Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be ndɛ’n kwlaa i ti yia Klist su
‘Ndɛ nanwlɛ nga Zezi yili i nglo’n yɛ maan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kɛn i bɔbɔ Ɲanmiɛn i nuan ndɛ’n niɔn.’—SA NGLO YILƐ 19:10.
1, 2. (a) ?Afuɛ 29 nun E.B.N. ajalɛ mennin yɛ i falɛ’n yoli cinnjin Izraɛlifuɛ’m be sa nun ɔn? (b) ?Ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su like suanlɛ nga nun ɔn?
E O AFUƐ 29 nun E.B.N. Mɛsi i dunman’n o Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be nuan. Afin, Zan Batɛmu yofuɛ’n i Ɲanmiɛn Ndɛ kanlɛ’n ti’n, sran’m be ɲin o Mɛsi’n i sin, yɛ be wun blibli be dan (Lik 3:15). Zan w’a seman kɛ i yɛ ɔ ti Klist’n niɔn. I kpa bɔbɔ’n, kɛ ɔ́ fá Zezi klé Nazarɛtifuɛ mun’n, ɔ seli kɛ: ‘I yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Wa’n niɔn.’ (Zan 1:20, 34). Kɛ ɔ yoli sɔ’n w’a cɛman, yɛ sran’m be suli Zezi su kɛ ɔ kle be like naan ɔ yo be juejue ɔ.
2 Anglo nga be bɛli i sin’n be nun’n, Zoova kleli i Wa’n i su sa kpanngban kpa. Be nga be suannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun like mɔ be fa be ɲin sie i sa nga Zezi yo be’n be su’n, be wun i wlɛ weiin kpa kɛ i su yɛ ɔ fata kɛ be lafi ɔ. Sanngɛ nanwlɛ, nvle mɔ Ɲanmiɛn nin be trali aenguɛ’n, sɛ é kwlá sé’n, b’a lafimɛn i su. Saan, be nun akpasua kaan sa yɛ be kplinnin su kɛ Zezi ti Klist naan i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Wa’n niɔn (Zan 6:60-69). ?Sɛ ɔ ti kɛ amun o lɛ i blɛ sɔ nun’n, nn ngue yɛ amún yó ɔ? ?Amún kplín su kɛ Zezi yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn? ?Yɛ amún yó i sufuɛ titi? Kɛ be tɔnnin Zezi i suɛn kɛ ɔ saci Wunmiɛn Lolɛ Cɛn’n, wafa nga i bɔbɔ yiyili i sran m’ɔ ti’n nun’n, amun e fa e ɲin sie su e nian. I sin’n, sa ng’ɔ yoli fa wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be fanngan’n, amun e sie i nzɔliɛ wie.
Zezi bɔbɔ yiyi i sran’n i wafa’n nun
3. ?Sa mennin ti yɛ Zezi yiyili i sran’n wafa m’ɔ ti’n i nun ɔn?
3 E o afuɛ 31 nun E.B.N. kpaun nga b’a guaman nun kpaun ayre’n i cɛn dilɛ blɛ’n nun. Yɛ Zezi o Zerizalɛmu lɔ. Kɛ ɔ yoli bian kun mɔ tukpaciɛ’n wo i wun w’a di afuɛ 38 i juejue’n, i osu nin a cɛman. Kɛ mɔ Wunmiɛn Lolɛ Cɛn’n nun yɛ Zezi yoli sa sɔ’n ti’n, Zuifu’m be yacimɛn i nganzua sualɛ. Asa ekun’n, be tɔn i suɛn kɛ ɔ saci Ɲanmiɛn dunman naan ɔ se kɛ Ɲanmiɛn ti i Si. I sɔ’n ti’n, be kunndɛ kɛ bé kún i (Zan 5:1-9, 16-18). Zezi bɔbɔ i ti kplilɛ nun’n, ɔ yiyi sa cinnjin nsan be nun. Ɔ maan Zuifu kwlaa nga be awlɛn ti kpa’n, be kwla wun Zezi i sran m’ɔ ti’n i wlɛ.
