Maninigo daw Kamong Tumubod sa Trinidad?: Kumusta an “mga Tekstong Pruweba” sa Trinidad?
1, 2. Ano an dapat na girumdomon manongod sa arin man na teksto sa Biblia na itinatao bilang pruweba sa Trinidad?
SINASABI na an pirang teksto sa Biblia nagtatao nin pruweba na nagsusuportar sa Trinidad. Minsan siring, kun binabasa an siring na mga teksto, maninigong girumdomon niato na an ebidensia sa Biblia asin sa kasaysayan dai nagsusuportar sa Trinidad.
2 An ano man na reperensia sa Biblia na itinataong pruweba dapat na saboton oyon sa dai nagliliwatliwat na katokdoan kan bilog na Biblia. Parate nanggad na an tunay na kahulogan kan siring na teksto liniliwanag kan sinasabi nin mga bersikulong nasa palibot.
Tolo sa Saro
3. Anong tolong “tekstong pruweba” an itinatao nin sarong ensiklopedyang Katoliko?
3 An New Catholic Encyclopedia nagtatao nin tolo sa siring na “mga tekstong pruweba” pero inaadmitir man: “An doktrina kan Banal na Trinidad dai itinotokdo sa D[aan] na T[ipan]. Sa B[agong] T[ipan] an kaenot-enoteng ebidensia yaon sa mga surat ni Pablo, nangorogna an 2 Cor 13.13 [bersikulo 14 sa ibang Biblia], asin 1 Cor 12.4-6. Sa mga Ebanghelyo an ebidensia kan Trinidad maliwanag na manonompongan sana sa pormula sa bautismo sa Mt 28.19.”
4. Ano an sinasabi kan mga tekstong itinatao bilang pruweba sa Trinidad?
4 Sa mga bersikulong iyan an tolong “persona” nalilista nin arog kaini sa The New Jerusalem Bible. An 2 Corinto 13:13 (14) pinag-iiriba an tolo nin arog kaini: “An grasya kan Kagurangnan na Jesu-Cristo, an pagkamoot nin Dios asin an pakikiiba kan Banal na Espiritu mapasaindo gabos.” An 1 Corinto 12:4-6 nagsasabi: “Kadakol kan manlaenlaen na balaog, alagad ta perming an iyo man sanang Espiritu; kadakol kan laen-laen na paagi nin paglilingkod, alagad perming an iyo man sanang Kagurangnan. Kadakol kan laen-laen na gibo, alagad ta sa gabos an iyo man sanang Dios na naghihiro sa sainda gabos.” Asin an Mateo 28:19 nagsasabi: “Kaya, paduman kamo, gumibo kamo nin mga disipulo sa gabos na nasyon; bautismohan nindo sinda sa ngaran kan Ama asin kan Aki patin kan Banal na Espiritu.”
5-7. Ano an talagang pinatutunayan kan mga tekstong ini na itinatao bilang pruweba sa Trinidad, arog kan inaadmitir kan Cyclopedia ni McClintock asin Strong?
5 Sinasabi daw kan mga bersikulong iyan na an Dios, si Cristo, asin an banal na espiritu minakompuwesto nin Trinitaryong pagka-Dios, na an tolo parantay sa sustansia, kapangyarihan, asin pagigin daing sagkod? Dai man, kun paanong an paglista nin tolong tawo, arog baga ni Juan, Pedro, asin Jose, dai nangangahulogan na sinda tolo sa saro.
6 An arog kaining pagngaran, arog kan pag-admitir kan Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature ni McClintock asin Strong, “nagpapatunay sana na yaon an tolong personang nginaranan, . . . pero sa saiya sana, dai pinatutunayan kaiyan na an tolo kaiba sa banal na naturalesa, asin igwa nin pantay-pantay na banal na onra.”
7 Minsan ngani nagsusuportar sa Trinidad, an reperensiang iyan nagsasabi manongod sa 2 Corinto 13:13 (14): “Dai niato ikakakonklusyon nin tama na sinda may pantay-pantay na kapangyarihan, o may pararehong naturalesa.” Asin manongod sa Mateo 28:18-20, iyan nagsasabi: “Minsan siring, an tekstong ini, sa saiya sana, dai magpapatunay nin sierto magsalang sa personalidad kan tolong pinag-oolayan, o sa saindang pagkapantaypantay o pagkadios.”
