Puwede daw Niatong Maaraman Kun Baga Igwa nin Dios?

IGWA nin sarong pambihirang tanda sa pag-eksister nin sarong Kaglalang na dara-dara niato gabos. Iyan ginagamit niato aroaldaw pero may tendensia kita na dai iyan pag-intindihon. Iyan may gabat na mga tolong libra (1.4 kg), arog kadakula sa kahel, an itsura garo naubakan nang walnut, asin namumugtak sa laog kan bungo. Iyo, iyan an hotok nin tawo.

Pero an simpleng paglaladawan na iyan tunay na dai nanggad nakakapagladawan sa milagrong ini nin disenyo. An Pranses na neurobiologo na si Dr. Jean-Pierre Changeux arog kaini an pagkaladawan dian: “An hotok nin tawo nagpapagirumdom sa saro nin dakulaon na katiriponan nin manampulong bilyon na surosaralbid na mga neuron na garo harong nin lawa, na dian an kadakoldakol na puwersa elektrikal minaagi, na paminsanminsan dinadara nin dakol na senyal kemikal. An organisasyon anatomiko asin kemikal kan makinang ini pambihira an pagkakomplikado.”—Neuronal Man.

Sono sa neurologong si Dr. Richard Restak, an lambang saro sa sagkod sa 100 bilyones na neuron, o nerve cells, kan hotok, “puwedeng magkaigwa nin labi sa sangribong synapse—mga lugar nin kontak sa pag-oltanan nin mga nerve cell. Sa ibang selula sa laog kan cerebral cortex, an kabilangan puwedeng harani sa duwang gatos na ribong koneksion.”

Kinakarkulo ni Dr. Changeux na igwa nin “mga 600 milyones [na synapse] sa kada milimetro kubiko.” An milimetro kubiko arog kadakula nin sadit na payo-payo nin alpiler! Kaya pira an synapse, o koneksion, sa sarong hotok? Si Dr. Restak minasimbag: “Tibaad igwa nin poon dies trilyones sagkod sa sanggatos trilyones na synapse sa hotok, asin an lambang saro garo sadit na calculator na kinukuwenta an mga senyal na minaabot bilang mga puwersa elektrikal.” Ano an boot sabihon kaiyan? Arog kan sabi ni Restak: “An kabilangan nin mga koneksion sa laog kan mahiwas na estruktura kan sistema nin mga neuron kan hotok tunay na halangkawon.”

Paano Dinadara an Impormasyon?

Alagad ta bako ini an katapusan kan kasaysayan. An mga neuron kan hotok minagibo nin koneksion paagi sa sangang mga awat na inaapod dendrites. Si Dr. Restak nagsasabi: “An mga pagkarkulo sa laba kan mga dendrites sa laog kan hotok nin tawo labi sa pirang gatos na ribong milya.” Asin iyan gabos sa laog kan dusok na hotok na nasa laog kan saindong bungo!

Alagad ta paano dinadara an impormasyon sa laog kan makangangalas na uniberso kan hotok? Paano an synaptic cleft, na an lakbang ikasarong milyon na parte nin sarong pulgada (0.000025 mm), natutulayan hale sa sarong selula pasiring sa sarong selula? Paagi sa “simpleng” pagkombertir sa puwersa elektrikal na magin senyal kemikal na nagigin tulay bilang neurotransmitter. Dinosena an laen-laen na kemikal na nagseserbing neurotransmitter, na an nagkapira “igwa nin laen na gayong katongdan sa ibang parte kan organismo.”—Neuronal Man.

Umontok asin isip-isipon an nabasa nindo. An siring daw na grabeng pagkakomplikado na nagkaigo sa saditon na lugar kan bungo talagang puwedeng magin resulta nin butang naturalesa o nin daing naggigiyang proseso nin pagpatibasang? O imbes iyan an ekselenteng disenyo nin sarong Kaglalang?