4, 5. ?Ngue ti yɛ Zan kannin Ɲanmiɛn ndɛ’n niɔn? ?Yɛ ɔ dili junman sɔ’n i sɛ?
4 I klikli nun’n, Zezi kannin Zan batɛmu yofuɛ’n m’ɔ dunnin mmua i ɲrun’n i jasin m’ɔ boli’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: ‘An sunmannin sran Zan sin, yɛ ɔ kannin ndɛ m’ɔ ti nanwlɛ’n i ndɛ. Zan ti kɛ kannin m’ɔ jue m’ɔ kpaja’n sa, yɛ i kannin sɔ’n i bo tranlɛ yoli amun fɛ kan.’—Zan 5:33, 35.
5 Zan ti kɛ ‘kannin m’ɔ jue m’ɔ kpaja’n’ sa. Yɛle kɛ, kwlaa naan Erɔdu w’a wlɛ i bisua abɔlɛ su’n, Mɛsi i ɲrun atin’n i su trekelɛ junman nga Ɲanmiɛn fa mɛnnin i kɛ ɔ di’n, ɔ tuli i klun dili i kpa. Zan bɔbɔ seli kɛ: ‘M bali kɛ ḿ má yó sran’m be batɛmu nzue’n nun naan Izraɛlifuɛ’m be si Mɛsi]. N wunnin Ɲanmiɛn wawɛ’n, ɔ fin ɲanmiɛn su lɔ kɛ auble sa, ɔ wa trɛnnin i su. Laa n simɛn i, sanngɛ Ɲanmiɛn m’ɔ sunmannin n kɛ m ma yo batɛmu sɔ’n, ɔ seli n kɛ: “Sran nga a wun kɛ n wawɛ’n ɔ́ jrá ɔ́ wá trɛn i su’n, i yɛ ɔ́ fá n wawɛ’n yó sran’m be batɛmu ɔn.” N liɛ’n n wunnin i yɛ maan n se kɛ i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Wa’n niɔn.’ (Zan 1:26-37).a Zan kleli weiin kɛ Zezi ti Ɲanmiɛn i Wa naan i yɛ ɔ ti Mɛsi mɔ be kɛnnin i ndɛ’n niɔn. Zan i jasin’n i weinwein m’ɔ ti’n ti, kɛ ɔ wuli mɔ anglo ko ju mɔcuɛ sinnin’n, Zuifu kpanngban mɔ be awlɛn ti kpa’n be seli kɛ: “Bian nga i wun ndɛ nga [Zan] ɔ kannin’n, i kwlaa sɔ’n ti nanwlɛ.”—Zan 10:41, 42.
6. ?Ngue ti yɛ like nga Zezi yo’n, ɔ nin i fata kɛ sran’m be wun i wlɛ i sɔ’n nun kɛ Ɲanmiɛn jin i sin ɔn?
6 I sin’n, ndɛ kun ekun mɔ Zezi kannin’n, ɔ kle weiin kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn. Yɛle kɛ ɔ fali junman ng’ɔ di’n kleli kɛ Ɲanmiɛn jin i sin. Ɔ seli kɛ: ‘Lalofuɛ nga n le i’n, i ndɛ m’ɔ kan’n ti dan tra ayɛ nga Zan yili min’n, afin like nga n Si kle n kɛ n yo’n, mɔ n yo be’n, ɔ kle kɛ n Si yɛ ɔ sunmannin min ɔn.’ (Zan 5:36). Like sɔ mɔ Zezi yo’n, mɔ i wie yɛle atrɛ kpanngban ng’ɔ yi be mun’n, i kpɔfuɛ’m be kwlá seman kɛ ɔ ti ato. I kpa bɔbɔ’n, i kpɔfuɛ sɔ’m be nun wie’m be seli kɛ: ‘?É yó bian nga sɛ? Afin ɔ yi atrɛ kpanngban.’ (Zan 11:47). Sanngɛ wie’m be lafili i su, yɛ be seli kɛ: “?Sɛ Klist ba’n, ɔ́ yí atrɛ trá bian nga liɛ’n?” (Zan 7:31). Nanwlɛ, be nga be wunnin Siɛ’n i nzuɛn’n i wlɛ Ba’n i lika’n, yɛle Zezi i ndɛ tiefuɛ mun.—Zan 14:9.