8. Minsan ngani an Biblia, si Jesus, asin an banal na espiritu nasasambitan sa tala kan Mateo 3:16, taano iyan ta dai nagsusuportar sa Trinidad?
8 Kan si Jesus bautismohan, an Dios, si Jesus, asin an banal na espiritu nasambitan man sa sasarong konteksto. “Naheling [ni Jesus] an espiritu nin Dios na nag-iibaba siring sa salampati.” (Mateo 3:16) Pero dai sinasabi kaini na an tolo saro. Si Abraham, Isaac, asin Jacob dakol na beses na nasasambitan nin iriba, pero dai sinda kaini ginigibong saro. Si Pedro, Santiago, asin Juan iribang nginangaranan, pero dai man sinda kaini ginigibong saro. Saro pa, an espiritu nin Dios naghilig ki Jesus kan sia bautismohan, na nagpapaheling na si Jesus kaidto sanang panahon na idto linahidan kan espiritu. Mantang siring, paano sia magigin kabtang nin sarong Trinidad na dian poon pa kaidto sia kasaro na kan banal na espiritu?
9. Taano ta puwede na niatong lingawan an teksto sa 1 Juan 5:7, arog kan manonompongan sa pirang daan na traduksion kan Biblia?
9 An saro pang reperensia na iribang nasasambitan an tolo yaon sa daan na mga traduksion kan Biblia sa 1 Juan 5:7. Alagad ta inaadmitir nin mga iskolar na an mga tataramon na ini mayo sa Biblia kan kapinonan kundi idinugang na sana. An kadaklan na modernong traduksion tama sanang hinale an palsipikadong bersikulong ini.
10. Taano an iba pang “tekstong pruweba” ta dai nagsusuportar sa Trinidad?
10 An ibang “tekstong pruweba” manongod sana sa relasyon nin duwa—an Ama asin ni Jesus. Helingon niato an nagkapira.
“Ako Asin an Ama Saro Sana”
11. Paano ipinaheling mismo ni Jesus kun ano an boot niang sabihon kan sia magsabi: “Ako asin an Ama saro sana”?
11 An tekstong iyan, sa Juan 10:30, parateng sinisitar na sumuportar sa Trinidad, minsan ngani mayo man nin nasasambitan dian na ikatolong persona. Pero ipinaheling mismo ni Jesus kun ano an boot niang sabihon sa pagigin niang “saro” sa Ama. Sa Juan 17:21, 22, sia namibi sa Dios na logod an saiyang mga disipulo “gabos magin saro, kun paanong ika, Ama, kasaro ko asin ako kasaro mo, na sinda man magin kasaro niato, . . . tanganing sinda magin saro siring na kita saro.” Ipinamimibi daw ni Jesus na an gabos niang mga disipulo magin saro sana? Dai, malinaw na ipinamimibi ni Jesus na sinda magkasararo sa isip asin katuyohan, arog nia asin nin Dios.—Helingon man an 1 Corinto 1:10.
12. Paano an paggamit ni Pablo sa termino sa Griego para sa “saro” nagpapaheling na an iyo man sanang terminong ini sa Juan 10:30 nangangahulogan saro sa isip asin katuyohan?
12 Sa 1 Corinto 3:6, 8, si Pablo nagsabi: “Ako an nagtanom, si Apolos an nagbaribi . . . An nagtatanom asin an nagbabaribi saro sana.” Dai boot sabihon ni Pablo na sia asin si Apolos duwang persona sa saro; an boot niang sabihon sinda nagkakasaro sa katuyohan. An termino sa Griego na ginamit digdi ni Pablo para sa “saro” (hen) neutro, sa literal “sarong (bagay),” na nagpaparisa nin pagkakasaro sa kooperasyon. Iyan man sana an terminong ginamit ni Jesus sa Juan 10:30 tanganing iladawan an saiyang relasyon sa saiyang Ama. Iyan man an terminong ginamit ni Jesus sa Juan 17:21, 22. Kaya kan gamiton nia an terminong “saro” (hen) sa mga kasong ini, an boot niang sabihon pagkakasaro sa isip asin katuyohan.
