Kapitulo Dies
Siisay an Makakatindog Tumang sa Prinsipe nin mga Prinsipe?
1, 2. Taano ta mahalaga para sa sato an bisyon ni Daniel kan ikatolong taon kan pagreynar ni Belsasar?
SINGKUENTA y sieteng taon na an nakaagi poon kan malaglag an templo ni Jehova sa Jerusalem. Si Belsasar asin an saiyang ama, si Nabonido, magkaibanan na pinapamahalaan an Imperyo nin Babilonya, an ikatolong kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia.a An propeta nin Dios na si Daniel desterrado sa Babilonya. Asin kaidtong “ikatolong taon kan paghade ni Belsasar na hade,” si Daniel tinawan ni Jehova nin sarong bisyon na naghahayag nin nagkapirang detalye manongod sa pagbabalik sa dati kan tunay na pagsamba.—Daniel 8:1.
2 An makahulang bisyon na naheling ni Daniel nagkaigwa nin hararom na epekto sa saiya asin interesanteng marhay para sa sato na nabubuhay sa “panahon kan katapusan.” Sinabi ni anghel Gabriel ki Daniel: “Uya ipinapaaram ko sa saimo an mangyayari sa huring kabtang kan pagdenunsiar, huli ta iyan para sa itinalaan na panahon kan katapusan.” (Daniel 8:16, 17, 19, 27) Kun siring, estudyaran niato na may makosog na interes an naheling ni Daniel asin an kahulogan kaiyan para sa sato ngonyan.
SARONG LALAKING KARNERO NA DUWA AN SUNGAY
3, 4. Anong hayop an naheling ni Daniel na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig, asin ano an isinisimbolisar kaiyan?
3 “Nagpoon akong makaheling sa bisyon,” an isinurat ni Daniel, “asin nangyari, mantang ako nagheheling, na ako yaon sa kastilyo nin Susa, na yaon sa Elam na distrito hurisdiksional; asin nagheling ako sa bisyon, asin ako mismo yaon sa may sulogan nin tubig nin Ulai.” (Daniel 8:2) Dai sinasabi kun baga si Daniel aktuwal na yaon sa Susa—an kabisera nin Elam, na mga 350 kilometros sa sirangan nin Babilonya—o yaon sana duman sa bisyon.
4 Ipinagpapadagos ni Daniel: “Kan itingkalag ko an sakong mga mata, dangan naheling ko, asin, uya! an sarong lalaking karnero na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig, asin iyan may duwang sungay.” (Daniel 8:3a) Dai nagdanay na misteryo para ki Daniel kun ano an lalaking karnero. Kan huri sinabi ni anghel Gabriel: “An lalaking karnero na saimong naheling na igwa kan duwang sungay nagrerepresentar sa mga hade kan Media asin Persia.” (Daniel 8:20) An mga Medo hale sa mabukid na buklod sa sirangan nin Asiria, asin an mga Persiano kan enot parateng namumuhay bilang mga parabaklay sa rehion na nasa amihanan kan Golpo Persiano. Minsan siring, mantang nag-ooswag an Imperyo nin Medo-Persia, an mga nag-eerok dian nagkaigwa nin pambihirang hilig sa luho.
5. Paano nagin mas halangkaw an sungay na “huring tuminubo”?
5 “Halangkaw an duwang sungay,” an sabi ni Daniel, “alagad an saro mas halangkaw kisa saro, asin an mas halangkaw iyo an huring tuminubo.” (Daniel 8:3b) An mas halangkaw na sungay na tuminubo sa huri naglaladawan sa mga Persiano, mantang an saro pang sungay nagrerepresentar sa mga Medo. Kan primero, nangingibabaw an mga Medo. Alagad kan 550 B.C.E., pasilon na nadaog ni Ciro na namamahala sa Persia si Hadeng Astiges kan Media. Pinagkombinar ni Ciro an mga kostumbre asin ley kan duwang banwaan, pinagsaro an saindang kahadean, asin pinahiwas an saindang mga pagkongkistar. Poon kaidto, nagin nang magkasurog an imperyo.
AN LALAKING KARNERO NAGPAABAW-ABAW NA MARHAY
6, 7. Paano nangyari na “mayo nin mabangis na mga hayop na nagdadanay na nagtitindog sa atubangan” kan lalaking karnero?
