Libro kan Biblia Numero 46—1 Corinto

Kagsurat: Pablo

Kun Saen Isinurat: Efeso

Natapos an Pagsurat: Mga 55 C.E.

AN Corinto “sarong bantog asin maluhong siudad, kun saen nagtagboan an mga bisyo kan Sirangan asin Solnopan.”a Huling an Corinto yaon sa hayakpit na daga na nagkokonektar sa Peloponesus asin sa mayor na parte nin Grecia, iyan mahalagang agihan pasiring sa mayor na parte nin Grecia. Kan panahon ni apostol Pablo, an populasyon kaiyan na mga 400,000 nalabihan sana kan Roma, Alejandria, asin Antioquia sa Siria. Nasa sirangan nin Corinto an Dagat na Aegean, asin nasa solnopan an Golpo nin Corinto saka an Dagat na Ionia. Kaya an Corinto, an kabisera kan probinsia nin Acaya, pati na an duwang duongan kaiyan sa Cencrea asin Lecaum, igwa nin estratehikong bentaha sa komersio. Iyan sentro man nin kaaraman na Griego. May nagsabi na an “kayamanan kaiyan bantog na gayo; iyo man an bisyo asin pagigin magastos na gayo kan mga nag-iistar dian.”b Kabilang sa paganong mga kaugalean kaiyan sa relihion an pagsamba ki Afrodite (katimbang ni Venus sa Roma). An pagigin makalaman an sarong resulta nin pagsamba sa Corinto.

² Kan mga 50 C.E., nagbiahe si apostol Pablo pasiring sa maoswag alagad nagrururo sa moral na dakulaon na siudad na ini sa Imperyo nin Roma. Durante kan 18 bulan nia duman, sarong Kristianong kongregasyon an naestablisar duman. (Gibo 18:​1-11) Dakula nanggad an pagkamoot na namatean ni Pablo sa mga nagtutubod na ini na enot niang hinulitan kan maogmang bareta manongod ki Cristo! Paagi sa surat, ipinagirumdom nia sa sainda an espirituwal na bogkos nia asin ninda, na nagsasabi: “Minsan pa kamo may sampulong ribong paratokdo ki Cristo, talagang dai kamo nin dakol na ama; huli ta ki Cristo Jesus ako nagin an saindong ama paagi sa maogmang bareta.”​—⁠1 Cor. 4:⁠15.

³ An hararom na pagmalasakit para sa saindang espirituwal na ikakarahay an nagpahiro ki Pablo na gibohon an saiyang enot na surat sa mga Kristiano sa Corinto mientras na ginigibo nia an saiyang ikatolong pagbiahe sa pagmimisyonero. Nagkapirang taon na an nag-agi poon kan sia mag-istar sa Corinto. Mga 55 C.E. na kaidto, asin nasa Efeso si Pablo. Minalataw na nakaresibi sia nin surat hale sa medyo bago pa sanang kongregasyon sa Corinto, asin nangangaipo iyan nin simbag. Apuera kaini, may nakakapurisaw na mga bareta na nakaabot ki Pablo. (7:1; 1:11; 5:1; 11:18) Makamomondong marhay an mga ini kaya dai ngani nasambitan kan apostol an saindang surat nin paghapot sagkod sa enot na bersikulo kan kapitulo 7 kan saiyang surat. Nangorognang huli sa mga bareta na naresibi nia kaya napahiro si Pablo na sumurat sa saiyang mga kapwa Kristiano sa Corinto.

⁴ Alagad paano niato maaaraman na an Enot na Corinto isinurat ni Pablo sa Efeso? Sarong bagay, sa pagtapos kan surat paagi sa mga pangungumusta, iniba kan apostol an mga pangungumusta ni Aquila asin ni Prisca (Priscila). (16:19) Ipinapaheling kan Gibo 18:​18, 19 na sinda nagbalyo hale sa Corinto pasiring sa Efeso. Huling si Aquila asin si Priscila nag-iistar duman asin iniba sinda ni Pablo sa pantapos na mga pangungumusta kan Enot na Corinto, siertong sia nasa Efeso kan gibohon nia an surat na iyan. Minsan siring, sinisierto kan sinabi ni Pablo sa 1 Corinto 16:8: “Alagad ako magdadanay sa Efeso sagkod sa kapiestahan nin Pentecostes.” Kaya an Enot na Corinto isinurat ni Pablo sa Efeso, na minalataw na sa paghinanapos kan saiyang pag-istar duman.