7. ?Wafa sɛ yɛ Biblu’n i lika nga be klɛli i Ebre aniɛn nun’n ɔ kan Zezi i ndɛ ɔ?
7 I agualiɛ su’n, Zezi fa sran’m be ɲin sie like kun mɔ be kwlá siman su akplowa’n i su. Ɔ seli kɛ: ‘Ɲanmiɛn Ndɛ’n nga be klɛli’n, ndɛ sɔ’m be kan min ndɛ.’ Kpɔkun ɔ kan gua su kɛ: ‘Sɛ an lafi Moizi su sakpa’n, nn amún láfi n su wie, afin min ndɛ yɛ ɔ klɛli ɔ.’ (Zan 5:39, 46). Nanwlɛ, Ɲanmiɛn i sufuɛ nga be klɛli Klist su ndɛ’n ka naan w’a ba’n be sɔnnin, yɛ Moizi ti be nun kun. Ndɛ nga be klɛli mɔ be nun kpanngban kan sa nga bé wá jú’n, ɔ nin Zezi i finwlɛ’n i ndɛ’n, be kwlaa be uka e naan y’a wun Mɛsi’n i wlɛ (Lik 3:23-38; 24:44-46; Sa Nga Be Yoli’n 10:43). ?Yɛ Moizi Mmla’n nin? Akoto Pɔlu seli kɛ: ‘Mmla’n ti kɛ sran kun m’ɔ kleli e atin nga e fa su’n, lele Klist bali.’ (Galasifuɛ Mun 3:24). Ɛɛn, ‘ndɛ nanwlɛ nga Zezi yili i nglo’n [annzɛ ninnge ng’ɔ klo be yolɛ’n kwlaa, ɔ nin ninnge ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó be mun] yɛ maan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kɛn i bɔbɔ Ɲanmiɛn i nuan ndɛ’n niɔn.’—Sa Nglo Yilɛ 19:10.
8. ?Ngue ti Zuifu kpanngban b’a lafiman Mɛsi su ɔ?
8 ?Sa kwlaa ngalɛ mun, yɛle kɛ, jasin weinwein nga Zan boli’n, ɔ nin ninnge nga Zezi bɔbɔ yoli be mun, ɔ nin i nzuɛn m’ɔ fa Ɲanmiɛn liɛ’n, ɔ nin i wun ndɛ kpanngban mɔ be o Biblu’n nun’n, be kleman amun sakpa kɛ Zezi yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn? Nanwlɛ, sran kwlaa ng’ɔ klo Ɲanmiɛn nin i nuan ndɛ’n sakpa’n, ɔ kwla wun i sɔ liɛ’n i wlɛ weiin, ɔ maan ɔ lafi Zezi su kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi mɔ be kɛnnin i ndɛ’n niɔn. Ɲanmiɛn nin i nuan ndɛ’n be klolɛ sɔ’n, b’a wunmɛn i Izraɛlifuɛ’m be lika. Ɔ maan kɛ Zezi kán ndɛ klé i kpɔfuɛ mun’n, ɔ seli be kɛ: ‘N si amun, n si kɛ an kloman Ɲanmiɛn.’ (Zan 5:42). Kɛ ɔ́ yó naan be ‘klo kɛ Ɲanmiɛn m’ɔ ti kunngba cɛ’n yɛ ɔ bo be dunman’n,’ be ‘klo kɛ be wiengu bo be dunman.’ Ɔ maan sɛ be nin Zezi be nuan w’a sɛman’n, naan i Si kusu kpɔ be angunndan bulɛ’n, i sɔ’n boman e nuan!—Zan 5:43, 44; Sa Nga Be Yoli’n 12:21-23.