“An Pinakamakangangalas na Milagro”

An hotok nin tawo iyo an responsable sa dakulaon na pagkakalaen sa pag-oltanan kan pinakaintelihenteng hayop asin kan ordinaryong tawo. Arog kan isinurat kan mga propesor sa biolohiya nin tawo na si Dr. Ornstein asin Thompson sa The Amazing Brain: “An kakayahan kan isip nin tawo na makanood—tumipon asin girumdomon an impormasyon—iyo an pinakamakangangalas na milagro sa uniberso nin biolohiya. An gabos na minagibo sa sato na mga tawo—tataramon, isip, kaaraman, kultura—resulta kan pambihirang kakayahan na ini.”

Ngonyan, kun an kaaraman na ini manongod sa hotok talagang nakakapahanga sa saindo, bako daw na kamo kisuerra maninigong horophoropon an posibilidad na an sarong intelihenteng Kagdisenyo asin Kaglalang responsable sa komplikadong organong ini? An parasurat sa Biblia asin abogado na si Pablo nangatanosan nin arog kaini: “Huli ta an gabos na puwedeng maaraman nin mga tawo manongod sa Dios maliwanag sa atubangan kan saindang mga mata . . . An saiyang mga kuwalidad na dai naheheling, an boot sabihon an saiyang daing katapusan na kapangyarihan asin pagkadios, naheling, poon sa kapinonan kan kinaban, kan mata nin pangangatanosan, sa mga bagay na saiyang ginibo.”—Roma 1:19, 20, The New English Bible.

An Milagro sa Matris

Pag-olayan niato an seguro mas nakakapukaw nin interes na hapot: Paano an komplikadong hotok naporma hale sa saro sanang napertilisar na selula sa matris nin ina? An ebolusyonistang si Dr. Restak nagkokomento: “An iba daing pagkaseryosong minasimbag na iyan gabos nakaprograma na sa genes, na nalilingawan na an programa sarong terminong daing kahulogan kun mayo nin kagprograma.” Minsan siring, mantang an mga ebolusyonista sa kadaklan dai nagtutubod sa pag-eksister nin sarong superyor na “kagprograma,” naghahanap sinda nin ibang paliwanag. Bueno, ano an nanonompongan niato kun pinag-aadalan niato an pagkaporma kan hotok hale sa saditon na napertilisar na selula nin babae na nasa matris nin ina?

Sabi ni Dr. Restak: “Mayo nin ano man na nakakaagid sa hotok na manonompongan sa embrion nin tawo sagkod sa mga tolong semana an edad. [Sa panahon na iyan an embrion mayo pang un-kuwarto nin sarong pulgada (6 mm) kadakula.] Pakalihis kaiyan, an hotok, kaiba na an iba pang kabtang kan central nervous system, minapoon na maporma hale sa sarong pliyego nin mga selula na nakapalibot sa embrion.” Pasil iyan na sabihon, alagad girumdomon, an pinonan sana sarong selulang napertilisar. Dangan an selulang iyan minapoon nin sarong pambihirang serye nin pagmultiplikar na magpapadagos sa laog nin siyam na bulan sa rikas na 250,000 na bagong neuron kada minuto sagkod na maporma an sarong kompletong hotok nin tawo na may sagkod sa 100 bilyones na selula!

Bakong makangangalas na an ibang sientista nagpapakumbaba kun pinag-aadalan ninda an hotok! Si Dr. Miles Herkenham, sarong neurosientista, nagsasabi: “Perming igwa nin bagay na minasorpresa sato, nagpapangalas sato, minagibo sato na magpakumbaba . . . An hotok nin tawo talagang an pinakamakangangalas na organo sa midbid na uniberso.”

An siring na pagpakumbaba maninigong gumiya sato na midbidon an halangkaw sa gabos na intelihensia sa likod kan hotok nin tawo, an daing kaagid na isip na nasa likod kan isip nin tawo. Arog kan isinabi mismo kan Kaglalang: “Huling an saindong mga kaisipan bakong an sakong mga kaisipan, minsan an sakong mga dalan bakong an saindong mga dalan . . . Huling kun paanong an kalangitan mas halangkaw sa daga, siring man an sakong mga dalan mas halangkaw sa saindong mga dalan, asin an sakong mga kaisipan ki sa saindong mga kaisipan.”—Isaias 55:8, 9.

