Pag-aki sa Tahaw kan Banwaan nin Dios
“Si Jehova . . . pakadakolon logod kamo nin makasangribong doble.”—DEUTERONOMIO 1:11.
1. Ano an sinasabi kan Biblia manongod sa pag-aki?
“UYA! An mga aki mana hale ki Jehova; an bunga kan tulak sarong balos. Siring sa mga pana sa kamot nin sarong tawong makosog, an mga aki sa pagkabarobata. Maogma an makosog na tawo na pinano an saiyang suksukan nin pana kaiyan.” Iyan an mababasa niato sa Salmo 127:3-5. Iyo, an pag-aki sarong makangangalas na pribilehiyo na itinao kan Kaglalang na si Jehova sa enot na mag-agom na tawo asin sa saindang mga gikan.—Genesis 1:28.
Pag-aki sa Israel
2. Taano an darakulang pamilya ta minamawot kaidto kan mga gikan ni Abraham, Isaac, asin Jacob?
2 An darakulang pamilya ibinilang na marahayon sa tahaw kan mga gikan ni Abraham paagi ki Isaac asin Jacob. Minsan an mga aki na namundag sa mga segundang agom asin sambay ibinilang na tunay na aki. Ini an kamugtakan kan iba sa mga aki ni Jacob, na nagin mga ama kan 12 tribo nin Israel. (Genesis 30:3-12; 49:16-21; ikomparar an 2 Cronica 11:21.) Minsan ngani an orihinal na areglo nin Dios sa pag-agom monogamiya, itinogot nia an poligamiya asin pagkaigwa nin mga sambay sa mga gikan ni Abraham, asin ini nagbunga kan mas marikas na pagdakol nin populasyon. An mga Israelitas magigin “banwaan na arog kadakol kan kabokabo kan daga.” (2 Cronica 1:9; Genesis 13:14-16) Sa nasyon na iyan maabot an ipinanugang “banhi” na paagi sa saiya “an gabos na nasyon sa daga” makabebendisyon sa saindang sadiri.—Genesis 22:17, 18; 28:14; Deuteronomio 1:10, 11.
3. Ano an kamugtakan sa Israel kaidtong paghade ni Salomon?
3 Maliwanag na sa Israel an pag-aki ibinibilang na tanda kan bendisyon ni Jehova. (Salmo 128:3, 4) Alagad maninigong mangnohon na an pambukas na mga tataramon sa artikulong ini, na kinotar sa Salmo 127, isinurat ni Hadeng Salomon, asin an kadaklan na taon kan pagsakop kan hadeng ini paborableng panahon para sa Israel. Manongod sa panahon na idto an Biblia nagsasabi: “Kadakoldakol kan Juda asin Israel, siring kadakol kan mga baybay na yaon sa gilid nin dagat, na nagkakarakan asin nag-iirinom patin nag-oorogma. Asin an Juda asin Israel padagos na nag-erok sa seguridad, na an lambang saro sa irarom kan saiyang ubasan asin sa irarom kan saiyang higuerra, poon sa Dan [sa amihanan] sagkod sa Beer-seba [sa timog], sa bilog na aldaw ni Salomon.”—1 Hade 4:20, 25.
Masakit na mga Panahon Para sa mga Aki sa Israel
4, 5. (a) Taano an pag-aki ta dai nagin perming dahelan nin kagayagayahan sa Israel? (b) Anong nakaroronot sa pusong mga pangyayari an nangyari sa kisuerra duwang okasyon sa Jerusalem?
4 Alagad may ibang mga panahon sa kasaysayan nin Israel na an pag-aki bakong kaogmahan. Kaidtong enot na pagkalaglag nin Jerusalem, si propeta Jeremias nagsurat: “An sakuyang mga mata nagkatarapos sa mga luha. . . . Huli sa pagkadismayo nin aki asin nagsususo sa mga plasa kan banwaan. . . . Maninigo daw na kakanon nin mga babae an sainda mismong bunga, an mga aki na namundag na kompleto?” “An mismong mga kamot nin maheherakon na mga babae nagruluto sa sadiri nindang mga aki.”—Lamentacion 2:11, 20; 4:10.