6 Sa pagpapadagos kan saiyang paglaladawan sa lalaking karnero, sinasabi ni Daniel: “Naheling ko an lalaking karnero na nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog, asin mayo nin mabangis na mga hayop na nagdadanay na nagtitindog sa atubangan kaiyan, asin mayo nin nagliligtas sa kamot kaiyan. Asin ginibo kaiyan an segun sa kabotan kaiyan, asin iyan nagpaabaw-abaw na marhay.”—Daniel 8:4.
7 Sa naenot na bisyon na itinao ki Daniel, an Babilonya ilinadawan kan mabangis na hayop na tuminunga hale sa dagat asin kapareho nin sarong leon na may mga pakpak nin agila. (Daniel 7:4, 17) An simbolikong hayop na idto dai nakatindog sa atubangan kan “lalaking karnero” sa bagong bisyon na ini. Buminagsak an Babilonya ki Cirong Dakula kan 539 B.C.E. Sa laog nin haros 50 taon pakatapos kaiyan, “mayo nin mabangis na mga hayop,” o politikal na mga gobyerno, na nakatindog tumang sa Imperyo nin Medo-Persia—an ikaapat na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia.
8, 9. (a) Paano “an lalaking karnero” “nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog”? (b) Ano an sinasabi kan libro ni Ester mapadapit sa kasalihid ni Hadeng Dario I kan Persia?
8 Naghahale sa ‘subangan kan saldang’—an sirangan—ginibo kan Kapangyarihan Pankinaban nin Medo-Persia an gusto kaiyan, na “nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog.” (Isaias 46:11) Kinongkistar ni Hadeng Cambises II, na suminalihid ki Cirong Dakula, an Egipto. An suminalihid sa saiya iyo si Hadeng Dario I kan Persia, na nagpasolnopan sa ibong kan Bosforo kan 513 B.C.E. asin sinakyada an Europeong teritoryo nin Tracia, na an kabisera iyo an Bizancio (ngonyan Istanbul). Kan taon 508 B.C.E., dinaog nia an Tracia, asin kinongkistar nia an Macedonia kan 496 B.C.E. Sa siring, kan panahon ni Dario, an “lalaking karnero” nin Medo-Persia nakaagaw na nin teritoryo sa tolong mayor na direksion: paamihanan sa Babilonya saka Asiria, pasolnopan sa bilog na Asia Minor, asin patimog sa Egipto.
9 Sa pagpatotoo sa kadakulaan kan Imperyo nin Medo-Persia, an Biblia nagtataram manongod sa kasalihid ni Dario, si Jerjes I, bilang “an Assuero na nagrereynar bilang hade magpoon sa India sagkod sa Etiopia, sa labing sanggatos may duwang polo may pitong distrito hurisdiksional.” (Ester 1:1) Alagad an dakulang imperyong ini masasalidahan nin saro pa, asin sa bagay na ini, an bisyon ni Daniel naghahayag nin nakakapukaw nin interes na mga detalye na maninigong magpakosog kan satong pagtubod sa makahulang tataramon nin Dios.
PINABAGSAK KAN LALAKING KANDING AN LALAKING KARNERO
10. Sa bisyon ni Daniel, anong hayop an nagpabagsak sa “lalaking karnero”?
10 Imahinara an pagkasorpresa ni Daniel sa naheling nia ngonyan. Sinasabi kan salaysay: “Asin kun para sa sako, padagos akong nag-eestudyar, asin, uya! may sarong lalaki sa mga kanding na nagdadangadang hale sa solnopan kan saldang sa ibabaw kan bilog na daga, asin idto dai nagduduta sa daga. Asin kun dapit sa lalaking kanding, may risang-risang sungay sa pag-oltanan kan mga mata kaiyan. Asin iyan padagos sa pagdangadang sagkod sa lalaking karnero na may duwang sungay, na naheling ko na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig; asin iyan duminaguso dian sa mapuersang kabangisan kaiyan. Asin naheling ko iyan na nagrarani sa lalaking karnero, asin iyan nagpoon na magpaheling nin kaanggotan dian, asin pinabagsak kaiyan an lalaking karnero asin binari an duwang sungay kaiyan, asin mayo nin puersa an lalaking karnero na makaatubang kaiyan. Kaya iyan ilinampog kaiyan sa daga asin binatayan, asin mayo nin nagligtas kan lalaking karnero hale sa kamot kaiyan.” (Daniel 8:5-7) Ano an kahulogan kaini gabos?
