Arak na Nakakapukaw nin Horot

13. (a) Paano inaapod kan makakamhan na anghel an atension sa hiwas kan pagpapatotot kan Dakulang Babilonya? (b) Anong inmoralidad na lakop sa suanoy na Babilonya an manonompongan man sa Dakulang Babilonya?

¹³ Sunod na inapod kan makakamhan na anghel an atension sa hiwas kan pagpapatotot kan Dakulang Babilonya, na sinasabi: “Nin huli ta dahelan sa nakakapukaw nin horot na arak kan saiyang pakikisaroa nagin biktima an gabos na nasyon, asin an mga hade kan daga nakisaro sa saiya, asin nagyaman an nagbibiaheng mga negosyante kan daga huli sa saiyang daing supog na luho.” (Kapahayagan 18:3) Dinoktrinahan nia an gabos na nasyon kan katawohan sa saiyang maating relihiosong mga dalan. Sa suanoy na Babilonya, segun sa Griegong historyador na si Herodoto, obligado an balang babae na sarong beses sa buhay nia idolot nia an saiyang sadiri bilang patotot sa pagsamba sa templo. An nakakasukang karatan sa sekso ipinapaheling sagkod ngonyan sa naraot nin guerrang mga eskultura sa Angkor Wat sa Kampuchea asin sa mga templo sa Khajuraho, India, na ipinapaheling an dios na Hindu na si Visnu na napapalibotan nin makababaldeng mga eksenang erotiko. Sa Estados Unidos, an mga pagkabuyagyag nin inmoralidad na tuminanyog sa buhay kan mga ebanghelista sa TV kan 1987, dangan kan 1988, saka an pagkahayag kan lakop na homoseksuwalidad kan mga ministro nin relihion, malinaw na nagpapaheling na pati an Kakristianohan nagkokonsinte sa labi-labi karaot na mga pagpangana sa literal na pakikisaro. Pero, an gabos na nasyon nagin biktima nin mas grabe pa nganing klase nin pakikisaro.

14-16. (a) Nagkaigwa nin anong sala sa espirituwal na relasyon nin relihion asin politika sa Fascistang Italia? (b) Kan sakyadahon kan Italia an Abisinia, ano an itinaong mga deklarasyon kan mga obispo kan Iglesia Katolika Romana?

¹⁴ Narepaso na niato an salang relasyon nin relihion asin politika na nagin dahelan kaya si Hitler biglang nagkaigwa nin kapangyarihan sa Nazing Alemania. Nagdusa man an ibang nasyon huli sa pakikilabot nin relihion sa sekular na mga bagay-bagay. Halimbawa: Sa Fascistang Italia, kan Pebrero 11, 1929, an Tratado Laterano pinirmahan ni Mussolini asin Kardinal Gasparri, na ginigibong soberanong estado an Siudad nin Batikano. Sinabi ni Papa Pio XI na “ibinalik nia sa Dios an Italia, asin sa Italia an Dios.” Iyan daw an katotoohan? Estudyare an nangyari pakalihis nin anom na taon. Kan Oktubre 3, 1935, sinakyada kan Italia an Abisinia, na sinasabing idto “barbarong nasyon na sagkod ngonyan nangongoripon pa.” Siisay talaga an barbaro? Kinondenar daw kan Iglesia Katolika an barbarismo ni Mussolini? Minsan ngani malibog an mga deklarasyon kan papa, an saiyang mga obispo makosog an boses sa pagbendisyon sa mga hukbo kan saindang “dagang tinubuan,” an Italia. Sa librong The Vatican in the Age of the Dictators, si Anthony Rhodes nagbabareta:

¹⁵ “Sa saiyang Pastoral na Surat kan petsa 19 nin Oktubre [1935], an Obispo nin Udine [Italia] nagsurat, ‘Dai napapanahon ni angay man para sa sato na magpahayag manongod sa pagigin tama asin sala kan pangyayari. An katongdan niato bilang mga Italiano, asin nangorogna bilang mga Kristiano iyo an tumabang sa kapangganahan kan satong mga hukbo.’ An Obispo nin Padua nagsurat kan petsa 21 nin Oktubre, ‘Sa masakit na mga oras na inaagihan niato, hinahagad mi sa saindo na magtiwala sa satong mga estadista asin hukbo.’ Kan petsa 24 nin Oktubre, kinonsagrar kan Obispo nin Cremona an dakol na bandera nin mga rehimiento asin an sabi: ‘Logod na an bendisyon nin Dios mapasa mga soldados na ini na, sa dagang Aprikano, mananakop nin bago asin balunbon na mga daga para sa Italianong abilidad, sa siring dinadara sa sainda an kulturang Romano asin Kristiano. Logod na an Italia iyo giraray an magin Kristianong paratokdo sa bilog na kinaban.’”

¹⁶ Sinamsaman an Abisinia, na may bendisyon kan klerong Katoliko Romano. May makakapagsabi daw sa sainda, sa ano man na sentido, na kapareho sinda ni apostol Pablo sa pagigin ‘malinig sa dugo kan gabos na tawo’?—Gibo 20:26.