5 Minalataw na nangyari an kaparehong nakaroronot sa pusong mga pangyayari pakalihis nin haros pitong siglo. An Judiong historyador na si Josephus nagsasaysay na kaidtong salikopan an Jerusalem kan 70 C.E., an mga aki inaagaw an kakanon sa ngoso kan saindang ama, asin an mga ina kinukua an kakanon sa ngoso kan saindang omboy na mga aki. Isinaysay nia kun paano ginadan nin sarong Judia an saiyang pasusuhon, inasal an hawak, asin kinakan an iba kaiyan. An pangangaki sa Judiong kinaban sa huring mga taon sagkod sa paghokom ni Jehova tumang sa Jerusalem kan 607 B.C.E. asin 70 C.E. dai masasabing responsableng pag-aki.
Pag-aki sa Tahaw kan Enot na mga Kristiano
6, 7. (a) Anong mga gibo an hinale ni Jesus para sa mga Kristiano? (b) Paagi sa ano na magdadakol an espirituwal na Israel, asin ano an nagpapatunay digdi?
6 Ano an punto-de-vista kan enot na mga Kristiano manongod sa pag-aki? Enot maninigong mangnohon na hinale ni Jesus an poligamiya asin pagsambay sa saiyang mga disipulo. Ibinalik nia an orihinal na pamantayan ni Jehova, arin na baga, an monogamiya, o an pagpakasal nin sarong lalaki sa sarong babae. (Mateo 19:4-9) Mantang an Israel sa laman nagdakol paagi sa pag-aki, an espirituwal na Israel magdadakol paagi sa paggibo nin mga disipulo.—Mateo 28:19, 20; Gibo 1:8.
7 Kun an paghiwas nin Kristianismo mangyayari sa pangenot paagi sa pag-aki, dai kutana sinadol ni Jesus an saiyang mga disipulo na “magtao nin lugar” sa dai pag-agom “huli sa kahadean kan kalangitan.” (Mateo 19:10-12) Dai kutana nagsurat si apostol Pablo: “An nagtatao man kan saiyang pagkasoltero sa pag-agom marahay an ginigibo, alagad an dai nagtatao kaiyan sa pag-agom orog karahay.”—1 Corinto 7:38.
8. Ano an nagpapaheling na an dakol sa enot na mga Kristiano may agom asin mga aki?
8 Minsan siring, minsan ngani isinasadol an selibasiya tanganing makasuportar sa intereses kan Kahadean, dai man iyan ipinagboot ni Jesus o ni Pablo. Pareho patienot na natanaw kan duwa na may mga Kristianong magaagom. Natural, an iba mag-aaki. An Kristianong Griegong Kasuratan igwa nin pirang teksto na nagtao sa enot na mga Kristiano nin direktang hatol manongod sa pagpadakula sa mga aki. (Efeso 6:1-4; Colosas 3:20, 21) Kun an kamagurangan o ministeryal na mga lingkod may agom, kaipuhan na sinda magin arogan na mga magurang.—1 Timoteo 3:4, 12.
9. Sono ki apostol Pablo, paano an nagkapirang Kristiana maiingatan nin pag-aki, alagad ano an kaipuhan ninda apuwera kaiyan?
9 Sinabi pa ngani ni apostol Pablo na an pag-aki puwedeng magin proteksion sa ibang Kristiana. Manongod sa materyal na ayuda sa nagkakaipong mga balo, sia nagsurat: “Sayumahan mo an mga babaeng balo na hoben pa . . . Nakakanood man sindang magtukawtukaw, na namamasyar sa mga harong; iyo, bako sanang magtukawtukaw, kundi siring man mga tsismosa asin parapakilabot sa gibo nin iba, na nag-oorolay sa mga bagay na dai dapat. Kaya minamawot ko na an mga babaeng balo na hoben pa magpaagom, mangaki, mangataman sa harong, tanganing dai madagka an nagtutumang na magmuda. An totoo, an nagkapira nagsuki na pasiring sa pagsunod ki Satanas.” An siring na mga babae “magdadanay na ligtas paagi sa pag-aki, basta sinda magpadagos sa pagtubod asin pagkamoot asin kabanalan kaiba an toltol na isip.”—1 Timoteo 5:11-15; 2:15.