11. (a) Paano ipinaliwanag ni anghel Gabriel an “barahibohon na lalaking kanding” asin an “dakulang sungay” kaiyan? (b) Siisay an ilinadawan kan risang-risang sungay?
11 Ni si Daniel ni kita dai kaipuhan na magpatibasang manongod sa kahulogan kan bisyon na ini. “An barahibohon na lalaking kanding nagrerepresentar sa hade kan Grecia; asin kun manongod sa dakulang sungay na nasa pag-oltanan kan mga mata kaiyan, iyan nagrerepresentar sa enot na hade,” an sabi ni anghel Gabriel ki Daniel. (Daniel 8:21) Kan 336 B.C.E., an huring hade kan Imperyo nin Persia, si Dario III (Codomano), kinoronahan. Kan taon man na idto, si Alejandro nagin hade sa Macedonia. Ipinapaheling nin kasaysayan na si Alejandrong Dakula iyo an ihinulang enot na “hade kan Grecia.” Nagpoon sa “solnopan kan saldang,” kan taon 334 B.C.E., marikas an ginibong paghiro ni Alejandro. Garo baga “dai nagduduta sa daga,” kinongkistar nia an mga teritoryo asin pinabagsak an “lalaking karnero.” Tinapos an pananakop kan Medo-Persia sa haros duwang siglo, an Grecia nagin an ikalimang kapangyarihan pankinaban na may kahulogan sa Biblia. Abaa kapambihirang kaotoban kan hula nin Dios!
12. Paano “nabari” an “dakulang sungay” kan simbolikong kanding, asin ano an apat na sungay na tuminubo kasalihid kaiyan?
12 Alagad dai maghahaloy an kapangyarihan ni Alejandro. Ihinayag pa kan bisyon: “Asin an lalaki sa mga kanding nagpaabaw-abaw na marhay; alagad pagkatapos tolos na iyan magin poderoso, an dakulang sungay nabari, asin may apat na risang-risa na tuminubo kasalihid kaiyan, pasiring sa apat na doros kan kalangitan.” (Daniel 8:8) Sa pagpaliwanag kan hula, sinasabi ni Gabriel: “Mantang an sarong iyan nabari, kaya ngani igwa nin apat na sa katapustapusi nagtindog na kasalihid kaiyan, igwa nin apat na kahadean hale sa saiyang nasyon na matindog, alagad mayo kan saiyang puersa.” (Daniel 8:22) Siring sa ihinula, sa pinakaalitoktok kan saiyang mapangganang karera, si Alejandro “nabari,” o nagadan, sa edad sanang 32. Asin sa kahurihurihi nagkabaranga an mahiwas niang imperyo sa apat sa saiyang mga heneral.
SARONG MISTERYOSONG SADIT NA SUNGAY
13. Ano an tuminubo hale sa saro sa apat na sungay, asin ano an iginawe kaiyan?
13 An sunod na kabtang kan bisyon labing 2,200 na taon an lawig, ta sagkod sa presenteng mga panahon an kaotoban kaiyan. Isinurat ni Daniel: “Hale sa saro sa sainda [an apat na sungay] may naglataw na saro pang sungay, sadit, asin iyan padagos na nagdakulang marhay pasiring sa timog asin pasiring sa subangan kan saldang patin pasiring sa Dekorasyon. Asin iyan padagos na nagdakula sagkod na makaabot sa hukbo kan kalangitan, kaya ngani pinapangyari kaiyan na an nagkapira sa hukbo asin an nagkapira sa mga bitoon maholog sa daga, asin sinda binatayan kaiyan. Asin sagkod na makaabot sa Prinsipe kan hukbo iyan nagpaabaw-abaw na marhay, asin sa saiya hinale an danay na atang, asin an establisadong lugar kan saiyang santuaryo ibinagsak. Asin an sarong hukbo mismo luway-luway na itinao, kaibanan an danay na atang, huli sa paglapas; asin padagos na iinaapon kaiyan an katotoohan sa daga, asin iyan naghiro asin nagin mapanggana.”—Daniel 8:9-12.
