Tawan nin Atension an Hula ni Daniel!

Kasumpay kan Kapitulo Nuebe: Siisay an Mamamahala sa Kinaban?

MARIKAS NA SIRING SA LEOPARDONG MAY PAKPAK!

13. (a) Ano an isinimbolisar kan ikatolong hayop? (b) Ano an masasabi manongod sa rikas kan ikatolong hayop asin sa nasakop kaiyan?

¹³ An ikatolong hayop “kapareho nin sarong leopardo, alagad iyan may apat na pakpak nin naglalayog na linalang sa likod kaiyan. Asin an hayop may apat na payo, asin tinawan nanggad iyan nin pamamahala.” (Daniel 7:6) Kapareho kan katimbang kaiyan—an tulak asin mga paang tanso kan imahen sa pangatorogan ni Nabucodonosor—an apat an pakpak, apat an payong leopardong ini nagsimbolisar sa dinastiya nin mga namamahala na Macedonio, o Griego, poon ki Alejandrong Dakula. May liksi asin rikas nin sarong leopardo, dinumanan ni Alejandro an bilog na Asia Minor, patimog sa Egipto, asin pasiring sa solnopan na linderos nin India. (Ikomparar an Habacuc 1:8.) An sakop nia mas mahiwas kisa sakop kan “oso,” ta kaiba dian an Macedonia, Grecia, asin Imperyo nin Persia.—Helingon an “A Young King Conquers the World,” sa pahina 153 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!

14. Paano nagin apat an payo kan “leopardo”?

¹⁴ An “leopardo” nagin apat an payo pagkagadan ni Alejandro kan 323 B.C.E. Pag-abot nin panahon an apat sa saiyang mga heneral nagin mga kasalihid nia sa laen-laen na kabtang kan sakop nia. Inokupar ni Seleuco an Mesopotamia saka Siria. Kinontrol ni Tolomeo an Egipto saka Palestina. Pinamahalaan ni Lisimaco an Asia Minor saka Tracia, asin nakua ni Casander an Macedonia saka Grecia. (Helingon an “A Vast Kingdom Is Divided,” sa pahina 162 kan librong Pay Attention to Daniel’s Prophecy!) Dangan may naglataw na sarong bagong peligro.

NAGIN NAPAPALAEN AN SARONG MAKATATAKOT NA HAYOP

15. (a) Iladawan an ikaapat na hayop. (b) Ano an isinimbolisar kan ikaapat na hayop, asin paano kaiyan rinonot asin siniba an gabos na naagihan kaiyan?

¹⁵ Ilinadawan ni Daniel an ikaapat na hayop na “makatatakot asin terible patin pambihira an kosog.” Ipinadagos nia: “Asin igwa iyan nin mga ngipon na batbat, darakula. Iyan naniniba asin nanroronot, asin an natatada binabatayan kaiyan kan mga bitis kaiyan. Asin iyan napapalaen sa gabos na iba pang hayop na nagkaerenot dian, asin iyan may sampulong sungay.” (Daniel 7:7) An makatatakot na hayop na ini nagpoon bilang an politikal asin militar na kapangyarihan nin Roma. Luway-luway na sinakop kaiyan an apat na Helenistikong dibisyon kan Imperyo nin Grecia, asin pag-abot kan taon 30 B.C.E., naglataw na an Roma bilang an sumunod na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia. Sinasakop an gabos na maagihan kaiyan paagi sa puersa militar, sa kahurihurihi huminiwas an Imperyo nin Roma sagkod na an nasakop magpoon sa Islas Britanos sagkod sa kadaklan na parte kan Europa, sa bilog na palibot kan Mediterraneo, asin sa ibong pa kan Babilonya sagkod sa Golpo Persiano.

16. Anong impormasyon an itinao kan anghel manongod sa ikaapat na hayop?

¹⁶ Sa kamawotan na makasierto may labot sa hayop na ini na “ekstraordinaryo kamakatatakot,” atentong naghinanyog si Daniel mantang nagpapaliwanag an anghel: “Kun manongod sa sampulong sungay [kaiyan], hale sa kahadean na iyan may sampulong hade na mabangon; asin may saro pang mabangon kasunod ninda, asin sia mismo mapapalaen sa mga naenot, asin tolong hade an saiyang ibababa.” (Daniel 7:19, 20, 24) Ano an “sampulong sungay” na ini, o “sampulong hade”?

