‘Nanti ndɛ nanwlɛ’n i atin’n su titi’

1. ?Kɛ e kan wafa nga e sili “ndɛ nanwlɛ’n” i ndɛ e kle e wiengu’n, i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

“?WAFA sɛ yɛ a sili ndɛ nanwlɛ’n niɔn?” Kosan sɔ’n, e si kɛ amun a tɛ su kpɛ sunman. Kɛ e kunndɛ kɛ é sí aniaan’m be kpa’n, kosan klikli nga e usa be’n be nun kun yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Kɛ e niaan’m be kan wafa nga be sili Zoova’n, ɔ nin wafa nga be klo i’n i ndɛ’n, i sɔ’n yo e fɛ. Yɛ e kusu Zoova i Lalofuɛ mɔ e ti’n, ɔ yo e fɛ. Kɛ é kɛ́n i sɔ’n i ndɛ é klé aniaan mun’n, e di aklunjɔɛ. (Rɔm. 1:11) Kɛ e nin e niaan mun e koko ndɛ kɛ ngalɛ’n sa’n be su yalɛ’n, e wun kɛ Zoova i Lalofuɛ mɔ e ti’n, ɔ ti e cenjele like dan. Kpɛkun e fua kpa kɛ é ‘nánti ndɛ nanwlɛ’n i atin’n su titi.’ Yɛle kɛ é yó like kwlaa nga e kwla yo naan Zoova i klun w’a jɔ e wun titi naan w’a yra e su’n.—3 Zan 4.

2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán like nga ti yɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n be nun wie’m be ndɛ. I sin’n, é wá wún wafa nga e kwla kle titi kɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n. Kɛ é wá wún like nga Zoova yoli naan y’a si ndɛ nanwlɛ’n, i sɔ’n úka e naan y’a yi i nglo kpa kɛ e si ye. (Zan 6:44) Asa’n, i sɔ’n yó maan é kúnndɛ kpa kɛ é kán Biblu’n nun ndɛ’n é klé sran uflɛ.

LIKE NGA TI YƐ E KLO “NDƐ NANWLƐ’N”

3. ?Like cinnjin kpa benin ti yɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n niɔn?

³ Like nga ti yɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n be sɔnnin. Ng’ɔ ti cinnjin kpafuɛ’n yɛle kɛ e klo Ɲanmiɛn Zoova mɔ ndɛ nanwlɛ’n fin i’n. Yɛ Biblu’n m’ɔ ti i nuan ndɛ’n ti’n, e si kɛ i tinmin’n ti dan naan ɔ ti nglo nin asiɛ’n be Yifuɛ. Asa ekun’n, ɔ ti e Si, ɔ o ɲanmiɛn su lɔ, ɔ klo e, kpɛkun ɔ nian e lika. (1 Piɛ. 5:7) E si kɛ e Ɲanmiɛn’n ti ‘aklunyefuɛ, nin aunnvɔɛ sifuɛ, ɔ faman ya ndɛndɛ. I aklunye’n ti dan, yɛ sa nga ɔ kan kɛ ɔ́ yó be’n, ɔ́ yó be.’ (Tul. 34:6) Zoova klo sa nuan su sɛsɛ yolɛ’n. (Eza. 61:8) Kɛ ɔ wun kɛ e su wun ɲrɛnnɛn’n ɔ yo i ya. Nanwlɛ, ɔ su minndɛ kpa kɛ blɛ ng’ɔ ti su’n ju naan ɔ nunnun ɲrɛnnɛn kwlaa ng’ɔ o e su’n. (Zer. 29:11) E kusu e su minndɛ blɛ sɔ’n wie. Like nga ti yɛ e klo Zoova dan’n, i kun yɛ ɔ o lɛ-ɔ.

4-5. ?Ngue ti yɛ akoto Pɔlu fali like nga e wla o su’n fa sunnzunnin mmeli’n i blalɛ’n niɔn?

