An Tanda—Naheling Na daw Nindo Iyan?
“SA KAIRAIRAROMI nin dagat, an sarong halaba, matambilog an porong submarino masarig na napopondo, na dai nahihiro kan darakulang alon sa nagbabarubagyong ibabaw kan dagat. An sarong eskotilyon sa kubyerta kan submarino nabukasan asin an sarong bomba na labing 9 metros kalaba asin 1.4 metros kahibog suminagitsit paluwas asin paitaas. An bomba minapoon sa pagbiyahe na itinutulod nin compressed air, pero pag-abot sa ibabaw kan dagat, minalaad an makina kaiyan asin an bomba minaitaas hale sa tubig na may ragubrob.”
An paglaladawan na iyan sa sarong ballistic missile na pinalupad hale sa submarino, hale sa librong Rockets, Missiles and Spacecraft, ni Martin Keen, nagtatao nin kahulogan sa sarong suanoy na hula manongod sa panahon nin kasakitan sa kinaban huli sa “hagobohob kan dagat.” (Lucas 21:25) Gurano kagrabe an peligro sa mga submarinong may ballistic missile?
Sono sa librong Jane’s Fighting Ships 1986-87, an Britania, Tsina, Pransia, Unyon Sobyet, asin Estados Unidos may 131 submarinong may mga ballistic missile na nasa serbisyo. Mayo nin siudad na dai ninda kayang maabot, asin an mga bomba parateng minatugpa na mayo pa nin sarong milya an rayo sa punteriya. An iba may darang igong bomba “tanganing paraon an ano man na nasyon sa distansiang 8,000 kilometros,” sono sa The Guinness Book of Records. Mas grabe pa, may mga nagsasabi na an mga bomba sa saro sanang submarinong may ballistic missile puwedeng magtao nin nuklear na tiglipotan na magsasapeligro kan gabos na buhay sa ibabaw kan daga! Problema man an pagkontrol sa hararayong submarino. Ikinatatakot an bagay na an pabiglabiglang akto nin sarong submarino puwedeng ponan nin kapahapahamak na guerra nuklear.
Ikinonektar nin dakol an makatatakot na mga bagay na iyan sa makahulang tanda ni Jesus. Posible daw na naeeksperyensiahan kan satong kapag-arakian an kaotoban kan tandang iyan? An mga katunayan minasimbag nin iyo. Asin ini nangangahulogan na an kaligtasan sa peligro nin guerra nuklear harani na. (Lucas 21:28, 32) May siring kaoptimistikong paglaom, inaagda mi kamong helingon an ebidensia sa kaotoban kan tanda. An nagkapirang lataw na kabtang kan tanda sumunod na nalilista digdi kaiba an modernong kaotoban kaiyan.
“An nasyon matindog tumang sa nasyon, asin an kahadean tumang sa kahadean.” (Lucas 21:10)
Poon kan 1914 labing 100,000,000 katawo an nagadan sa mga guerra. An Guerra Mundial I nagpoon kan 1914 asin napalabot an 28 nasyon, na dai ibinibilang an nagkapirang kolonya sa Europa kan panahon na idto. Pipira sanang nasyon an nagdanay na neutral. Labing 13,000,000 an buhay na napierde na may labi sa 21,000,000 na soldados na naerido. Dangan uminabot an Guerra Mundial II, na orog pang kapahapahamak. Asin poon kaidto? Sa artikulong “Wars of the World,” an peryodiko sa South Africa na The Star kinotar an Sunday Times nin Londres sa pagsabi: “Un-kuwarto sa mga nasyon sa kinaban an nasa pakikilaban ngonyan.”
“Asin magkakaigwa nin makokosog na linog.”(Lucas 21:11)
Sa saindang librong Terra Non Firma, an mga propesor na si Gere asin Shah kan Stanford University ilinista an mga detalye manongod sa 164 “makokosog na linog sa kinaban” poon kan tolong ribong taon na an nakaagi. Sa total na ini, 89 an tuminama poon kan 1914, na kuminua nin mga 1,047,944 buhay. An kaiba sana sa listang ini darakulang linog, asin poon kan ipublikar an Terra Non Firma kan 1984, may nangyari nang kapahapahamak na mga linog sa Chile, Unyon Sobyet, asin Mejico, na nagbunga nin rinibo pang nagadan.