17. Paano nagdusa an España huli ta dai nagibo kan klero kaiyan na ‘pulpogon an saindang mga espada na magin tarom nin arado’?

¹⁷ Idagdag niato sa Alemania, Italia, asin Abisinia an saro pang nasyon na nabiktima kan pakikisaro kan Dakulang Babilonya—an España. An sarong pinonan kan Guerra Sibil nin 1936-39 sa nasyon na iyan iyo an paggibo nin aksion kan demokratikong gobyerno tanganing mainaan an dakulaon na kapangyarihan kan Iglesia Katolika Romana. Kan naggeguerra na, inapod kan Katoliko, Fascistang namomoon sa mga puersang rebolusyonaryo, si Franco, an saiyang sadiri na “an Kristianong Heneralisimo kan Banal na Krusada,” titulo na kan huri hinale nia. Nagkapirang gatos na ribong Kastila an nagadan sa ralaban. Apuera pa kaini, segun sa sarong kasiahan sanang karkulo, ginadan kan mga Nasyonalista ni Franco an 40,000 na miembro kan Frente Popular, mantang ginadan man kan mga huring nasambitan an 8,000 na klerigo—mga monghe, padi, madre, asin nobisyado. Siring kaiyan kamakatatakot na marhay asin kamakamomondo kan guerra sibil, na nag-iilustrar kan kadonongan sa paghimate sa mga tataramon ni Jesus: “Sarungan an saimong espada, huli ta an gabos na minabingat nin espada sa espada man magagadan.” (Mateo 26:52) Makababalde nanggad na an Kakristianohan napapalabot sa siring na grabeng mga pagpabolos nin dugo! Tunay nanggad na dai nagibo kan saiyang klero na ‘pulpogon an saindang mga espada na magin tarom nin arado’!—Isaias 2:4.

[Kahon sa pahina 263]

“An mga Hade . . . Nakisaro sa Saiya”

Kan enot na mga taon nin 1800 an mga negosyanteng Europeo nag-iismagul nin kadakol na opyo pasiring sa Tsina. Kan Marso 1839 hiningoa kan mga opisyales nin Tsina na papondohon an ilegal na negosyo paagi sa pag-embargo nin 20,000 na kahon kan drogang ini sa mga negosyanteng Britano. Nagbunga ini nin tension sa pag-oltanan kan Britania asin Tsina. Mantang nararaot na an relasyon kan duwang nasyon, may mga misyonerong Protestante na sinadol an Britania na makiguerra, paagi sa mga deklarasyon na arog kan minasunod:

“An mga problemang ini nagpapagayagayang marhay sa sakong puso ta sa pagmate ko maaanggot an gobyernong Ingles, asin tibaad haleon nin Dios, sa Saiyang kapangyarihan an mga nakakaolang na makalaog sa Tsina an ebanghelyo ni Cristo.”—Henrietta Shuck, misyonera kan Mga Baptista sa Timog.

Sa katapustapusi, nagkaguerra—an guerra na inaapod ngonyan na Guerra sa Opyo. Bilog na pusong inenkaminar nin mga misyonero an Britania paagi sa mga komentong arog kaini:

“Napipiritan akong helingon an mga nangyayari sa presente bakong bilang bagay manongod sa opyo o sa mga Ingles, kundi bilang paagi nin Dios na gamiton an karigsokan nin tawo tanganing maotob an Saiyang mga katuyohan na pahelingan nin pagkaherak an Tsina paagi sa paghale kan pagigin serado nia.”—Peter Parker, misyonerong Kongregasyonalista.

An saro pang misyonerong Kongregasyonalista, si Samuel W. Williams, nagsabi pa: “Risa an kamot nin Dios sa gabos na nangyari sa pambihirang paagi, asin dai kitang duda na Sia na nagsabi na Sia nagdigdi sa pagdara nin espada sa daga nagdigdi asin iyan sa katuyohan na laglagon sa madali an Saiyang mga kaiwal asin establisaron an Saiyang kahadean. Paorootro siang manlalaglag sagkod na ikaestablisar na Nia an Prinsipe nin Katoninongan.”

Mapadapit sa grabeng paggadan sa mga Intsik, an misyonerong si J. Lewis Shuck nagsurat: “An siring na mga eksena ibinibilang ko . . . na direktang mga instrumento kan Kagurangnan sa paghale kan basura na nakakaolang sa pag-abante kan Katotoohan nin Dios.”

An misyonerong Kongregasyonalista na si Elijah C. Bridgman nagsabi pa: “Parate na ginagamit nin Dios an puersa kan kapangyarihan sibil sa pag-andam kan dalan para sa Saiyang kahadean . . . An ahensiang ginamit sa pambihirang mga oras na ini sa tawo; an kapangyarihan na nagdidirehir sa Dios. Ginamit kan halangkaw na gobernador kan gabos na nasyon an Inglaterra tanganing padusahan asin ibagsak an Tsina.”—Mga kotasyon hale sa “Ends and Means,” 1974, sarong komposisyon ni Stuart Creighton Miller na ipinublikar sa The Missionary Enterprise in China and America (sarong Pag-estudyar sa Harvard na an editor si John K. Fairbank).