Kapahayagan—An Mamuraway na Kulminasyon Kaiyan Harani Na
Kapitulo 35: Paglaglag sa Dakulang Babilonya
1. Paano ilinadawan kan anghel an mapulang mabangis na hayop, asin anong klase nin kadonongan an kaipuhan tanganing masabotan an mga simbolo sa Kapahayagan?
Sa orog pang paglaladawan sa mapulang mabangis na hayop sa Kapahayagan 17:3, sinabi kan anghel ki Juan: “Uya an kaisipan na may kadonongan: An pitong payo nangangahulogan nin pitong bukid, na sa ibabaw kaiyan nagtutukaw an babae. Asin igwa nin pitong hade: an lima naholog na, an saro nagdadanay, asin an saro dai pa naabot, alagad kun sia mag-abot magdadanay sana sia nin halipot na panahon.” (Kapahayagan 17:9, 10) An anghel nagtatao digdi nin kadonongan hale sa itaas, an solamenteng kadonongan na nagtatao nin pakasabot sa mga simbolo sa Kapahayagan. (Santiago 3:17) An kadonongan na ini nagpapaliwanag sa grupong Juan asin sa kairiba ninda manongod sa pagkaseryoso kan mga panahon na satong kinabubuhayan. Iyan nagpapatalubo sa debotadong mga puso nin apresasyon sa mga paghokom ni Jehova, na ngonyan isasagibo na, asin nagtatanom sa isip nin angay na pagkatakot ki Jehova. Siring kan sinasabi sa Talinhaga 9:10: “An pagkatakot ki Jehova iyo an kapinonan nin kadonongan, asin an kaaraman dapit sa Kabanalbanaleng Saro pakasabot.” Ano an ihinahayag sato kan banal na kadonongan manongod sa mabangis na hayop?
2. Ano an kahulogan kan pitong payo kan mapulang mabangis na hayop, asin paano na an “lima naholog na, an saro nagdadanay”?
2 An pitong payo kan mabangis na hayop na iyan nangangahulogan nin pitong “bukid,” o pitong “hade.” An duwang terminong iyan ginagamit sa Kasuratan manongod sa mga kapangyarihan sa gobyerno. (Jeremias 51:24, 25; Daniel 2:34, 35, 44, 45) Sa Biblia, anom na kapangyarihan pankinaban an sinambit na nagkaigwa nin epekto sa mga palakaw kan banwaan nin Dios: Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, Grecia, asin Roma. Sa mga ini, lima an nagdatong asin nawara na kan panahon na akoon ni Juan an Kapahayagan, mantang an Roma namamahala pa bilang kapangyarihan pankinaban. Tamang-tama nanggad ini sa mga tataramon na, “an lima naholog na, an saro nagdadanay.” Alagad kumusta “an saro pa” na maabot?
3. (a) Paano nabanga an Imperyo nin Roma? (b) Ano an mga nangyari sa Solnopan? (c) Paano mamansayon an Banal na Imperyo nin Roma?
3 An Imperyo nin Roma nagtagal asin naghiwas pa ngani sa laog nin ginatos na taon pakatapos kan panahon ni Juan. Kan 330 C.E., ibinalyo ni Emperador Constantino an saiyang kabisera hale sa Roma pasiring sa Byzantium, na liniwat nia an ngaran sa Constantinople. Kan 395 C.E., an Imperyo nin Roma nabanga sa Sirangan asin Solnopan na kabtang. Kan 410 C.E., an Roma mismo nadaog ni Alarico, an hade kan mga Visigodo (sarong tribong Aleman na nakombertir sa “Kristianismo” na Ariano). An mga tribong Aleman (“Kristiano” man) nasakop an España asin an dakol na teritoryo kan Roma sa Aprika del Norte. Nag-agi an mga siglo nin grabeng kariribokan, kapurisawan, asin pag-areglo liwat sa Europa. Naglataw an bantog na mga emperador sa Solnopan, siring ki Carlomagno, na nagporma nin alyansa ki Papa Leo III kan ika-9 na siglo, asin si Federico II, na namahala kan ika-13 siglo. Alagad an saindang nasasakopan, minsan ngani nginaranan na Banal na Imperyo nin Roma, mas sadit nanggad kisa sa naenot na Imperyo nin Roma kan kabantugan kaiyan. Iyan masasabing pagbalik liwat o pagpadagos kaining suanoy na kapangyarihan imbes na bagong imperyo.
4. Anong mga kapangganahan an nakamtan kan Sirangan na Imperyo, alagad ano an nangyari sa dakol na dating teritoryo kan suanoy na Roma sa Aprika del Norte, España, asin Siria?