“Magkakaigwa nin . . . mga peste.” (Lucas 21:11)
Kan 1918 tuminama sa katawohan an sarong nakagagadan na peste. Inaapod na trangkaso Espanola, iyan nakalakop sa gabos na lugar na may nag-iistar apuwera sa isla nin St. Helena asin mas dakol an ginadan kisa apat na taon na guerra. Dakula na an mga progreso sa siensia medikal poon kaidto, pero may bagay na masakit paniwalaan pero totoo. An paliwanag kan The Lancet: “An dai pagkahale kan mga helang na ikinakaolakit sa pagdodorog (STD) bilang an pinakausong grupo nin dapat ireport na mga impeksion bagay na masakit paniwalaan pero totoo sa modernong medisina. . . . May panahon na an pakakontrol sa mga helang na ikinakaolakit sa pagdodorog garo baga madali nang makamtan pero iyan ruminayo na naman sa sato sa nakaaagi pa sanang mga taon.”
May iba pang peste na dai man kayang makontrol nin modernong medisina, arog baga kan kanser asin coronary artery heart disease. An nahuhuri, sono sa S[outh] A[frica] Family Practice, “bagong pangyayari. . . . Iyan resulta kan sosyedad pakalihis kan enot na guerra mundial.” Sa Britania, an helang sa puso asin halangkawon na presyon “iyo an pangenot na causa nin kagadanan,” sono sa librong Cardiovascular Update—Insight Into Heart Disease. Iyan nagsasabi pa na “kakadikit pa kan progresong nagibo tanganing iyan makontrol.”
Sa nagpoprogreso pa sanang mga nasyon, minilyon an may malaria, sleeping sickness, bilharzia, asin iba pang helang. An saro sa pinakagrabeng paragadan sa kinaban iyo an pagkurso. An paliwanag kan magasin na Medicine International: “Kinakarkulo na 500 milyones na pagkurso [kada] taon an posibleng mangyari sa mga omboy asin saradit na aki sa Asia, Aprika asin Latin Amerika, na magpoon 5 sagkod 18 milyones an magagadan.”
“Magkakaigwa nin . . . pagkulang nin kakanon.” (Lucas 21:11)
An pagkulang nin kakanon sa kadaklan kadungan nin guerra. Dai napapalaen an Guerra Mundial I. Iyan sinundan nin teribleng gutom. Asin poon kaidto? An report nin espesyal na publikasyon na The Challenge of Internationalism—Forty Years of the United Nations (1945-1985): “Mantang may mga 1,650 milyones katawo na kulang nin sustansia kan 1950 may 2,250 milyones kan 1983; sa ibang pagtaram, 600 milyones o 36 porsiento an ilinangkaw.” Makuring gutom an suminunod sa bago pa sanang dai pag-oran sa Aprika. “Sa laog nin sarong taon,” sabi kan magasin na Newsweek, “sagkod sa 1 milyon na mga paraoma nin Etiopia asin 500,000 na aki sa Sudan an nagadan.” Nagadan man an rinibo sa ibang nasyon.
“May maheheling na mga makangingirhat asin hale sa langit darakulang tanda. Siring man, magkakaigwa nin mga tanda sa aldaw asin bulan patin mga bitoon, asin sa daga kahandalan nin mga nasyon, na dai naaaraman an gigibohon huli sa hagobohob kan dagat asin kan mga alon, mantang an mga tawo nalulunosan huli sa takot asin paghalat sa mga bagay na maabot sa ineerokan na daga.” (Lucas 21:11, 25, 26)
An Guerra Mundial I nag-introdusir nin makangingirhat na bagong mga armas. Hale sa langit, an mga eroplano asin airship nagpaoran nin mga bomba asin bala. Orog pang makangingirhat an kalaglagan na uminoran sa daing maginibong mga sibilyan kan Guerra Mundial II, kaiba an duwang bomba atomo.
An dagat nagin lugar man nin bagong makatatakot na mga bagay. Kan pumoon an Guerra Mundial I, an mga submarino ibinilang na kakadikit kan halaga, pero kan matapos an Guerra Mundial II, nalunod na ninda an labing dies mil na sakayan. “An paglunod sa mga barkong pankomersio, kaiba na an mga bapor [na pampasahero], na daing itinataong patanid garo baga kabtang kan bago asin makatatakot na kaugalean sa ‘lubos na guerra,’” sabi ni Norman Friedman sa saiyang librong Submarine Design and Development.
Ngonyan ibinibilang nin dakol na an mga submarinong may ballistic missile iyo an primera klaseng bapor de guerra kan kinaban. An nakagagadan na mga armas dara man nin mga cruise missile submarines, aircraft carriers, asin iba pang bapor de guerra. Sono sa librong Jane’s Fighting Ships 1986-87, igwa na ngonyan nin 929 submarino, 30 aircraft carrier, 84 cruiser, 367 destroyer, 675 frigate, 276 na corvette, 2,024 fast attack craft, asin rinibo pang ibang militar na sakayan na nasa serbisyo sa 52 na nasyon. Idagdag digdi an dai mabilang na saradit pero nakagagadan na mga mina. Kasuarin man dai nagkaigwa nin siring na peligrosong “mga alon” kan dagat na gibo nin tawo.
