Libro kan Biblia Numero 39—Malaquias
Kagsurat: Malaquias
Kun Saen Isinurat: Jerusalem
Natapos an Pagsurat: Pakalihis kan 443 B.C.E.
SIISAY si Malaquias? Mayo ni sarong impormasyon na isinurat mapadapit sa saiyang mga apoon o personal na kasaysayan. Minsan siring, sa tono kan saiyang propesiya, malinaw nanggad na sia maigot na gayo sa saiyang debosyon ki Jehova Dios, na sinusuportaran an ngaran nin Dios asin an dalisay na pagsamba, asin na nakamate sia nin grabeng kaanggotan sa mga naghihingakong naglilingkod sa Dios alagad sadiri man sana an inaasikaso. An ngaran ni Jehova nasasambitan nin 48 beses sa apat na kapitulo kan saiyang propesiya.
2 An saiyang ngaran sa Hebreo Mal·ʼa·khiʹ, na posibleng nangangahulogan na “Sakong Mensahero.” Sa Hebreong Kasuratan, sa Septuaginta, asin sa kronolohikong pagkasunodsunod kan mga libro, nasa huri si Malaquias sa 12 na inaapod na mas sadit na mga propeta. Sono sa tradisyon kan Dakulang Sinagoga, nabuhay sia pagkagadan kan mga propetang si Haggeo asin Zacarias asin katemporanyo sia ni Nehemias.
3 Kasuarin isinurat an propesiya? Durante iyan kan administrasyon nin sarong gobernador, kaya minatama iyan sa panahon kan pagbabalik sa dati kan Jerusalem kasunod kan 70 taon na kagabaan nin Juda. (Mal. 1:8) Alagad siisay na gobernador? Huling nasambitan an paglilingkod sa templo alagad dai nasambitan an pagtogdok kan templo, segurado na pakatapos iyan kan panahon ni Gobernador Zorobabel, huling durante kan termino nia nahaman an templo. Igwa sana nin saro pang gobernador na nasambitan sa Kasuratan sa panahon na ini, asin sia si Nehemias. Minatama daw an propesiya sa panahon ni Nehemias? Daing sinasabi sa Malaquias mapadapit sa pagtogdok liwat kan Jerusalem asin kan lanob kaiyan, kaya dai ini isinurat sa enot na kabtang kan pagigin gobernador ni Nehemias. Minsan siring, dakol ining sinasabi mapadapit sa pag-abuso kan mga saserdote, na nagkokonektar kan Malaquias sa nagin situwasyon kaidtong ikaduwang pag-abot ni Nehemias sa Jerusalem, kasunod kan pagpabalik sa saiya ni Artajerjes sa Babilonya kan 443 B.C.E., an ika-32 na taon kan pagreynar kan hade. (Mal. 2:1; Neh. 13:6) An magkaagid na mga teksto sa Malaquias asin Nehemias nagpaparisa na an propesiya minaaplikar sa partikular na panahon na ini.—Mal. 2:4-8, 11, 12—Neh. 13:11, 15, 23-26; Mal. 3:8-10—Neh. 13:10-12.
4 An libro nin Malaquias poon pa kaidto inako na kan mga Judio na totoo. An mga kotasyon dian sa Kristianong Griegong Kasuratan, na an dakol kaiyan nagpapaheling kan kaotoban kan propesiya kaiyan, nagpapatunay na an Malaquias ipinasabong asin kabtang kan canon kan Hebreong Kasuratan na minidbid kan Kristianong kongregasyon.—Mal. 1:2, 3—Roma 9:13; Mal. 3:1—Mat. 11:10 asin Luc. 1:76 patin Luc 7:27; Mal. 4:5, 6—Mat. 11:14 asin Mat 17:10-13, Mar. 9:11-13 asin Luc. 1:17.
5 An propesiya ni Malaquias nagpaparisa na nawara na an relihiosong kaigotan asin entusiasmo na pinukaw ni propeta Haggeo asin Zacarias sa panahon kan pagtogdok giraray kan templo. An mga saserdote nagin nang waga, orgolyoso, asin nagpapakangmatanos. Linalapastangan na an mga paglilingkod sa templo. Nawara na an mga tinagba asin dolot huli ta inisip ninda na an Dios bakong interesado sa Israel. Dai naotob an mga linalaoman ninda ki Zorobabel, asin sarongat sa nagkapirang linalaoman, an Mesiyas dai pa uminabot. Maluyahon an espirituwalidad kan mga Judio. May basehan daw na magkaigwa nin pagparigon sa boot asin paglaom? Paano daw ikakaparealisar sa banwaan an totoong kamugtakan ninda asin mapukaw sinda na magbalik sa katanosan? Nasa propesiya ni Malaquias an simbag.
6 Direkta asin mapuersa an estilo nin pagsurat ni Malaquias. Saiya ngunang sinasabi an proposisyon dangan sinisimbag an mga pagkontra kan saiyang mga kinakaolay. Ultimo, kinokompirmar nia an saiyang orihinal na proposisyon. Nakakadagdag ini nin puersa asin liwanag sa saiyang argumento. Imbes na ipaheling an tibay sa pagpahayag, naggamit sia nin bigla asin mapuersang estilo nin argumento.
KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG
13 An libro nin Malaquias nakakatabang na masabotan an dai nagliliwat na mga prinsipyo asin maheherakon na pagkamoot ni Jehova Dios. Sa kapinonan, idinodoon kaiyan an dakulang pagkamoot ni Jehova sa saiyang banwaan na “Jacob.” Sinabi nia sa mga aki ni Jacob: “Ako si Jehova; dai ako nagliliwat.” Sa ibong kan grabeng karigsokan ninda, andam siang bumalik sa saiyang banwaan kun sinda mabalik sa saiya. Tunay nanggad na maheherakon na Dios! (Mal. 1:2; 3:6, 7; Roma 11:28; Ex. 34:6, 7) Paagi ki Malaquias, idinoon ni Jehova na an mga ngabil nin saserdote “maninigong magsaray nin kaaraman.” An gabos na pinagkatiwalaan na magtokdo kan Tataramon nin Dios maninigong magtao nin atension sa puntong ini, na sinisierto na tamang kaaraman an itinotokdo ninda. (Mal. 2:7; Fil. 1:9-11; ikomparar an Santiago 3:1.) Dai kinokonsinte ni Jehova an mga parasaginsagin, an mga nagmamaigot na paluwason na an “naggigibo nin maraot marahay sa mga mata ni Jehova.” Mayo nin siisay man na maninigong mag-isip na madadaya nia si Jehova paagi sa pagsagin na nagdodolot sa dakulang Hade na ini. (Mal. 2:17; 1:14; Col. 3:23, 24) Si Jehova magigin marikas na saksi tumang sa gabos na naglalapas sa saiyang matanos na mga ley asin prinsipyo; mayo nin naggigibo nin maraot an makakalaom na makakadulag dian. Hohokoman sinda ni Jehova. (Mal. 3:5; Heb. 10:30, 31) An mga matanos lubos na makakasierto na gigirumdomon ni Jehova an saindang mga gibo asin babalosan sinda. Maninigo sindang magtao nin atension sa Ley ni Moises, arog kan ginibo ni Jesus, huling dakol na bagay an yaon dian na naotob sa saiya.—Mal. 3:16; 4:4; Luc. 24:44, 45.
14 Bilang huring libro kan ipinasabong na Hebreong Kasuratan, an Malaquias nagtotokdo sa mga pangyayari may koneksion sa pagdatong kan Mesiyas, na an pagtunga kaini pakalihis nin labing apat na siglo an nagin dahelan kan pagsurat kan Kristianong Griegong Kasuratan. Arog kan nakarekord sa Malaquias 3:1, si Jehova nin mga hukbo nagsabi: “Uya! isusugo ko an sakuyang mensahero, asin sia dapat na mag-andam nin dalan sa enotan ko.” An gurang nang si Zacarias pinasabngan na magtaram asin ipinaheling nia na ini naotob sa saiyang aki, si Juan na Bautisador. (Luc. 1:76) Kinompirmar ini ni Jesu-Cristo, na sinasabi man: “Mayo pa nin sarong ibinangon na orog na dakula kisa ki Juan Bautista; alagad an saro na sadit sa kahadean kan kalangitan orog pa kadakula kisa sa saiya.” Isinugo si Juan, siring sa ihinula ni Malaquias, tanganing ‘mag-andam kan dalan,’ kaya bako siang kabilang sa mga kan huri pinakipagtipanan ni Jesus para sa Kahadean.—Mat. 11:7-12; Luc. 7:27, 28; 22:28-30.
15 Dangan, sa Malaquias 4:5, 6, si Jehova nanuga: “Uya! isusugo ko sa saindo si Elias na propeta.” Siisay an “Elias” na ini? Ki Juan na Bautisador iinaaplikar ni Jesus sagkod kan anghel na nagpaheling ki Zacarias an mga tataramon na ini, asin ipinaheling na sia an “magbabalik kan gabos na bagay” asin ‘mag-aandam para ki Jehova nin sarong andam na banwaan’ na maako sa Mesiyas. Minsan siring, sinasabi man ni Malaquias na si “Elias” maeenot sa “dakula asin makangingirhat na aldaw ni Jehova,” na sa siring nagpaparisa nin sa ngapit pang kaotoban sa aldaw nin paghokom.—Mat. 17:11; Luc. 1:17; Mat. 11:14; Mar. 9:12.
16 Inaantisipar an aldaw na iyan, si Jehova nin mga hukbo nagsabi: “Poon sa subangan kan saldang sagkod sa solnopan kaiyan magigin dakula an sakong ngaran sa tahaw kan mga nasyon. . . . Huli ta ako dakulang Hade, . . . asin an sakong ngaran magigin makangingirhat sa tahaw nin mga nasyon.” Tunay nanggad na makangingirhat! Huli ta ‘an aldaw maglalaad siring sa horno, asin an gabos na pangahas asin an gabos na naggigibo nin marigsok magigin siring sa pinaggapasan.’ Pero, maogma an mga natatakot sa ngaran ni Jehova, huli ta sa sainda “masirang nanggad an saldang nin katanosan, na may pagpaomay sa mga pakpak kaiyan.” Nakasentro ini sa maogmang panahon na an makinuyog na mga tawo lubos na papaomayan—sa espirituwal, emosyonal, mental, asin pisikal. (Kap. 21:3, 4) Sa pagsambit sa mamuraway asin maogmang aldaw na iyan, pinaparigon ni Malaquias an satong boot na magin bilog na puso sa pagtao kan satong dolot sa harong ni Jehova: “ ‘Tabi baloa nindo ako sa bagay na ini,’ sabi ni Jehova nin mga hukbo, ‘kun baga dai ko bukasan sa saindo an mga gaha kan kalangitan asin ulaan ko kamo nin bendisyon sagkod na mayo na nin kulang.’ ”—Mal. 1:11, 14; 4:1, 2; 3:10.
17 Minsan ngani padagos na nagpapatanid manongod sa ‘pagtalaga kan daga sa kalaglagan,’ an ultimong librong ini kan Mga Propeta naghahagad na maglaom nin positibo asin maggayagaya kaoyon kan mga tataramon ni Jehova sa saiyang banwaan: “An gabos na nasyon ipapahayag kamong maogma, huli ta kamo mismo magigin daga na may dakulang kaogmahan.”—4:6; 3:12.