13. Kan ika-16 na siglo, ano an sinabi ni John Calvin manongod sa paggamit kan Juan 10:30 sa pagsuportar sa Trinidad?
13 Manongod sa Juan 10:30, si John Calvin (na sarong Trinitaryo) nagsabi sa librong Commentary on the Gospel According to John: “An mga suanoy ginamit nin sala an tekstong ini sa pagpatunay na si Cristo . . . kapareho kan Ama. Huli ta si Cristo dai nangangatanosan manongod sa pagkakasaro nin sustansia, kundi manongod sa pagkakaoyon nia asin kan Ama.”
14. Sa kapitulo 10 nin Juan, paano nangatanosan si Jesus na sia bakong an Dios?
14 Sa mismong konteksto kan mga bersikulo pakalihis kan Juan 10:30, mapuwersang pinatutunayan ni Jesus na an saiyang mga tataramon bakong paghingako na sia Dios. Hinapot nia an mga Judio na nagkaigwa kan salang konklusyon na iyan asin boot na gapoon sia: “Taano ta pinagsasahotan ako nindo nin paglanghad huling ako, na konsagrado asin isinugo sa kinaban kan Ama, nagsabi, ‘Ako aki nin Dios’?” (Juan 10:31-36, NE) Dai, an sabi ni Jesus sia, bakong Dios Aki, kundi Aki nin Dios.
“Ginigibo an Saiyang Sadiri na Kapantay nin Dios”?
15-17. Sa Juan 5:18, ano an ginibong pagsahot kan mga Judio tumang ki Jesus, asin paano nia pinatunayan na idto sala?
15 An saro pang teksto na itinataong suportasyon sa Trinidad iyo an Juan 5:18. Sinasabi kaiyan na an mga Judio (arog sa Juan 10:31-36) boot na gadanon si Jesus ta “inaapod man nia an Dios na saiyang sadiring Ama, na ginigibo an saiyang sadiri na kapantay nin Dios.”
16 Alagad siisay an nagsabi na si Jesus ginigibo an saiyang sadiri na kapantay nin Dios? Bakong si Jesus. Idinipensa nia an saiyang sadiri tumang sa putik na sahot na ini sa mismong kasunod na bersikulo (19): “Sa sahot na ini si Jesus nagsimbag: . . . ‘an Aki mayo nin magigibo sa saiya sana; an magigibo sana nia kun ano an naheheling niang ginigibo kan Ama.’”—JB.
17 Paagi kaini, ipinaheling ni Jesus sa mga Judio na sia bakong kapantay nin Dios asin kun siring dai makakahiro sa sadiri niang kagustohan. Maiimahinar daw niato an saro na kapantay kan Makakamhan sa gabos na Dios na nagsasabi na sia “mayo nin magigibo sa saiya sana”? (Ikomparar an Daniel 4:34, 35.) Makawiwili nanggad, an konteksto kapwa kan Juan 5:18 asin 10:30 nagpapaheling na idinepensa ni Jesus an saiyang sadiri tumang sa mga putik na sahot nin mga Judio na, kapareho kan mga Trinitaryo, nagbibilog nin salang mga konklusyon!
“Kapantay nin Dios”?
18. Paano tinatradusir kan Douay Version asin King James Version an Filipos 2:6, asin may anong intension?
18 Sa Filipos 2:6 an Katolikong Douay Version (Dy) kan 1609 nagsasabi manongod ki Jesus: “Na huling kabaing nin Dios, dai naghonang paghabon an magin kapantay nin Dios.” Arog man kaiyan an pagkasabi kan King James Version (KJ) kan 1611. An nagkapira sa siring na mga bersion ginagamit sagkod ngonyan nin nagkapira tanganing suportaran an ideya na si Jesus kapantay nin Dios. Pero helingon kun paano an pagkatradusir nin ibang traduksion sa bersikulong ini:
19-24. Paano tinatradusir nin laen-laen na bersion kan Biblia an Filipos 2:6 asin ipinaheheling an kahulogan na kabaliktaran kan intension kan Douay Version asin King James Version?
