Libro kan Biblia Numero 48—Galacia
Kagsurat: Pablo
Kun Saen Isinurat: Corinto o Antioquia sa Siria
Natapos an Pagsurat: Mga 50–52 C.E.
MINALATAW na kaiba sa mga kongregasyon sa Galacia na pinanongdan ni Pablo sa Galacia 1:2 an Pisidia sa Antioquia, Iconio, Listra, asin Derbe—mga lugar sa manlaenlaen na distrito alagad gabos nasa laog kan probinsiang ini na sakop nin Roma. An Gibo kapitulo 13 asin 14 nagsasabi manongod sa enot na pagbiahe ni Pablo sa pagmimisyonero kaiba si Bernabe sa lugar na ini, na nagresulta sa pagkaorganisar kan mga kongregasyon sa Galacia. An mga ini kompuesto nin pinag-iribang mga Judio asin bakong Judio, na daing duwa-duwa na kaiba an mga Celta, o Galo. Ini dai pa nahahaloy pakatapos kan pagsongko ni Pablo sa Jerusalem kan mga 46 C.E.—Gibo 12:25.
2 Kan taon 49 C.E., nagpoon si Pablo asin si Silas sa ikaduwang pagbiahe ni Pablo sa pagmimisyonero sa teritoryo nin Galacia, na nagbunga nin ‘pagparigon sa pagtubod kan mga kongregasyon asin pagdakol kan bilang aroaldaw.’ (Gibo 16:5; 15:40, 41; 16:1, 2) Minsan siring, sinundan tolos sinda kan falsong mga paratokdo, mga Judaisador, na kinombensir an nagkapira sa mga kongregasyon sa Galacia na maniwala na an pagturi asin pag-otob sa Ley ni Moises mahalagang marhay na kabtang kan tunay na Kristianismo. Mientras tanto, si Pablo nagbiahe na nag-agi sa Misia pasiring sa Macedonia asin Grecia, saka sa katapustapusi nag-abot sa Corinto, na duman sia nag-istar nin labing 18 bulan kaiba kan mga tugang. Dangan, kan 52 C.E., sia naghale na nag-agi sa Efeso pasiring sa Antioquia sa Siria, an saiyang pinakadagosan, asin nag-abot sia duman kan taon man sanang idto.—Gibo 16:8, 11, 12; 17:15; 18:1, 11, 18-22.
3 Saen asin kasuarin ginibo ni Pablo an surat sa mga taga Galacia? Mayong duwa-duwa na isinurat nia iyan pakatapos tolos na mabaretaan nia an mapadapit sa aktibidad kan mga Judaisador. Posibleng nangyari ini sa Corinto, Efeso, o sa Antioquia sa Siria. Posibleng marhay na ginibo nia an surat durante kan saiyang 18 bulan na pag-istar sa Corinto, kan 50-52 C.E., na may igong panahon na makaabot sa saiya duman an impormasyon hale sa Galacia. Harayo an posibilidad na sa Efeso, huli ta halipot sanang panahon an saiyang pag-istar duman kan sia magbiahe papuli. Minsan siring, ‘nagpalihis sia nin nagkapirang panahon’ sa saiyang pinakadagosan sa Antioquia sa Siria, na posibleng kan tig-init nin 52 C.E. Huling madali an komunikasyon sa siudad na ini asin sa Asia Minor, posible na naresibi nia an bareta mapadapit sa mga Judaisador, asin an saiyang surat sa mga taga Galacia ginibo nia sa Antioquia sa Siria kan panahon na ini.—Gibo 18:23.
4 Si Pablo ilinadawan kan surat bilang “sarong apostol, bakong gikan sa mga tawo ni paagi man sa sarong tawo, kundi paagi ki Jesu-Cristo asin sa Dios na Ama.” Ihinayag man kaiyan an dakol na detalye manongod sa buhay asin pagigin apostol ni Pablo, na nagpatunay na, bilang sarong apostol, naglingkod sia kaoyon kan mga apostol sa Jerusalem saka ginamit pa ngani nia an saiyang autoridad tanganing itanos an saro pang apostol, si Pedro.—Gal. 1:1, 13-24; 2:1-14.
5 Anong mga ebidensia an nagpapatunay na an Galacia totoo asin kabtang kan Biblia? Nasambitan an ngaran kaiyan sa mga isinurat ni Ireneo, Clemente na taga Alejandria, Tertuliano, asin Origen. Dugang pa, kaiba iyan sa minasunod na mahalaga asin halangkaw na klaseng mga manuskrito kan Biblia: Sinaitic, Alexandrine, Vatican No. 1209, Codex Ephraemi Syri rescriptus, Codex Bezae, asin Chester Beatty Papyrus No. 2 (P46). Dugang pa, lubos iyan na kaoyon kan iba pang surat sa Griegong Kasuratan saka kan Hebreong Kasuratan, na parateng nasasambitan kaiyan.