14. Ano an sinabi ni anghel Gabriel manongod sa mga aktibidad kan simbolikong sadit na sungay, asin ano an mangyayari sa sungay na iyan?
14 Bago niato masabotan an kahulogan kan mga tataramon na kakokotar pa sana, dapat na kita magtao nin atension sa anghel nin Dios. Pakaapoda kan atension sa pagkaigwa nin kapangyarihan kan apat na kahadean hale sa imperyo ni Alejandro, sinabi ni anghel Gabriel: “Sa huring kabtang kan saindang kahadean, mantang an mga paralapas minahiro sagkod na malubos, may matindog na hade na maringis an lalauogon asin nakakasabot sa malibog na mga kasabihan. Asin an saiyang kapangyarihan dapat na magin poderoso, alagad bakong paagi sa saiyang sadiring kapangyarihan. Asin sa makangangalas na paagi papangyayarihon nia an kagabaan, asin sia sierto nanggad na magigin mapanggana asin epektibong mahiro. Asin saiyang lalaglagon an mga poderoso, siring man an banwaan na binibilog kan mga banal. Asin segun sa saiyang pakarorop sierto man na papangyayarihon nia na magin mapanggana an pandadaya sa saiyang kamot. Asin sa saiyang puso sia magpapaabaw-abaw na marhay, asin sa panahon nin katiwasayan malaglag sia nin dakol. Asin tumang sa Prinsipe nin mga prinsipe sia matindog, alagad bakong paagi sa kamot na sia mababari.”—Daniel 8:23-25.
15. Ano an sinabi kan anghel na gibohon ni Daniel mapadapit sa bisyon?
15 “Kun para sa saimo, ihilom mo an bisyon,” sabi kan anghel ki Daniel, “huli ta iyan para sa dakol pang aldaw na madatong.” (Daniel 8:26) An kaotoban kan kabtang na ini kan bisyon “dakol pang aldaw” na dai mangyayari, asin ‘ihihilom an bisyon’ ni Daniel. Minalataw na an kahulogan kaiyan nagdanay na misteryo para ki Daniel. Minsan siring, an “dakol pang aldaw” na iyan seguradong nakalihis na ngonyan. Kaya an satong hapot: ‘Ano an ihinahayag kan kasaysayan kan kinaban mapadapit sa kaotoban kan makahulang bisyon na ini?’
AN SADIT NA SUNGAY NAGIN PODEROSO SA KAPANGYARIHAN
16. (a) Sa arin na simbolikong sungay luminuwas an sadit na sungay? (b) Paano an Roma nagin an ikaanom na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia, alagad taano ta bako iyan an simbolikong sadit na sungay?
16 Segun sa kasaysayan, an sadit na sungay supang kan saro sa apat na simbolikong sungay—an saro na pinakaharayo sa solnopan. Ini an Helenistikong kahadean ni Heneral Casander sa Macedonia asin Grecia. Sa huri, an kahadean na ini nasakop kan kahadean ni General Lisimaco, an hade kan Tracia asin Asia Minor. Kan ikaduwang siglo bago an satong Komun na Kapanahonan, an nasa solnopan na mga parteng ini kan sakop na Helenistiko nakongkistar kan Roma. Asin pag-abot kan taon 30 B.C.E., sinakop kan Roma an gabos na kahadean na Helenistiko, na ginigibo an sadiri na an ikaanom na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia. Alagad an Imperyo nin Roma bakong an sadit na sungay sa bisyon ni Daniel, ta an imperyong iyan dai nagpadagos sagkod sa “itinalaan na panahon kan katapusan.”—Daniel 8:19.
17. (a) Ano an relasyon kan Britania sa Imperyo nin Roma? (b) Paano an Imperyo nin Britania konektado sa Helenistikong kahadean nin Macedonia asin Grecia?