⁴ ?Like benin ekun ti yɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n niɔn? Ndɛ nanwlɛ’n yo e ye dan. Maan e fa e ɲin e sie i sa nga su. Ndɛ nanwlɛ’n i wie yɛle like nga e wla o su kɛ é ɲɛ́n i e ɲrun lɔ’n. Pɔlu kleli kɛ like sɔ mɔ e wla o su’n ti cinnjin kpa. I sɔ’n ti’n, ɔ seli kɛ: “Like sɔ mɔ e wla o su’n, ɔ tra e ase kɛ mmeli’n i blalɛ’n fa trɛ i ase’n sa naan e ɲan nguan. Ɔ yo maan e jran kekle kpa, yɛ e akunndan’n yoman nɲɔnnɲɔn.” (Ebr. 6:19) Kɛ nga mmeli’n i blalɛ’n fa trɛ i ase’n sa’n, like nga e wla o su m’ɔ taka Biblu’n su’n, ɔ yo maan kɛ sa’m be o e su’n, e usuman.

⁵ Ndɛ sɔ’n nun’n, Pɔlu su kan ɲanmiɛn su kɔlɛ mɔ Klisifuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be wla o su’n i ndɛ. Sanngɛ i ndɛ’n ti Klisifuɛ nga be wla o su kɛ bé trán asiɛ m’ɔ́ wá káci mɛn klanman’n su tititi’n be liɛ wie. (Zan 3:16) Nanwlɛ, nguan m’ɔ leman awieliɛ’n i su like suanlɛ’n yo maan e wun e wun fɛ mɛn’n nun.

6-7. ?Kɛ Ivɔnun sili e ɲrun lɔ sa’m be su ndɛ nanwlɛ’n, i su ye benin yɛ ɔ ɲɛnnin i-ɔ?

⁶ Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ivɔnun. I si nin i nin be timan Zoova i Lalofuɛ. I kaan nun’n, ɔ sro wie’n. Cɛn kun’n, ɔ kanngannin ndɛ kun mɔ i wla su fiman su le’n i nun. Be klɛli i kɛ: “Cɛn wie lele’n, e liɛ wíe.” Aniaan bla’n seli kɛ: “Ndɛ sɔ’n ti’n, kɔnguɛ’n n kwlá lafiman, n bu akunndan sa lele. N se min klun lɔ kɛ: ‘Mɛn nga e ko di’n, atrɛkpa’n, nɛ́n i ngba yɛle nga. ?Ngue ti yɛ e o mɛn’n nun-ɔn?’ Nanwlɛ, n kunndɛman kɛ ń wú!”

⁷ Kɛ Ivɔnun ɲinnin kan’n, ɔ nin Zoova i Lalofuɛ’m be suannin like. I bɔbɔ seli kɛ: “N ma lafili su kɛ cɛn wie lele’n, kɛ asiɛ’n wá káci lika klanman’n, ń trán su wie.” ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nanwlɛ’n i silɛ’n yoli e niaan bla’n i ye-ɔ? Ɔ kan guali su kɛ: “Siɛn’n, kɛ n la kɔnguɛ’n n lafi. Wie’n nin sa nga be kwla ju’n, be kunman min srɛ kun.” Kɛ nga e fa wun i lɛ’n sa’n, ndɛ nanwlɛ’n ti Ivɔnun i cenjele like dan. Yɛ kɛ ɔ kan like nga i wla o su’n i ndɛ kle sran uflɛ’n, ɔ di su aklunjɔɛ dan.—1 Tim. 4:16.

8-9. (1) ?Zezi i ɲanndra’m be nun kun nun’n, wafa sɛ yɛ bian kun kleli kɛ ɔ bu like ng’ɔ wunnin i’n i like dan-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ amun bu ndɛ nanwlɛ’n niɔn?

