Praktikal na mga Leksion Hale sa Dagang Panuga

AN Dagang Panuga na nasa rekord kan Biblia tunay na napapalaen. Sa medyo sadit sanang lugar na ini, makanonompong kita nin dakol na klase nin prominenteng karakteristiko nin mga lugar. Sa amihanan, igwa nin mga bukid na may takop na niebe sa alitoktok; sa timog, mainit na mga lugar. Igwa nin mabungang mga kababan, mapungaw na mga kaawagan, asin mabolod na probinsia para sa mga tatamnan asin para sa pagpasabsab sa mga aripompon.

An pagkalaenlaen sa langkaw, klima, asin daga minatogot sa dakol na pagkalaenlaen nin mga kahoy, palongpong, asin iba pang tinanom​—kaiba an nagkapira na nabubuhay sa malipot na mga lugar sa kabukidan, iba na minatubo sa mainiton na desierto, asin iba pa na tubang sa mabaybay na kaplanodohan o sa magapong buklod. Kinakarkulo nin sarong botanista na mga 2,600 na klase nin tinanom an manonompongan sa lugar na iyan! An enot na mga Israelita na luminibot sa daga nakaheling tolos nin ebidensia sa potensial kaiyan. Ipinuli ninda hale sa sarong kasapaan an sarong bagikoy nin ubas na dakulaon kaya kaipuhan iyan na pagbuligan nin duwang lalaki! An kababan tama sanang inapod na Escol, na an kahulogan “Bagikoy [nin mga Ubas].”a​—Bilang 13:​21-​24.

Alagad orog niatong siyasaton ngonyan an nagkapira sa prominenteng karakteristiko nin mga lugar sa napapalaen na dagang ini, partikularmente an sa timog.

An Sefela

An baybayon sa solnopan kan Dagang Panuga iyo an baybayon kaiyan sa Dagat Mediterraneo. Mga 40 kilometros sa interior yaon an Sefela. An terminong “Sefela” nangangahulogan “Kabasan,” alagad sa katunayan ini lugar na mabolod asin maaapod sanang kabasan kun ikokomparar sa kabukidan nin Juda sa sirangan.

Helinga an yaon digding mapa na nagpapaheling kan langkaw nin laen-laen na lugar asin mangnoha an kamugtakan kan Sefela may koneksion sa mga lugar na nakapalibot dian. Sa sirangan an kabukidan nin Juda; sa solnopan, an sa baybayon na kaplanodohan nin Filistea. Sa siring, an Sefela nagserbing pansarag, kudal na kaidtong mga panahon kan Biblia nagseparar kan banwaan nin Dios sa saindang suanoy na mga kaiwal. An arin man na hukbo na nananakyada hale sa solnopan kaipuhan na agihan an Sefela bago iyan makasalakay tumang sa Jerusalem, an kabiserang siudad nin Israel.

An siring na insidente nangyari kaidtong ikasiyam na siglo B.C.E. Si Hadeng Hazael nin Siria, an bareta kan Biblia, “tuminukad asin nakilaban tumang sa Gat [posibleng sa linderos kan Sefela] asin sinakop iyan, na pagkatapos kaiyan si Hazael nagin determinado an lalauogon na tumukad tumang sa Jerusalem.” Nahimo ni Hadeng Joas na papondohon si Hazael, na sinuholan sia nin laen-laen na mamahalon na bagay hale sa templo asin palasyo. Minsan siring, iiniilustrar kan talang ini na an Sefela may kritikal na halaga sa seguridad nin Jerusalem.​—2 Hade 12:​17, 18.

Puede kitang makanood nin praktikal na leksion digdi. Gustong sakopon ni Hazael an Jerusalem, pero kaipuhan na sia umagi nguna sa Sefela. Sa kaagid na paagi, si Satanas na Diablo ‘naghahanap na sibaon’ an mga lingkod nin Dios, alagad sa parate kaipuhan na laogon nguna nia an sarong makosog na pansarag​—an saindang pangangapot sa mga prinsipyo sa Biblia, arog baga kan mga mapadapit sa maraot na pag-iriba asin materyalismo. (1 Pedro 5:​8; 1 Corinto 15:​33; 1 Timoteo 6:10) An pagkompromiso kan mga prinsipyo sa Biblia parate na iyo an enot na tangga pasiring sa pakakomitir nin grabeng mga kasalan. Kaya papagdanayon na masarig an pansarag na iyan. Sunodon ngonyan an mga prinsipyo sa Biblia, asin dai nindo lalapason an mga ley nin Dios sa aga.