‘Kahorasaan sa Laman’
10. Anong laen na hatol sa mga balo an itinao ni Pablo sa saiyang enot na surat sa mga taga-Corinto?
10 Alagad, mahalagang mangnohon na sa enot niang surat sa mga taga-Corinto, an iyo man sanang apostol na si Pablo nagsuhestion nin ibang solusyon sa mga balo. Binugtakan nia nin limitasyon an hatol nia manongod sa pag-agom, na sinasabi na itinao nia iyan “bilang pagpaonra.” Sia nagsurat: “Ngonyan ako nagsasabi sa mga dai pang agom asin sa mga balo, marahay sa sainda na magdanay na siring sa sako. Alagad kun sinda dai makapagpogol, mag-agom sinda, huli ta marahay pang mag-agom sinda kisa maglaad sa horot. Alagad sia [na balo] orog na maogma kun sia magdanay na siring, sa sakuyang opinyon. Tunay na ako naghohona na yaon man sa sako an espiritu nin Dios.”—1 Corinto 7:6, 8, 9, 40.
11. (a) Ano an maeeksperyensiahan kan mga nag-agom, asin paano an reperensia sa gilid kan 1 Corinto 7:28 nagtatao nin kaliwanagan digdi? (b) Ano an boot sabihon ni Pablo kan sia magsabi, “Ilinilikay ko kamo”?
11 Ipinaliwanag ni Pablo: “Kun an daing agom mag-agom, an sarong iyan dai magkakasala. Minsan siring, an mga minagibo kaiyan magkakaigwa nin kahorasaan sa saindang laman. Alagad ta ilinilikay ko kamo.” (1 Corinto 7:28) Manongod sa “kahorasaan sa saindang laman,” an reperensia sa gilid kan New World Translation dinadara kita sa Genesis 3:16, na dian satong mababasa: “Sa babae sia [si Jehova] nagsabi: ‘Dudugangan kong gayo an kolog kan saimong pagbabados; sa sakit ika mangangaki, asin an saimong pagmawot magigin para sa saimong agom, asin sia magsasakop sa saimo.’” Apuwera sa posibleng magin mga problema nin mag-agom, an “kahorasaan sa saindang laman” na aatubangon kan mga maagom siertong kaiba an mga problema may koneksion sa pag-aki. Minsan ngani dai ipinangalad ni Pablo an pag-agom o pag-aki, malinaw na sia nakamate nin obligasyon na patanidan an saiyang mga kapwa Kristiano na an siring puwedeng magbunga nin mga problema asin kapurisawan na tibaad makaolang sa sainda sa saindang paglilingkod ki Jehova.
“Nainaan Na an Panahon na Natatada”
12. Ano an ihinatol ni apostol Pablo sa may agom na mga Kristiano, asin huli sa anong dahelan?
12 Kan enot na siglo C.E., an mga Kristiano bakong libreng mamuhay kapareho nin mga kinabanon. An saindang situwasyon makaaapektar pati sa saindang pag-agom. Si Pablo nagsurat: “Apuwera pa kaiyan, ini sinasabi ko, mga tugang, nainaan na an panahon na natatada. Kaya magpoon ngonyan an mga igwa nin agom magin siring sa mayo, . . . asin an mga minagamit kan kinaban siring sa mga dai nakikinabang kaiyan nin lubos; huli ta an kamugtakan kan kinaban na ini nagbabago. An totoo, boot ko na kamo dai mapurisaw. . . . Alagad ini isinasabi ko sa saindong sadiring pakinabang, bakong tanganing siodon ko kamo, kundi tanganing pahiroon kamo sa bagay na maninigo asin nangangahulogan nin danay na paglilingkod sa Kagurangnan na mayo nin kaolangan.”—1 Corinto 7:29-35.
13. Sa anong sentido na “nainaan na an panahon na natatada” para sa mga Kristiano kan enot na siglo?
13 An iskolar sa Biblia na si Frédéric Godet nagsurat: “Mantang an mga daing pagtubod ibinibilang an kinaban na seguradong magdadanay sagkod lamang, an Kristiano perming tinatanaw an linalaoman na dakulang bagay, an Parousia [Presensia].” Itinao ni Cristo sa saiyang mga disipulo an tanda kan saiyang “presensia,” asin pinatanidan sinda: “Kaya magpuka kamo, huli ta dai nindo aram kun sa anong aldaw madatong an saindong Kagurangnan.” (Mateo 24:3, 42) An panahon na natatada “nainaan” ta an mga Kristianong idto kan enot na siglo kaipuhan na mamuhay na perming hinahalat an pagdatong ni Cristo. Dugang pa, dai ninda aram kun guranong panahon an natatada para sa sainda bilang indibiduwal bago “an panahon asin pagkanorongod” tumapos sa saindang buhay, na tinatapos an gabos na posibilidad na saindang “masierto an pag-apod” sa sainda.—Eclesiastes 9:11; 2 Pedro 1:10.