17 Kun siring, ano an sinasabi kan kasaysayan na iyo an agresibong “hade na maringis an lalauogon”? An Britania sa katunayan supang kan Imperyo nin Roma sa amihanan-solnopan. Sagkod kan enot na kabtang kan ikalimang siglo C.E., may mga probinsiang Romano sa Britania na ngonyan. Sa pag-agi nin panahon, nagruro an Imperyo nin Roma, alagad an impluwensia kan Griego-Romanong sibilisasyon nagpadagos sa Britania asin sa ibang parte kan Europa na nasakop nin Roma. “Kan bumagsak an Imperyo nin Roma,” an isinurat kan nanggana kan Premyong Nobel na poeta saka autor na Mejicano na si Octavio Paz, “suminalihid dian an Iglesia.” Idinugang nia: “An mga ama kan Iglesia, saka an mas huring mga intelektuwal, isinaro an Griegong pilosopiya sa Kristianong doktrina.” Asin nagkomento an pilosopo saka matematiko kan ika-20 siglo na si Bertrand Russell: “An sibilisasyon kan Solnopan, na guminikan sa Grecia, basado sa tradisyon na pilosopiko saka sientipiko na nagpoon sa Mileto [sarong Griegong siudad sa Asia Minor] duwa may kabangang ribong taon na an nakaagi.” Sa siring, masasabi na an Imperyo nin Britania guminikan an kultura sa Helenistikong kahadean nin Macedonia asin Grecia.
18. Ano an sadit na sungay na nagin “hade na maringis an lalauogon” sa “panahon kan katapusan”? Ipaliwanag.
18 Pag-abot nin 1763 nadaog na kan Imperyo nin Britania an makapangyarihan na mga karibal kaiyan, an España asin Pransia. Poon kaidto ipinaheling nia na sia an nasyon na nangingibabaw sa kadagatan asin an ikapitong kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia. Dawa kan an 13 kolonya sa Amerika sumuway sa Britania kan 1776 tanganing establisaron an Estados Unidos nin Amerika, huminiwas an Imperyo nin Britania sagkod na nasakop an un-kuarto kan ibabaw kan daga asin un-kuarto kan populasyon kaiyan. Orog pang kuminosog an ikapitong kapangyarihan pankinaban kan an Estados Unidos nin Amerika makikolaborar sa Britania tanganing mabilog an magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano. Kun sa ekonomiya asin militar, an kapangyarihan na ini talagang nagin “hade na maringis an lalauogon.” Kun siring, an sadit na sungay na nagin maringis na kapangyarihan politikal sa “panahon kan katapusan” iyo an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano.
19. Ano an “Dekorasyon” na nasambitan sa bisyon?
19 Naheling ni Daniel na an sadit na sungay “padagos na nagdakulang marhay” pasiring sa “Dekorasyon.” (Daniel 8:9) An Dagang Panuga, na itinao ni Jehova sa saiyang piniling banwaan, magayonon kaya iyan inapod na “an dekorasyon kan gabos na kadagaan,” an boot sabihon, kan bilog na daga. (Ezequiel 20:6, 15) Totoo, nabihag kan Britania an Jerusalem kan Disyembre 9, 1917, asin kan taon 1920, itinao kan Liga de Naciones sa Gran Britania an pagboot na mag-establisar nin gobyerno sa Palestina, na magpapadagos sagkod Mayo 14, 1948. Alagad an bisyon makahula, na may dakol na simbolo. Asin an “Dekorasyon” na nasambitan sa bisyon nagsisimbolisar, bakong sa Jerusalem, kundi sa daganon na kamugtakan kan banwaan na ibinibilang na banal nin Dios durante kan panahon kan ikapitong kapangyarihan pankinaban. Helingon niato kun paano an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano nagprobar na isapeligro an mga banal.
AN “LUGAR KAN SAIYANG SANTUARYO” IBINAGSAK
20. Sairisay an “hukbo kan kalangitan” asin an “mga bitoon” na prinobaran kan sadit na sungay na pabagsakon?
20 An sadit na sungay “padagos na nagdakula sagkod na makaabot sa hukbo kan kalangitan, kaya ngani pinapangyari kaiyan na an nagkapira sa hukbo asin an nagkapira sa mga bitoon maholog sa daga.” Segun sa paliwanag kan anghel, an “hukbo kan kalangitan” asin an “mga bitoon” na prinobaran kan sadit na sungay na pabagsakon iyo “an banwaan na binibilog kan mga banal.” (Daniel 8:10, 24) An “mga banal” na ini mga Kristiano na linahidan nin espiritu. Huling pinapangyaring magkaigwa nin relasyon sa Dios paagi sa bagong tipan, na nagkapuersa huli sa pinabolos na dugo ni Jesu-Cristo, sinda sinantipikar, lininig, asin isiniblag para sa eksklusibong paglilingkod sa Dios. (Hebreo 10:10; 13:20) Huling iinasignar sinda bilang mga paramana kaiba kan saiyang Aki sa langitnon na mana, ibinibilang sinda ni Jehova na banal. (Efeso 1:3, 11, 18-20) Kun siring, sa bisyon ni Daniel, an “hukbo kan kalangitan” nanonongod sa natatada sa daga kan 144,000 na “mga banal,” na magrereynar sa langit kaiba kan Kordero.—Kapahayagan 14:1-5.