17. Ano an isinisimbolisar kan “sampulong sungay” kan ikaapat na hayop?

¹⁷ Mantang an Roma nagigin mas may kaya asin paorog nang paorog na nagrururo huli sa sobra kainmoral na pamumuhay kan mga namamahala dian, iyan luminuya bilang kapangyarihan militar. Pag-abot nin panahon, an pagluya kan militar na kosog nin Roma nagin risang-risa. Sa kahurihurihi nagkabaranga sa dakol na kahadean an poderosong imperyo. Mantang parateng ginagamit kan Biblia an kabilangan na sampulo tanganing mangahulogan nin pagkakompleto, an “sampulong sungay” kan ikaapat na hayop nagrerepresentar sa gabos na kahadean na ibinunga kan pagkasurulagsulag nin Roma.—Ikomparar an Deuteronomio 4:13; Lucas 15:8; 19:13, 16, 17.

18. Paano an Roma nagpadagos na magdominar sa Europa sa laog nin dakol na siglo pagkahale kan ultimong emperador kaiyan?

¹⁸ Minsan siring, an Kapangyarihan Pankinaban nin Roma dai natapos kan mahale an ultimong emperador kaiyan sa Roma kan 476 C.E. Sa laog nin dakol na siglo, an Roma kan papa nagpadagos na magkapot nin politikal, asin nangorogna nin relihioso, na pagdominar sa Europa. Iyan ginibo kaiyan paagi sa sistema feudal, na dian an kadaklan na nag-iistar sa Europa sakop nin sarong don, dangan nin sarong hade. Asin gabos na hade rinekonoser an autoridad kan papa. Sa siring, an Banal na Imperyo nin Roma na an pinakasentro iyo an Roma kan papa nagdominar sa mga bagay-bagay sa kinaban sa kalawigan kan panahon sa kasaysayan na inaapod Panahon nin Kadikloman.

19. Segun sa sarong historyador, ano an komparasyon kan Roma sa naenot na mga imperyo?

¹⁹ Siisay an makakadehar na an ikaapat na hayop ‘napapalaen sa gabos na iba pang kahadean’? (Daniel 7:7, 19, 23) Mapadapit digdi, an historyador na si H. G. Wells nagsurat: “An bagong kapangyarihan na ini nin Roma . . . sa nagkapirang bagay napapalaen sa arin man sa darakulang imperyo na dati nangibabaw sa sibilisadong kinaban. . . . Isinaro [kaiyan] an haros gabos na Griego sa kinaban, asin an populasyon kaiyan mas bakong gayong Hamitiko saka Semitiko kisa arin man na naenot na imperyo . . . Sagkod kaidto iyan bagong dalagan sa kasaysayan . . . An Imperyo nin Roma sarong tuminubo, sarong dai plinano, bagong tubo; an mga taga Roma nanompongan an sadiri na kalabot sa mahiwas na eksperimento sa pag-administrar na haros mayo sinda nin pakaaram.” Pero, an ikaapat na hayop matubo pa.

NAGDOMINAR AN SARONG SADIT NA SUNGAY

20. Ano an sinabi kan anghel manongod sa supang na sadit na sungay sa payo kan ikaapat na hayop?

²⁰ “Padagos kong ineestudyaran an mga sungay,” sabi ni Daniel, “asin, uya! saro pang sungay, sadit, an nagtunga sa tahaw kan mga iyan, asin tolo sa naenot na mga sungay an binulnot sa atubangan kaiyan.” (Daniel 7:8) May labot sa supang na ini, sinabi kan anghel ki Daniel: “May saro pang mabangon kasunod ninda [kan sampulong hade], asin sia mismo mapapalaen sa mga naenot, asin tolong hade an saiyang ibababa.” (Daniel 7:24) Siisay an hadeng ini, kasuarin sia buminangon, asin siisay na tolong hade an ibinaba nia?