⁵ Dai makukuestion an pagigin totoo kan Enot na Corinto, pati na an Ikaduwang Corinto. Si Pablo an minimidbid na naggibo kan mga surat na ini asin inaako an mga ini bilang kabtang kan Biblia kan enot na mga Kristiano, na iniba iyan sa saindang mga koleksion. Sa katunayan, sinasabi na an Enot na Corinto nasambitan asin kinotar nin kisuerra anom na beses sa sarong surat na hale sa Roma pasiring sa Corinto na may petsang mga 95 C.E. asin inapod na Enot na Clemente. Paagi sa malinaw na pagsambit sa Enot na Corinto, sinadol kan kagsurat an mga nag-ako kan surat na ini na “akoon an surat kan mamuraway na si apostol Pablo.”c An Enot na Corinto direkta man na kinotar ni Justinong Martir, Atenagoras, Ireneo, asin Tertuliano. May makosog na ebidensia na an gabos na surat, o koleksion kan mga surat ni Pablo, kaiba an Enot asin Ikaduwang Corinto, “nabilog asin ipinublikar kan huring dekada kan enot na siglo.”d

⁶ An enot na surat ni Pablo sa mga taga Corinto nagtatao sa sato nin oportunidad na maheling an kamugtakan sa laog kan kongregasyon mismo sa Corinto. An mga Kristianong ini may mga problema na kaipuhan na atubangon, asin igwa sinda nin mga hapot na dapat na maresolberan. May mga grupo-grupo sa laog kan kongregasyon, huli ta an nagkapira nagsusunod sa mga tawo. Nagkaigwa nin sarong labi-labi karaot na kaso nin seksuwal na imoralidad. An nagkapira miembro nin mga pamilya na nababanga huli sa relihion. Maninigo daw sindang magdanay o makibulag sa saindang agom na daing pagtubod? Asin kumusta man an pagkakan nin karne na inatang sa mga idolo? Maninigo daw sindang kumakan kaiyan? Kaipuhan kan mga taga Corinto an sadol mapadapit sa kun paano gigibohon an saindang mga pagtiripon, kaiba an selebrasyon kan Pamanggihan kan Kagurangnan. Ano an maninigong magin kamugtakan nin mga babae sa kongregasyon? Dangan, yaon man sa tahaw ninda an mga nagnenegar sa pagkabuhay liwat. Dakol an problema. Pero, partikularmenteng interesado an apostol na ikabalik an espirituwalidad kan mga taga Corinto.

⁷ Huling igwa nin mga kaagid sa presente an mga situwasyon sa laog kan kongregasyon asin an mga kamugtakan sa suanoy na Corinto, kaiba an prosperidad asin pagigin sobra kaimoral kaiyan, kaipuhan na tawan niato nin atension an marahayon na hatol ni Pablo na isinurat paagi sa pasabong nin Dios. An sinabi ni Pablo pano-pano nin kahulogan para sa sato mismong panahon kaya kapakipakinabang nanggad na pag-isipan na marhay an saiyang enot na surat para sa saiyang namomotan na mga tugang sa Corinto. Girumdoma ngonyan an espiritu kan panahon asin lugar na idto. Mag-isip-isip na may pagsiyasat, siring kan siertong ginibo kaidto kan mga Kristiano sa Corinto, mientras na rinerepaso niato an nakakataros, nakakapahiro, asin ipinasabong na mga tataramon ni Pablo sa saiyang mga kapagtubod sa suanoy na Corinto.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

²³ An surat na ini ni apostol Pablo kapakipakinabang na marhay sa pagpahiwas kan satong pakasabot sa Hebreong Kasuratan, na dakol na beses na kinotar kaiyan. Sa ikasampulong kapitulo, sinabi ni Pablo na an mga Israelita na pinangenotan ni Moises nag-inom hale sa sarong espirituwal na dakulang gapo, na nagrerepresentar sa Cristo. (1 Cor. 10:4; Bil. 20:11) Dangan nasambitan pa nia an kapahapahamak na mga resulta nin pagmawot nin nakakaraot na mga bagay, siring kan ipinaheling kan mga Israelita na pinangenotan ni Moises, asin nagsabi pa: “Ngonyan an mga bagay na ini nangyari sa sainda bilang mga halimbawa, asin an mga iyan isinurat para sa pagpatanid sa sato na inabotan kan mga katapusan kan mga sistema nin mga bagay.” Nungka logod kitang magsarig sa satong sadiri, na nagsasaboot na dai kita mapupukan! (1 Cor. 10:​11, 12; Bil. 14:2; 21:5; 25:⁠9) Sa giraray, naggamit sia nin sarong ilustrasyon hale sa Ley. Sinambit nia an atang para sa pakikikabtang sa Israel tanganing ipaheling kun paano an mga nakikikabtang sa Pamanggihan kan Kagurangnan maninigong makikabtang nin angay sa lamesa ni Jehova. Dangan, tanganing suportaran an saiyang argumento na tamang magkakan kan gabos na itinitinda sa sadan nin karne, kinotar nia an Salmo 24:​1, na nagsasabi, “Sadiri ni Jehova an daga asin an nakakapano dian.”​—⁠1 Cor. 10:​18, 21, 26; Ex. 32:6; Lev. 7:​11-15.