19 1869: “na, huling kabaing nin Dios, dai ibinilang na sarong bagay na dapat agawon an makipantay sa Dios.” The New Testament, ni G. R. Noyes.
20 1965: “Sia—na tunay na may banal na naturalesa!—nungka na may pagkompiar sa sadiring ginibo an sadiri na kapantay nin Dios.” Das Neue Testament, rebisadong edisyon, ni Friedrich Pfäfflin.
21 1968: “na, minsan ngani kabaing nin Dios, dai ibinilang an pagigin kapantay nin Dios na sarong bagay na may kapasloan na sasadirihon.” La Bibbia Concordata.
22 1976: “Poon pa kaidto igwa na sia kan naturalesa nin Dios, pero dai nia inisip na paagi sa puwersa maninigo siang maghingoa na makapantay sa Dios.” Today’s English Version.
23 1984: “na, minsan ngani sia kabaing nin Dios, dai nag-isip na man-agaw, an boot sabihon, na sia makapantay sa Dios.” New World Translation of the Holy Scriptures.
24 1985: “Na, huling kabaing nin Dios, dai ibinilang na an pagigin kapantay nin Dios bagay na dapat na agawon.” The New Jerusalem Bible.
25, 26. (a) Ano an paghihingako manongod sa mas tamang pagkatradusir kan Filipos 2:6? (b) Taano an Griegong ginamit sa Filipos 2:6 ta dai nagtataong lugar sa ideya na si Jesus kapantay nin Dios?
25 Minsan siring, may mga nagsasabi na minsan an mas tamang mga pagkatradusir na ini nagpaparisa na (1) si Jesus dati nang kapantay pero habo niang pangaptan iyan o na (2) dai nia kaipuhan na agawon an pagigin kapantay ta iyan dati nang nasa saiya.
26 Sa bagay na ini, si Ralph Martin, sa The Epistle of Paul to the Philippians, nagsasabi manongod sa orihinal na Griego: “Alagad ta kustionable kun baga an kahulogan kan berbo puwedeng bumalyo hale sa tunay na kahulogan kaiyan na ‘agawon,’ ‘gabringon’ pasiring sa ‘kaptan nin marigon.’” An The Expositor’s Greek Testament nagsasabi man: “Dai kami nin nanonompongan na teksto na dian an ἁρπάζω [har·paʹzo] o arin man sa mga porma kaiyan may kahulogan na ‘pagkapot,’ ‘pagsaray’. Minalataw na iyan perming nangangahulogan ‘agawon,’ ‘gabringon’. Kaya dai puwedeng bumalyo hale sa tunay na kahulogan na ‘agawon’ pasiring sa biyong laen man, ‘kaptan nin marigon.’”
27. Ano an ginigibo kan mga traduksion na itinatradusir an Filipos 2:6 na mangahulogan na si Jesus dai naghona na sala an makipantay sa Dios, alagad ta ano an aktuwal na ipinahahayag kan basado sa katunayan na pagbasa sa Griego?
27 Digdi malinaw na an mga paratradusir kan mga bersion na arog baga kan Douay asin King James binibiribid an mga reglamento tanganing suportaran an Trinidad. Imbes na sabihon na pinaghona ni Jesus na maninigo an makapantay sa Dios, an Griego sa Filipos 2:6, kun babasahon nin basado sa katunayan, nagpapaheling kan kabaliktaran, na dai pinaghona ni Jesus na idto maninigo.
28. Paano ipinaheheling kan mga bersikulo na sinusundan kan Filipos 2:6 na habo ni Jesus na makipantay sa Dios?
28 An konteksto kan nakapalibot na mga bersikulo (3-5, 7, 8, Dy) nagpapalinaw kun paano maninigong saboton an bersikulo 6. An mga taga-Filipos sinadol: “May kapakumbabaan, an lambang saro ibilang an iba na mas marahay kisa sainda.” Dangan ginamit ni Pablo si Cristo bilang an pambihirang halimbawa sa kaisipan na ini: “An kaisipan na ini logod mapasaindo, na yaon man ki Cristo Jesus.” Anong “kaisipan”? Na ‘dai maghonang paghabon an magin kapantay nin Dios’? Bako, iyan kabaliktaran sa puntong idinodoon! Imbes, si Jesus, na ‘ibinilang an Dios na mas marahay kisa saiya,’ nungka na ‘nakipantay sa Dios,’ kundi imbes sia “nagpakumbaba, na nagin makinuyog sagkod sa kagadanan.”