6 Sa mapuersa asin epektibong marhay na surat ni Pablo “sa mga kongregasyon sa Galacia,” pinatunayan nia (1) na sia tunay na apostol (sarong katotoohan na hiningoang pakaraoton kan mga Judaisador) asin (2) na an pagtaong katanosan paagi sa pagtubod ki Cristo Jesus, bakong paagi sa mga gibo kan Ley, asin na kun siring an pagturi dai na kaipuhan para sa mga Kristiano. Minsan ngani nakatodan na ni Pablo na ipagibo sa sarong sekretaryo an saiyang mga surat, sia mismo an nagsurat kan Galacia sa ‘dakulang mga letra na isinurat kan sadiri niang kamot.’ (6:11) An mga laog kan libro mahalagang marhay ki Pablo sagkod sa mga taga Galacia. Idinodoon kan libro an pagpahalaga sa katalingkasan kan tunay na mga Kristiano paagi ki Jesu-Cristo.
KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG
14 Si Pablo ipinamidbid kan surat sa mga taga Galacia bilang an mapanlaglag na parapersegir na nagin listong apostol sa mga nasyon, na pirmeng andam na makipaglaban para sa intereses kan saiyang mga tugang. (1:13-16, 23; 5:7-12) Ipinaheling ni Pablo paagi sa halimbawa na an sarong paraataman maninigo na listong humiro sa pag-asikaso sa mga problema, na itinutumba an falsong mga pangangatanosan paagi sa lohika asin Kasuratan.—1:6-9; 3:1-6.
15 An surat kapakipakinabang para sa mga kongregasyon sa Galacia sa malinaw na pag-establisar kan saindang katalingkasan paagi ki Cristo asin sa dai pagpaniwala sa mga nagbibiribid kan maogmang bareta. Lininaw kaiyan na an sarong tawo ipinapahayag na matanos paagi sa pagtubod asin na an pagpaturi dai na kaipuhan tanganing magkamit nin kaligtasan an sarong tawo. (2:16; 3:8; 5:6) Paagi sa paghale sa siring na makalaman na pagpalaenlaen, nakatabang iyan na pagsararoon an mga Judio asin Hentil sa sarong kongregasyon. Bakong katuyohan kan pagkatalingkas sa Ley na magserbi bilang sarahotan sa pagpaoyon sa mga horot nin laman, huli ta aplikado pa man giraray an prinsipyo: “Kamotan mo an saimong kapwa siring sa saimo man sana.” Iyan padagos na nagseserbing giya para sa mga Kristiano ngonyan.—5:14.
16 An surat ni Pablo nakatabang sa mga taga Galacia sa dakol na kabtang nin doktrina, na ginagamit an Hebreong Kasuratan para sa mapuersang mga ilustrasyon. Itinao kaiyan an ipinasabong na interpretasyon kan Isaias 54:1-6, na ipinapamidbid an simbolikong babae ni Jehova bilang “an Jerusalem na nasa itaas.” Ipinaliwanag kaiyan an “simbolikong drama” ni Agar asin ni Sara, saka ipinapaheling na an mga magmamana kan mga panuga nin Dios iyo an mga pinatalingkas ni Cristo asin bakong an mga nagdadanay na oripon kan Ley. (Gal. 4:21-26; Gen. 16:1-4, 15; 21:1-3, 8-13) Malinaw na ipinaliwanag kaiyan na dai hinale kan tipan nin Ley an tipan ki Abraham kundi na an tipan nin Ley idinugang dian. Itinokdo man kaiyan na an lagwat nin panahon sa pag-oltanan kan paggibo kan duwang tipan na iyan 430 taon, na mahalaga sa kronolohiya kan Biblia. (Gal. 3:17, 18, 23, 24) An rekord kan mga bagay na ini iningatan para sa pagparigon sa Kristianong pagtubod ngonyan.
17 Pinakamahalaga, malinaw na ipinamidbid kan Galacia kun siisay an Banhi kan Kahadean, na inantisipar kan gabos na propeta. “Ngonyan an mga panuga isinabi ki Abraham asin sa saiyang banhi . . . na iyo si Cristo.” An mga nagin aki nin Dios paagi sa pagtubod ki Cristo Jesus ipinaheling na inampon na magin kabtang kan banhi na ini. “Kun kamo ki Cristo, kamo sa katunayan banhi ni Abraham, mga paramana mapadapit sa sarong panuga.” (3:16, 29) An marahay na sadol na itinao sa mga taga Galacia maninigong himateon kan mga paramanang ini kan Kahadean asin kan kairiba ninda sa pagpapagal: ‘Manindogan kamo nin marigon sa katalingkasan na huli kaiyan kamo pinatalingkas ni Cristo!’ ‘Dai kamo mag-ontok sa paggibo nin karahayan, huli ta sa talaan na kapanahonan kita mag-aani kun kita dai mapagal.’ ‘Gumibo kamo nin marahay, nangorogna sa mga may relasyon sa sato sa pagtubod.’—5:1; 6:9, 10.
18 Ultimo, yaon an mapuersang patanid na an mga naggigibo kan mga gibo kan laman “dai magmamana kan kahadean nin Dios.” Kun siring, talikdan kan gabos an karamogan asin iriwal kan kinaban saka biyong isentro an saindang puso sa pagpaheling kan mga bunga kan espiritu, na iyo an “pagkamoot, kagayagayahan, katoninongan, pakatios, kabootan, karahayan, pagtubod, kahoyoan, pagpupugol sa sadiri.”—5:19-23.