An Mabolod na Probinsia nin Juda

Mas nasa interior pa hale sa Sefela yaon an mabolod na probinsia nin Juda. Ini mabukid na lugar na nagprodusir nin marahay na tipasi, lana nin oliba, asin arak. Huli sa kalangkawan kaiyan, marahayon man na pailihan an Juda. Sa siring, si Hadeng Jotam nagtogdok duman nin “nakukutaan na mga lugar saka torre.” Sa mga panahon nin peligro, an banwaan puedeng dumulag pasiring sa mga ini para sa kaligtasan.​—2 Cronica 27:4.

An Jerusalem, na inapod man na Sion, prominenteng kabtang kan mabolod na probinsia nin Juda. An Jerusalem garo baga daing peligro ta iyan napalilibotan sa tolong lado nin tugdok na mga kababan, asin an ladong amihanan, sono sa historyador kan enot na siglo na si Josefo, protektado nin tripleng lanob. Alagad ta an pailihan bako sanang mga lanob asin armas an kaipuhan tanganing magdanay na ligtas. Iyan kaipuhan man na may tubig. Ini mahalagang marhay sa panahon nin pananalikop, huli ta kun mayo nin tubig, an laom na mga siudadano madaling mapipiritan na sumuko.

An Jerusalem nakakukua nin suplay nin tubig sa Tangke nin Siloam. Minsan siring, kaidtong ikawalong siglo B.C.E., bilang pangandam sa pagsalikop kan mga Asirio, si Hadeng Ezequias nagtogdok nin mas nasa luwas na lanob tanganing protehiran an Tangke nin Siloam, na ilinaog iyan sa siudad. Saiya man na sinungsung an mga burabod sa luwas kan siudad, tangani na an nakasalikop na mga Asirio masakitan na humanap nin tubig para sa sainda man sana. (2 Cronica 32:​2-5; Isaias 22:11) Bako sana iyan. Si Ezequias nakakua nin paagi na pasikoon an dagdag pang suplay nin tubig pasiring sa Jerusalem mismo!

Sa inapod na saro sa pinakapambihirang gibo nin inhinyeriya kaidtong suanoy, si Ezequias nagkalot nin sarong tunel hale sa burabod nin Gihon sagkod sa Tangke nin Siloam.b Sa promedyo may langkaw na mga haros 2 metros, an tunel na ini 533 metros kalaba. Imahinara na sana iyan​—sarong tunel na haros kabangang kilometro an laba, na pinaagi sa gapo! Ngonyan, mga 2,700 na taon na an nakaagi, an mga bisita sa Jerusalem puedeng maglamutaw sa obra maestrang ini nin inhinyeriya, na inaapod nin kadaklan na tunel ni Ezequias.​—2 Hade 20:​20; 2 Cronica 32:30.

An mga paghihingoa ni Ezequias na protehiran asin dugangan an suplay na tubig sa Jerusalem puedeng magtokdo sa sato nin praktikal na leksion. Si Jehova iyo “an burabod nin buhay na tubig.” (Jeremias 2:13) An saiyang mga kaisipan, na yaon sa Biblia, nakasusustenir sa buhay. Iyan an dahelan na mahalagang marhay an personal na pag-adal sa Biblia. Alagad an oportunidad na mag-adal, asin an ibinubungang kaaraman, dai basta na sana mabolos sa saindo. Tibaad kaipuhan kamong ‘magkalot nin mga tunel,’ halimbawa sa saindong sibot-sibot na buhay sa aroaldaw, tangani na matawan iyan nin lugar. (Talinhaga 2:​1-5; Efeso 5:​15, 16) Oras na iyan maponan nindo, magdanay sa saindong iskedyul, na ipinaoorog nanggad an saindong personal na pag-adal. Mag-ingat na dai togotan an siisay man o ano man na habonan kamo kan mahalagang marhay na suplay na ini nin tubig.​—Filipos 1:​9, 10.