29. Ano an aktuwal na sinasabi kan Filipos 2:3-8?
29 Tunay na iyan dai puwedeng nagtataram manongod sa arin man na kabtang kan Makakamhan sa gabos na Dios. Iyan nagtataram manongod ki Jesu-Cristo, na sangkap na nag-ilustrar kan punto digdi ni Pablo—an halaga nin pagpakumbaba asin pagkuyog sa Mas Halangkaw asin Kaglalang, si Jehova Dios.
“Ako”
30. Paano pinoprobaran na gamiton nin mga Trinitaryo an Juan 8:58 sa pagsuportar sa Trinidad?
30 Sa Juan 8:58 an pirang traduksion, halimbawa an The Jerusalem Bible, pinasasabi si Jesus: “Bago pa si Abraham, iyo na Ako.” Itinotokdo daw dian ni Jesus, arog kan sinasabi nin mga Trinitaryo, na sia midbid sa titulong “Ako”? Asin, arog kan sinasabi ninda, ini daw nangangahulogan na sia si Jehova sa Hebreong Kasuratan, mantang an King James Version sa Exodo 3:14 nagsasabi: “An Dios nagsabi ki Moises, AKO IYO AKO”?
31. Paano ginagamit kan Exodo 3:14 (KJ) an terminong “AKO,” asin ano an boot sabihon kaiyan?
31 Sa Exodo 3:14 (KJ) an fraseng “AKO” ginagamit bilang titulo para sa Dios tanganing iparisa na sia talagang nabubuhay asin gigibohon an saiyang ipinanuga. An The Pentateuch and Haftorahs, na an editor si Dr. J. H. Hertz, nagsasabi manongod sa fraseng iyan: “Para sa nasa kaoripnan na mga Israelitas, an magigin kahulogan, ‘Minsan ngani dai pa Nia ipinaheheling sa saindo an Saiyang kapangyarihan, iyan gigibohon Nia; Sia daing sagkod asin tunay na tutuboson kamo.’ An kadaklan na moderno inaarog si Rashi [Pranses na komentarista sa Biblia asin Talmud] sa pagtradusir [kan Exodo 3:14] na ‘Ako magigin kun ano ako.’”
32. Paano ginagamit ni Jesus an terminong “Ako” sa Juan 8:58 (JB)?
32 An pananaram sa Juan 8:58 laen man sa ginamit sa Exodo 3:14. Iyan dai ginamit ni Jesus bilang ngaran o titulo kundi paagi na ikapaliwanag an saiyang pagkabuhay bago nagin tawo. Kaya, helinga kun paano tinatradusir nin ibang bersion nin Biblia an Juan 8:58:
33-37. Paano tinatradusir nin laen-laen na Biblia an Juan 8:58?
33 1869: “Poon kan bago pa ki Abraham, iyo na ako.” The New Testament, ni G. R. Noyes.
34 1935: “Buhay na ako bago namundag si Abraham!” The Bible—An American Translation, ni J. M. P. Smith asin E. J. Goodspeed.
35 1965: “Bago namundag si Abraham, ako dati nang ako.” Das Neue Testament, ni Jörg Zink.
36 1981: “Buhay na ako bago namundag si Abraham!” The Simple English Bible.
37 1984: “Bago namundag si Abraham, iyo na ako.” New World Translation of the Holy Scriptures.
38. Ano an tunay na ideya kan Griego sa Juan 8:58?
38 Kaya, an tunay na ideya kan Griegong ginamit digdi iyo na an linalang na “panganay” nin Dios, si Jesus, buhay na haloy pa bago namundag si Abraham.—Colosas 1:15; Talinhaga 8:22, 23, 30; Kapahayagan 3:14.