21. Sairisay an nasa sarong “banal na lugar” na pinoprobaran kan ikapitong kapangyarihan pankinaban na gabaon?
21 Ngonyan an nawawalat pa sa 144,000 daganon na mga representante kan “langitnon na Jerusalem”—an garo siudad na Kahadean nin Dios—asin kan areglo kaiyan sa templo. (Hebreo 12:22, 28; 13:14) Sa sentidong ini sinda nasa sarong “banal na lugar” na pinoprobaran kan ikapitong kapangyarihan pankinaban na batayan asin gabaon. (Daniel 8:13) Inaapod man an banal na lugar na iyan na “establisadong lugar kan . . . santuaryo” ni Jehova, sinasabi ni Daniel: “Sa saiya [ki Jehova] hinale an danay na atang, asin an establisadong lugar kan saiyang santuaryo ibinagsak. Asin an sarong hukbo mismo luway-luway na itinao, kaibanan an danay na atang, huli sa paglapas; asin padagos na iinaapon kaiyan an katotoohan sa daga, asin iyan naghiro asin nagin mapanggana.” (Daniel 8:11, 12) Paano ini naotob?
22. Durante kan Guerra Mundial II, paano an ikapitong kapangyarihan pankinaban nakakomiter nin lataw na “paglapas”?
22 Ano an naeksperyensiahan kan Mga Saksi ni Jehova durante kan Guerra Mundial II? Nag-agi sinda sa grabeng paglamag! Nagpoon iyan sa mga nasyon na Nazi asin Fascista. Alagad dai nahaloy ‘iinaapon na an katotoohan sa daga’ sa kahiwasan kan sakop kan ‘sadit na sungay na an kapangyarihan nagin poderoso.’ An “hukbo” nin mga parabalangibog kan Kahadean asin an gibohon nindang paghuhulit kan “maogmang bareta” ipinagprohibir sa haros enterong Comunidad Britanico. (Marcos 13:10) Kan pirit na mangapod nin mga soldados an mga nasyon na ini, nagsayuma sindang tawan nin iksemsion bilang mga ministro an mga Saksi ni Jehova, na dai nagpaheling nin paggalang sa teokratikong nombramiento sa mga ini bilang mga ministro nin Dios. Naeksperyensiahan kan maimbod na mga lingkod ni Jehova sa Estados Unidos an kadahasan nin pagsururog asin manlaenlaen na insulto. Garo man sana prinobaran kan ikapitong kapangyarihan pankinaban na haleon an sarong atang nin pag-omaw—“an bunga nin mga ngabil”—na dayaday na idinodolot ki Jehova kan saiyang banwaan bilang “an danay na atang” kan saindang pagsamba. (Hebreo 13:15) Sa siring nakomiter kan kapangyarihan pankinaban na iyan an “paglapas” na paglaog sa lehitimong sakop kan Kaharohalangkaweng Dios—“an establisadong lugar kan saiyang santuaryo.”
23. (a) Durante kan Guerra Mundial II, paano an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano tuminindog “tumang sa Prinsipe nin mga prinsipe”? (b) Siisay an “Prinsipe nin mga prinsipe”?