4 An Sirangan na Imperyo nin Roma, na nakasentro sa Constantinople, nagpadagos na may bakong gayong marahay na relasyon sa Solnopan na Imperyo. Kan ikaanom na siglo, an emperador sa Sirangan na si Justiniano I nasakop liwat an dakol na kabtang kan Aprika del Norte, asin nakiaram man sia sa España asin Italia. Kan ikapitong siglo, nakua liwat ni Justiniano II para sa Imperyo an mga lugar sa Macedonia na nasakop kan mga tribong Eslavo. Alagad, kan ikawalong siglo dakol sa dating teritoryo kan suanoy na Roma sa Aprika del Norte, España, asin Siria an nasakop kan bagong imperyo nin Islam asin sa siring nahale sa pagsakop kapwa kan Constantinople asin Roma.
5. Minsan ngani an siudad nin Roma buminagsak kan 410 C.E., paano nangyari na kinaipuhan an dakol pang siglo tanganing an gabos na gira kan politikal na Imperyo nin Roma mawara sa kinaban?
5 An siudad nin Constantinople mismo nagtagal nin mas haloy. Nakaligtas iyan sa danay na pagsalakay kan mga Persiano, Arabo, mga Bulgar, asin Ruso sagkod kan 1203 kan sa katapustapusi iyan bumagsak—bakong sa mga Muslim kundi sa mga kabilang sa Krusada hale sa Solnopan. Alagad, kan 1453 iyan napairarom sa kapangyarihan kan namamahala kan Otomanong Muslim na si Mehmed II asin dai naghaloy nagin kabisera kan Imperyong Otomano o Turco. Kaya, minsan ngani an siudad nin Roma buminagsak kan 410 C.E., kinaipuhan an dakol pang siglo tanganing an gabos na gira kan politikal na Imperyo nin Roma mawara sa kinaban. Asin minsan nangyari na idto, an impluwensia kaiyan maheheling pa sa relihiyosong mga imperyo na basado sa papa nin Roma asin sa mga iglesya kan Sirangan na Ortodokso.
6. Anong bagong mga imperyo an naporma, asin arin an nagin pinakamapanggana?
6 Alagad, kan ika-15 siglo nagkapirang nasyon an nagpatindog nin bagong mga imperyo. Minsan ngani an bagong imperyal na mga kapangyarihan na ini manonompongan sa teritoryo na dating mga sakop kan Roma, an saindang mga imperyo bako sanang pagpadagos kan Imperyo nin Roma. An Portugal, España, Pransia, asin Olandia gabos nagin kabisera nin hararayong nasasakopan. Alagad an pinakamapanggana iyo an Britania, na namahala sa dakulang imperyo na ‘dai sinosolnopan kan aldaw.’ An imperyong ini nakalakop sa manlaenlaen na panahon sa dakol na kabtang nin Amerika del Norte, Aprika, India, asin Timog-sirangan na Asia, siring man sa kahiwasan kan Timog Pasipiko.
7. Paano naglataw an sarong klase nin magkasurog na kapangyarihan pankinaban, asin gurano kahaloy sabi ni Juan magpapadagos an ikapitong ‘payo,’ o kapangyarihan pankinaban?
7 Kan ika-19 siglo, an nagkapirang kolonya sa Amerika del Norte nagbulag na sa Britania tanganing pormahon an independienteng Estados Unidos nin Amerika. Sa politika, nagpadagos an nagkapirang dai pagkakaoyon kan bagong nasyon asin kan dating inang nasyon. Alagad, an enot na guerra mundial nagpuwersa sa duwang nasyon na midbidon an saindang magkaparehong interes asin pinarigon an espesyal na relasyon ninda. Kaya, sarong klase nin magkasurog na kapangyarihan pankinaban an naglataw, na kompuwesto kan Estados Unidos nin Amerika, an pinakamayaman na nasyon sa kinaban ngonyan, asin Gran Britania, an kabisera kan pinakadakulang imperyo sa kinaban. Kaya, uya ngonyan an ikapitong ‘payo,’ o kapangyarihan pankinaban, na magpapadagos sagkod sa panahon nin katapusan asin sa mga teritoryo kaiyan enot na naestablisar an modernong panahon na mga saksi ni Jehova. Kun ikokomparar sa haloy na pamamahala kan ikaanom na payo, an ikapito magdadanay sana nin “halipot na panahon,” sagkod na laglagon kan Kahadean nin Dios an gabos na nasyonal na pamamahala.
(Ipagpapadagos sa masunod na luwas.)