1. Ano an nagkapirang bagay na tibaad magin dahelan nin pagkabaranga sa mga pamilya?

MAOGMA an mga kabilang sa mga pamilya na dian igwa nin pagkamoot, pagsabot, asin katoninongan. Logod, an saindong pamilya siring kaiyan. Makamomondo, kadakol na pamilya an dai nababagay sa paglaladawan na iyan asin nagkakabaranga sa laen-laen na dahelan. Ano an dahelan nin pagkabaranga kan magkairiba sa harong? Sa kapitulong ini tolong bagay an pag-oolayan niato. Sa nagkapirang pamilya, an mga miembro bakong parareho an relihion. Sa iba, an mga aki tibaad bakong magkapareho nin tunay na mga magurang. Sa iba pa, an kasakitan nin paghanap-buhay o an pagmawot na dugangan an materyal na mga bagay garo pinagsusuruhay an mga miembro nin pamilya. Pero, an mga kamugtakan na dahelan nin pagkabaranga kan magkairiba sa sarong harong tibaad dai man nakaaapektar sa iba. Ano an pagkakalaen?

2. Saen an iba minakua nin giya sa buhay pampamilya, alagad ano an pinakamarahay na makukuanan nin siring na giya?

² An punto-de-vista sarong bagay. Kun sinsero nindong hinihingoa na saboton an punto-de-vista kan sa ibong na lado, mas may posibilidad na mamansayan nindo kun paano mapagdadanay an nagkakasararong magkairiba sa harong. An ikaduwang bagay iyo an kinukuanan nindo nin giya. Dakol na tawo an nagsusunod sa hatol nin mga katrabaho, kataed, kolumnista sa diaryo, o iba pang giya na tawo. Minsan siring, nanompongan kan iba kun ano an sinasabi kan Tataramon nin Dios manongod sa saindang situwasyon, dangan iinaplikar ninda an saindang nanodan. Paano an paggibo kaini makatatabang sa sarong pamilya na mapagdanay an katoninongan sa kairiba sa harong?​—2 Timoteo 3:16, 17.

KUN LAEN AN PAGTUBOD KAN SAINDONG AGOM NA LALAKI

3. (a) Ano an hatol kan Biblia mapadapit sa pag-agom sa saro na laen an pagtubod? (b) Ano an nagkapirang pundamental na prinsipyo na minaaplikar kun an sarong agom may pagtubod asin an saro mayo?

³ Makosog na hinahatolan kita kan Biblia tumang sa pag-agom sa saro na laen an relihiosong pagtubod. (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Corinto 7:39) Minsan siring, tibaad nakanood kamo kan katotoohan sa Biblia pakatapos kan saindong kasal alagad an saindong agom na lalaki dai. Ano na? Siempre, balido pa man giraray an sumpa sa pag-agom. (1 Corinto 7:10) Idinodoon kan Biblia an pagigin permanente kan bogkos nin pag-agoman asin pinaririgon kaiyan an boot kan mga may agom na husayon an saindang mga dai pagkakaoyon imbes na dulagan an mga iyan. (Efeso 5:28-31; Tito 2:4, 5) Minsan siring, ano kun makosog na kinokontra kan saindong agom na lalaki an pag-otob nindo sa relihion kan Biblia? Tibaad olangon nia kamo sa pag-atender sa mga pagtiripon kan kongregasyon, o tibaad sabihon nia na habo niang magharongharong an saiyang agom, na nakikipag-olay manongod sa relihion. Ano an gigibohon nindo?

4. Sa anong paagi makapaheheling nin empatiya an agom na babae kun an saiyang agom bako niang kapagtubod?

⁴ Hapota an saindong sadiri, ‘Taano daw ta siring an saboot kan sakong agom?’ (Talinhaga 16:20, 23) Kun dai nia talaga nasasabotan an saindong ginigibo, tibaad sia nahahadit manongod sa saindo. O tibaad ginigipit sia nin mga paryente huli ta dai na kamo nakikikabtang sa nagkapirang kostumbre na mahalaga para sa sainda. “Mantang nagsosolo sa harong, an pagmate ko binayaan ako,” an sabi nin sarong agom na lalaki. An pagmate kan lalaking ini inaagaw na nin relihion an saiyang agom. Pero huli sa kapalangkawan habo niang admitiron na sia napupungaw. Tibaad kaipuhan kan saindong agom na lalaki an pag-asegurar na an saindong pagkamoot ki Jehova dai nangangahulogan na an pagkamoot nindo ngonyan sa saindong agom na lalaki mas kadikit kisa sa kaidto. Seguradohon na magtao nin panahon na makaibaiba sia.

5. Anong pagkatimbang an dapat na papagdanayon kan agom na babae na an agom laen an pagtubod?

⁵ Minsan siring, may sarong mas mahalagang bagay na dapat na horophoropon tanganing maatubang nindo an situwasyon sa madonong na paagi. Sinasadol kan Tataramon nin Dios an mga agom na babae: “Magpasakop kamo sa saindong agom na lalaki, siring sa angay sa Kagurangnan.” (Colosas 3:18) Sa siring, nagpapatanid iyan tumang sa espiritu nin independensia. Dugang pa, paagi sa pagsabing “siring sa angay sa Kagurangnan,” ipinaririsa kan tekstong ini na sa pagpasakop sa agom na lalaki maninigo man na konsideraron an pagpasakop sa Kagurangnan. Kaipuhan na magin timbang.

6. Anong mga prinsipyo an maninigong girumdomon nin sarong Kristianang agom?

⁶ Para sa sarong Kristiano, an pag-atender sa mga pagtiripon kan kongregasyon asin pagpatotoo sa iba manongod sa pagtubod na basado sa Biblia mahalagang mga kabtang kan tunay na pagsamba na dai dapat pagpabayaan. (Roma 10:9, 10, 14; Hebreo 10:24, 25) Kun siring, ano an gigibohon nindo kun may sarong tawo na direktang nagboot sa saindo na dai sumunod sa sarong espesipikong kahagadan nin Dios? An mga apostol ni Jesu-Cristo nagpahayag: “Kami kaipuhan na magkuyog sa Dios bilang namamahala kisa sa mga tawo.” (Gibo 5:29) An saindang halimbawa nagtatao nin arogan na puedeng iaplikar sa dakol na situwasyon sa buhay. An pagkamoot daw ki Jehova mapahiro sa saindo na itao sa saiya an debosyon na talagang para sa saiya? Kadungan kaiyan, pangyayarihon daw kamo kan saindong pagkamoot asin paggalang sa saindong agom na lalaki na hingoahon na gibohon ini sa paaging nasosonoan nia?​—Mateo 4:10; 1 Juan 5:3.

7. Ano an dapat na magin determinasyon nin Kristianang agom?

⁷ Sinabi ni Jesus na ini bakong perming posible. Nagpatanid sia na huli sa pagtumang sa tunay na pagsamba, an may pagtubod na mga miembro nin nagkapirang pamilya makamamateng napasuhay, na garo baga may minasbad na napasa pag-oltanan ninda asin kan iba pa sa pamilya. (Mateo 10:34-36) Naeksperyensiahan ini nin sarong babae sa Hapon. Kinontra sia kan saiyang agom sa laog nin 11 taon. Maringis an pagtrato sa saiya kan lalaki asin parate na dai sia pinalalaog sa harong. Alagad nagtagal sia. An mga katood sa Kristianong kongregasyon tuminabang sa saiya. Namibi sia nin daing ontok asin naparigon na marhay an saiyang boot kan 1 Pedro 2:20. An Kristianang ini kombensido na kun sia magdanay na marigon, maabot an aldaw na an saiyang agom maiba sa saiya sa paglilingkod ki Jehova. Asin sia uminiba man nanggad.

8, 9. Paano maninigong gumawe an agom na babae tanganing malikayan an pagbugtak nin dai kaipuhan na mga kaolangan sa atubangan kan saiyang agom?

⁸ Dakol na praktikal na bagay an magigibo nindo tanganing maliwat an kaisipan kan saindong agom. Halimbawa, kun habo kan saindong agom na lalaki an saindong relihion, dai sia nindo pagtawan nin balidong mga dahelan na magreklamo sa ibang bagay. Papagdanayon an harong na malinig. Asikasohon an saindong personal na itsura. Magin matinao nin mga kapahayagan nin pagkamoot asin apresasyon. Imbes na magtatsar, magin mapagsuportar. Ipaheling na sia sinasarigan nindo sa pagigin payo. Dai magbalos kun namamatean nindo na napagkasalaan kamo. (1 Pedro 2:21, 23) Pagpasensiahan an pagkabakong sangkap nin tawo, asin kun may lumataw na argumento, may kapakumbabaan na kamo na an umenot na humagad nin dispensasyon.​—Efeso 4:26.

⁹ Dai pagtogotan an saindong pag-atender sa mga pagtiripon na magin dahelan kan pagkahuri kan saiyang pagkakan. Tibaad pagmarahayon man nindo na makikabtang sa Kristianong ministeryo sa mga panahon na mayo sa harong an saindong agom na lalaki. Madonong para sa agom na babae na likayan an paghulit sa saiyang agom kun dai ini nagugustohan. Imbes, sinusunod nia an hatol ni apostol Pedro: “Kamong mga agom na babae, magpasakop kamo sa saindong agom na lalaki, tanganing, kun an siisay man dai nagkukuyog sa tataramon, sinda madara minsan daing tataramon paagi sa gawe kan saindang agom na babae, huli sa pakaheling sa saindong malinig na gawe na may hararom na paggalang.” (1 Pedro 3:1, 2) Pinagmamaigotan kan Kristianang mga agom na mas lubos na ikapaheling an mga bunga kan espiritu nin Dios.​—Galacia 5:22, 23.