⁸ Biblu’n nun ndɛ’n i wie yɛle Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n. Zezi fali Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ nanwlɛ’n sunnzunnin aɲanbeun like kun m’ɔ ti fiawa’n. Matie 13:44 nun’n, Zezi seli kɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n ɔ ti kɛ aɲanbeun like kpa kun m’ɔ ti fiawa fie kun nun, mɔ bian kun wunnin i m’ɔ fa fiali’n sa. Yɛ i klun m’ɔ ti jɔwa dan’n ti’n, ɔ ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ naan w’a to fie sɔ’n.” E sie i nzɔliɛ kɛ nán kɛ bian sɔ’n su kunndɛ aɲanbeun like sɔ’n laa-ɔ. Sanngɛ kɛ ɔ wunnin i’n, ɔ yoli ninnge cinnjin wie mun naan w’a kwla ɲɛn i. Ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ. ?Ngue ti-ɔ? Afin aɲanbeun like ng’ɔ wunnin i’n, ɔ le ɲrun dan. I kpa tra like kwlaa ng’ɔ le i m’ɔ yoli i atɛ’n.

⁹ E si kɛ amun bu ndɛ nanwlɛ’n i sɔ wie. ?Nɛ́n i-ɔ? Sulɛ mɔ e su Zoova’n nin nguan m’ɔ leman awieliɛ mɔ e lafi su kɛ é ɲɛ́n i Famiɛn dilɛ blɛ’n nun ti’n, e di aklunjuɛ. E si kɛ mɛn nga nun like fi kwlá manman e aklunjɔɛ kɛ ngalɛ’n sa. E nin Zoova e afiɛn m’ɔ sɛ’n, ɔ ti e cenjele like. I sɔ’n ti’n maan e yo like kwlaa nga e kwla yo’n naan e nin i e afiɛn w’a sɛ titi. ‘I klun m’ɔ jɔ e wun kpa’n,’ yɛ ɔ man e aklunjɔɛ dan kpafuɛ’n niɔn.—Kol. 1:10.

10-11. ?Ngue yɛ ɔ ukali Misɛli naan w’a kaci i mɛn dilɛ wafa’n niɔn?

¹⁰ E nun sunman e kpɔcili ninnge cinnjin wie mun naan Zoova i klun jɔ e wun. E nun wie’m be yacili junman dan mɔ be di’n. Yɛ wie mun ekun be yacili aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ. Sanngɛ wie’m be liɛ’n, kɛ be sili Zoova’n, be kacili be mɛn dilɛ wafa’n mlɔnmlɔn. I wie yɛle Misɛli liɛ’n. I si nin i nin be timan Zoova i Lalofuɛ. I gbanflɛn nun’n, ɔ suannin karate. I bɔbɔ seli kɛ: “Like ng’ɔ ti min cinnjin dan’n yɛle min wun kpinngbinlɛ’n. Ɔ ju wie’n, n bu i kɛ sran fi kwlaman min.” Sanngɛ kɛ Misɛli boli Biblu’n nun like suanlɛ bo’n, ɔ wunnin wafa nga Zoova bu ngondin tulɛ’n. (Jue. 11:5) Misɛli kannin Zoova i Lalofuɛ nga be kleli i like’n be ndɛ seli kɛ: “B’a seman min le kɛ n yaci karate tulɛ. Ndɛ nanwlɛ m’ɔ o Biblu’n nun’n yɛ be fa kleli min titi-ɔ.”

¹¹ Kɛ Misɛli súan Zoova i su like kɔ́ i ɲrun’n, nn ɔ́ kló i kpa trá laa’n. Wafa nga Zoova si i sufuɛ’m be aunnvɔɛ’n, ɔ wluwluli i wun dan. Kɛ ɔ cɛli kan’n, Misɛli wunnin kɛ ɔ fata kɛ ɔ fa ajalɛ kun naan ɔ kaci i mɛn dilɛ wafa’n. Ɔ seli kɛ: “N si kɛ karate tulɛ’n i ase wlalɛ’n wá yó kekle kpa. Sanngɛ n si kɛ i sɔ yolɛ’n jɔ́ Zoova klun. N wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ n kpɔci ninnge wie mun naan m’an kwla su i.” Misɛli buli ndɛ nanwlɛ m’ɔ sili i’n i like dan. I sɔ’n yoli maan ɔ kacili i mɛn dilɛ wafa’n.—Zak. 1:25.

