Nawara Na daw si Cristo sa Navidad?

“Dai ko noarin man maako an kaorogmahan sa panahon nin Navidad. Para sa sako bako nanggad iyan kaoyon kan buhay asin katokdoan ni Jesus.”—Mohandas K. Gandhi.

DAKOL an biyong makontra ki Gandhi. ‘Ano,’ an tibaad isip-isipon ninda, ‘talaga daw na may aram an sarong estadistang Hindu manongod sa sarong Kristianong piesta?’ Pero dapat na admitiron na an Navidad luminakop na sa bilog na kinaban, na nakaaapektar sa gabos na klase nin kultura. Kada Disyembre, an piestang iyan garo baga lakop na marhay.

Halimbawa, mga 145 milyones na taga Asia an nagseselebrar kan Navidad, 40 milyones an kalabihan kisa sa nakaaging dekada. Asin kun sa pagsabing “kaorogmahan” an boot sabihon ni Gandhi iyo an sekular na lado kan Navidad sa presenteng aldaw, an tarantang pamamakal na namamasdan niato gabos, masakit negaran na an aspektong ini kan selebrasyon iyo an parateng pinakalataw. An magasin na Asiaweek nagsasabi: “An Navidad sa Asia​—poon sa pampiestang mga ilaw sa Hong Kong sagkod sa darakulang Christmas tree sa mga otel sa Beijing sagkod sa sarong belen sa sentro kan Singapore—​sa kadaklan sekular (negosyo na sana) na okasyon.”

Nalingawan na daw si Cristo sa selebrasyon nin Navidad sa presenteng aldaw? An Disyembre 25 opisyal na sinelebrar poon kan ikaapat na siglo C.E., kan pilion kan Iglesia Katolika Romana an aldaw na iyan para sa relihiosong pagselebrar kan pagkamundag ni Jesus. Alagad segun sa sarong bago pa sanang pagsurbey sa Estados Unidos, 33 porsiento sana kan mga sinurbey an naniniwala na an pagkamundag ni Cristo iyo an pinakaimportanteng aspekto kan Navidad.

Ano sa paghona nindo? Iniisip daw nindo kun minsan na huli sa gabos na daing ontok na anunsio, may pagkahadit na pamamakal nin mga regalo, pagdekorar sa mga kahoy, pag-organisar asin pag-atender sa mga parti, pagpadara nin mga kard​—maski paano nawara na si Jesus sa eksena?

Dakol an garo baga naghohona na an sarong paagi na ibalik si Cristo sa Navidad iyo an pagpaheling nin tanawon kan Pagkamundag, o belen. Posible na nakaheling na kamo nin pinaggrupogrupong mga estatuwa, na nagrerepresentar sa omboy na si Jesus sa sarong sabsaban na yaon si Maria, Jose, nagkapirang pastor, “tolong madonong na lalaki,” o “tolong hade,” nagkapirang hayop na ginagamit sa oma, asin nagkapirang nagmamasid. May paniwala sa pankagabsan na an mga belen na ini nagpapagirumdom sa mga tawo kan tunay na kahulogan kan Navidad. Segun sa U.S. Catholic, “an belen nagtatao nin mas malinaw na ladawan kisa kan arin man na sarong ebanghelyo, minsan ngani idinodoon man kaiyan an pagigin mayo sa kasaysayan kan mga estoryang ini.”

Pero paano isusuherir nin tanawon kan Pagkamundag na an mga estorya sa Ebanghelyo kan Biblia mayo sa kasaysayan? Bueno, dapat admitiron na an saradit na estatuwa na magayon an pagkapintura nagpaparisa nin pagigin leyenda o eroestorya sana kan pagkamundag ni Cristo. Enot na ginibong popular nin sarong monghe kan ika-13 siglo, an tanawon kan Pagkamundag kaidto saro sanang simpleng aktibidad. Ngonyan, arog kan kadakol na iba pang bagay na konektado sa piestang ini, an mga tanawon kan Pagkamundag nagin dakulang negosyo. Sa Naples, Italia, an taraed na mga tindahan nagtitinda nin mga pigura para sa tanawon kan Pagkamundag, o presepi, sa bilog na taon. An nagkapira sa mas popular na mga pigura nagrerepresentar, bakong sa mga personahe sa pagkasaysay kan Ebanghelyo, kundi sa bantog na mga tawo sa presenteng aldaw, arog baga ki Prinsesa Diana, Madre Teresa, asin paradisenyo nin gubing na si Gianni Versace. Sa ibang lugar, an mga presepi gibo sa tsokolate, mga kakanon na gibo sa harina, asin bibi pa ngani. Masasabotan nindo kun taano ta depisil na mamansayan kun may kasaysayan an siring na mga paheling.

Kun siring, paano an siring na mga tanawon kan Pagkamundag makatatao nin “mas malinaw na ladawan kisa kan arin man na sarong ebanghelyo”? An mga pagkasaysay daw sa Ebanghelyo talagang mayo sa kasaysayan? Dapat na admitiron maski nin mga grabe an pagduda na si Jesus sarong tunay, nasa kasaysayan na persona. Kaya sierto na may panahon kaidto na sia nagin tunay na omboy, na namundag sa sarong tunay na lugar. Maninigo na igwa nin mas marahay na paagi na makua an mas malinaw na ladawan kan mga pangyayari may koneksion sa saiyang pagkamundag kisa sa pagmasid sana sa sarong tanawon kan Pagkamundag!

An totoo, igwa. Duwang historyador an nagsurat nin independienteng pagkasaysay kan pagkamundag ni Jesus. Kun sa pagmate nindo kun beses si Cristo dai na iniintindi sa panahon nin Navidad, taano ta dai nindo mismo siyasaton an mga pagkasaysay na ini? Makanonompong kamo dian, bako nin mga leyenda o osipon, kundi nin interesanteng gayong estorya​—an totoong estorya kan pagkamundag ni Cristo.

[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 3]

An pagirilid sa pahina 3-6, 8, asin 9: Fifty Years of Soviet Art