³ Dai mapagdududahan na totoo an enterong pagkasaysay sa Jonas. Bilang “Parasangkap kan satong pagtubod,” nasambitan ni Jesus si Jonas bilang totoong tawo. Asin itinao nia an ipinasabong na pakahulogan kan duwa sa propetikong mga pangyayari sa libro nin Jonas, na sa siring ipinapaheling na totoo an propesiya sa libro. (Heb. 12:2; Mat. 12:​39-41; 16:4; Luc. 11:​29-32) An Jonas kaidto pa iiniba na kan mga Judio sa saindang mga librong nasa canon asin ibinibilang ninda iyan na nasa kasaysayan. An mismong pagkasadiosan ni Jonas sa paglaladawan kan mga sala asin kaluyahan nia, na mayo nin ano man na pagprobar na disimularon iyan, nagpapatunay man na totoo an rekord.

¹¹ Sa Mateo 12:​38-41, sinabihan ni Jesus an mga namomoon sa relihion na an solamenteng tanda na itatao sa sainda iyo an “tanda ni Jonas.” Pakalihis nin tolong aldaw asin tolong banggi sa “tulak nin Sheol,” si Jonas nagduman asin naghulit sa Ninive, na huli kaiyan nagin siang sarong “tanda” sa mga taga Ninive. (Jon. 1:17; 2:2; 3:​1-4) Kaagid kaiyan, si Jesus nagtolong aldaw man sa lolobngan asin binuhay liwat. Kan ibalangibog kan saiyang mga disipulo an ebidensia kan pangyayaring iyan, si Jesus nagin sarong tanda sa kapag-arakian na idto. Oyon sa paagi kan mga Judio nin pagsokol sa panahon asin impormasyon bilang kaotoban kan kamugtakan ni Jesus, an peryodong ini nin “tolong aldaw asin tolong banggi” bakong eksaktong tolong bilog na aldaw.b

¹² Sa pag-orolay man sanang ini, ipinaheling ni Jesus an kalaenan kan pagsolsol kan mga taga Ninive sa katagasan nin puso asin direktang pagsikwal sa saiya kan mga Judio durante kan saiyang ministeryo, na nagsabi: “An mga taga Ninive maburuhat sa paghokom kaiba kan kapag-arakian na ini asin kokondenaron iyan; huli ta sinda nagsolsol sa ihinulit ni Jonas; alagad, uya! orog pa ki Jonas an yaon digdi.” (Helingon man an Mateo 16:4 asin Lucas 11:​30, 32.) “Orog pa ki Jonas”​—ano an boot sabihon ni Jesus kan mga tataramon na ini? Itinotokdo nia na sia an nakakalabi sa gabos sa propeta, an Saro na isinugo ni Jehova na maghulit: “Magsorolsol kamo, huli ta an kahadean kan kalangitan harani na.” (Mat. 4:17) Minsan siring, isinikwal kan kadaklan sa mga Judio kan kapag-arakian na idto an “tanda ni Jonas.” Kumusta man ngonyan? Minsan ngani an kadaklan dai naghihimate sa mensahe nin patanid ni Jehova, rinibo sa bilog na kinaban an nagkakaigwa kan mamuraway na oportunidad na makadangog kan maogmang bareta kan Kahadean nin Dios na enot na ihinulit ni Jesus, “an Aki nin tawo.” Kapareho kan nagsolsol na mga taga Ninive, na nag-ako nin biyaya huli kan paghuhulit ni Jonas, an mga ini puede man na makapakikabtang sa abunda asin maheherakon na probisyon ni Jehova para sa halawig na buhay, huli ta tunay na “an kaligtasan sadiri ni Jehova.”​—Jon. 2:9.