Sa kun m’ɔ́ wá yó’n mɔ be wunnin i aolia nun’n, ɔ wlali be fanngan
9, 10. (a) ?Ngue ti yɛ blɛ nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin atrɛ’n, ɔ yoli blɛ ng’ɔ ti su’n i nun ɔn? (b) ?Nda fɛfɛ mennin yɛ Zezi tali i sɔnnzɔnfuɛ mun ɔn?
9 Kɛ Zezi kleli sa kwlaa nga e dun mmua e wunnin be kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n, w’a di afuɛ w’a sin. Yɛ afuɛ 32 nun E.B.N. kpaun nga b’a guaman nun kpaun ayre’n, b’a di w’a wie. Be nga be lafi Zezi su’n, atrɛkpa yalɛ mɔ be kle be’n, annzɛ aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n, annzɛ ngokoɛ’n m’ɔ sanngannin be angunndan ti’n, be nun sunman b’a yaci i su sulɛ. Wie mun ekun be liɛ’n, atrɛkpa kɛ mɔ Zezi w’a kplinman su kɛ be sie i famiɛn’n ti’n, be angunndan’n sanngannin yɛ be wla boli be wun. Kɛ Zuifu’m be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn’m be miannin Zezi kɛ ɔ yi atrɛ’n, w’a yiman naan w’a fa kunndɛ i bɔbɔ i dunman (Matie 12:38, 39). I sɔ ngalɛ’n kusu kwla bubuli sran wie’m be sa sin. Kpɔkun, Zezi su kan ninnge wie’m be ndɛ kle i sɔnnzɔnfuɛ mun, sanngɛ be wunmɛn i wlɛ kpa. Ɔ seli be kɛ: ‘Saan ń kɔ́ Zerizalɛmu ń wún ɲrɛnnɛn dan kpɛnngbɛn mun, nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dandan mun, ɔ nin mmla klefuɛ’m be sa nun naan bé kún min.’—Matie 16:21-23.
10 Ɔ ka anglo ngwlan, annzɛ blu’n, “[Zezi] i mɛn’n nun wa tulɛ’n nin i Si sin kɔlɛ’n” ɔ́ wá jú (Zan 13:1). Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa’m be ndɛ lo i dan. Ɔ maan like nga w’a yomɛn i Zuifu mɔ be lafimɛn i su’n be ɲrun’n, ɔ tali i sɔnnzɔnfuɛ wie’m be nda kɛ ɔ́ wá yó klé be. Like sɔ’n yɛle atrɛ mɔ be waan ɔ yi kle be’n. Zezi seli kɛ: ‘Nanwlɛ, be nga be o wa yɛ’n, nán be ngba yɛ wie’n kún be naan b’a wun kɛ m mɔ n kacili Sran’n n su ba ḿ má dí n famiɛn’n niɔn.’ (Matie 16:28). Nanwlɛ, nán kɛ Zezi su se kɛ i sɔnnzɔnfuɛ wie’m bé ká nguan nun lele naan i Mɛsi famiɛn dilɛ’n m’ɔ́ táka afuɛ 1914 nun’n, ɔ yo be ɲrun ti ɔ. Sanngɛ aɲrunɲan ng’ɔ́ wá ɲɛ́n i Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n nun m’ɔ su wa yi i nglo klé i sɔnnzɔnfuɛ’m be nun nsan’n, i ndɛ yɛ ɔ kan ɔn. Be flɛ aolia nun sa sɔ’n kɛ Zezi wunnɛn’n i kacilɛ.