21. Paano an Britania nagin an simbolikong sadit na sungay kan ikaapat na hayop?

²¹ Estudyare an minasunod na mga pangyayari. Kan 55 B.C.E., an Romanong si Heneral Julio Cesar sinakyada an Britania alagad dai nakaestablisar nin permanenteng kolonya. Kan 43 C.E., pinonan ni Emperador Claudio an mas permanenteng pagkongkistar sa timog na Britania. Dangan, kan 122 C.E., pinonan ni Emperador Adriano an pagtogdok nin lanob poon sa Tyne River sagkod sa Solway Firth, na iyo an tanda kan sagkodan sa amihanan kan Imperyo nin Roma. Sa pagpoon kan ikalimang siglo, naghale sa isla an mga hukbong Romano. “Kan ikadesisais na siglo,” an paliwanag nin sarong historyador, “an Inglaterra maluyang kapangyarihan. An kayamanan kaiyan kadikit kun ikokomparar sa kayamanan kan Netherlands. Mas kadikit na marhay an populasyon kaiyan kisa Pransia. An puersa armada kaiyan (pati an hukbong-dagat kaiyan) mas maluyang klase kisa kan sa España.” Minalataw na an Britania kaidto bakong mahalagang kahadean, na iyo an simbolikong sadit na sungay kan ikaapat na hayop. Alagad iyan maliliwat.

22. (a) Ano pang tolong sungay kan ikaapat na hayop an nadaog kan “sadit” na sungay? (b) Dangan an Britania nahayag bilang ano?

²² Kan 1588, ilinansar ni Felipe II kan España an Armada Española tumang sa Britania. An armadang ini na may 130 barko, na may kargang labi sa 24,000 katawo, naglayag pasiring sa Canal de Ingles, sanang nadaog kan hukbong-dagat nin Britania asin nabiktima nin pasabat na mga doros saka makosogon na mga bagyo sa Atlantiko. An pangyayaring ini “nagsenyalar kan dai mapagdududahan na pagbalyo nin pakalabi nin hukbong-dagat hale sa España pasiring sa Inglaterra,” an sabi nin sarong historyador. Kan ika-17 siglo, an mga Holandes nagkaigwa kan pinakadakulang marina merkante sa kinaban. Minsan siring, huli sa nagdadakol na mga kolonya sa ibong kan dagat, nadaog kan Britania an kahadean na iyan. Kaidtong ika-18 siglo, an mga Britano asin Pranses nagralaban sa Amerika del Norte asin sa India, na nagbunga kan Tratado sa Paris kan 1763. An tratadong ini, sabi kan autor na si William B. Willcox, “minidbid an bagong kamugtakan kan Britania bilang an nangingibabaw na kapangyarihan na Europeo sa kinaban na nasa luwas nin Europa.” An supremasiya nin Britania napatunayan kan kompletong pagkadaog ki Napoléon nin Pransia kan 1815 C.E. Sa siring, an “tolong hade” na ‘ibinaba’ kan Britania iyo an España, Netherlands, asin Pransia. (Daniel 7:24) Bilang resulta, an Britania nahayag bilang an pinakadakulang kolonyal saka komersial na kapangyarihan sa kinaban. Iyo, an “sadit” na sungay duminakula tanganing magin kapangyarihan pankinaban!

23. Sa anong paagi na ‘siniba an bilog na daga’ kan simbolikong sadit na sungay?

²³ Sinabi kan anghel ki Daniel na an ikaapat na hayop, o ikaapat na kahadean, ‘sisibaon an bilog na daga.’ (Daniel 7:23) Nagkatotoo iyan sa probinsia nin Roma na dati midbid bilang Britania. Pag-abot nin panahon iyan nagin an Imperyo nin Britania asin ‘siniba an bilog na daga.’ May panahon na sakop kan imperyong ini an un-kuarto kan daga asin un-kuarto kan populasyon kaiyan.

24. Ano an sinabi nin sarong historyador manongod sa pagigin napapalaen kan Imperyo nin Britania?

²⁴ Kun paanong an Imperyo nin Roma napalaen sa nakaaging mga kapangyarihan pankinaban, an hade na ilinaladawan kan “sadit” na sungay “mapapalaen [man] sa mga naenot.” (Daniel 7:24) May labot sa Imperyo nin Britania, sinabi kan historyador na si H. G. Wells: “Mayo nin arog kaiyan na nag-eksister na kaidto. Enot asin prinsipal sa bilog na sistema an ‘may monarkang republika’ kan Sararong Kahadean nin Britania . . . Mayo nin solong ministri asin mayo nin solong tawong madonongon na nakasabot sa Imperyo nin Britania sa kabilogan. Idto pagkasaralak nin mga tuminubo saka pagdakol na biyong laen sa ano man na inapod na imperyo kaidto.”

