Like nga ti yɛ Biblu nga ti i liɛ ngunmin’n

Be yili Mɛn Uflɛ Biblu’n Angle nun liɛ’n i bue nga i klikli nun’n be klɛli i Glɛki nun’n afuɛ 1950 nun. Yɛ afuɛ 1961 nun yɛ be wieli Ɲanmiɛn Ndɛ’n—Mɛn Uflɛ Biblu’n Angle nun liɛ’n i wunmuan’n i yi-ɔ. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, sran miliɔn kpanngban kpa be ɲannin Biblu sɔ mɔ i nun ndɛ’n ti nanwlɛ’n, mɔ i nun kannganlɛ ti pɔpɔ’n aniɛn lele 210 tra su nun. Ɲanmiɛn i nuan ndɛ nga be klɛli i Ebre nin Aramun nin Glɛki nun’n i su yɛ be niannin naan b’a kaci ndɛ mun-ɔn.

Afuɛ ablenun (50) nga be sinnin lɛ’n be nun’n, wafa nga sran’m be kan aniɛn mun’n, ɔ wa kacili kan. Mɛn Uflɛ Biblu’n i Kacifuɛ’m be buli i sɔ liɛ’n i akunndan, kɛ ɔ ko yo naan Ɲanmiɛn i nuan ndɛ’n w’a wluwlu sran’m be wun kpa’n ti. I sɔ’n ti’n, wafa nga sran’m be ijɔ andɛ’n, ɔ nin wafa nga be klɛ ndɛ mun’n i su yɛ be niannin be dili be junman’n niɔn. I sɔ yolɛ’n nun kusu’n, be ɲin w’a kpaman ndɛ cinnjin nga’m be su:

Biblu nun ndɛ mma wie’m be nun yiyilɛ. Ɲanmiɛn ndɛ’n nun’n, be fa Ebre nun ndɛ mma “El” annzɛ “Eloimun,” ɔ nin Glɛki nun ndɛ mma “Teɔsu” be fa kan Ɲanmiɛn Kpli, nin sran nin like uflɛ mɔ sran’m be manman be kɛ Ɲanmiɛn sa’n be ndɛ. I sɔ’n ti’n, Biblu’n nga nun’n, sɛ Ɲanmiɛn Kpli i ndɛ trele yɛ be su kan’n, be kaci ndɛ mma sɔ’m be kɛ “Ɲanmiɛn.” (Bo Bolɛ 1:1) Sɛ nán Ɲanmiɛn Kpli kusu i ndɛ yɛ be su kan’n, be kaci ndɛ mma sɔ’m be kɛ “ɲanmiɛn.”—Ezipti Lɔ Tulɛ 23:13.

Wawle Biblu wie’m be nun’n, be kacili Ebre nun ndɛ mma “Seɔlu” nin Glɛki nun ndɛ mma “Adɛsi” kɛ “blɔlɔ.” Kɛ mɔ Wawle’m be bu i kɛ “blɔlɔ’n” ti lika kun mɔ kɛ be wu’n be kɔ lɔ’n ti’n, be nga be kacili Biblu nga’n, be wunnin kɛ ɔ fataman kɛ be kaci ndɛ mma sɔ’n i kɛ ngalɛ’n sa. Afin “Seɔlu’n” nin “Adɛsi’n” be timan lika kun mɔ kɛ be wu’n be kɔ lɔ-ɔ. Sanngɛ be fa Ebre nin Glɛki nun ndɛ mma sɔ’m be kan agualiɛ mɔ w’a gua be nga be wuli’n i ndɛ. I sɔ’n ti’n, Biblu nga nun’n, be kacili “Seɔlu” nin “Adɛsi” kɛ “Ndia.” Kpɛkun be yiyili ndɛ mma sɔ’n nun kpa Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n nun lɔ.—Jue Mun 16:10; Sa Nga Be Yoli’n 2:27.

Asa ekun’n, ndɛ wie’m be o lɛ’n be kanlɛ nin i fataman Wawle nun. I wie yɛle “Ɲanmiɛn sɔlɛ,” nin “Ɲanmiɛn i sɔwlɛ.” I sɔ’n ti’n, Biblu nga nun’n, be klɛli i kɛ “Ɲanmiɛn sulɛ,” nin “tɛ yiwlɛ.”—Ezipti Lɔ Tulɛ 24:6; Sa Nga Be Yoli’n 8:27.
Kɛ ɔ ko yo naan i nun kannganlɛ w’a yo pɔpɔ’n. Wawle Biblu onga’m be nun kannganlɛ ti kekle man sran mun. I sɔ’n ti’n, Biblu nga nun’n, wafa nga sran’m be flɛ ninnge mun’n, ɔ nin wafa nga be klɛ ndɛ mun andɛ’n i su yɛ be niannin naan b’a klɛ ndɛ mun-ɔn. I wie yɛle kɛ Biblu nga nun’n, dunman “Jésus” be klɛli i kɛ “Zezi,” “Nyanmiɛn” be klɛli i kɛ “Ɲanmiɛn,” “Zuif” be klɛli i kɛ “Zifu.”