KUN AN AGOM NA BABAE DAI NAGGIGIBO NIN PAGKA-KRISTIANO

10. Paano maninigong gumawe an may pagtubod na agom na lalaki sa saiyang agom kun laen an paniniwala kan babae?

¹⁰ Ano kun an agom na lalaki iyo an naggigibo nin pagka-Kristiano asin an agom na babae bako? An Biblia nagtatao nin giya sa siring na mga situwasyon. Iyan nagsasabi: “Kun an siisay man na tugang na lalaki igwa nin agom na babae na dai nin pagtubod, pero sia minaoyon na mag-erok sa kaibanan nia, dai nia sia pagbayaan.” (1 Corinto 7:12) Iyan nagsasadol man sa mga agom na lalaki: “Padagos na mamotan an saindong agom na babae.”​—Colosas 3:19.

11. Paano an agom na lalaki makapaheheling nin pakamansay asin mataktikang makagigibo nin pagkapayo sa saiyang agom kun an babae dai naggigibo nin pagka-Kristiano?

¹¹ Kun kamo an agom na lalaki nin sarong agom na babae na an pagtubod laen sa saindo, espesyalmenteng magin maingat na magpaheling nin paggalang sa saindong agom na babae asin nin konsiderasyon sa saiyang mga saboot. Bilang sarong adulto, may libertad na sia na gibohon an saiyang relihiosong mga paniniwala, dawa kun kamo bakong oyon dian. Sa primero na makipag-olay kamo sa saiya manongod sa saindong pagtubod, dai sia nindo laoman na lingawan an haloy nang mga paniniwala apabor sa sarong bagay na bago. Imbes na tolos-tolos na sabihon na sala an mga kaugalean na haloy nang minahal nia asin kan saiyang pamilya, mapasensiang pagmaigotan na mangatanosan sa saiya gikan sa Kasuratan. Tibaad an pagmate nia napababayaan sia kun dakol na panahon an ginagamit nindo sa mga aktibidad kan kongregasyon. Tibaad tumangon nia an saindong mga paghihingoa na maglingkod ki Jehova, pero tibaad an pundamental na mensahe sana: “Mas dakol pang panahon mo an kaipuhan ko!” Magin mapasensia. Paagi sa saindong mamomoton na konsiderasyon, pag-abot nin panahon tibaad matabangan siang akoon an tunay na pagsamba.​—Colosas 3:12-14; 1 Pedro 3:8, 9.

PAGPATOOD SA MGA AKI

12. Dawa kun magkalaen nin pagtubod an mag-agom, paano maninigong iaplikar an Makakasuratan na mga prinsipyo sa pagpatood sa saindang mga aki?

¹² Sa sarong harong na bakong sararo sa pagsamba, an relihiosong pagtotokdo sa mga aki kun beses nagigin isyu. Paano maninigong iaplikar an Makakasuratan na mga prinsipyo? An ama an inaasignaran kan Biblia nin pangenot na responsibilidad sa pagtotokdo sa mga aki, alagad an ina igwa man nin mahalagang kabtang. (Talinhaga 1:8; ikomparar an Genesis 18:19; Deuteronomio 11:18, 19.) Dawa kun dai nia inaako an pagkapayo ni Cristo, an ama iyo pa man giraray an payo kan pamilya.

13, 14. Kun binabawalan kan agom na lalaki an saiyang agom na iiba an mga aki sa Kristianong mga pagtiripon o mag-adal kaiba ninda, ano an puedeng gibohon kan babae?

¹³ An ibang daing pagtubod na ama bakong kontra kun an mga aki tinotokdoan kan ina sa relihiosong mga bagay. An iba kontra. Ano kun habo kamong togotan kan saindong agom na lalaki na iiba an mga aki sa mga pagtiripon kan kongregasyon o binabawalan pa ngani kamong mag-adal sa Biblia kaiba ninda sa harong? Ngonyan kaipuhan nindong pagtimbangon an nagkapirang obligasyon​—an saindong obligasyon ki Jehova Dios, sa payo nindong agom na lalaki, asin sa saindong namomotan na mga aki. Paano nindo mapagkakaoyon an mga ini?

¹⁴ Tunay nanggad na mamimibi kamo manongod sa bagay. (Filipos 4:6, 7; 1 Juan 5:14) Alagad sa katapustapusi, kamo an dapat na magdesisyon kun ano an gigibohon. Kun kamo magigin mataktika, na linilinaw sa saindong agom na lalaki na dai nindo inaangat an saiyang pagkapayo, an saiyang pagtumang tibaad lumuya sa kahurihurihi. Dawa kun binabawalan kamo kan saindong agom na lalaki na iiba an saindong mga aki sa mga pagtiripon o na magkaigwa nin pormal na pag-adal sa Biblia kaiba ninda, puede pa giraray nindo sindang tokdoan. Paagi sa saindong aroaldaw na pakikipag-olay asin sa saindong marahay na halimbawa, hingoahon na idoon sa sainda an pagkamoot ki Jehova, pagtubod sa saiyang Tataramon, paggalang sa mga magurang​—kabale an saindang ama⁠—​mamomoton na pagmakolog sa ibang tawo, asin pagpahalaga sa maingat na mga ugale sa trabaho. Pag-abot nin panahon, tibaad marisa kan ama an marahay na mga resulta asin tibaad apresyaron an halaga kan saindong mga paghihingoa.​—Talinhaga 23:24.

15. Ano an responsibilidad nin may pagtubod na ama sa edukasyon kan mga aki?

¹⁵ Kun kamo sarong agom na lalaki na may pagtubod asin an saindong agom na babae mayong pagtubod, kun siring dapat nindong isaabaga an responsibilidad na padakulaon an saindong mga aki “sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova.” (Efeso 6:4) Mantang ginigibo iyan, siempre, maninigo kamong magin maboot, mamomoton, asin makatanosan sa pagtratar sa saindong agom na babae.

KUN AN SAINDONG RELIHION BAKONG KAN SA SAINDONG MGA MAGURANG

16, 17. Anong mga prinsipyo sa Biblia an dapat na girumdomon kan mga aki kun sinda umako nin pagtubod na laen sa kan sa saindang mga magurang?

¹⁶ Uso na ngonyan minsan sa minor de edad na mga aki na mag-ako nin relihiosong mga paniniwala na laen sa kan sa saindang mga magurang. Iyan daw an ginibo nindo? Kun iyo, an Biblia may hatol sa saindo.

¹⁷ An Tataramon nin Dios nagsasabi: “Magin makinuyog sa saindong mga magurang na nasa Kagurangnan, huli ta ini matanos: ‘Tawan mo nin onra an saimong ama asin an saimong ina.’” (Efeso 6:1, 2) Kalabot dian an marahay na paggalang sa mga magurang. Minsan siring, minsan ngani mahalaga an paggalang sa mga magurang, iyan dai dapat na itao na dai kinokonsiderar an tunay na Dios. Kun tama na sa edad an aki tanganing pumoon nang gumibo nin mga desisyon, nadudugangan an saiyang responsibilidad sa saiyang mga aksion. Totoo ini bako sanang manongod sa sekular na ley kundi nangorogna mapadapit sa ley nin Dios. “An lambang saro sa sato maninimbag para sa saiyang sadiri sa Dios,” an sabi kan Biblia.​—Roma 14:12.

18, 19. Kun an relihion kan mga aki laen sa kan sa saindang mga magurang, paano ninda matatabangan an saindang mga magurang na orog na masabotan an saindang pagtubod?

¹⁸ Kun an saindong mga paniniwala nagpapangyari sa saindo na gumibo nin mga pagbabago sa saindong buhay, hingoahon na saboton an punto-de-vista kan saindong mga magurang. Posibleng maoogma sinda kun, bilang resulta kan saindong pag-adal sa asin pag-aplikar kan mga katokdoan sa Biblia, kamo nagin mas magalang, mas makinuyog, mas mahigos sa saindang hinahagad sa saindo. Minsan siring, kun an saindong bagong pagtubod nagpapangyari man sa saindo na isikwal an mga paniniwala asin kostumbre na personal nindang minamahal, tibaad honaon ninda na hinahaboan nindo an sarong pamana na pinagmaigotan nindang ikatao sa saindo. Tibaad ikahadit man ninda an manongod sa saindong ikararahay kun an saindong ginigibo bakong popular sa komunidad o kun hinahale kaiyan an saindong atension sa mga aktibidad na hinohona nindang makatatabang sa saindo na umasenso sa materyal. An kapalangkawan puede man na magin olang. Tibaad honaon ninda na garo man sana sinasabi nindo na kamo tama asin sinda sala.

¹⁹ Kun siring, sa pinakamadaling panahon na mapupuede, hingoahon na iareglo na makamidbid kan saindong mga magurang an nagkapira sa kamagurangan o iba pang maygurang na Saksi sa lokal na kongregasyon. Parigonon an boot kan saindong mga magurang na umatender sa sarong Kingdom Hall tanganing madangog mismo ninda kun ano an ipinaliliwanag asin maheling ninda nin personal kun anong klase nin mga tawo an Mga Saksi ni Jehova. Pag-abot nin panahon, tibaad magbago an kaisipan kan saindong mga magurang. Dawa kun an mga magurang kontrang marhay, rinaraot an mga literatura sa Biblia, asin binabawalan an mga aki na umatender sa Kristianong mga pagtiripon, parateng may mga oportunidad na magbasa sa ibang lugar, makipag-olay sa mga kapwa Kristiano, asin magpatotoo patin tumabang sa iba sa impormal na paagi. Puede man kamong mamibi ki Jehova. An ibang aki kaipuhan na maghalat sagkod na sinda nasa tama nang edad na magsarosadiri bago sinda makagibo nin mas dakol. Minsan siring, ano man an situwasyon sa harong, dai paglingawan na “tawan mo nin onra an saimong ama asin an saimong ina.” Gibohon an saindong kabtang na makakontribwir sa katoninongan sa harong. (Roma 12:17, 18) Orog sa gabos, hingoahon na makipagkatoninongan sa Dios.