23 Paagi sa paglamag sa “mga banal” durante kan Guerra Mundial II, an sadit na sungay nagpaabaw-abaw na marhay “sagkod na makaabot sa Prinsipe kan hukbo.” O, arog kan sabi ni anghel Gabriel, iyan tuminindog “tumang sa Prinsipe nin mga prinsipe.” (Daniel 8:11, 25) An titulong “Prinsipe nin mga prinsipe” eksklusibong minaaplikar ki Jehova Dios. An termino sa Hebreo na sar, na trinadusir na “prinsipe,” konektado sa sarong berbo na nangangahulogan “manakop.” Apuera sa pagkanongod sa aki nin sarong hade o tawong may ranggong sa hade, an termino minaaplikar sa sarong payo, o namomoon. An libro ni Daniel may nasasambitan na ibang prinsipeng anghel—halimbawa, si Miguel. An Dios an Poon na Prinsipe kan gabos na prinsipeng iyan. (Daniel 10:13, 21; ikomparar an Salmo 83:18.) Maiimahinar daw niato na may siisay man na makakatindog tumang ki Jehova—an Prinsipe nin mga prinsipe?
“AN BANAL NA LUGAR” DINARA SA TAMANG KAMUGTAKAN
24. Anong garantiya an itinatao sa sato kan Daniel 8:14?
24 Mayo nin makakatindog tumang sa Prinsipe nin mga prinsipe—dawa an hade na “maringis an lalauogon” arog kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano! An mga pagprobar kan hadeng ini na gabaon an santuaryo nin Dios dai nagin mapanggana. Pakalihis nin sarong peryodo nin “duwang ribo tolong gatos na banggi asin aga,” sabi kan mensaherong anghel, “an banal na lugar siertong dadarahon sa tamang kamugtakan kaiyan,” o “maluwas na mapanggana.”—Daniel 8:13, 14; The New English Bible.
25. Gurano kalawig kan makahulang peryodo nin 2,300 na aldaw, asin sa anong pangyayari na iyan dapat na iasosyar?
25 An 2,300 na aldaw sarong makahulang peryodo. Huli kaini, kalabot an makahulang taon nin 360 aldaw. (Kapahayagan 11:2, 3; 12:6, 14) Kun siring, an 2,300 na aldaw na ini bale 6 na taon, 4 na bulan, asin 20 aldaw. Kasuarin an peryodong ini? Bueno, kan mga taon nin 1930, an banwaan nin Dios nagpoon na makaeksperyensia nin nag-oorog na paglamag sa manlaenlaen na nasyon. Asin durante kan Guerra Mundial II, an Mga Saksi ni Jehova maringis na pinaglamag sa kadagaan kan magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano. Taano? Huli sa pag-insistir ninda na ‘kuyogon an Dios bilang namamahala imbes na mga tawo.’ (Gibo 5:29) Kun siring, an 2,300 na aldaw dapat na iasosyar sa guerrang iyan.b Alagad ano an masasabi manongod sa kapinonan asin katapusan kan makahulang peryodong ini?
26. (a) Poon kasuarin, sa pinakaamay, maninigong pumoon an pagbilang kan 2,300 na aldaw? (b) Kasuarin natapos an peryodo nin 2,300 na aldaw?
26 Tangani na “an banal na lugar” ‘madara,’ o ikabalik, sa maninigong magin kamugtakan kaiyan, an 2,300 na aldaw seguradong nagpoon kan iyan nasa “tamang kamugtakan” kaidto sa punto de vista nin Dios. Sa pinakaamay, ini kaidtong Hunyo 1, 1938, kan ipublikar kan The Watchtower an kabtang 1 kan artikulong “Organization” (sa Bicol, “Organisasyon”). An kabtang 2 luminuwas sa isyung Hunyo 15, 1938. An pagbilang nin 2,300 na aldaw (6 na taon, 4 na bulan, asin 20 aldaw sa kalendaryong Hebreo) poon Hunyo 1 o 15, 1938, dinadara kita sa Oktubre 8 o 22, 1944. Kan enot na aldaw nin sarong espesyal na asamblea na ginibo sa Pittsburgh, Pennsylvania, E.U.A., kan Setyembre 30 asin Oktubre 1, 1944, an presidente kan Watch Tower Society nagpahayag sa temang “An Teokratikong Pagpamugtak Ngonyan.” Sa taonan na miting kan korporasyon kan Oktubre 2, inenmendaran an carta kan Sosyedad sa paghihingoa na gibohon iyan na pinakaharani sa teokratikong areglo na itotogot kan ley. Kadungan kan pagkapublikar nin lininaw na mga kahagadan kan Biblia, dai nahaloy mas lubos na naestablisar an teokratikong organisasyon sa mga kongregasyon kan Mga Saksi ni Jehova.