Like nga ti yɛ Biblu nga ti i liɛ ngunmin ekun’n:

Biblu nga nun’n, be klɛli ndɛ wie mun ja ngua lɔ. Ja ngua lɔ ndɛ sɔ’m be akpasuaakpasua mun yɛ:

“Annzɛ” Wafa nga be kwla kaci Ebre, annzɛ Aramun, annzɛ Glɛki nun ndɛ’n i ekun’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Ndɛ kunngba’n i kanlɛ wafa uflɛ-ɔ.—Bo Bolɛ 1:2, “Ɲanmiɛn wawɛ’n” i su ndɛ ng’ɔ o ja ngua lɔ’n; Zozie 1:8, “klun lɔ.”
“Be kwla se ekun kɛ” Ndɛ’n i wafa nga be kwla kaci i ekun’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Sanngɛ ngbaciɛ o ndɛ’n i kacilɛ wafa nɲɔn’m be afiɛn.—Bo Bolɛ 21:6, “be nin min srí”; Zakari 14:21, “Kanaanfuɛ.”
“Ebr.” Wafa nga be kaci Ebre nun ndɛ mma mun kunngunngun’n.—Bo Bolɛ 30:22, “wunnzɛli”; Ezipti Lɔ Tulɛ 32:9, “ɲin su ti kekle.”
“Ara.” Wafa nga be kaci Aramun nun ndɛ mma mun kunngunngun’n.
“Glk.” Wafa nga be kaci Glɛki nun ndɛ mma mun kunngunngun’n.
Ndɛ’m be bo’n nin be nun yiyilɛ’n Dunman’m be bo’n (Bo Bolɛ 3:17, “Adan”; Ezipti Lɔ Tulɛ 15:23, “Mara”); suliɛ nin lika sunnzunlɛ (Bo Bolɛ 6:15, “kude ablasan”); sran trele nga be kɛn i ndɛ’n (38:5, “ɔ”); ndɛ wie mɔ be yiyili be nun “Ndɛ uflɛ wie mun “ nin “Ndɛ’m be bo tulɛ lika’n” nun lɔ’n.—Bo Bolɛ 37:35, “Ndia”; Matie 5:22, “Zeɛnin.”

Ndɛ akpasua nga be flɛ i kɛ “Like nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle’n,” mɔ e dun mmua to i naan y’a wun Biblu’n nun ndɛ nga be kacili’n, ɔ fa e ɲin sie i Biblu’n nun ndɛ cinnjin wie’m be su. Nga be bɛ i sin’n, be yɛle ndɛ akpasua nga be flɛ be kɛ “Biblu’n nun fluwa mun” nin “Biblu’n nun ndɛ mma wie mun” ɔ nin “Biblu’n nun ndɛ’m be bo tulɛ lika’n.” Kɛ ɔ ko yo naan Biblu’n nun kannganfuɛ’m b’a wun Biblu’n nun ndɛ trele wie’m be bo weiin’n, i ti yɛ be tuli ndɛ sɔ’m be bo-ɔ. Ndɛ ce nga be o ndɛ akpasua nga be flɛ i kɛ “Ndɛ uflɛ wie mun A” nun’n be yɛ: “Biblu’n i kacilɛ’n i su mmla mun,” “Like nga ti yɛ Biblu nga ti i liɛ ngunmin’n,” “?Ngue yɛ maan e kwla ɲannin Biblu’n niɔn?” “Ɲanmiɛn i dunman’n wo Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue nga i klikli’n nun’n be klɛli i Ebre nun’n i nun,” “Ɲanmiɛn i dunman’n wo Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue nga i klikli’n nun’n be klɛli i Glɛki nun’n i nun,” “Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ mun, ɔ nin Zida nin Izraɛli famiɛn mun,” nin “Zezi i su ndɛ cinnjin wie mun.” Lika’m be desɛn mun, nin ndɛ wie mun ekun m’ɔ kwla uka be nga be bo be ɲin ase be suan Biblu’n nun like’n, be o ndɛ akpasua nga be flɛ i kɛ “Ndɛ uflɛ wie mun B” nun.

Kɛ e fa Biblu’n nun fluwa kun’n, be dun mmua fiti i nun ndɛ’n su. Be klɛ i nun ndɛ tre kunngunngun mun ɔ nin lika nga be kwla wun ndɛ mma mun’n. Be yoli sɔ naan Biblu’n nun kannganfuɛ’n wun fluwa wunmuan’n i nun ndɛ’n i wlɛ kan. Fluwa nɲa’m be kwlaa be afiɛn lɔ’n, be klɛli Biblu’n nun ndɛ mma wie mun ekun mɔ e kwla ko kanngan be nun naan y’a wun ndɛ kun i wlɛ kpa’n.