²⁴ Tanganing ipaheling an pagigin nakakalabi kan “mga bagay na inandam nin Dios para sa mga namomoot sa saiya” asin an kadaihan nin pakinabang kan “mga pangangatanosan kan mga madonong” sa kinaban na ini, ginamit giraray ni Pablo an Hebreong Kasuratan. (1 Cor. 2:9; 3:20; Isa. 64:4; Sal. 94:11) Bilang autoridad para sa saiyang mga instruksion sa kapitulo 5 dapit sa pagtitiwalag sa nagkasala, kinotar nia an ley ni Jehova na “haleon mo an maraot sa tahaw mo.” (Deut. 17:⁠7) Sa pagpaliwanag kan saiyang deretso na mamuhay sono sa ministeryo, sinambit liwat ni Pablo an Ley ni Moises, na nagsasabi na an nagtatrabahong mga hayop dai dapat pagbusalan tanganing olangon an saindang pagkakan asin na an mga Levita na naglilingkod sa templo dapat na mag-ako kan saindang kabtang hale sa altar.​—⁠1 Cor. 9:​8-14; Deut. 25:4; 18:⁠1.

²⁵ Kapakipakinabang nanggad an ipinasabong na instruksion na inako niato hale sa enot na surat ni Pablo sa mga Kristianong taga Corinto! Horophoropa an itinaong hatol tumang sa mga pagkabaranga asin pagsunod sa mga tawo. (Kapitulo 1-4) Tandaan an kaso nin imoralidad asin kun paano idinoon ni Pablo na kaipuhan an pagkaigwa nin moral na karahayan asin kalinigan sa laog kan kongregasyon. (Kapitulo 5, 6) Isip-isipon nindo an ipinasabong na sadol nia may koneksion sa pagigin daing agom, pag-agom, asin pagbulag. (Kapitulo 7) Isip-isipa an paliwanag kan apostol dapit sa mga kakanon na inatang sa mga idolo saka kun paano nia mapuersang marhay na pinalataw an pangangaipo na magmaan na dai makasingkog sa iba asin dai magkasala nin idolatriya. (Kapitulo 8-10) An sadol mapadapit sa tamang pagpasakop, pagtokar dapit sa espirituwal na mga balaog, an praktikal na marhay na paliwanag dapit sa karahayan kan nagdadanay asin dai nasusudyang kualidad nin pagkamoot​—⁠an mga ini rinepaso man. Asin marahay nanggad an pagkadoon kan apostol sa pangangaipo na magin areglado an Kristianong mga pagtiripon! (Kapitulo 11-14) Makangangalas nanggad na pagdepensa sa pagkabuhay liwat an isinurat nia paagi sa pasabong! (Kapitulo 15) Ini gabos asin an dakol pa namansayan kan isip​—⁠asin iyan kapakipakinabang na marhay para sa mga Kristiano sa panahon niato!

²⁶ An surat na ini nangorognang nakadagdag sa satong pakasabot sa mamuraway na tema kan Biblia dapit sa Kahadean nin Dios. Iyan nagtatao nin makosog na patanid na an mga tawong bakong matanos dai makakalaog sa Kahadean, asin nakalista dian an dakol sa mga bisyo na madiskualipikar sa sarong tawo. (1 Cor. 6:​9, 10) Alagad an pinakamahalaga, ipinapaliwanag kaiyan an koneksion kan pagkabuhay liwat asin kan Kahadean nin Dios. Ipinapaheling kaiyan na si Cristo, “an enot na bunga” kan pagkabuhay liwat, kaipuhan na “mamahala bilang hade sagkod na ikinabugtak na nin Dios an gabos na kaiwal sa irarom kan saiyang mga bitis.” Dangan, kun madaog na nia an gabos na kaiwal, kabale an kagadanan, ‘itatao na nia an kahadean sa saiyang Dios asin Ama, tanganing an Dios magin gabos na bagay sa gabos na tawo.’ Sa katapustapusi, bilang kaotoban kan panuga na Kahadean na ipinahayag sa Eden, an biyong paglugad sa payo kan Halas gigibohon ni Cristo, kaiba kan Saiyang binuhay liwat na espirituwal na mga tugang. Marahayon nanggad an paglaom na pagkabuhay liwat kan mga magkakaigwa nin pagkadaing kalapaan kaiba ni Cristo Jesus sa langitnon na Kahadean. Basado sa paglaom sa pagkabuhay liwat na si Pablo nagsasadol: “Bilang resulta, namomotan kong mga tugang, magin kamong marigon, dai natatanyog, na danay na dakol an gigibohon sa gibohon kan Kagurangnan, sa pakaaram na an saindong pagpapagal bakong sayang sana may koneksion sa Kagurangnan.”​—⁠1 Cor. 15:​20-28, 58; Gen. 3:15; Roma 16:⁠20.

[Mga Nota sa Ibaba]