14. (a) Paano maninigong saboton an Mateo 24:19? (b) Paano nadugangan an halaga kan patanid ni Jesus mantang nagdadangadang an taon 66 C.E.?
14 Para sa mga Kristiano sa Judea asin Jerusalem, an pangangaipo na “magpuka” nangorognang kaipuhan. Kan si Jesus magpatanid manongod sa ikaduwang pagkalaglag nin Jerusalem, sia nagsabi: “Herak man kan mga bados asin mga nagpapasuso sa mga aldaw na iyan!” (Mateo 24:19) Totoo, dai sinabihan ni Jesus an mga Kristiano kan enot na siglo na dai sinda mag-aki. Nagtao sana sia nin makahulang kapahayagan nin katunayan, na ipinaririsa na paglataw kan tanda para sa nagdadangadang na pagkalaglag nin Jerusalem, an listong pagdulag magigin mas depisil para sa mga bados o may saradit na aki. (Lucas 19:41-44; 21:20-23) Minsan siring, mantang nagigin orog na maribok an mga Judio sa Judea kaidtong mga taon bago an 66 C.E., sierto na an patanid ni Jesus nagirumdoman kan mga Kristiano asin nakaimpluwensia sa saindang kaisipan manongod sa pag-aki sa masakit na mga panahon na idto.
Pag-aki Ngonyan
15, 16. (a) Paano “naiinaan na an panahon na natatada” para sa mga Kristiano na nabubuhay ngonyan? (b) Ano an maninigong ihapot nin mga Kristiano sa sainda man sana?
15 Ano an maninigong magin punto-de-vista nin mga Kristiano sa pag-agom asin pag-aki ngonyan, sa “panahon kan katapusan” na ini? (Daniel 12:4) Mas totoo kisa kasuarin pa man na “an kamugtakan kan kinaban na ini nagbabago,” o, arog kan pagkasabi nin ibang traduksion, “an presenteng kamugtakan nin mga bagay marikas na minaagi.”—1 Corinto 7:31, Phillips.
16 Ngonyan, orog kisa kasuarin pa man, “nainaan na an panahon na natatada.” Iyo, limitado na sana an panahon na natatada tanganing tapuson kan banwaan ni Jehova an ipinagigibo nia sa sainda, arin na baga: “An maogmang baretang ini kan kahadean ihuhulit sa bilog na ineerokan na daga para sa pagpatotoo sa gabos na nasyon; dangan madatong an katapusan.” (Mateo 24:14) An gibong iyan kaipuhan na matapos bago umabot an katapusan. Kun siring, tama na ihapot nin mga Kristiano sa saindang sadiri kun paano an pag-agom o, kun may agom na, an pag-aki makaaapektar sa saindang pakikikabtang sa mahalagang gibohon na iyan.
Sarong Halimbawa kan Suanoy
17. (a) Ano an gibohon na kaipuhan na tapuson ni Noe asin kan saiyang tolong aki bago an Baha, asin gurano iyan kalawig? (b) Huli sa anong posibleng mga dahelan na an mga aki ni Noe asin an saindang agom dai nag-aki sa panahon bago kan Baha?