Rinibong Tanda

Kadakol pa kan tanda na nagpaparisa na may mas dakula ki sa butang pagkanorongod sana na nagin responsable para sa labi-labi an pagkalaenlaen asin pagkakomplikadong buhay sa daga. Halimbawa, an kanaturalan nang ugale nin mga gamgam asin sira na dumayo nakariribong sa mga sientista. Paano nagkaigwa kan kanaturalan nang kakayahan na iyan?

An The New York Times bago pa sanang nagbareta: “Kada tigsoli asin tigholog minilyon na kagang, pelikano, sili-sili, agila asin iba pang darakulang gamgam an minalayog sa Israel sa saindang pagbalyo sa pag-oltanan kan Europa asin Western Asia asin Aprika, na hinahanap an pinakahalipot na ruta sa palibot kan Mediterraneo.” Taano ta dai na sana sinda minabalyo sa dagat? An bareta nagpapadagos: “Bakong arog nin saradit na gamgam na puwedeng magkupadkupad sa ibabaw nin katubigan sa laog nin sarong aldaw, an mas dakula asin mas magabat na mga gamgam kaipuhan na lumayog paitaas asin lumupad sa mainit na aire na nag-iitaas hale sa daga. . . . An mga gamgam minalupad hale sa itaas nin sarong nag-iitaas na aireng mainit pasiring sa ibaba kan minasunod asin inootro iyan sagkod sa Aprika asin pabalik.” Asin ini ginigibo ninda na mayo nin mapa o kompas asin, sa dakol na kaso, mayo nin naenot na eksperyensia!

Nakakagulat man an panahon kan pagbalyo. An babasahon na iyan nagsasabi man: “An lambang klase minaabot sa haros parehong panahon asin minaagi sa parehong aire kada taon. Halimbawa, kan Set. 4, 1984, asin kan Set. 4, 1985, an mga sili-sili nagpoon na magparada sa Israel, na kinakarkulong 220,000 gabos sa duwa sanang aldaw.” Siisay an nagprograma kan kanaturalan na kakayahan na ini sa genes kan mga gamgam na ini? Mayo? O an intelihenteng Kaglalang?a

Sarong Dakulang Singkogan sa Pagtubod sa Dios

Sa atubang kan ebidensia sirkumstansial na ini sa pag-eksister nin sarong intelihenteng Kaglalang, taano ta kadakol na sinsero asin edukadong tawo an dai pa giraray nagtutubod sa Dios? May nagkapirang bagay na tibaad nakaimpluwensia sa saindang kaisipan.

Halimbawa, an relihiyon sa nakaaging mga panahon ilinadawan an Dios bilang sarong misteryosong tolo-sa-sarong Trinidad na idinidestino an mga kalag sa daing katapusan na pasakit sa sarong naglalaad na impierno. Siring man, an relihiyon nagtao nin salang ladawan nin paslong Dios na itinotogot na magadan an mga namomotan tanganing mabugtakan nia nin populasyon an saiyang langit. An iba nakarisa kun gurano kaparate na an mga relihiyon naghuhulit nin sarong bagay asin naggigibo nin iba man. Bakong makangangalas na dakol an nagtalikod na sa Dios.

Pero an saro pang dahelan na an dakol nagdududa sa pag-eksister nin Dios iyo an kasakitan nin tawo. Paano an sarong matanos na Dios ikinakatogot an labi-labing kasakitan sa kasaysayan nin tawo? Kun sia Makakamhan sa gabos, taano ta dai pa nia tinatapos an guerra asin kasakitan?

[Nota sa Ibaba]

[Diagram/Ritrato sa pahina 5]

An hotok igwa nin sagkod sa 100 bilyones na neuron na arog kaini, na may rinibong milya nin dendrites asin trilyones na synapse

Dendrite

Synapse

Axon

“An kakayahan kan isip nin tawo

na makanood . . . iyo an pinakamakangangalas na milagro

sa uniberso nin biolohiya.”

—The Amazing Brain

[Ritrato sa pahina 6]

Sa laog nin siyam na bulan an sarong selulang napertilisar nagigin sarong omboy na may hotok na igwa nin sagkod sa 100 bilyones na selula

[Ritrato sa pahina 7]

An kanaturalan na ugale na dumayo saro pang ebidensia sa mas halangkaw na intelihensia sa likod nin mga linalang

An puting kagang nin Europa