12-13. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nanwlɛ m’ɔ o Biblu’n nun’n ɔ ukali Maili-ɔ?

¹² Biblu’n fa ndɛ nanwlɛ’n sunnzun kannin kun m’ɔ kpaja aosin nun’n naan e wun i wlɛ kɛ ndɛ nanwlɛ’n ti like dan. (Jue. 119:105; Efɛ. 5:8) Aniaan bla Maili m’ɔ fin Azɛɛbaijan’n, ɔ wunnin kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ukɛli i kpa. I si nin i nin be Ɲanmiɛn sulɛ wafa’n timan kun. Yɛle kɛ i si flɛ Ɲanmiɛn, yɛ i nin kusu ti Zifu. I waan: “N si kɛ Ɲanmiɛn o lɛ. Sanngɛ kosan kpanngban wie’m be kleli min yalɛ titi. N usali min wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn yili klɔ sran mun-ɔn? ?Ngue ti yɛ sran wún ɲrɛnnɛn asiɛ’n su wa kpɛkun ɔ́ kó wún ɲrɛnnɛn ekun sin fɛtɛ kun nun yɛ?’ Sran’m be kɛn i titi kɛ sa kwlaa ng’ɔ ju’n ɔ fin Ɲanmiɛn. Ɔ maan n usali min wun kɛ: ‘?Ɲanmiɛn siesie sa nga be ju klɔ sran’m be su’n naan kɛ bé wún ɲrɛnnɛn’n i klun jɔ?’”

¹³ Maili kunndɛli kosan ng’ɔ fa usɛli i wun’n be su tɛlɛ’n titi. Kɛ ɔ cɛli kan’n, ɔ kplinnin su kɛ be kle i Biblu’n nun like, kpɛkun ɔ kacili Zoova i Lalofuɛ. Ɔ se kɛ: “Biblu’n nun ndɛ m’ɔ ti weinwein’n ɔ ukali min maan siɛn’n n di aklunjɔɛ. Ɲanmiɛn Ndɛ’n mɔ be kwla lafi su’n ɔ yo maan min wla gua ase.” Kɛ Maili sa’n, e kwlaa é mánmán Zoova m’ɔ ‘fali e aosin’n nun bali i kpajalɛ kpa’n nun’n.’—1 Piɛ. 2:9.

14. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a klo ndɛ nanwlɛ’n i kpa-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “Ninnge nga e kwla fa Biblu’n e sunnzun be ekun’n” i nun.)

¹⁴ Ninnge nga be kle kɛ ndɛ nanwlɛ’n ti like dan’n be bue kaan sa yɛ e kannin be ndɛ lɛ-ɔ. E si kɛ wie’m be o lɛ ekun mɔ amun bu be akunndan-ɔn. Kɛ e ngunmin é súan like’n, maan e kunndɛ ninnge uflɛ mɔ be kle kɛ ɔ fata kɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n. Sɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n i kpa’n, é yó ninnge wie mun é fá yí i sɔ liɛ’n i nglo.

WAFA NGA E KWLA KLE KƐ E KLO NDƐ NANWLƐ’N

15. ?Ngue yɛ e kwla yo fa kle kɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n niɔn?

¹⁵ Wafa nga e kwla kle kɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n, yɛle Biblu’n nin e fluwa’m be nun like suanlɛ titi’n. Sɛ e su Zoova w’a cɛ-o, annzɛ ɔ nin-a cɛman o, be diman ninnge ng’ɔ fata kɛ e si be’n be yalɛ. Sasafuɛ Tranwlɛ’n klikli ng’ɔ fiteli’n i nun’n, be klɛli i kɛ: “Ndɛ nanwlɛ’n ti kɛ flɛli kan wie sa mɛn’n nun. Kpɛkun ato ndɛ mɔ be ti kɛ ijre tɛ sa’n be bo sin yiɛ i yɛ be tin i su fii. Sɛ sran kun kunndɛ kɛ ɔ́ wún flɛli sɔ’n, saan ɔ́ níannían kpa. […] Sɛ i waan ɔ́ tí kusu’n, saan ɔ́ míɛn i ɲin kpa. Yɛ sɛ i waan ɔ́ wún wie ekun’n, saan ɔ́ níannían kpa ekun. I wafa kunngba’n, sɛ e si ndɛ nanwlɛ kun’n, maan e kunndɛ uflɛ e uka su.” Like suanlɛ’n timan pɔpɔ, sanngɛ ɔ timan be wun yalɛ klelɛ ngbɛn.