27. Ano an ebidensia na nalimitaran an “danay na atang” durante kan pano nin paglamag na mga taon kan Guerra Mundial II?
27 Mantang naglalakaw an 2,300 na aldaw durante kan Guerra Mundial II, na nagpoon kan 1939, an pagdolot kan “danay na atang” sa santuaryo nin Dios nalimitaran na marhay huli sa paglamag. Kan 1938 an Watch Tower Society may 39 sangang opisina na nagpapadalagan kan gibohon kan mga Saksi sa bilog na kinaban, alagad kan 1943 may 21 na sana. Kadikit man an pagdakol nin mga parabalangibog kan Kahadean durante kan peryodong iyan.
28, 29. (a) Mantang naghihinanapos an Guerra Mundial II, ano an nangyari sa organisasyon ni Jehova? (b) Ano an masasabi manongod sa maisog na mga pagprobar kan kaiwal na gabaon asin laglagon “an banal na lugar”?
28 Arog kan ipinaliwanag niamo, durante kan huring mga bulan kan Guerra Mundial II, pinatunayan liwat kan Mga Saksi ni Jehova an saindang determinasyon na ibantog an kadakulaan kan pamamahala nin Dios paagi sa paglilingkod sa saiya bilang sarong teokratikong organisasyon. Sa katuyohan na ini kaya pinonan kan 1944 an pagkaliwat kan areglo kan saindang gibohon asin kan pagkaorganisar kan pamamahala. Sa katunayan, an The Watchtower kan Oktubre 15, 1944, may artikulo na an titulo “Organized for Final Work” (sa Bicol, “Organisado Para sa Pangultimong Gibohon”). Iyan asin an iba pang artikulo manongod sa paglilingkod kan peryodong idto nagparisa na natapos na an 2,300 na aldaw asin na “an banal na lugar” yaon na naman sa “tamang kamugtakan” kaiyan.
29 Biyong nasudya an maisog na mga pagprobar kan kaiwal na gabaon asin laglagon “an banal na lugar.” Tunay nanggad, an nawawalat pang “mga banal” digdi sa daga, pati an kairiba nindang “dakulang kadaklan,” nanggana. (Kapahayagan 7:9) Asin an santuaryo, na nasa tamang teokratikong kamugtakan kaiyan, ngonyan nagpapadagos sa pagtao nin sagradong paglilingkod ki Jehova.
30. Ano an madali nang mangyari sa “hade na maringis an lalauogon”?
30 Nagdadanay sa posisyon kaiyan an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano. “Alagad bakong paagi sa kamot na sia mababari,” sabi ni anghel Gabriel. (Daniel 8:25) Madali nang marhay, an ikapitong kapangyarihan pankinaban na ini sa hula kan Biblia—ining “hade na maringis an lalauogon”—mababari, bakong paagi sa mga kamot nin tawo, kundi paagi sa nakakalabi sa tawong kapangyarihan sa Armagedon. (Daniel 2:44; Kapahayagan 16:14, 16) Abaa kanakakapukaw sa boot na maaraman na an soberaniya ni Jehova Dios, an Prinsipe nin mga prinsipe, mabibindikar sa panahon na iyan!
[Mga Nota sa Ibaba]
a An pitong kapangyarihan pankinaban na may espesyal na kahulogan sa Biblia iyo an Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, Grecia, Roma, asin an magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano. Ini gabos mahalagang mangnohon ta sinda nagkaigwa nin relasyon sa banwaan ni Jehova.
b An Daniel 7:25 nagtataram man manongod sa peryodo nin panahon na ‘padagos na riniribok an mga banal kan Supremo.’ Arog kan paliwanag sa sinusundan na kapitulo, ini asosyado sa enot na guerra mundial.
ANO AN NAMANSAYAN NINDO?
• Ano an ilinaladawan kan
“lalaking karnero” na may “duwang sungay”?
“barahibohon na lalaking kanding” na may “dakulang sungay”?
pagtubo kan apat na sungay kasalihid kan “dakulang sungay”?
sadit na sungay na naglataw hale sa saro sa apat na sungay?
• Durante kan Guerra Mundial II, paano prinobaran kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano na gabaon “an banal na lugar,” asin nagin mapanggana daw iyan?