An mga Lugar nin Kaawagan

Sa sirangan kan kabukidan nin Juda an Kaawagan nin Juda, na inapod man na Jesimon, na nangangahulogan “Desierto.” (1 Samuel 23:​19, nota sa ibaba) Sa Dagat na Asin, an mapungaw na lugar na ini may magapong mga ampas asin garang-gasang na mga kantil. Pabugsok nin mga 1,200 metros sa distansia sanang 24 kilometros, an Kaawagan nin Juda protektado sa may darang oran na mga doros hale sa solnopan, asin sa siring limitado sanang oran an inaako kaiyan. Daing duwa-duwa na ini an kaawagan na pinadudumanan kan kanding para ki Azazel sa taonan na Aldaw nin Pagtubos. Dian man duminulag si David ki Saul. Digdi nag-ayuno si Jesus sa laog nin 40 aldaw dangan sinugotan kan Diablo.​—Levitico 16:​21, 22; Salmo 63, nota sa itaas; Mateo 4:​1-​11.

Mga 160 kilometros sa timog-solnopan kan Kaawagan nin Juda an Kaawagan nin Paran. Yaon digdi an dakol na pinagkampohan kan mga Israelita durante kan saindang 40 taon na pagbaklay hale sa Egipto pasiring sa Dagang Panuga. (Bilang 33:​1-49) Si Moises nagsurat manongod sa “dakula asin makangingirhat na kaawagan, na may mararang mga halas asin amamatak asin may marang daga na mayo nin tubig.” (Deuteronomio 8:15) Makangangalas nanggad na nabuhay an minilyon na Israelita! Pero, sinuportaran sinda ni Jehova.

Magserbi logod ining pagirumdom na kaya man kitang suportaran ni Jehova, dawa sa alang sa espirituwal na kinaban na ini. Iyo, kita naglalakaw man sa tahaw nin mga halas asin amamatak, minsan bakong literal. Tibaad kaipuhan kitang makiibaiba aroaldaw sa mga tawo na dai man lamang nakokonsensia na magluwa nin mararang pananaram na madaling makakontaminar sa satong kaisipan. (Efeso 5:​3, 4; 1 Timoteo 6:20) An mga naghihingoa na maglingkod sa Dios sa ibong kan mga kaolangan na ini dapat na omawon. An pagigin fiel ninda makosog na ebidensia na sinda talagang sinusuportaran ni Jehova.

An mga Bolod nin Carmelo

An ngaran na Carmelo nangangahulogan “Tatamnan.” An balunbon na rehion na ini sa amihanan, na mga 50 kilometros kalaba, nasasamnohan nin mga ubasan, pananom na olibo, asin mga kahoy na namumunga. An rawis kan kabobolodan na ini dai malilingawan huli sa nakaaakit na itsura asin gayon kaiyan. An Isaias 35:​2 nagtataram manongod sa “kagayonan nin Carmelo” bilang simbolo kan mabungang kamurawayan kan ibinalik na daga nin Israel.

May nagkapirang lataw na pangyayari sa Carmelo. Digdi inangat ni Elias an mga propeta ni Baal asin “an kalayo ni Jehova naholog” bilang prueba kan Saiyang pagigin supremo. Siring man, hale sa alitoktok kan Carmelo na inapod ni Elias an atension sa sadit na panganoron na nagin makosogon na oran, sa siring milagrosong tinatapos an paghuraw sa Israel. (1 Hade 18:​17-46) An kasalihid ni Elias, si Eliseo, yaon sa Bukid nin Carmelo kan an babaeng taga-Sunem dumatong na hinahagad an saiyang tabang para sa saiyang gadan na aki, na pagkatapos binuhay liwat ni Eliseo.​—2 Hade 4:​8, 20, 25-​37.

An mga bakilid nin Carmelo sagkod ngonyan igwa nin mga tatamnan, pananom na olibo, asin poon nin ubas. Durante kan tigsoli, an mga bakilid na ini natatahoban nin magayonon na mga burak. “An saimong payo garo an Carmelo,” sabi ni Salomon sa daragang Sulamita, na tibaad nananabihan an kahibogan kan saiyang buhok o an may dignidad na posisyon kan saiyang magayon an pormang payo sa ibabaw kan saiyang liog.​—Awit ni Salomon 7:5.

An gayon kan mga bolod nin Carmelo nagpapagirumdom sa sato kan espirituwal na gayon na itinao ni Jehova sa saiyang organisasyon nin mga parasamba sa modernong aldaw. (Isaias 35:​1, 2) An Mga Saksi ni Jehova tunay na nabubuhay sa sarong espirituwal na paraiso, asin oyon sinda sa saboot ni Hadeng David, na nagsurat: “An mga pansokol nagkahorolog para sa sakuya sa marahay na mga lugar. Sa katunayan, an sadiri kong rogaring nagin marahay para sa sakuya.”​—Salmo 16:6.