AN ANGAT NIN PAGIGIN PADRASTO O MADRASTA

20. Ano an tibaad mamatean kan mga aki kun an saindang ama o ina sarong padrasto o madrasta?

²⁰ Sa dakol na harong an situwasyon na nag-aatubang kan pinakadakulang angat bakong relihioso kundi biolohiko. An dakol na harong ngonyan may kaibang mga aki sa dating agom kan saro sa mga magurang o kan duwa. Sa siring na pamilya, an mga aki tibaad makaeksperyensia nin pag-imon asin pagsentir o posibleng nin problema kun kiisay magmamaimbod. Bilang resulta, tibaad sayumahan ninda an sinserong mga paghihingoa kan padrasto o madrasta na magin marahay na ama o ina. Ano an makatatabang na magin mapanggana an pamilya na may bakong kadugo?

21. Sa ibong kan saindang espesyal na mga kamugtakan, taano an mga padrasto o madrasta ta maninigong magpatabang sa mga prinsipyo na nasa Biblia?

²¹ Realisaron nindo na sa ibong kan espesyal na mga kamugtakan, an mga prinsipyo sa Biblia na nagtatao nin kapangganahan sa ibang harong aplikado man digdi. An pag-ignoro sa mga prinsipyong iyan tibaad, sa kadikit na panahon, garo nakahahale nin problema alagad sa huri posibleng magbunga nin kakologan sa puso. (Salmo 127:1; Talinhaga 29:15) Magpatalubo nin kadonongan asin pakamansay​—kadonongan sa pag-aplikar nin diosnon na mga prinsipyo na nasa isip an halawig na mga pakinabang, asin pakamansay sa pag-aram kun taano an mga miembro nin pamilya ta nagsasabi asin naggigibo nin nagkapirang bagay. Kaipuhan man an empatiya.​—Talinhaga 16:21; 24:3; 1 Pedro 3:8.

22. Taano an mga aki ta tibaad masakitan na akoon an sarong padrasto o madrasta?

²² Kun kamo sarong padrasto o madrasta, tibaad nagigirumdoman nindo na bilang katood kan pamilya, posibleng istimado kamo kan mga aki. Alagad kan kamo magin padrasto o madrasta ninda, tibaad nagbago an saindang gawe. Nagigirumdoman an tunay na magurang na bako na nindang kaiba sa harong, an mga aki tibaad nasasakitan kun kiisay magmamaimbod, na posibleng naghohona na gusto nindong agawon an kapadangatan ninda sa magurang na mayo sa kaibahan ninda. Kun beses, tibaad diretsahan ninda kamong pagirumdomon na bakong kamo an saindang ama o saindang ina. Makolog sa boot an siring na mga tataramon. Pero, “dai ka maghidale sa saimong espiritu sa pagkaanggot.” (Eclesiastes 7:9) Kaipuhan an pakamansay asin empatiya tanganing mapakibagayan an mga emosyon kan mga aki.

23. Paano magigibo an pagdisiplina sa sarong pamilya na may mga aki kan agom sa enot?

²³ Mahalagang gayo an mga kualidad na iyan kun an saro nagdidisiplina. Mahalagang marhay an daing pagliwatliwat na disiplina. (Talinhaga 6:20; 13:1) Asin huling an mga aki bakong gabos parareho, an pagdisiplina tibaad laen-laen sa laen-laen na kaso. Nanonompongan nin nagkapirang padrasto o madrasta na, kisuerra sa primero, tibaad mas marahay na an tunay na magurang an gumibo kan kabtang na ini nin pagigin magurang. Minsan siring, kaipuhan na an duwang magurang magkaoyon sa disiplina asin sinusuportaran iyan, na dai ipinaoorog an tunay na aki sa aki kan agom sa enot. (Talinhaga 24:23) Mahalaga an pagkuyog, alagad kaipuhan na pagpasensiahan an pagkabakong sangkap. Dai magin sobra an reaksion. Magdisiplina sa pagkamoot.​—Colosas 3:21.

24. Ano an makatatabang na maolang an moral na mga problema sa pag-oltanan kan mga bakong magkasekso sa sarong pamilya na may bakong kadugo?

²⁴ An mga pag-orolay kan pamilya dakula an magigibo na maebitaran an problema. Makatatabang ini sa pamilya na magkonsentrar sa pinakamahalagang mga bagay sa buhay. (Ikomparar an Filipos 1:9-11.) Matatabangan man ninda an lambang saro na maheling kun paano sia makakokontribwir sa pagkamit kan mga pasohan kan pamilya. Dugang pa, an prangkang pag-orolay kan pamilya makaoolang sa moral na mga problema. Kaipuhan na masabotan kan mga aking babae kun paano an tamang paggubing asin paggawe kun yaon an saindang padrasto asin siisay man na aking lalaki kan padrasto, asin an mga aking lalaki kaipuhan na hatolan dapit sa tamang paggawe sa saindang madrasta asin siisay man na aking babae kan madrasta.​—1 Tesalonica 4:3-8.

25. Anong mga kualidad an makatatabang na mapagdanay an katoninongan sa sarong pamilya na may bakong kadugo?

²⁵ Sa pag-atubang sa espesyal na angat nin pagigin padrasto o madrasta, magin mapasensia. Kaipuhan an panahon sa pagpatalubo nin bagong relasyon. An pagkamit kan pagkamoot asin paggalang kan mga aki na bako nindong kadugo puedeng magin masakit na trabaho. Alagad posible iyan. An madonong asin mapagmansay na puso, na may kaibang makosog na pagmawot na paogmahon si Jehova, iyo an liabe sa katoninongan nin pamilya na may bakong kadugo. (Talinhaga 16:20) An siring na mga kualidad makatatabang man sa saindo na mapangganahan an iba pang mga situwasyon.

DAHELAN DAW NIN PAGKABARANGA KAN SAINDONG HARONG AN MATERYAL NA MGA KAMAWOTAN?

26. Sa anong mga paagi puedeng magin dahelan nin pagkabaranga nin pamilya an mga problema asin kaisipan mapadapit sa materyal na mga bagay?

²⁶ An mga problema asin kaisipan mapadapit sa materyal na mga bagay puedeng magin dahelan nin pagkabaranga nin mga pamilya sa dakol na paagi. Makamomondo, may mga pamilya na nagkakariribok huli sa mga argumento sa kuarta asin pagmawot na yumaman​—o kisuerra yumaman nin kadikit. Puedeng lumataw an pagkabaranga kun an mag-agom pareho may sekular na trabaho asin nagpapatalubo nin ugaleng “kuarta ko, kuarta mo.” Dawa kun linilikayan an mga argumento, kun an mag-agom pareho may trabaho tibaad manompongan ninda na an saindang mga iskedyul kakadikit na sana an panahon na magkaibaiba sinda. Nagigin uso sa kinaban na an mga ama harayo sa saindang pamilya sa laog nin halawig na mga panahon​—mga bulan o taon pa ngani—​tanganing makaganar nin kuarta na mas dakol kisa sa gaganaron ninda sa sadiring lugar. Ini puedeng magbunga nin magabat na marhay na mga problema.

27. Ano an nagkapirang prinsipyo na puedeng makatabang sa pamilya na nagigipit sa pinansial?

²⁷ Mayong mga susundon na puedeng establisaron para sa pag-atubang sa mga situwasyon na ini, huling an laen-laen na pamilya kaipuhan na atubangon an laen-laen na mga pangigipit asin pangangaipo. Pero, makatatabang an hatol kan Biblia. Halimbawa, an Talinhaga 13:10 nagpaparisa na an daing saysay na mga pag-iiwal kun beses puedeng malikayan paagi sa ‘pag-orolay-olay.’ An kalabot digdi bako sanang pagsabi kan sadiring mga opinyon kundi paghagad nin hatol asin pag-aram kun ano man an punto-de-vista kan saro. Dugang pa, an realistikong pagbadyet makatatabang na mapagsararo an mga paghihingoa kan pamilya. Kun beses kaipuhan​—tibaad sa limitadong panahon—​na an mag-agom pareho magtrabaho sa luwas tanganing mataparan an dagdag na mga gastos, nangorogna kun may mga aki o iba pang mga sinusustentohan. Kun ini an kamugtakan, puedeng aseguraron kan agom na lalaki an saiyang agom na sia igwa pa man giraray nin panahon para sa saiya. Sia kaiba an mga aki puedeng mamomoton na tumabang sa nagkapirang gibohon na tibaad normal na ginigibo nin solo kan babae.​—Filipos 2:1-4.

28. Anong mga pagirumdom an, kun susunodon, matabang sa pamilya na makamtan an pagkasararo?

²⁸ Minsan siring, girumdomon na minsan ngani kaipuhan an kuarta sa palakaw na ini nin mga bagay, dai iyan nagtatao nin kaogmahan. Iyan tunay na dai nagtatao nin buhay. (Eclesiastes 7:12) Iyo nanggad, an sobrang pagdodoon sa materyal na mga bagay puedeng magin dahelan nin espirituwal asin moral na kapahamakan. (1 Timoteo 6:9-12) Orog karahay nanggad na hanapon nguna an Kahadean nin Dios asin an saiyang katanosan, na may kasegurohan na makamtan an saiyang bendisyon sa satong mga paghihingoa na makua an mga kinakaipuhan sa buhay! (Mateo 6:25-33; Hebreo 13:5) Paagi sa pag-enot sa espirituwal na intereses asin paagi sa pagmamaigot na makipagkatoninongan enot sa gabos sa Dios, puedeng manompongan nindo na an saindong kairiba sa harong, minsan ngani tibaad nagkakabaranga huli sa nagkapirang kamugtakan, magigin tunay na nagkakasararo sa pinakamahalagang mga paagi.