11. Amun kan Zezi i wunnɛn’n i kacilɛ’n i ndɛ.
11 Kɛ ɔ dili le nsiɛn’n, Zezi fali Piɛli nin Zaki, nin Zan, naan b’a ɔ oka nglonglo kpa kun su. Atrɛkpa’n, Ɛrmɔn Oka’n i lika nglonglo kun su yɛ be ɔli ɔ. Kɛ be juli lɔ’n, Zezi i ‘wunnɛn’n kacili be ɲrun, i ɲrun’n yoli kɛ wia’n m’ɔ bo’n sa, yɛ i tralɛ’n yoli ufue ɲɛnɲɛnɲɛn.’ Moizi nin Eli mɔ be ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n, be fiteli be ɲrun yɛ be nin Zezi be kokoli yalɛ. Kɛ mɔ kɔnguɛ yɛ atrɛkpa sa sɔ m’ɔ yo sro’n ɔ yoli’n ti’n, i ɲin fiteli kpa. Abonuan sa sɔ’n ɔ ti kɛ ɔ su yo Piɛli i ɲrun sa. Ɔ maan, ɔ seli kɛ ɔ́ kplán kpata nsan ɔ́ fá mán Zezi nin Moizi, ɔ nin Eli. Kɛ Piɛli i nuan te o ndɛ’n su’n, ɲanmiɛn ufue fuaii kun wa katali be su kpɔkun sran kun nɛn fiteli ɲanmiɛn ufue sɔ’n nun. Ɔ seli kɛ: ‘Min awlɛn su ba yɛ, i su yɛ n wla’n kwlaa wo ɔ, an tie ndɛ ng’ɔ kan’n.’—Matie 17:1-6.
12, 13. ?Ta mennin yɛ Zezi wunnɛn’n i kacilɛ’n ɲɛnnin i i sɔnnzɔnfuɛ’m be su ɔ? ?Yɛ ngue ti ɔ?
12 Piɛli dun mmua seli Zezi kɛ: ‘A ti Klist, Ɲanmiɛn’n m’ɔ lafiman i Wa’n yɛle wɔ.’ (Matie 16:16). Sanngɛ siɛn’n, sran wafa nga Zezi ti’n, ɔ nin junman nga Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ di’n, maan ɔ yo amun kɛ Ɲanmiɛn bɔbɔ su kɛn i ndɛ naan amun su tie sa! Nanwlɛ, Zezi wunnɛn’n i kacilɛ’n mɔ Piɛli nin Zaki, yɛ Zan be wunnin i’n, ɔ wlali be fanngan dan kpa! Siɛn’n mɔ be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa’n, be kwla jran kekle sa ng’ɔ́ wá tɔ́ be su’n be ɲrun. Kpɔkun be kwla di junman cinnjin nga bé fá mán be asɔnun’n nun’n.
13 Zezi i wunnɛn’n i kacilɛ’n ɲannin ta i sɔnnzɔnfuɛ’m be su kpa. Ɔ maan kɛ afuɛ 30 tra su sinnin’n, Piɛli seli kɛ: ‘I le kunngba nga e Si Ɲanmiɛn mánmán Zezi m’ɔ́ yí i ayɛ’n, e bɔbɔ e wo i bo. Ɔ tili i nɛn m’ɔ fin lika’n m’ɔ kpaja ɲanɲan’n nun’n, ɔ seli kɛ: “Min awlɛn su ba’n yɛ, i su yɛ n wla’n kwlaa wo ɔ.” Kɛ e nin i e o Ɲanmiɛn i oka’n su lɔ’n yɛ e tili i nɛn sɔ’n niɔn.’ (2 Piɛr 1:17, 18). Sa sɔ’n ɲannin ta Zan su wie. Ɔ maan kɛ afuɛ 60 tra su sinnin mɔ atrɛkpa ɔ́ kán sa sɔ m’ɔ juli’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: ‘E niɛnnin i aɲrunɲan’n, ɔ ti aɲrunɲan mɔ sɛ Ba m’ɔ ti kunngba’n i Si mɛn i ɔ ɔ ti su’n.’ (Zan 1:14). Sanngɛ, aolia nun sa nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin i’n, nán i wunnɛn’n i kacilɛ’n yɛ ɔ ti be kasiɛn’n niɔn.