25. (a) Sa pinakahuring pangyayari, ano an simbolikong sadit na sungay? (b) Sa anong sentido na an “sadit” na sungay may “mga mata na arog kan mga mata nin tawo” asin “ngoso na nagtataram nin palabaw na mga bagay”?

²⁵ Bako sanang an Imperyo nin Britania an “sadit” na sungay. Kan 1783, rinekonoser kan Britania an independensia kan 13 kolonya kaiyan sa Amerika. Pag-abot nin panahon an Estados Unidos nin Amerika nagin kaalyado kan Britania, na poon kan Guerra Mundial II nahayag bilang an nangingibabaw na nasyon sa daga. Sagkod ngonyan iyan may marigon na relasyon sa Britania. An ibinungang magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano iyo an ‘sungay na may mga mata.’ Tunay nanggad, an kapangyarihan pankinaban na ini mapagmasid, listo! Iyan “nagtataram nin palabaw na mga bagay,” na iyong nagdidikta kan palakaw sa dakulang kabtang kan kinaban asin minaaktong representante kaiyan sa pagtaram, o “falsong propeta.”—Daniel 7:8, 11, 20; Kapahayagan 16:13; 19:20.

KINONTRA KAN SADIT NA SUNGAY AN DIOS ASIN AN SAIYANG MGA BANAL

26. Ano an ihinula kan anghel manongod sa pagtaram saka gawe-gawe kan simbolikong sungay ki Jehova asin sa saiyang mga lingkod?

²⁶ Ipinadagos ni Daniel na isaysay an saiyang bisyon, nasinasabi: “Padagos akong nagheling kan an mismong sungay na iyan guerrahon an mga banal, asin iyan nangingibabaw tumang sa sainda.” (Daniel 7:21) Mapadapit sa “sungay,” o hadeng ini, ihinula kan anghel nin Dios: “Mataram ngani sia nin mga tataramon na tumang sa Kaharohalangkawe, asin padagos niang riribokon an mga banal kan Supremo. Asin iisipon nia na liwaton an mga panahon asin an ley, asin sinda itatao sa saiyang kamot sa laog nin sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon.” (Daniel 7:25) Paano asin kasuarin naotob an kabtang na ini kan hula?

27. (a) Sairisay an “mga banal” na pinaglalamag kan “sadit” na sungay? (b) Paano inisip kan simbolikong sungay na “liwaton an mga panahon asin an ley”?

²⁷ “An mga banal” na pinaglalamag kan “sadit” na sungay—an Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano—iyo an linahidan nin espiritu na mga parasunod ni Jesus digdi sa daga. (Roma 1:7; 1 Pedro 2:9) Sa laog nin dakol na taon bago an Guerra Mundial I, hayagan na nagpatanid an natatada sa mga linahidan na ini na sa 1914 an pagtatapos kan “itinalaan na mga panahon kan mga nasyon.” (Lucas 21:24) Kan biglang magpoon an guerra kan taon na idto, risang-risa na dai inintindi kan “sadit” na sungay an patanid na ini, ta sige-sige an panriribok kaiyan sa linahidan na “mga banal.” Kinontra pa ngani kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano an mga paghihingoa ninda na otobon an kahagadan (o “ley”) ni Jehova na an maogmang bareta kan Kahadean ihulit kan saiyang mga saksi sa bilog na kinaban. (Mateo 24:14) Sa siring na paagi prinobaran kan “sadit” na sungay na “liwaton an mga panahon asin an ley.”