17 Ibinaing ni Jesus an panahon kan “presensia kan Aki nin tawo” sa “mga aldaw ni Noe.” (Mateo 24:37) Si Noe asin an tolo niang aki may espisipikong gigibohon bago an Baha. Iyan pagtogdok nin dakulaon na dahong asin paghuhulit. (Genesis 6:13-16; 2 Pedro 2:5) Kan itao ni Jehova an mga instruksion manongod sa pagtogdok kan dahong, minalataw na dati nang may agom an mga aki ni Noe. (Genesis 6:18) Dai niato aram nin eksakto kun gurano kahaloy na itinogdok an dahong, alagad posible na mga pirang dekada an ilinawig kaiyan. Interesante nanggad, sa laog kan bilog na panahon na ini bago kan Baha, an mga aki ni Noe asin an saindang agom dai nag-aki. Espisipikong sinasabi ni apostol Pedro na ‘walong kalag an dinarang ligtas sa tubig,’ an boot sabihon, apat kapag-agom pero mayo nin mga aki. (1 Pedro 3:20) An dai pag-aki kan mga aking ini posibleng huli sa duwang dahelan. Enot, huli sa nagdadangadang na pagkalaglag paagi sa baha, igwa sinda nin trabahong itinao nin Dios na nagkaipo kan bilog nindang atension. Ikaduwa, sierto na dai ninda minawot na mag-aki sa sarong kinaban na “an karatan nin tawo labi-labi na sa daga asin an tendensia kan mga kaisipan kan saiyang puso danay na sa karatan na sana,” sarong kinaban na “pano nin kadahasan.”—Genesis 6:5, 13.
18. Minsan ngani dai man nagbubugtak nin reglamento na dapat na sunodon, paano an ginibo kan mga aki ni Noe asin kan saindang agom nagtatao nin hohorophoropon?
18 Dai boot sabihon na an iginawe kan mga aki ni Noe asin kan saindang agom bago an Baha ginigibong reglamento para sa mga mag-agom na nabubuhay ngonyan. Minsan siring, mantang ibinaing ni Jesus an aldaw ni Noe sa panahon na nabubuhayan niato, an saindang halimbawa puwedeng horophoropon.
“Delikadong mga Panahon”
19. (a) Paano nakababaing an satong panahon sa aldaw ni Noe? (b) Ano an ihinula ni Pablo para sa “huring mga aldaw,” asin paano an saiyang hula may koneksion sa pag-aki?
19 Kapareho ni Noe asin kan saiyang pamilya, nabubuhay man kita sa “kinaban nin maraot na mga tawo.” (2 Pedro 2:5) Kapareho ninda, kita nasa “huring mga aldaw” nin sarong maraot na palakaw nin mga bagay na madali nang malaglag. Ihinula ni apostol Pablo na an “huring mga aldaw” kan palakaw ni Satanas magdadara nin “delikadong mga panahon na masakit pakibagayan.” Sa pagpaheling na an pagpadakula sa mga aki saro sa mga bagay na magigin masakit, idinugang nia na an mga aki magigin “masumbikal sa mga magurang.” Sinabi nia na an mga tawo sa kagabsan, kaiba na an mga aki asin tin-edyer, magigin “dai tataong magbalos, bakong maimbod, dai nin pagkamoot.” (2 Timoteo 3:1-3) Minsan ngani ihinuhula digdi ni Pablo an magigin kamugtakan nin mga kinabanon, malinaw na an lakop na mga ugaleng iyan gigibohon na mas masakit an pagpadakula sa mga aki para sa mga Kristiano, arog kan naeksperyensiahan nin dakol.
20. Ano an ipaliliwanag sa sarong artikulo sa masunod na luwas?
20 Ipinaheheling kan gabos na ini na kaipuhan na magkaigwa nin timbang na punto-de-vista manongod sa pag-aki. Minsan ngani iyan makapagtatao nin dakol na kagayagayahan, iyan makapagtatao man nin dakol na kakologan sa boot. Iyan igwa nin mga bentaha asin disbentaha. An iba ipaliliwanag sa sarong artikulo sa masunod na luwas.
Mga Punto sa Pagrepaso
◻ Taano an darakulang pamilya ta marahay sa Israel?
◻ Ano an nagpaparisa na may mga panahon na an pag-aki nagtao nin kakologan sa boot sa mga Judio?
◻ Paano magdadakol an espirituwal na Israel?
◻ Paano “nainaan na an panahon na natatada” para sa enot na mga Kristiano?
◻ Ano an posibleng mga dahelan kun taano an mga aki ni Noe asin an saindang agom ta nagdanay na daing aki bago kan Baha, asin kumusta man an kamugtakan ngonyan?
[Ritrato sa pahina 21]
An listong pagdulag sa Jerusalem magigin orog na masakit para sa mga may saradit na aki