Sa wie mun ekun be wla Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’m be fanngan
14, 15. ?Wafa sɛ yɛ Zan trannin lɛ lele maan ɔ fa juli Zezi i balɛ’n su ɔ?
14 Kɛ Ɲanmiɛn cɛnnin Zezi i nguan’n, ɔ fɛli i wun kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun Galile fɛtɛ’n nuan lɔ. Kpɔkun ɔ seli Piɛli kɛ: “?Sɛ n klo kɛ ɔ [Zan] tran lɛ lele maan ɔ fa ju m balɛ’n, ɔ ndɛ o nun?” (Zan 21:1, 20-22, 24). ?Ndɛ sɔ’n kle kɛ akoto Zan i nguan ɲanman yó tɛnndɛn trá akoto’m be onga mun? Ɔ́ kwlá yó sɔ. Afin i sin’n, ɔ suli Zoova ndɛnman su lele afuɛ ko ju 70 ekun. Sanngɛ, sa cinnjin kpa uflɛ kun o Zezi i ndɛ’n i sin.
15 Ndɛ ɲanman ‘lele maan ɔ fa ju m balɛ’n,’ ɔ fa e angunndan kɔ ndɛ kun ekun mɔ Zezi kannin’n i su. Ɔ seli kɛ: ‘M mɔ kacili Sran’n n su ba ḿ má dí n famiɛn’n.’ (Matie 16:28). Zan trannin lɛ lele maan ɔ fa juli Zezi i balɛ, yɛle kɛ i sin’n, ɔ wunnin Zezi i balɛ m’ɔ́ bá wá dí i Famiɛn’n, aolia nun. Kɛ Zan i wie cɛn’n mántan koko’n, ɔ wunnin abonuan sa wie mun aolia nun. Abonuan sa sɔ’m be ti sa kwlaa nga bé wá yó ‘e Min’n i cɛn’n nun’n.’ Blɛ sɔ nun’n, nn ɔ o lomuɛn nun lika mɔ be flɛ i Patmɔsu mɔ nzue sin yiɛ i’n nun lɔ. Nanwlɛ, abonuan sa sɔ mɔ Zan wunnin be’n be wluwluli i wun dan ti’n, kɛ Zezi seli kɛ: “Nanwlɛ, ḿ bá icra’n,” ɔ seli kɛ: ‘Maan ɔ yo sɔ! E Min Zezi bla.’—Sa Nglo Yilɛ 1:1, 10; 22:20.
16. ?Ngue yɛ ɔ ti cinnjin kɛ titi e yo naan e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n taka kpa’n niɔn?
16 Afuɛ ya kpɔlɛ klikli nun’n, be nga be awlɛn ti kpa’n be sɔli Zezi nun kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn, kpɔkun be lafili i su. Kɛ mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be o be nga b’a lafiman Zezi su’n be afiɛn’n, yɛ junman nga bé wá dí’n, ɔ nin ɲrɛnnɛn ng’ɔ́ wá tɔ́ be su’n be ti’n, ɔ fata kɛ be wla be fanngan naan be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa. I sɔ’n ti’n, Zezi yiyili sa nanwlɛ mɔ be kle kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n be nun. Kpɔkun sa ng’ɔ́ wá yó’n, ɔ yili wie’m be nglo aolia nun fa wlali i sɔnnzɔnfuɛ kpa’m be fanngan. Andɛ’n, e wluli “E Min’n i cɛn’n nun” w’a cɛ. Ɔ ka kan’n, Klist wá núnnún Satan nin i mɛn tɛ kain wunmuan’n, kpɔkun ɔ́ dé Ɲanmiɛn i sufuɛ mun. E kusu’n, ninnge kwlaa nga Zoova fa man e naan y’a yo juejue Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, ɔ fata kɛ e sɔ be nun klanman naan e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa.