1. Anong natatagong mga problema an yaon sa nagkapirang pamilya?

AN DAAN na kotse bago pa sanang hugasan asin pakintabon. Para sa mga nag-aaragi iyan makintab, haros bago pa. Alagad sa irarom, an nakararaot na takla diit-diit na inuubos an kaha kan sasakyan. Kapareho kaiyan an nagkapirang pamilya. Minsan ngani kun hehelingon sa luwas garo baga marahay an gabos, an naghuhuyom na mga lalauogon may itinatagong takot asin kolog. Sa laog nin harong, an nakararaot na mga elemento diit-diit na inuubos an katoninongan kan pamilya. An duwang problema na puedeng magkaigwa kan epektong ini iyo an alkoholismo asin kadahasan.

AN DANYOS NA BUNGA NIN ALKOHOLISMO

2. (a) Ano an pagmansay kan Biblia sa paggamit nin mga inomon na de alkohol? (b) Ano an alkoholismo?

² Dai kinokondenar kan Biblia an tamang-tama sanang paggamit nin mga inomon na de alkohol, alagad kinokondenar nanggad kaiyan an pagburat. (Talinhaga 23:20, 21; 1 Corinto 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) Minsan siring, an alkoholismo bako sanang pagburat; iyan dai nahahaleng pagkabangkag sa mga inomon na de alkohol asin pagkawara nin pagpopogol huli sa pag-inom kaiyan. An mga alkoholiko puedeng mga adulto. Makamomondo, sinda puede man na mga hoben.

3, 4. Iladawan an mga epekto nin alkoholismo sa agom kan alkoholiko asin sa mga aki.

³ Kaidto pa ipinarisa kan Biblia na an salang paggamit nin inomon na de alkohol puedeng makaraot sa katoninongan nin pamilya. (Deuteronomio 21:18-21) An diit-diit na nakararaot na mga epekto nin alkoholismo namamatean kan bilog na pamilya. An agom na babae tibaad maubos an panahon sa mga paghihingoang mapapondo an pag-inom kan alkoholiko o makaya an pabarobagong ugale kaini.a Saiyang hinihingoa na itago an arak, iapon iyan, itago an kuarta kan lalaki, asin pukawon an pagkamoot kaini sa pamilya, sa buhay, pati sa Dios​—alagad nag-iinom pa giraray an alkoholiko. Mantang paorootrong nasusudya an saiyang mga paghihingoa na kontrolon an pag-inom kan lalaki, nakamamate sia nin pagkadisganar asin pagkukulang. Tibaad magpoon na siang makamate nin takot, kaanggotan, kasalan, nerbios, kahaditan, asin kakulangan nin paggalang sa sadiri.

⁴ An mga aki dai nakadudulag sa mga epekto kan pagigin alkoholiko nin magurang. An iba minamaltrato sa pisikal na paagi. An iba linulugos. Tibaad basolon pa ngani ninda an saindang sadiri sa pagigin alkoholiko nin magurang. Sa parate an saindang kakayahan na magtiwala sa iba nararaot kan paliwatliwat na ugale kan alkoholiko. Huling dai sinda makapagtaram na pamugtak an boot manongod sa mga nangyayari sa harong, an mga aki tibaad makanood na pogolon an saindang mga saboot, na parateng may maraot na mga resulta sa pisikal. (Talinhaga 17:22) An kakulangan na ini nin pagkompiar sa sadiri o paggalang sa sadiri tibaad darahon kan siring na mga aki sagkod sa pagigin adulto.

ANO AN MAGIGIBO KAN PAMILYA?

5. Ano an magigibo sa alkoholismo, asin taano ta depisil ini?

⁵ Minsan ngani dakol na autoridad an nagsasabi na an alkoholismo dai na mabobolong, an kadaklan minaoyon na puedeng maomayan dian nin igo paagi sa sarong programa nin biyong paglikay. (Ikomparar an Mateo 5:29.) Minsan siring, an pagkombensir sa alkoholiko na umako nin tabang mas pasil na sabihon kisa sa gibohon, huli ta parate niang nininigaran na sia igwa nin problema. Minsan siring, kun an mga miembro nin pamilya minahiro tanganing atubangon an epekto sa sainda kan alkoholismo, tibaad magpoon na marealisar kan alkoholiko na sia igwa nin problema. An sarong doktor na may kabatidan sa pagtabang sa mga alkoholiko asin sa saindang pamilya nagsabi: “Sa paghona ko an pinakamahalaga iyo na ipadagos sana kan pamilya an saindang pan-aroaldaw na mga aktibidad sa pinakakapakipakinabang na paaging mahihimo ninda. Luway-luway na maheheling kan alkoholiko kun gurano kadakula kan kalaenan nia asin kan ibang miembro kan pamilya.”

6. Ano an pinakamarahay na gikanan nin hatol para sa mga pamilya na igwa nin miembro na alkoholiko?

⁶ Kun igwa nin alkoholiko sa saindong pamilya, an ipinasabong na hatol kan Biblia makatatabang sa saindo na makapamuhay sa pinakakapakipakinabang na paaging mahihimo. (Isaias 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Horophoropa an nagkapirang prinsipyo na nakatabang sa mga pamilya na mapangganahan an alkoholismo.

7. Kun alkoholiko an sarong miembro nin pamilya, siisay an may paninimbagan?

⁷ Dai pagparaakoon na kamo an may sala. An Biblia nagsasabi: “An lambang saro magpapasan kan saiyang sadiring pasan,” asin, “an lambang saro sa sato maninimbag para sa saiyang sadiri sa Dios.” (Galacia 6:5; Roma 14:12) Tibaad hingoahon na isuherir kan alkoholiko na an may paninimbagan an mga miembro kan pamilya. Halimbawa, tibaad sabihon nia: “Kun mas marahay an pagtrato nindo sa sako, dai ako mag-iinom.” Kun an iba garo baga inooyonan sia, pinaririgon ninda an saiyang boot na magpadagos sa pag-inom. Alagad dawa kun kita nabibiktima nin mga kamugtakan o nin ibang tawo, kita gabos​—kabale an mga alkoholiko—​may paninimbagan sa satong ginigibo.​—Ikomparar an Filipos 2:12.

8. Ano an nagkapirang paagi na tibaad matabangan an alkoholiko na atubangon an mga resulta kan saiyang problema?

⁸ Dai nindo pag-isipon na dapat permi nindong protehiran an alkoholiko sa mga resulta kan saiyang pag-inom. An sarong talinhaga sa Biblia manongod sa saro na grabe an kaanggotan puedeng umaplikar man sa alkoholiko: “Kun ililigtas mo sia, padagos mo man iyan na gigibohon nin paorootro.” (Talinhaga 19:19) Ipamate sa alkoholiko an mga epekto kan saiyang pag-inom. Pabayaan siang linigon an saiyang ati o apodan an saiyang among pagkaaga pakatapos nin pag-inom.

9, 10. Taano an pamilya nin mga alkoholiko ta maninigong umako nin tabang, asin partikularmente tabang niisay an maninigo nindang hagadon?

⁹ Akoon an tabang nin iba. An Talinhaga 17:17 nagsasabi: “An tunay na katood mamomoton sa gabos na panahon, asin tugang na namundag para sa panahon nin kasakitan.” Kun igwa nin alkoholiko sa saindong pamilya, igwa nin kasakitan. Kaipuhan nindo nin tabang. Dai mag-alangan na magsarig sa ‘tunay na mga katood’ para sa pagsuportar. (Talinhaga 18:24) An pakipag-olay sa iba na nakasasabot kan problema o napaatubang na sa kaparehong situwasyon tibaad makatao sa saindo nin praktikal na mga suhestion sa kun ano an dapat na gibohon asin dai dapat na gibohon. Alagad magin timbang. Makipag-olay sa mga pinagtitiwalaan nindo, idtong mga iingatan na dai mabuyagyag an saindong “pribadong orolay.”​—Talinhaga 11:13.

¹⁰ Makanood na magtiwala sa Kristianong kamagurangan. An kamagurangan sa Kristianong kongregasyon puedeng magin dakulang gikanan nin tabang. An maygurang na mga lalaking ini edukado sa Tataramon nin Dios asin may kabatidan sa pag-aplikar kan mga prinsipyo kaiyan. Sinda puedeng magin “siring sa pailihan sa doros asin tagoan sa bagyo, siring sa mga sapa nin tubig sa sarong disyerto, siring sa limpoy nin dakulang gapo sa tagiltil na daga.” (Isaias 32:2) An Kristianong kamagurangan bako sanang pinoprotehiran sa nakararaot na mga impluwensia an kongregasyon sa kabilogan kundi sinda nagraranga man, nagpapaginhawa, asin nagpapaheling nin personal na interes sa mga indibiduwal na igwa nin mga problema. Lubos na aprobetsaran an saindang tabang.

11, 12. Siisay an nagtatao kan pinakadakulang tabang para sa pamilya nin mga alkoholiko, asin paano itinatao an pagsuportar na iyan?

¹¹ Orog sa gabos, kumua nin kosog ki Jehova. Kita mainit na inaasegurar kan Biblia: “Si Jehova harani sa mga nababaak an puso; asin an mga nasasakitan an espiritu saiyang iliniligtas.” (Salmo 34:18) Kun an pagmate nindo nababaak an puso o nasasakitan an espiritu huli sa mga kagipitan nin pakikiiba sa sarong alkoholikong miembro nin pamilya, aramon nindo na “si Jehova harani.” Nasasabotan nia kun gurano kasakit kan situwasyon kan saindong pamilya.​—1 Pedro 5:6, 7.