Naabot naman nin tawo an “aldaw asin bulan patin mga bitoon.” An mga ballistic missile minalupad nguna sa espasyo bago bumaba sa mga punteriya kaiyan An sakayan sa espasyo nakalampas na sa sistema solar. An mga nasyon nagsasarig nang gayo sa gibong-tawong mga satelayt na naglilibot sa daga. An nabigasyonal asin meteorolohikong mga satelayt nagpapangyari sainda na ipunteriya nin eksakto an mga strategic missile. Ginagamit man sa mahiwas na paagi an mga satelayt sa komunikasyon asin pag-espiya. “An mga satelayt,” sabi ni Michael Sheehan sa saiyang librong The Arms Race, “iyo na an mata, talinga asin tingog kan mga puwersa armada nin pinakamakapangyarihan na mga nasyon.”
An sarong bagong halimbawa iyo an pagsalakay sa Libya paagi sa mga eroplano. An bareta kan Aviation Week & Space Technology: “An . . . mga retrato paagi sa satelayt kan E.U. ginamit sa pagpreparar kan pagsalakay asin sa pagsiyasat pagkasalakay. An Defense Meteorological Satellite Program nagtao nin impormasyon sa panahon para sa pagsalakay asin an militar na sakayan sa espasyo para sa komunikasyon napalabot sa pamamahala asin pagpalakaw.” Huli sa mahalagang kabtang nin militar na mga satelayt, an pinakamakapangyarihan na mga nasyon pareho may mga armas na kontra sa satelayt. An pagpuwesto nin mga armas sa espasyo iyo an hayag na intension kan saro sa pinakamakapangyarihan na nasyon sa programa na popular na inaapod Star Wars. Panahon sana an makapagsasabi kun baga an pinakamakapangyarihan na mga nasyon aktuwal na magraralaban sa espasyo o dai.
Mientras tanto, siring sa ihinula, “an mga tawo nalulunosan huli sa takot asin paghalat sa mga bagay na maabot sa ineerokan na daga.” An krimen, terorismo, pagbagsak nin ekonomiya, kemikal na polusyon, asin pagkailo sa radyasyon gikan sa nuklear na mga planta, kaiba an naggagrabeng peligro nin guerra nuklear, gabos causa nin “takot.” An magasin na Britano na New Statesmen nagbabareta na “labi sa kabanga” kan mga tin-edyer sa nasyon na iyan an “naghohona na mangyayari an guerra nuklear sa panahon kan saindang pagkabuhay, asin an 70 porsiento nagtutubod na may maabot na panahon na iyan dai malilikayan.”
[Kahon sa pahina 7]
An Tanda—Ano an Kahulogan Kaiyan?
An minilyon, pakasiyasata kan tanda sa liwanag kan kasaysayan sa ika-20 siglo, nakombensir na iyan naootob. (Helingon man an Mateo, kapitulo 24 asin Marcos, kapitulo 13.) An kapag-arakian nin 1914 tunay na markado. Iyan an napapalabot sa ikaduwang kaotoban kan mga tataramon ni Jesus: “An kapag-arakian na ini dai makalilihis sagkod na dai maotob an gabos na bagay.” (Lucas 21:32) An “gabos na bagay” kaiba an pagkaligtas sa nakariribong na mga problema nin katawohan.
Si Jesus nanuga sa saiyang mga parasunod: “Kun an mga bagay na ini magpoon nang mangyari, tindog kamo nin tanos asin tingagan an saindong mga payo, huli ta an saindong kaligtasan naghaharani na. . . . Kun maheling na nindong nangyayari an mga bagay na ini, aramon nindo na an kahadean nin Dios harani na.” An Kahadean nin Dios, na sarong mas makapangyarihan sa tawong pankinaban na gobyerno, gigibohon na panglobong paraiso an dagang ini. Kaya, kun gurano kasegurado na an tanda naotob siring man an pag-abot kan kaligtasan.—Lucas 21:28, 31; Salmo 72: 1-8.
Seguro dai pa nindo napaghorophorop an makahulang tanda kaidto. Dinadagka mi kamong padagos na siyasaton an Tataramon nin Dios. An paggibo kaiyan magpapangyari saindo na orog na masabotan an manongod sa mga katuyohan nin Dios para sa katawohan. Sa siring maaaraman nindo kun ano an kahagadan ni Jehova Dios sa mga ‘ililigtas’ nia sa nagdadangadang na daganon na Paraiso.—Salmo 37:10, 11; Sofonias 2:2, 3; Kapahayagan 21:3-5.
[Mga picture Credit Line sa pahina 5]
Sa karahayan nin boot kan German Railroads Information Office, New York
Eric Schwab/WHO
[Mga picture Credit Line sa pahina 6]
Jerry Frank/Naciones Unidas
U.S. Air Force photo