28. Gurano kalawig an “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon”?

²⁸ An anghel ni Jehova nagtaram manongod sa makahulang peryodo nin “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon.” Gurano kalawig iyan? An mga komentarista sa Biblia sa pankagabsan minaoyon na an fraseng ini nangangahulogan nin tolo may kabangang panahon—an suma nin sarong panahon, duwang panahon, asin kabangang panahon. Mantang an “pitong panahon” na pagkabua ni Nabucodonosor bale pitong taon, an tolo may kabangang panahon tolo may kabangang taon.a (Daniel 4:16, 25) Sinasabi kan An American Translation: “Itatao sinda sa saiya sa laog nin sarong taon, duwang taon, asin kabangang taon.” An bersion ni James Moffatt nagsasabi: “Sa laog nin tolo may kabangang taon.” Nasasambitan sa Kapahayagan 11:2-7 an iyo man sanang peryodo, na nagsasabi na an mga saksi nin Dios maghuhulit na naggugubing nin telang sako sa laog nin 42 na bulan, o 1,260 aldaw, dangan gagadanon. Kasuarin nagpoon asin natapos an peryodong ini nin panahon?

29. Kasuarin asin paano nagpoon an makahulang tolo may kabangang taon?

²⁹ Para sa linahidan na mga Kristiano, an Guerra Mundial I nangahulogan nin panahon nin pagbalo. Sa katapusan nin 1914, inaasahan na ninda an paglamag. Sa katunayan, an mismong teksto kan taon na pinili para sa 1915 iyo an hapot ni Jesus sa saiyang mga disipulo, “Makaiinom daw kamo sa kopa ko?” Iyan basado sa Mateo 20:22, King James Version. Huli kaini, poon kan Disyembre 1914, an sadit na grupong iyan nin mga saksi naghulit na “naggugubing nin telang sako.”

30. Paano rinibok an linahidan na mga Kristiano kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano durante kan Guerra Mundial I?

³⁰ Kan naglalakop na an pagkabangkag sa guerra, napaatubang sa nag-oorog na oposisyon an linahidan na mga Kristiano. An nagkapira sa sainda ibinilanggo. An mga indibiduwal, arog ni Frank Platt sa Inglaterra asin ni Robert Clegg sa Canada, pinadusahan nin sadistang mga autoridad. Kan Pebrero 12, 1918, ipinangalad kan Dominyo Britaniko nin Canada an bago pa sanang ipublikar na ikapitong tomo kan Studies in the Scriptures, na may titulong The Finished Mystery, saka an mga pulyeto na an titulo The Bible Students Monthly. Kan sumunod na bulan, an Departamento nin Hustisya sa E.U. ipinahayag na ilegal an pagdistribwir kan ikapitong tomo. An resulta? Tara, rinekisa an mga harong, kinompiskar an mga babasahon, asin inarestar an mga nagsasamba ki Jehova!

31. Kasuarin asin paano natapos an “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon”?

³¹ An panriribok sa mga linahidan nin Dios nakaabot sa kulminasyon kan Hunyo 21, 1918, kan an presidente, si J. F. Rutherford, asin prominenteng mga miembro kan Watch Tower Bible and Tract Society sentensiahan nin haralawig na pagkabilanggo sa putik na mga akusasyon. Iniisip na “liwaton an mga panahon asin an ley,” garo man sana nagadan kan “sadit” na sungay an organisadong paghuhulit. (Kapahayagan 11:7) Kaya an ihinulang “sarong panahon, asin mga panahon patin kabangang panahon” natapos kan Hunyo 1918.

32. Taano ta masasabi nindo na an “mga banal” dai naubos kan “sadit” na sungay?

³² Alagad an “mga banal” dai naubos kan panriribok kan “sadit” na sungay. Arog kan ihinula sa libro nin Kapahayagan, pakalihis nin halipot na peryodo na daing gibo, an linahidan na mga Kristiano nabuhay asin nagin aktibo giraray. (Kapahayagan 11:11-13) Kan Marso 26, 1919, an presidente kan Watch Tower Bible and Tract Society asin an saiyang kairiba nakaluwas sa bilanggoan, asin kan huri sinda napatunayan na daing sala sa putik na mga akusasyon tumang sa sainda. Tolos-tolos pagkatapos kaiyan, an linahidan na natatada nagpoon na magreorganisar para sa dugang pang aktibidad. Pero, ano an nakatagama para sa “sadit” na sungay?

[Nota sa Ibaba]