¹² An pagtubod sa sinasabi ni Jehova sa saiyang Tataramon makatatabang sa saindo na makaya an kahaditan. (Salmo 130:3, 4; Mateo 6:25-34; 1 Juan 3:19, 20) An pag-adal sa Tataramon nin Dios asin pamumuhay sono sa mga prinsipyo kaiyan pinapangyayari kamong umako kan tabang kan banal na espiritu nin Dios, na puedeng magsangkap sa saindo nin “kapangyarihan na lihis sa ordinaryo” tanganing makapanggana sa aroaldaw.​—2 Corinto 4:7.b

13. Ano an ikaduwang problema na nakadadanyar sa dakol na pamilya?

¹³ An pag-abuso sa inomon na de alkohol puedeng magbunga nin saro pang problema na nakadadanyar sa dakol na pamilya​—an kadahasan sa laog kan pamilya.

MGA DANYOS NA BUNGA NIN KADAHASAN SA LAOG KAN PAMILYA

14. Kasuarin nagpoon an kadahasan sa laog kan pamilya, asin ano an situwasyon ngonyan?

¹⁴ An enot na madahas na akto sa kasaysayan nin tawo sarong pangyayari nin kadahasan sa laog nin pamilya na kalabot an duwang magtugang, si Cain asin Abel. (Genesis 4:8) Poon kaidto, an katawohan dinadamat na nin gabos na klase nin kadahasan sa laog nin pamilya. May mga agom na lalaki na kinokolgan an agom na babae, mga agom na babae na sinusurong an agom na lalaki, mga magurang na maringis na hinahampak an saindang saradit pang aki, asin darakula nang aki na minamaltrato an saindang gurang nang mga magurang.

15. Paano an mga miembro nin pamilya naaapektaran sa emosyonal na paagi kan kadahasan sa laog kan pamilya?

¹⁵ An danyos na bunga nin kadahasan sa laog kan pamilya mas grabe pa sa permanenteng mga epekto sa pisikal. An sarong kinokolgan na agom na babae nagsabi: “Igwa nin grabeng pakamate nin kasalan asin kasosopgan na kaipuhan na tioson mo. Sa kadaklan na aga, gusto mo na sanang magparahigda, na naglalaom na iyan saro sanang maraot na pangatorogan.” An mga aki na nakamamasid o nakaeeksperyensia nin kadahasan sa laog kan pamilya tibaad magin madahas man kun sinda darakula na asin may sadiri nang pamilya.

16, 17. Ano an emosyonal na pagmaltrato, asin paano naaapektaran kaiyan an mga miembro kan pamilya?

¹⁶ An kadahasan sa laog kan pamilya bako sanang pisikal na pagmaltrato. Sa parate berbal an pag-atake. An Talinhaga 12:18 nagsasabi: “Igwa nin nagtataram na dai iniisip arog kan mga bono nin espada.” Kabale sa mga “bono” na ini nin kadahasan sa laog kan pamilya an panlalastar asin paninilyak, siring man an perming pagtatsar, nagmemenus na mga insulto, asin mga huma nin pisikal na kadahasan. An mga lugad gikan sa emosyonal na kadahasan dai naheheling asin parateng dai naririsa nin iba.

¹⁷ Nangorognang makamomondo an emosyonal na pangongolog sa aki​—an perming pagtatsar asin pagmenus sa mga kakayahan, intelihensia, o halaga bilang tawo nin sarong aki. An siring na berbal na pagmaltrato puedeng makalaglag sa espiritu nin sarong aki. Totoo, an gabos na aki nangangaipo nin disiplina. Alagad an Biblia nagboboot sa mga ama: “Dai nindo pagpaanggoton an saindong mga aki, tanganing dai sinda panluyahan nin boot.”​—Colosas 3:21.

KUN PAANO MALILIKAYAN AN KADAHASAN SA LAOG KAN PAMILYA

18. Saen minapoon an kadahasan sa laog kan pamilya, asin ano an ipinaheheling kan Biblia na paagi na mapapondo iyan?

¹⁸ An kadahasan sa laog kan pamilya minapoon sa puso asin isip; an satong hiro minapoon sa kun ano an satong iniisip. (Santiago 1:14, 15) Tanganing mapondo an kadahasan, an nagmamaltrato kaipuhan na bagohon an saiyang kaisipan. (Roma 12:2) Posible daw iyan? Iyo. An Tataramon nin Dios igwa nin kapangyarihan na bagohon an mga tawo. Kaya kaiyan na gaboton minsan an nakalalaglag na mga opinyon na “marigonon an pundasyon.” (2 Corinto 10:4; Hebreo 4:12) An tamang kaaraman sa Biblia makatatabang na papangyarihon an kompletong pagbabago sa mga tawo kaya sinasabi na sinda nagsolog na nin bagong pagkatawo.​—Efeso 4:22-24; Colosas 3:8-10.

19. Ano an maninigong magin pagmansay asin pagtrato nin Kristiano sa agom?

¹⁹ Pagmansay sa agom. An Tataramon nin Dios nagsasabi: “An mga agom na lalaki kaipuhan na mamoot sa saindang agom na babae siring sa saindang sadiring hawak. An namomoot sa saiyang agom na babae namomoot sa saiya man sana.” (Efeso 5:28) An Biblia nagsasabi man na an agom na lalaki maninigong magtao sa saiyang agom na babae nin “onra siring sa lalagan na mapapasaon.” (1 Pedro 3:7) An mga agom na babae sinasadol na “mamoot sa saindang agom na lalaki” asin magkaigwa nin “hararom na paggalang” sa sainda. (Tito 2:4; Efeso 5:33) Sierto nanggad na mayong matatakton sa Dios na agom na lalaki na sa katotoohan makasasabi na talagang tinatawan nia nin onra an saiyang agom na babae kun ini saiyang inaatake sa pisikal o berbal na paagi. Asin mayong agom na babae na naninilyak sa saiyang agom na lalaki, kinakaolay ini sa mapagtuyang paagi, o permi ining inaanggotan na makasasabi na ini talagang namomotan asin iginagalang nia.

20. Sa atubangan niisay paninimbagan kan mga magurang an saindang mga aki, asin taano an mga magurang ta dai maninigong magkaigwa nin bakong realistikong mga linalaoman sa saindang mga aki?

²⁰ Tamang pagmansay sa mga aki. An mga aki maninigo sa, iyo, nangangaipo nin, pagkamoot asin atension gikan sa saindang mga magurang. An mga aki inaapod kan Tataramon nin Dios na “mana hale ki Jehova” asin “sarong balos.” (Salmo 127:3) An mga magurang may paninimbagan sa atubangan ni Jehova na atamanon an manang iyan. An Biblia nagtataram dapit sa “mga ugale nin sarong aki” asin “kakablasan” nin pagkaaki. (1 Corinto 13:11; Talinhaga 22:15) An mga magurang dai maninigong mabigla kun sinda makaheling nin kakablasan sa saindang mga aki. An saradit pang aki bakong mga adulto. An mga magurang dai maninigong maghagad nin labi sa kaya kan edad, dinakulaan na pamilya, asin kakayahan nin sarong aki.​—Helingon an Genesis 33:12-14.

21. Ano an diosnon na paagi nin pagmansay sa gurang nang mga magurang asin pagtrato sa sainda?

²¹ Pagmansay sa gurang nang mga magurang. An Levitico 19:32 nagsasabi: “Tumindog ka sa atubangan nin may uban, asin magpaheling ka nin konsiderasyon sa persona nin gurang.” Sa siring pinakokosog kan Ley nin Dios an paggalang asin halangkaw na pagpahalaga sa mga gurang. Ini tibaad magin sarong angat kun an gurang nang magurang garo labi-labi kamapaghanap o may kamatean asin tibaad bako nang listong maghiro o mag-isip. Pero, an mga aki pinagigirumdom na “padagos na magbalos sa saindang mga magurang.” (1 Timoteo 5:4) Ini mangangahulogan nin pagtrato sa sainda na may dignidad asin paggalang, na tibaad sinusustentohan pa ngani sinda. An pagmaltrato sa gurang nang mga magurang sa pisikal o sa iba pang paagi biyong kontra sa paggawe na sinasabi sa sato kan Biblia.

22. Ano an pangenot na kualidad sa pakapanggana sa kadahasan sa laog kan pamilya, asin paano iyan magigibo?

²² Magpatalubo nin pagpopogol sa sadiri. An Talinhaga 29:11 nagsasabi: “An gabos niang espiritu an pinaluluwas nin sarong mangmang, alagad an madonong kinakalma iyan sagkod sa katapusan.” Paano nindo makokontrol an saindong espiritu? Imbes na togotan na matipon an pagkadisganar sa boot niato, humiro tolos-tolos tanganing husayon an mga problemang minalataw. (Efeso 4:26, 27) Humale na kamo kun namamatean nindo na nawawaran na kamo nin pagpopogol. Mamibi na logod an banal na espiritu nin Dios magpaluwas sa saindo nin pagpopogol sa sadiri. (Galacia 5:22, 23) An paglakawlakaw o pag-ehersisyo sa pisikal tibaad makatabang sa saindo na makontrol an saindong mga emosyon. (Talinhaga 17:14, 27) Magmaigot na magin “haloy na maanggot.”​—Talinhaga 14:29.

MAGBULAG O MAGDANAY NA MAGKAIBANAN?

23. Ano an tibaad mangyari kun an sarong miembro kan Kristianong kongregasyon paorootro asin daing pagsolsol na napadadara sa madahas na mga pagputok nin kaanggotan, na tibaad kabale an pisikal na pagmaltrato sa saiyang pamilya?

²³ Iiniiba kan Biblia sa mga gibo na kinokondenar nin Dios an “pagkaongis, iriwal, . . . aranggotan” asin sinasabi na “an mga naggigibo kan siring na mga bagay dai magmamana kan kahadean nin Dios.” (Galacia 5:19-21) Kun siring, an siisay man na naghihingakong Kristiano na paorootro asin daing pagsolsol na napadadara sa madahas na mga pagputok nin kaanggotan, na tibaad kabale an pisikal na pagmaltrato sa agom o mga aki, puedeng matiwalag sa Kristianong kongregasyon. (Ikomparar an 2 Juan 9, 10.) Sa paaging ini an kongregasyon napadadanay na malinig sa mapagmaltratong mga tawo.​—1 Corinto 5:6, 7; Galacia 5:9.