16. ?Like suanlɛ wafa benin yɛ ɔ yo amun ye kpa-ɔ? (Nyanndra Mun 2:4-6)

¹⁶ Nán e ngba yɛ e klo Biblu’n nun kannganlɛ nin i nun like suanlɛ’n niɔn. Sanngɛ Zoova wla e fanngan kɛ e ‘tu e klun e kunndɛ’ Biblu’n nun ndɛ’m be bo naan e wun ndɛ nanwlɛ’n i wlɛ kpa. (An kanngan Nyanndra Mun 2:4-6 nun.) Kɛ e mian e ɲin kɛ ngalɛ’n sa’n e ɲan su ye. Be flɛ aniaan kun kɛ Kore. Ɔ seli kɛ, kɛ ɔ́ kánngan Biblu’n nun’n, ɔ fɛ i ɲin sie i ndɛ mma’m be su kunngunngun. Ɔ seli kɛ: “N kanngan ja ngua lɔ ndɛ’m be kwlaa be nun, n kanngan ndɛ mma kwlaa nga be kwla uka min naan m’an wun ndɛ mma sɔ’n i wlɛ’n be nun, kpɛkun n kunndɛ i su ndɛ uflɛ wie mun ekun. [...] I sɔ yolɛ’n uka min maan n si ninnge kpanngban!” Sɛ ajalɛ kunngba’n yɛ e fa-o, annzɛ e fa ajalɛ uflɛ-o, sanngɛ kɛ e fa blɛ yɛ kɛ e mian e ɲin e suan like’n, e kle kɛ e bu ndɛ nanwlɛ’n i like cinnjin.—Jue. 1:1-3.

17. ?Kɛ be se kɛ e nanti like nga e suan’n su’n i bo’n yɛle benin? (Zaki 1:25)

¹⁷ E si kɛ ɔ fataman kɛ e si ndɛ nanwlɛ’n i ngbɛn sa. Ɔ fata kɛ e nanti titi naan y’a ɲan su ye. Sɛ e yo sɔ’n, ndɛ nanwlɛ’n ti’n é dí aklunjɔɛ kpafuɛ’n. (An kanngan Zaki 1:25 nun.) ?É yó sɛ naan y’a wun i wlɛ kɛ e nanti ndɛ nanwlɛ’n su? Aniaan bian kun seli kɛ maan e bu e klun lɔ e nian naan e wun ninnge nga e yo be mɔ be ti kpa’n, ɔ nin ninnge ng’ɔ fata kɛ e mian e ɲin e yo be kpa’n be wlɛ. Akoto Pɔlu seli kɛ: “Kan kwlaa nga y’a wɔ e ɲrun y’a ju lɛ’n, maan e fa ajalɛ kunngba’n e wɔ e ɲrun tititi.”—Fp. 3:16.

18. ?Ngue ti yɛ e mian e ɲin e ‘nanti ndɛ nanwlɛ’n i atin’n su titi-ɔ’?

¹⁸ Kɛ e mian e ɲin e ‘nanti ndɛ nanwlɛ’n i atin’n su titi’n,’ i su ye nga e ɲɛn i’n, maan e bu i akunndan kan e nian. I sɔ’n yo maan e mɛn dilɛ wafa’n yo kpa tra laa’n. Asa ekun’n, i sɔ’n yo maan Zoova i klun jɔ, yɛ e niaan’m be klun jɔ wie. (Nya. 27:11; 3 Zan 4) Nanwlɛ, i kwlaa sɔ’n ti yɛ e klo ndɛ nanwlɛ’n mɔ e nian su e nanti’n niɔn.