun’n, min nin be é kún.” Be nga be kle be bɔbɔ be klunklo like’n, be kunndɛ kɛ bé sáci Klistfuɛ’m be ti nun. I sɔ’n ti’n, sran nga be kunndɛ kɛ bé sáci Klistfuɛ’m be afiɛn naan be bubu be wun nun’n, Ɲanmiɛn su sieman be mlɔnmlɔn (Rɔmfuɛ Mun 16:17, 18; 1 Korɛntfuɛ Mun 1:10; Galasifuɛ Mun 5:19-21). Sɛ Klistfuɛ kun su jaso Ɲanmiɛn wun naan ɔ kunndɛ kɛ sran uflɛ fɛ i atin’n su, ɔ fata kɛ ɔ fa ndɛ nga Klist kannin’n, ɔ fa tu i wun fɔ nun. Kɛ ɔ ko yo naan w’a mlinman mlɔnmlɔn ti’n, ɔ fata kɛ ɔ kaci i nzuɛn’n, yɛ ɔ flɛ asɔnun kpɛnngbɛn mun naan be ukɛ i ndɛndɛ (Zak 5:13-18). I sɔ yolɛ’n ti nguan like, afin Zezi wá bá icra’n, ɔ́ dí i jɔlɛ’n.
21, 22. ?Wan mun yɛ be di “mani bɔ be wunmɛn i’n” niɔn? ?Yɛ i bo’n yɛle mennin?
21 Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be nin be janvuɛ mun’n, be sroman Ɲanmiɛn i jɔlɛ dilɛ cɛn nga ɔ́ bá lɛ’n. Afin sran kwlaa nga ɔ fa ndɛ nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Zezi kan’n i nun afɔtuɛ’n i su kpa’n, saan suyralɛ cɛ yɛ ɔ́ ɲɛ́n i ɔ. Ɔ maan, be nga be kpali be sieli be ngunmin’n mɔ be kwlali mɛn nga e o nun yɛ’n, bé dí “mani bɔ be wunmɛn i’n,” kpɔkun bé fá “yɛbuɛ ufue kun bɔ be klɛli dunman uflɛ kun su’n,” bé mán be.
22 Afuɛ 40 nga Izraɛlifuɛ’m be dili i aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ’n, Ɲanmiɛn fali mani tali be. Be fali “mani” sɔ’n wie be sieli i Ɲanmiɛn i alaka’n, i sika ɔkwlɛ sɛma’n nun. Kpɔkun be fa sieli i tannin sua’n i lika nga be flɛ i Ɲanmiɛn lika kpa tra su’n, i nun lɔ. Lika sɔ’n i nun ɲanɲan’n kle kɛ Zoova o lɛ tititi (Ezipt Lɔ Tulɛ 16:14, 15, 23, 26, 33; 26:34; Ebre Mun 9:3, 4). Sran fi leman atin diman mani sɔ’n. Kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga ɔ kpali be sieli be ngunmin’n bé cɛ́n’n, bé dí ‘mani mɔ be wunmɛn i’n.’ Yɛle kɛ, bé káci sran nga ɔ wuman’n.—1 Korɛntfuɛ Mun 15:53-57.
23. ?‘Yɛbuɛ ufue’n,’ ɔ nin ‘dunman uflɛ’n,’ be bo’n yɛle mennin?
23 Kɛ Rɔmufuɛ’m bé dí sran’m be jɔlɛ’n, be man sran nga be bu i fɔ’n, i yɛbuɛ ble. Sanngɛ sran nga i ndɛ’n yo fɛ mɔ b’a wunman sa tɛ i wun’n, be mɛn i yɛbuɛ ufue. Zezi mannin Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be “yɛbuɛ ufue.” Yɛle kɛ w’a wunman sa tɛ fi be wun, b’a kanman fiɛn’n, yɛ be ti saun. Asa ekun, Rɔmufuɛ’m be fa yɔbuɛ’n be fa man sran’n naan w’a ɲan atin w’a tran ngowa kanlɛ dandan’m be bo. I sɔ kunngba’n, Klistfuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be “yɛbuɛ ufue” manlɛ’n, ɔ ti be yialɛ Bua Gbaflɛn’n i ɲanmiɛn su lɔ atɔnvlɛ falɛ’n, i bo (Sa Nglo Yilɛ 19:7-9). ‘Dunman uflɛ’n,’ i bo’n yɛle kɛ be nin Zezi bé dí famiɛn ɲanmiɛn su lɔ. Nanwlɛ, i sɔ’n kwlaa ngalɛ’n, ɔ wla Klistfuɛ nga bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n, ɔ nin be janvuɛ mun mɔ bé ká asiɛ’n m’ɔ́ wá káci mɛn klanman’n i su’n, be fanngan kpa Zoova junman’n i dilɛ’n nun!
24. ?Be nga be jao Ɲanmiɛn wun’n be wun ajalɛ mennin yɛ ɔ fata kɛ e fa ɔ?
24 Sɛ e wla kpɛn wafa nga be nga be jao Ɲanmiɛn wun’n be wluli Pɛrgamu asɔnun nun’n i su’n, ɔ ti ngwlɛlɛ like. Sɛ sa kunngba sɔ’n m’ɔ kwla saci asɔnun’n, ɔ wlu e asɔnun nun’n, maan e kaci e sin e si i mlɔnmlɔn naan e nanti nanwlɛ atin’n su tititi (Zan 8:32, 44; 3 Zan 4). Kɛ mɔ be nga be kle ato like’n, annzɛ be nga be jao Ɲanmiɛn wun’n, be ayeliɛ’n kwla saci asɔnun’n i wunmuan’n ti’n, ɔ fata kɛ e bu be ayeliɛ’n i ɲrun ndɛndɛ naan e jran su kekle kpa. Nán e man sran fi atin, naan ɔ laka e naan e jaso nanwlɛ atin’n su.—Galasifuɛ Mun 5:7-12; 2 Zan 8-11.
25. ?Like suanlɛ nga ɔ́ bá lɛ nun’n, asɔnun mennin yɛ Klist wá kán ndɛ kle be ɔ?
25 Nanwlɛ, ndɛ nga Zezi kan kleli Azi Minɛli lɔ asɔnun nso’n, mɔ y’a koko be nun nsan su yalɛ yɛ’n, be nun afɔtuɛ’n nin mo yolɛ’n be man e angunndan bulɛ kpa! Kusu, Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun’n, Klist bɔbɔ le ndɛ kpanngban kpa ekun m’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ kán klé asɔnun nnan nga be ka lɛ’n mun ɔn. Ndɛ sɔ mun mɔ é wá kókó be su yalɛ like suanlɛ nga ɔ́ bá lɛ nun’n, Zezi kan be kleli asɔnun nga be o Tiatiri’n nin Sardi’n, ɔ nin Filadɛlfi yɛ Laodise lɔ’n.
?Wafa sɛ yɛ amún tɛ́ kosan’m be su ɔ?
• ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ nga Klist kan kleli asɔnun mun’n, i su kpa ɔ?
• ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka asɔnun’n naan klolɛ nga ɔ fa kloli Ɲanmiɛn’n, w’a yo kɛ i bo bolɛ nun’n sa ɔ?
• ?Ngue ti yɛ kannzɛ Simirni lɔ Klistfuɛ’m be di yalɛ’n, sanngɛ be kwla se kɛ be ti aɲanbeunfuɛ ɔ?
• ?Kɛ e bu sa nga ɔ o Pɛrgamu asɔnun’n nun’n i angunndan’n, wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e bu be nga be jao Ɲanmiɛn wun’n be ninnge’m be yolɛ’n niɔn?