Nun fitelɛ aosin tritri nin ɲrɛnnɛn klelɛ’n be nun
17, 18. ?Ngbaciɛ dan mennin yɛ ɔ trannin blɛ klikli’n nun Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun nin be nga be kloman Ɲanmiɛn klun sa yolɛ’n be afiɛn ɔn? ?Yɛ wafa sɛ yɛ i bo’n guali mannin akpasua nɲɔn’n be tinuntinun ɔn?
17 Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘An wá kán min ndɛ Zerizalɛmu wa, nin Zide mɛn wunmuan’n nun, ɔ nin Samari lɔ lele fa ju asiɛ’n i awieliɛ.’ Kɛ Zezi wuli’n, be niannin junman sɔ’n nun be dili i juejue su (Sa Nga Be Yoli’n 1:8). Kannzɛ bɔbɔ sran’m be kleli be yalɛ tɛtɛ kpa’n, sanngɛ asɔnun’n mɔ i bo wlali ase ɔ nin a cɛman’n, Zoova yrali su dan. Yɛle kɛ, Zoova yiyi ninnge’m be nun, kpɔkun ɔ yo maan sran uflɛuflɛ kpanngban be wa uka be su.—Sa Nga Be Yoli’n 2:47; 4:1-31; 8:1-8.
18 Kɛ ɔ́ yó sɔ kusu’n, be nga be tanndan jasin fɛ’n i ɲrun’n be liɛ’n su yoman kpa mlɔnmlɔn. Nyanndra Mun 4:19 waan: ‘Klunwifuɛ’m be atin liɛ’n, aosin’n lu su tritritri. Like ng’ɔ ko yi be ase’n be wunmɛn i.’ Kɛ afuɛ 66 nun E.B.N. Rɔmu sonja’m be wa bo sin yiali Zerizalɛmu’n, ‘aosin’n luli tritri’ dan. Sanngɛ b’a wunman like ti’n, kpɔkun Rɔmufuɛ’m be cuɛnnin be wun kan. Kɛ afuɛ 70 nun E.B.N., be bali ekun’n, be sacili Zerizalɛmu klɔ’n i mlɔnmlɔn. Zuifu bian Zozɛfu m’ɔ suan laa sa’m be su like’n waan blɛ sɔ nun’n, Zuifu akpinngbin kun be wuli. Sanngɛ, Klistfuɛ kpa’m be fiteli nun. ?Ngue ti ɔ? Afin, kɛ Rɔmu sonja’m be cuɛnnin be wun kan’n, be yoli kɛ nga Zezi seli be kɛ be yo’n sa. Yɛle kɛ be wanndili.—Lik 21:20-22.
19, 20. (a) ?Kɛ mɛn tɛ kain nga i awieliɛ’n ɔ́ mántan koko’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun Ɲanmiɛn i sufuɛ mun ɔn? (b) ?Lele naan afuɛ 1914 w’a ju’n, sa cinnjin mennin yɛ Zoova maan i sufuɛ’m be wunnin i wlɛ ɔ?
19 Kɛ e blɛ liɛ’n ti sɔ wie ɔ. Yɛle kɛ, ɲrɛnnɛn dan’n ɔ́ yó Satan nin i mɛn tɛ’n be nunnunlɛ. Sanngɛ ɔ fataman kɛ srɛ kun Ɲanmiɛn i sufuɛ mun. Afin Zezi seli be kɛ: “An nian, min nin amun e o cɛn kwlaa lele mɛn’n fá wíe.” (Matie 28:20). Kɛ ɔ ko yo naan i sɔnnzɔnfuɛ’m be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a taka kpa’n naan b’a kwla jran sa ng’ɔ́ wá jú be su’n be ɲrun kekle’n ti’n, Zezi yili i Famiɛn dilɛ’n i aɲrunɲan’n i nglo aolia nun kleli be. ?Yɛ e blɛ liɛ’n nun nin? Sa nga Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wunnin i aolia nun’n, ɔ kpɛnnin su afuɛ 1914 nun. Nanwlɛ, i sɔ’n wla Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be fanngan dan! Ɔ kle kɛ like nanndoliɛ kpa kun m’ɔ ti be liɛ’n, ɔ o be ɲrun. Kpɔkun blɛblɛblɛ be wa wunnin Mɛsi i Famiɛn dilɛ sɔ’n i wun ndɛ’m be wlɛ. Andɛ aosin mɛn tritri nga e o nun yɛ nun’n, ‘sran kpa’n i nzuɛn’n ti weiin kɛ wia’n tu i bo m’ɔ́ kɔ́’n, nn i kpajalɛ’n úka su lele wia fa jran’n sa.’—Nyanndra Mun 4:18.