24. (a) Ano an tibaad pagmarahayon na gibohon kan minamaltratong mga agom? (b) Paano puedeng suportaran nin may pagmakolog na mga katood asin kamagurangan an minamaltratong agom, alagad ano an maninigo na dai ninda gibohon?

²⁴ Kumusta an mga Kristiano na sa presente kinokolgan nin mapagmaltratong agom na dai nagpapaheling nin pagbabago? Pinagmarahay nin nagkapira na magdanay na kaiba kan mapagmaltratong agom sa laen-laen na dahelan. An iba pinagmarahay na humale, sa pag-isip na an saindang pisikal, mental, asin espirituwal na salud​—tibaad pati an saindang buhay—​namemeligro. An pinagmarahay na gibohon nin sarong biktima nin kadahasan sa laog kan pamilya sa mga kamugtakan na ini sarong personal na desisyon sa atubangan ni Jehova. (1 Corinto 7:10, 11) An may marahay na motibong mga katood, paryente, o Kristianong kamagurangan tibaad gustong tumao nin tabang asin hatol, alagad dai ninda maninigong piriton an biktima na gumibo nin ano man na partikular na aksion. Sia mismo an madesisyon dian.​—Roma 14:4; Galacia 6:5.

KATAPUSAN NIN NAKADADANYAR NA MGA PROBLEMA

25. Ano an katuyohan ni Jehova para sa pamilya?

²⁵ Kan pag-agomon ni Jehova si Adan asin Eva, nungkang nagin katuyohan nia na an pamilya diit-diit na raoton nin nakadadanyar na mga problema na arog baga nin alkoholismo o kadahasan. (Efeso 3:14, 15) An katuyohan kan pamilya magin lugar na dian maoswag an pagkamoot asin katoninongan asin aasikasohon an mental, emosyonal, asin espirituwal na mga pangangaipo kan lambang miembro. Minsan siring, kan lumaog an kasalan, an buhay pampamilya tolos-tolos na ruminaot.​—Ikomparar an Eclesiastes 8:9.

26. Anong ngapit an naghahalat sa mga naghihingoang mamuhay kaoyon sa mga kahagadan ni Jehova?

²⁶ Nakaoogma, dai liningawan ni Jehova an saiyang katuyohan para sa pamilya. Sia nanunuga na establisaron an sarong matoninong na bagong kinaban na dian an mga tawo “mag-eerok na may katiwasayan, na mayo nin siisay man na mapatakig sa sainda.” (Ezequiel 34:28) Sa panahon na iyan, an alkoholismo, kadahasan sa laog kan pamilya, asin an gabos na iba pang problema na nakadadanyar sa mga pamilya ngonyan magigin nang mga bagay kan nakaagi. An mga tawo mahuyom, bakong tanganing itago an takot asin kolog, kundi huli ta sinda ‘nagkakararanga nin labi-labi sa nagsosopay na katoninongan.’​—Salmo 37:11.

1, 2. Kun may problema sa pag-agoman, ano an maninigong ihapot?

KAN 1988 grabe an depresyon nin sarong Italiana na an ngaran Lucia.a Pakalihis nin sampulong taon patapos na an pag-ibaiba ninda mag-agom. Dakol na beses na sia naghingoang makipag-uli sa saiyang agom, alagad ta mayong nangyari. Kaya nakibulag sia huli sa dai pagigin magkabagay asin ngonyan napapaatubang sa solong pagpadakula sa duwang aking babae. Sa pagsalingoy sa panahon na idto, nagigirumdoman ni Lucia: “Segurado ko kaidto na mayo nang paaging magdanay an samong pag-agoman.”

² Kun nagkakaigwa kamo nin mga problema sa agom, tibaad masabotan nindo an pagmate ni Lucia. Tibaad maribok an pag-ibaiba nindo mag-agom asin iniisip nindo kun iyan mapagdadanay pa. Kun siring kaiyan an kamugtakan, makatatabang sa saindo na horophoropon an hapot na ini: Sinunod ko daw an gabos na marahay na hatol na itinao nin Dios sa Biblia tanganing makatabang na magin mapanggana an pag-agoman?​—Salmo 119:105.

3. Minsan ngani popular na an diborsio, ano an ibinaretang reaksion nin dakol na nakidiborsio asin kan saindang mga pamilya?

³ Kun grabe an tension sa pag-oltanan nin mag-agom, an pagtapos sa pag-agoman tibaad garo iyo an pinakapasil na gibohon. Alagad, minsan ngani nakakukubhan an pagdakol nin laglag na pamilya sa dakol na nasyon, ipinaririsa nin bago pa sanang mga pagsiyasat na an kadaklan sa nakidiborsiong lalaki asin babae pinagbabasolan an pakibulag. An dakol mas dakol an problema sa salud, kapwa pisikal asin mental, kisa sa mga nagdanay na may agom. An karibarawan asin kamondoan kan mga aki nin mga nagdiborsio sa parate naglalawig nin dakol na taon. Nasasakitan man an mga magurang asin katood kan pamilyang nalaglag. Asin kumusta man an pagmansay nin Dios, an Kagtugdas sa pag-agoman, sa situwasyon?

4. Paano maninigong asikasohon an mga problema sa pag-agoman?

⁴ Siring sa sinabi sa naenot na mga kapitulo, katuyohan nin Dios na an pag-agoman magin bogkos sagkod na nabubuhay. (Genesis 2:24) Kun siring, taano ta kadakol kan mag-agom na nagbubulag? Tibaad bako man na bigla an pangyayari. Parateng may mga senyal. An saradit na problema sa pag-agoman puedeng dumakula nin dumakula sagkod na iyan garo dai nang solusyon. Alagad kun an mga problemang ini inaasikaso tolos sa tabang kan Biblia, malilikayan an dakol na pagbubulag nin mag-agom.

MAGIN REALISTIKO

5. Anong realistikong situwasyon an maninigong atubangon sa ano man na pag-agoman?

⁵ An sarong bagay na kun beses nagbubunga nin mga problema iyo an bakong realistikong mga paglaom kan saro o duwa sa mag-agom. An mga nobela sa romansa, popular na magasin, programa sa telebisyon, asin pelikula puedeng magpatalubo nin mga paglaom asin pangarap na harayoon sa tunay na buhay. Kun dai naootob an mga pangarap na ini, puedeng sabooton nin saro na sia dinaya, bakong kontento, grabe pa ngani an pagbasol. Pero, paano daw an duwang tawong bakong sangkap makanonompong nin kaogmahan sa pag-agoman? Kinakaipuhan an paghihingoa tanganing magkaigwa nin mapangganang relasyon.

6. (a) Anong timbang na punto-de-vista sa pag-agoman an itinatao kan Biblia? (b) Ano an pirang dahelan nin mga dai pagkakaoyon nin mag-agom?

⁶ Praktikal an Biblia. Inaadmitir kaiyan an mga kagayagayahan sa pag-agom, alagad nagpapatanid man iyan na an mga nag-aagom “magkakaigwa nin kahorasaan sa saindang laman.” (1 Corinto 7:28) Arog kan nasabi na, an mag-agom pareho bakong sangkap asin nagkakasala. Magkalaen an isip asin emosyon saka an pagkapadakula sa kada saro. An mga mag-agom kun beses dai nagkakaoyon manongod sa kuarta, mga aki, asin mga paryente sa agom. Puede man na paggikanan nin iriwal an kulang na panahon sa pag-ibaiba asin an seksuwal na mga problema.b Kaipuhan an panahon na maatubang an siring na mga bagay, alagad parigona an saindong boot! An kadaklan na mag-agom nakakayang atubangon an siring na mga problema asin gumibo nin mga solusyon na inaako ninda pareho.

PAG-OLAYAN AN MGA DAI PAGKAINTINDIHAN

7, 8. Kun an mag-agom may mga kakologan sa boot o dai pagkasinabotan, ano an Makakasuratan na paagi nin pagresolber dian?

⁷ Dakol an nadedepisilan na magdanay na kalmado kun ipinakikipag-olay ninda an mga kakologan sa boot, dai pagkasinarabotan, o personal na mga pagkukulang. Imbes na sabihon nin diretso: “An pagmate ko dai ako nasasabotan,” an sarong agom tibaad magin emosyonal asin padakulaon an problema. Dakol an minasabi: “Sadiri mo sana an inaasikaso mo,” o, “Dai mo ako namomotan.” Huling habong makidiskutiran, an agom tibaad habo nang sumimbag.

⁸ An mas marahay na gibohon kuyogon an sadol kan Biblia: “Maanggot kamo, pero dai kamo magkasala; dai nindo pagpasolnopon an aldaw na kamo may kaanggotan.” (Efeso 4:26) An sarong maogmang mag-agom, kan makaabot sa saindang ika-60 anibersaryo nin kasal, hinapot kun ano an sekreto kan saindang mapangganang pag-agoman. An agom na lalaki nagsabi: “Nakanood kaming dai matorog na dai hinuhusay an mga dai pagkaintindihan, minsan gurano iyan kasadit.”

9. (a) Ano an sinasabi sa Kasuratan na mahalagang marhay na kabtang nin komunikasyon? (b) Ano an parateng kaipuhan na gibohon nin mag-agom, dawa kun ini nagkakaipo nin kapusoan asin kapakumbabaan?