39. Paano ipinaheheling kan mga bersikulong sinusundan kan Juan 8:58 kun ano an boot sabihon ni Jesus?
39 Liwat, ipinaheheling kan konteksto na ini an tamang pakasabot. Ngonyan boot na gapoon si Jesus kan mga Judio huli sa paghihingako na “naheling si Abraham” minsan ngani, arog kan sabi ninda, mayo pa siang 50 anyos. (Bersikulo 57) An natural na isimbag ni Jesus sabihon an katotoohan manongod sa saiyang edad. Kaya natural sinabi nia sainda na sia ‘buhay na bago namundag si Abraham!’—The Simple English Bible.
“An Tataramon Dios”
40. Ano an sinasabi kan King James Version sa Juan 1:1?
40 Sa Juan 1:1 an King James Version nagsasabi: “Sa kapinonan iyo an Tataramon, asin an Tataramon nasa kaibanan nin Dios, patin an Tataramon Dios.” Sinasabi nin mga Trinitaryo na ini nangangahulogan na “an Tataramon” (Griego, ho loʹgos) na nagdigdi sa daga bilang si Jesu-Cristo iyo an Makakamhan sa gabos na Dios mismo.
41. Paano ipinaheheling pati kan King James Version na “an Tataramon” dai puwedeng iyo mismo an Dios na Makakamhan sa gabos, arog kan sabi nin sarong parasurat na Katoliko?
41 Minsan siring, mangnohon na digdi an konteksto giraray an nagbubugtak kan pundasyon para sa tamang pagsabot. Minsan an King James Version nagsasabi, “An Tataramon nasa kaibanan nin Dios.” (Samo an italiko.) An saro na “nasa kaibanan” nin ibang tawo dai puwedeng magin iyo man sana an tawong iyan. Kaoyon digdi, an Journal of Biblical Literature, na an editor an Jesuitang si Joseph A. Fitzmyer, nagsasabi na kun an nahuhuring kabtang kan Juan 1:1 iinterpretaron na nangangahulogan “an” Dios, ini “kokontrahon an sinusundan na mga tataramon,” na nagsasabi na an Tataramon nasa kaibanan nin Dios.
42-51. Paano tinatradusir nin laen-laen na Biblia an huring kabtang kan Juan 1:1?
42 Mangnoha man kun paano tinatradusir nin ibang traduksion an kabtang na ini kan bersikulo:
43 1808: “asin an tataramon sarong dios.” The New Testament in an Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text.
44 1864: “asin sarong dios an tataramon.” The Emphatic Diaglott, interlinear na pagbasa, ni Benjamin Wilson.
45 1928: “asin an Tataramon divinong persona.” La Bible du Centenaire, L’Evangile selon Jean, ni Maurice Goguel.
46 1935: “asin an Tataramon divino.” The Bible—An American Translation, ni J. M. P. Smith asin E. J. Goodspeed.
47 1946: “asin may pagkadivino an Tataramon.” Das Neue Testament, ni Ludwig Thimme.
48 1950: “asin an Tataramon sarong dios.” New World Translation of the Christian Greek Scriptures.
49 1958: “asin an Tataramon sarong Dios.” The New Testament, ni James L. Tomanek.
50 1975: “asin sarong dios (o, may pagkadivino) an Tataramon.” Das Evangelium nach Johannes, ni Siegfried Schulz.
51 1978: “asin arog-dios an Logos.” Das Evangelium nach Johannes, ni Johannes Schneider.
52. Ano an ipinaheheling kan paggamit sa artikulo depinido sa Griego manongod sa enot na the·osʹ sa Juan 1:1?
52 Sa Juan 1:1 may duwang paglataw an nombreng Griego na the·osʹ (dios). An enot na paglataw nanonongod sa Makakamhan sa gabos na Dios, na sa kaibanan nia an Tataramon (“asin an Tataramon [loʹgos] nasa kaibanan nin Dios [sarong porma nin the·osʹ]”). An enot na the·osʹ na ini may sinusundan na terminong ton (an), sarong porma kan Griegong artikulo depinido na nagtotokdo sa sarong laen na persona, sa kasong ini an Dios na Makakamhan sa gabos (“asin an Tataramon nasa kaibanan nin [an] Dios”).