20 Ka naan afuɛ 1914 w’a ju bɔbɔ’n, Klistfuɛ akpasua kan nga be kpali be sieli be ngunmin’n, be wunnin e Min’n i balɛ’n i su ndɛ cinnjin wie’m be wlɛ. I wie yɛle kɛ, be wunnin i wlɛ kɛ e Min’n su baman be ɲin jrɛiin su sa. Afin i sɔ yɛ kɛ afuɛ 33 nun E.B.N. Zezi sɛ́ i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, anzi nɲɔn nga be fiteli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ mun’n, be kannin ɔn. Kɛ Ɲanmiɛn ble’n katali Zezi su i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun lɛ’n, anzi’m be seli kɛ: ‘Zezi mɔ Ɲanmiɛn mɛn i su ɔli ɲanmiɛn su lɔ amun ɲrun wa’n, ɔ́ wá bá ekun kɛ an wunnin i kɛ ɔ fa ɔli’n sa.’—Sa Nga Be Yoli’n 1:9-11.
21. ?Ngue yɛ é wá wún i like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun ɔn?
21 Kɛ Zezi sɛ́ i sin ɲanmiɛn su lɔ’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be ngunmin cɛ yɛ be wunnin i ɔ. I wafa kunngba’n yɛ ɔ yoli Zezi wunnɛn’n i kacilɛ’n nun ɔn. W’a yoman nzra nun, ɔ maan sran’m b’a siman kɛ i wunnɛn’n kacili. Kɛ Klist wá dí i Famiɛn’n, kɛ ɔ́ yó sɔ wie ɔ (Zan 14:19). I sɔnnzɔnfuɛ nanwlɛfuɛ m’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n, be ngunmin cɛ yɛ bé wún i wlɛ kɛ w’a ba naan ɔ ti Famiɛn ɔn. Ta nga sa sɔ’n i wlɛ wunlɛ’n ɲɛ́n i be su mɔ maan bé dí sran kpanngban kpa nga Zezi wá síe be asiɛ’n su wa’n be yialɛ junman’n, like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n wá yíyí nun.
[Ja ngua lɛ ndɛ’n]
a Zezi i batɛmu yolɛ nun’n, Zan kunngba yɛ ɔ tili Ɲanmiɛn i nɛn’n niɔn. Zuifu nga Zezi su kan ndɛ klé be’n be ‘nin a timɛn i [Ɲanmiɛn] nɛn le, yɛ be nin a wunmɛn i ɲrun le.’—Zan 5:37.
?Amun wla kwla kpɛn su?
• ?Kɛ be tɔnnin Zezi i suɛn kɛ ɔ saci Wunmiɛn Lolɛ Cɛn’n nin Ɲanmiɛn dunman’n, ngue yɛ ɔ yoli fa kleli kɛ i yɛ ɔ ti Mɛsi’n niɔn?
• ?Ngue yɛ Zezi wunnɛn’n i kacilɛ’n yoli i sɔnnzɔnfuɛ klikli mun ɔn?
• ?Kɛ Zezi se kɛ Zan trán lɛ lele ɔ́ fá jú i balɛ’n, i bo’n yɛle mennin?
• ?Afuɛ 1914 nun’n, nzɔliɛ sa mennin yɛ ɔ kpɛnnin su ɔ?