⁹ Kun dai nagkakaoyon an mag-agom, an kada saro kaipuhan na “magin listo kun dapit sa pagdangog, maluway kun dapit sa pagtaram, maluway kun dapit sa kaanggotan.” (Santiago 1:19) Pakapagdangog nin maingat, tibaad pareho maheling kan mag-agom an pangangaipong humagad nin tawad. (Santiago 5:16) An pagsabi na may sinseridad, “Patawada ako sa pakakolog ko sa saimong boot,” nangangaipo nin kapakumbabaan asin kapusoan. Alagad an pagresolber sa mga dai pagkaintindihan sa paaging ini magigin epektibong marhay sa pagtabang sa mag-agom na bako sanang maresolberan an saindang mga problema kundi makapatalubo man nin init asin kadayupotan na magpapangyari sa sainda na makanompong nin orog na kaalingan sa pakiibaiba kan kada saro.

PAGTAO KAN NANONONGOD SA AGOM

10. Anong proteksion na irinekomendar ni Pablo sa mga Kristianong taga-Corinto an tibaad aplikado sa sarong Kristiano ngonyan?

¹⁰ Kan suratan ni apostol Pablo an mga taga-Corinto, irinekomendar nia an pag-agom “huli ta lakop an pakikisaro.” (1 Corinto 7:2) An kinaban ngonyan arog karaot kan, o mas maraot pa ngani kisa sa, suanoy na Corinto. An inmoral na mga tema na hayag na pinag-oorolayan kan mga tawo sa kinaban, an paggubing ninda na bakong mabini, asin an sensuwal na mga estorya sa mga magasin asin libro, sa TV, asin sa mga pelikula, gabos nagtatarabang na pukawon an salang horot sa sekso. Sa mga taga-Corinto na nabubuhay sa kaagid na palibot, si apostol Pablo nagsabi: “Marahay pang mag-agom sinda kisa sa maglaad sa horot.”​—1 Corinto 7:9.

11, 12. (a) Ano an utang kan mag-agom sa lambang saro, asin sa anong espiritu na iyan maninigong itao? (b) Paano maninigong atubangon an situwasyon kun kaipuhan na dai nguna itao an nanonongod sa agom?

¹¹ Kun siring, pinagbobotan kan Biblia an mga Kristianong may agom: “Itao kan agom na lalaki sa saiyang agom na babae an nanonongod sa saiya; alagad siring man kaiyan an gibohon nin agom na babae sa saiyang agom na lalaki.” (1 Corinto 7:3) Mangnoha na an pagdodoon nasa pagtao​—bakong sa paghagad. An pisikal na kadayupotan nin mag-agom nagigin sanang tunay na nakakokontento kun an kada saro nagmamakolog sa ikararahay kan saro. Halimbawa, pinagbobotan kan Biblia an mga agom na lalaki na pakiibanan an saindang agom na babae “oyon sa kaaraman.” (1 Pedro 3:7) Ini partikularmenteng totoo sa pagtao asin pag-ako kan nanonongod sa agom. Kun an agom na babae dai tinatrato sa maboot na paagi, tibaad madepisilan siang ikaogma an kabtang na ini nin pag-agom.

¹² May mga panahon na an mag-agom tibaad dai nguna magtinawanan kan nanonongod sa agom. Ini tibaad totoo sa agom na babae sa nagkapirang panahon sa laog kan bulan o kun sia pagal-pagal. (Ikomparar an Levitico 18:19.) Tibaad totoo iyan sa agom na lalaki kun sia may inaasikasong magabat na problema sa trabaho asin nanluluya an boot. An siring na mga kaso nin dai nguna pagtao kan nanonongod sa agom maaatubang sa pinakamarahay kun an mag-agom prangkang pag-olayan an situwasyon asin umoyon paagi sa “pagtogot kan lambang saro.” (1 Corinto 7:5) Maeebitaran kaini na an arin man sa mag-agom magkonklusyon tolos nin sala. Pero, kun an agom na babae tinutuyong dai tumao sa saiyang agom na lalaki o kun an agom na lalaki dai ikinatatao an nanonongod sa agom sa mamomoton na paagi, tibaad matentaran an agom. Sa siring na situwasyon, puedeng lumataw an mga problema sa pag-agoman.

13. Paano makapagmamaigot an mga Kristiano na papagdanayon na malinig an saindang kaisipan?

¹³ Arog kan gabos na Kristiano, dapat na likayan nin may agom na mga lingkod nin Dios an pornograpiya, na puedeng magpatalubo nin mga kamawotan na marigsok asin bakong natural. (Colosas 3:5) Kaipuhan man na bantayan ninda an saindang mga isip asin hiro kun nakiiiba sa gabos na bakong kasekso. Si Jesus nagpatanid: “An lambang saro na magparaheling sa sarong babae tanganing magkaigwa nin horot sa saiya nagsasambay na sa saiya sa saiyang puso.” (Mateo 5:28) Paagi sa pag-aplikar kan sadol kan Biblia manongod sa sekso, an mga mag-agom makalilikay na maholog sa sugot asin makagibo nin pagsambay. Makapagpapadagos sindang magkamit nin nakaoogmang kadayupotan sa pag-agoman na an sekso pinahahalagahan bilang marahay na balaog gikan sa Kagtugdas kan pag-agoman, si Jehova.​—Talinhaga 5:15-19.

AN MGA DAHELAN NIN DIBORSIO SA BIBLIA

14. Ano kun beses an minalataw na makamomondong situwasyon? Taano?

¹⁴ Makaoogma, sa kadaklan na Kristianong pag-agoman, puedeng pangganahan an ano man na mga problemang lumataw. Pero, kun beses bakong siring an kamugtakan. Huli ta an mga tawo bakong sangkap asin nabubuhay sa sarong makasalan na kinaban na nasa kontrol ni Satanas, an ibang mag-agom nagigin delikado an kamugtakan kan relasyon. (1 Juan 5:19) Paano maninigong atubangon nin mga Kristiano an siring kasakit na situwasyon?

15. (a) Ano an solamenteng Makakasuratan na dahelan nin diborsio na may posibilidad na mag-agom liwat? (b) Taano an iba ta nagdesisyon na dai idiborsio an nagtraydor na agom?

¹⁵ Arog kan nasambitan sa Kapitulo 2 kan librong ini, an pakikisaro iyo an solamenteng Makakasuratan na dahelan nin diborsio na may posibilidad na mag-agom liwat.c (Mateo 19:9) Kun kamo may depinidong prueba na nagtraydor an saindong agom, kun siring napapaatubang kamo sa sarong masakit na desisyon. Kamo daw magdadanay sa saindong agom o makua nin diborsio? Mayo nin mga reglamento. An ibang Kristiano biyong pinatawad an agom na tunay na nagsolsol, asin marahay an ibinunga kan napagdanay na pag-agoman. An iba nagdesisyon na dai makidiborsio huli sa mga aki.

16. (a) Ano an nagkapirang bagay na nagpahiro sa iba na idiborsio an saindang agom na nagkasala? (b) Kun an agom na daing sala magdesisyon na makidiborsio o dai makidiborsio, taano ta mayo nin maninigong magtatsar sa saiyang desisyon?

¹⁶ Sa ibong na lado, an makasalan na akto tibaad nagbunga nin pagbabados o helang na ikinaoolakit paagi sa seksuwal na pagdodorog. O tibaad kaipuhan na protehiran an mga aki sa magurang na nanlulugos. Malinaw na kadakol kan dapat na konsideraron bago magdesisyon. Minsan siring, kun maaraman nindo an pagtraydor kan saindong agom dangan ibinalik nindo an seksuwal na relasyon sa saindong agom, sa siring ipinaririsa nindo na pinatawad na nindo an saindong agom asin boot nindong magdanay sa saiya. Mayo na nin dahelan nin diborsio na may Makakasuratan na posibilidad na mag-agom liwat. Mayo nin maninigong makiaram asin pagmaigotan na impluwensiahan an saindong desisyon, ni maninigo man na tatsaran nin siisay man an saindong desisyon kun nagibo na nindo iyan. Kamo an bahala sa ibubunga kan saindong desisyon. “An lambang saro magpapasan kan saiyang sadiring pasan.”​—Galacia 6:5.

MGA DAHELAN NIN PAGBUBULAG

17. Kun mayo nin pakikisaro, anong mga limitasyon an ibinubugtak kan Kasuratan sa pagbubulag o diborsio?

¹⁷ Igwa daw nin mga situwasyon na puedeng magtao nin katanosan sa pakibulag o tibaad pakidiborsio sa agom dawa kun an sarong iyan dai nakaginibo nin pakikisaro? Igwa, alagad sa siring na kaso, an sarong Kristiano dai puedeng mag-ilusyon sa iba sa katuyohan na mag-agom liwat. (Mateo 5:32) An Biblia, minsan ngani itinotogot an siring na pagbubulag, itinatao an kondisyon na an minabulag maninigong ‘dai magpaagom o kun dai makipaghusay.’ (1 Corinto 7:11) Ano an nagkapirang grabeng situwasyon na huli kaiyan tibaad garo marahay an pagbubulag?

18, 19. Ano an nagkapira sa grabeng mga situwasyon na puedeng gumiya sa sarong agom na turotimbangon kun baga marahay an separasyon legal o diborsio, minsan dai puede an pag-agom liwat?

¹⁸ Bueno, an pamilya tibaad magin dukha huli sa grabeng kahugakan asin maraot na mga bisyo kan agom na lalaki.d Tibaad isinusugal nia an entrada kan pamilya o ginagamit iyan sa pagsustento sa adiksion sa droga o alkohol. Sinasabi kan Biblia: “Kun an siisay man dai nagsusustento sa . . . kairiba nia sa harong, sia nagpainda kan pagtubod asin orog pa karaot sa tawong dai nin pagtubod.” (1 Timoteo 5:8) Kun an siring na lalaki habong magbakle, na tibaad sinusustentohan pa an saiyang mga bisyo paagi sa pagkua kan kuartang nakukua kan saiyang agom na babae sa paghanap-buhay, tibaad pilion kan agom na babae na protehiran an ikararahay nia asin kan saiyang mga aki paagi sa pagkua nin separasyon legal.