53. Mantang mayo nin artikulo depinido kaiba kan ikaduwang paggamit kan the·osʹ sa nahuhuring kabtang kan Juan 1:1, ano an magigin literal na traduksion kan fraseng iyan?
53 Sa ibong na lado, mayo nin artikulo bago an ikaduwang the·osʹ sa Juan 1:1. Kaya an literal na traduksion magigin arog kaini, “asin sarong dios an Tataramon.” Pero naheling niato na an dakol na traduksion tinatradusir an ikaduwang the·osʹ (sarong nombre predikado) na “divino,” “arog-dios,” o “sarong dios.” Sa anong autoridad ninda ginigibo ini?
54. (a) Taano an tekstong Griegong Koine ta mayo nin artikulo indepinido na sinusundan kan ikaduwang the·osʹ? (b) Kun an nombre predikado daing sinusundan na artikulo depinido, noarin iyan puwedeng magin indepinido?
54 An tataramon na Griegong Koine may artikulo depinido (“an”), pero iyan mayo nin artikulo indepinido (“sarong”). Kaya kun an sarong nombre predikado daing sinusundan na artikulo depinido, iyan tibaad indepinido, depende sa konteksto.
55. Ano an sinasabi kan Journal of Biblical Literature manongod sa nahuhuring kabtang kan Juan 1:1?
55 An Journal of Biblical Literature nagsasabi na an mga pananaram “na may predikadong anarthrous [daing artikulo] na naeenot sa berbo, sa pangenot nagpaparisa nin kuwalidad.” Arog kan sabi kan Journal, ini nagpaparisa na an loʹgos ikababaing sa sarong dios. Iyan nagsasabi man manongod sa Juan 1:1: “Lataw na marhay an puwersang pankuwalidad kan predikado kaya an nombre [the·osʹ] dai ikabibilang na depinido.”
56. Ano an itinatampok kan Juan 1:1 manongod sa dai pa nagigin tawong si Jesus?
56 Kaya an Juan 1:1 nagtatampok kan kuwalidad kan Tataramon, na sia “divino,” “arog-dios,” “sarong dios,” pero bakong an Dios na Makakamhan sa gabos. Ini kaoyon kan ibang kabtang kan Biblia, na nagpapaheling na si Jesus, na inapod digding “an Tataramon” sa katongdan nia bilang Representante nin Dios, makinuyog na sakop na isinugo sa daga kan Mas Halangkaw sa saiya, an Dios na Makakamhan sa gabos.
57. Taano an artikulo indepinidong “saro” ta kun beses isinasaliot nin mga paratradusir sa mga teksto sa Griegong Kasuratan?
57 Kadakol pa kan ibang bersikulo sa Biblia na dian haros gabos na paratradusir sa ibang tataramon perming isinasaliot an artikulong “saro” kun tinatradusir an mga sentence sa Griego na may kaparehong estruktura. Halimbawa, sa Marcos 6:49, kan maheling kan mga disipulo na si Jesus naglalakaw sa ibabaw nin tubig, an King James Version nagsasabi: “An paghona ninda idto sarong espiritu.” Sa Griegong Koine, mayo nin “sarong” bago an “espiritu.” Pero haros gabos na traduksion sa ibang tataramon idinudugang an “sarong” tanganing ikatama an traduksion sa konteksto. Sa kaparehong paagi, mantang ipinaheheling kan Juan 1:1 na an Tataramon nasa kaibanan nin Dios, dai puwede na sia an Dios kundi “sarong dios,” o “divino.”
58. Ano an ikinomento nin duwang iskolar manongod sa Juan 1:1?
58 Si Joseph Henry Thayer, sarong teologo asin iskolar na nagtrabaho sa American Standard Version, simple an pagkasabi: “An Logos divino, bakong an divinong Persona mismo.” Asin an Jesuitang si John L. McKenzie nagsurat sa saiyang Dictionary of the Bible: “An Jn 1:1 maninigong estriktong tradusiron na . . . ‘an tataramon divinong persona.’”