Totoo, igwa nin depisil na mga angat na kaipuhan na atubangon kan espirituwal na nasyon nin Dios ngonyan, kun paanong an suanoy na mga Israelita daing ontok na tinutumang kan mga kaiwal nin Dios. Pero, an tunay na mga Kristiano nungka na nalilingawan an mga bendisyon na itinao ni Jehova​—kaiba an padagos sa pag-orog na liwanag kan katotoohan sa Biblia, kasararoan nin magturugang na lakop sa kinaban, asin an oportunidad na magkamit nin buhay na daing katapusan sa sarong paraisong daga.​—Talinhaga 4:​18; Juan 3:​16; 13:35.

“Arog kan Tatamnan ni Jehova”

An suanoy na Dagang Panuga magayonon paghelingon. Tama an pagkaladawan dian na “nagbobolos nin gatas asin tangguli.” (Genesis 13:​10; Exodo 3:8) Inapod iyan ni Moises na “marahay na daga, daga nin kasapaan, nin kaburabodan asin kararoman na nagluluwas sa kababan asin sa kabukidan, daga nin trigo asin nin sebada asin nin mga ubas asin nin mga higos patin nin mga granada, daga nin olibang panlana asin nin tangguli, daga na duman dai ka makakan nin tinapay na may pag-ipoipo, na duman dai ka magkukulang nin ano man, daga na an mga gapo batbat asin hale sa kabukidan kaiyan ika magmimina nin tanso.”​—Deuteronomio 8:​7-9.

Kun kaya ni Jehova na itao sa saiyang suanoy na banwaan an siring kaabunda, kagayon na dagang istaran, tunay na kaya man niang tawan an saiyang fiel na mga lingkod sa modernong aldaw nin mamuraway na paraiso na lakop sa bilog na daga​—na may mga bukid, kababan, salog, asin danaw. Iyo, an suanoy na Dagang Panuga kaiba an gabos na pagkalaenlaen dian panamit sana kan espirituwal na paraiso na nakakamtan ngonyan kan saiyang mga Saksi asin kan maabot na Paraiso sa bagong kinaban. Duman maootob an panuga na nasusurat sa Salmo 37:​29: “An mga matanos mismo magmamana kan daga, asin sinda mag-eerok dian sagkod lamang.” Kun itao na ni Jehova an Paraisong istaran na iyan sa makinuyog na katawohan, kanigoan an magigin kaogmahan ninda na helingon an gabos na “kuarto” kaiyan asin magkaigwa nin daing sagkod na panahon na gibohon iyan!

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mapa sa pahina 4]

(Para sa aktuwal na format, helingon an publikasyon)

GALILEA

Bukid nin Carmelo

Dagat nin Galilea

SAMARIA

SEFELA

Kabukidan nin Juda

Dagat na Asin

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Retrato kan NASA

[Mapa sa pahina 4]

(Para sa aktuwal na format, helingon an publikasyon)

An Sefela sarong kaolangan sa pag-oltanan kan banwaan nin Dios asin kan mga kaiwal nin Dios

MI 0 5 10

KM 0 8 16

Kaplanodohan nin Filistea

Sefela

Mabolod na Probinsia nin Juda

Kaawagan nin Juda

Rift Valley

Dagat na Asin

Daga nin Amon Asin Moab

[Mapa/Retrato sa pahina 5]

(Para sa aktuwal na format, helingon an publikasyon)

An tunel ni Ezequias: 533 metros kalaba, na pinaagi sa solidong gapo

Tyropoeon Valley

Siloam

SIUDAD NI DAVID

Kababan nin Cedron

Gihon

[Mga retrato sa pahina 6]

Sa Kaawagan nin Juda, nagpaili si David ki Saul. Kan huri digdi si Jesus sinugotan kan Diablo

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Mga retrato sa pahina 7]

An Bukid nin Carmelo, kun saen sinopog ni Elias an mga propeta ni Baal

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Mga retrato sa pahina 8]

“Dinadara ka ni Jehova na saimong Dios sa sarong marahay na daga, daga nin kasapaan, nin kaburabodan asin kararoman na nagluluwas sa kababan asin sa kabukidan.”​—Deuteronomio 8:7