¹⁹ Puede man na isipon an siring na legal na aksion kun an saro grabe kadahas sa saiyang agom, na tibaad paorootrong kinokologan an agom sagkod na namemeligro na an salud asin pati an buhay. Dugang pa, kun an sarong agom perming hinihingoang piriton an saiyang agom na lumapas sa mga pagboot nin Dios, an agom na namemeligro puede man na mag-isip na makibulag, nangorogna kun an mga bagay makaabot sa punto na namemeligro an espirituwal na buhay. Tibaad isipon kan agom na namemeligro na an solamenteng paagi na ‘kumuyog sa Dios bilang namamahala kisa sa mga tawo’ iyo an pagkua nin separasyon legal.​—Gibo 5:29.

20. (a) Kun may nalalaglag na pamilya, ano an ikatatao nin maygurang na mga katood asin kamagurangan, asin ano an dai ninda maninigong itao? (b) An mga may agom dai maninigong gamiton an mga sinasabi kan Biblia manongod sa pagbubulag asin diborsio bilang sarahotan na gibohon an ano?

²⁰ Sa gabos na kaso nin grabeng pagmaltrato sa agom, mayo nin maninigong pumirit sa agom na daing sala na bumulag o magdanay sa saiyang agom. Minsan ngani an maygurang na mga katood asin kamagurangan puedeng tumao nin pagsuportar asin hatol na basado sa Biblia, an mga ini dai nakaaaram kan gabos na detalye kan nangyayari sa pag-oltanan nin mag-agom. Si Jehova sana an nakaheheling kaiyan. Siempre, an Kristianong agom na babae dai nagtatao nin onra sa areglo nin Dios sa pag-agoman kun sia guminamit nin maluyang mga sarahotan tanganing makasuway sa agom. Alagad kun nagpapadagos an situwasyon na peligrosong marhay, mayo nin maninigong magtatsar sa saiya kun magdesisyon siang makibulag. Iyan man an eksaktong masasabi manongod sa Kristianong agom na lalaki na nakikibulag. “Kita gabos matindog sa atubangan kan trono nin paghokom nin Dios.”​—Roma 14:10.

KUN PAANO NAGKABALIKAN AN NAGBULAG NA MAG-AGOM

21. Anong eksperyensia an nagpapaheling na an hatol kan Biblia manongod sa pag-agoman epektibo?

²¹ Tolong bulan pakabulag ni Lucia, na nasambitan sa enotan, sa saiyang agom, nakamidbid nia an Mga Saksi ni Jehova asin nagpoon siang makipag-adal sa sainda kan Biblia. “Sa dakula kong pagngalas,” an paliwanag nia, “an Biblia nagtao nin praktikal na mga solusyon sa sakong problema. Pakalihis sana nin sarong semanang pag-adal, gusto ko na tolos na makipaghusay sa sakong agom. Ngonyan masasabi ko na tatao si Jehova na ingatan sa peligro an mga pag-agoman na nasa krisis huli ta an saiyang mga katokdoan nakatatabang sa mga mag-agom na makanood kun paano igagalang an lambang saro. Bakong totoo, arog kan sabi nin iba, na an Mga Saksi ni Jehova binabaranga an pamilya. Sa kaso ko, kabaliktaran nanggad an totoo.” Si Lucia nakanood na iaplikar an mga prinsipyo sa Biblia sa saiyang buhay.

22. Sa ano maninigong magkaigwa nin kompiansa an gabos na mag-agom?

²² Si Lucia bakong pambihirang kaso. An pag-agoman maninigong magin bendisyon, bakong pagabat. Sa katuyohan na iyan, itinao ni Jehova an pinakamarahay na gikanan nin hatol sa pag-agoman na ikinasurat kasuarin pa man​—an saiyang mahalagang marhay na Tataramon. An Biblia ‘nakapadodonong sa daing kabatidan.’ (Salmo 19:7-11) Napagdanay kaiyan an dakol na pag-agoman na nasa delikadong kamugtakan an relasyon asin naparahay an dakol pang iba na may magagabat na problema. An gabos logod na mag-agom magkaigwa nin lubos na kompiansa sa hatol sa pag-agoman na itinatao ni Jehova Dios. Iyan talagang epektibo!

1, 2. (a) Anong mga pagkaliwat an nangyayari mantang nagdadangadang an paggurang? (b) Paano an diosnon na mga tawo kaidtong mga panahon kan Biblia nakanompong nin satispaksion sa kagurangan?

KADAKOL kan nangyayaring pagkaliwat mantang kita naggugurang. Inuubos an satong bagsik nin pisikal na pagluya. Ipinaheheling nin pananalming an bagong mga kurubot asin an luway-luway na pagputi kan buhok​—pagkawara pa ngani kan buhok. Tibaad nagigin rilingawon na kita. Minatalubo an bagong mga relasyon kun nag-aagom na an mga aki, asin sa giraray kun minaabot an mga makoapo. Para sa nagkapira, an pagretiro sa sekular na trabaho nagbubunga nin laen na rutina nin buhay.

² An totoo, puedeng magin depisil an pag-abante nin edad. (Eclesiastes 12:1-8) Pero, horophoropa an mga lingkod nin Dios kaidtong mga panahon kan Biblia. Minsan ngani sa katapustapusi sinda nagadan, sinda nagkamit kapwa nin kadonongan asin pakasabot, na nagtao sa sainda nin dakulang satispaksion sa kagurangan. (Genesis 25:8; 35:29; Job 12:12; 42:17) Paano ninda nahimong maggurang na maogma? Tunay na idto paagi sa pamumuhay oyon sa mga prinsipyo na manonompongan niato ngonyan na nasusurat sa Biblia.​—Salmo 119:105; 2 Timoteo 3:16, 17.

3. Anong hatol an itinao ni Pablo para sa gurang nang mga lalaki asin babae?

³ Sa saiyang surat ki Tito, si apostol Pablo nagtao nin madonong na giya sa mga naggugurang. Sia nagsurat: “An mga gurang na lalaki magin tama sana sa gawe, pormal, marahay an kaisipan, makosog sa pagtubod, sa pagkamoot, sa pakatagal. An mga gurang na babae magin man magalang sa hiro, bakong mga parapakaraot, ni oripon nin arak, mga paratokdo nin karahayan.” (Tito 2:2, 3) An pagkuyog sa mga tataramon na ini makatatabang sa saindo na atubangon an mga angat nin paggurang.

MAKIBAGAY SA PAGIGIN INDEPENDIENTE KAN SAINDONG MGA AKI

4, 5. Ano an reaksion nin dakol na magurang kun minahale na sa harong an saindang mga aki, asin paano nakibabagay sa bagong situwasyon an nagkapira?

⁴ An pagliwat nin katongdan nangangaipo nin pakibagay. Ini totoo nanggad kun an mga aking nasa edad na minahale na sa harong asin nagkakaigwa nin agom! Para sa dakol na magurang ini an enot na nagpapagirumdom na sinda naggugurang na. Minsan ngani maogma na nasa edad na an saindang aki, an mga magurang parateng naghahadit kun baga nagibo ninda an gabos na mahihimo na maandam an mga aki sa pagigin independiente. Asin tibaad hanaphanapon ninda an pagigin yaon kan mga ini sa harong.

⁵ Siempre, an mga magurang nagpapadagos na magmakolog sa ikararahay kan saindang mga aki, minsan naghale na sa harong an mga aki. “Kun puede sanang parate ninda akong baretaan, tanganing maaraman ko na marahay an kamugtakan ninda​—ikaoogma ko iyan,” an sabi nin sarong ina. An sarong ama nagsasaysay: “Kan humale sa harong an samong aking babae, idto nagin masakit na marhay na panahon. Nagbunga iyan nin dakulang siwang sa samong pamilya ta permi kami kaidtong iribaiba.” Paano nakayang atubangon kan mga magurang na ini an paghale kan saindang mga aki? Sa dakol na kaso, paagi sa pagpaheling nin pagmakolog asin pagtabang sa ibang tawo.

6. Ano an nakatatabang na mapagdanay an tamang punto-de-vista sa mga relasyon sa pamilya?

⁶ Kun an mga aki may agom na, naliliwat an katongdan kan mga magurang. An Genesis 2:24 nagsasabi: “Babayaan nin lalaki an saiyang ama asin an saiyang ina asin sia magdadanay kaiba kan saiyang agom na babae asin sinda magigin sarong laman.” An pagmidbid sa diosnon na mga prinsipyo nin pagkapayo asin marahay na areglo makatatabang sa mga magurang na mapagdanay an tamang punto-de-vista.​—1 Corinto 11:3; 14:33, 40.

7. Anong marahay na kaisipan an pinatalubo nin sarong ama kan humale na sa harong an saiyang mga aking babae tanganing paagom?

⁷ Kan maagom asin humale na an duwang aking babae nin sarong mag-agom, an mag-agom nakamate nin kakulangan sa saindang buhay. Sa primero, ikinaanggot kan agom na lalaki an saiyang mga manugang na lalaki. Alagad mantang hinohorophorop nia an prinsipyo nin pagkapayo, narealisar nia na an mga agom na lalaki kan saiyang mga aking babae iyo na ngonyan an may responsibilidad sa saindang kanya-kanyang kairiba sa harong. Kun siring, kun naghahagad nin sadol an saiyang mga aking babae, hinahapot nia sinda kun ano an paghona kan saindang agom na lalaki, dangan sinisierto nia na suportaran iyan sagkod sa mapupuede. Ibinibilang na sia ngonyan na katood kan saiyang mga manugang na lalaki asin inaapresyar an saiyang hatol.

8, 9. Paano nakibagay sa pagkaindependiente kan saindang mga aking nasa edad na an nagkapirang magurang?

⁸ Ano kun an bagong kasal, minsan ngani mayo man nin ginigibong bakong Makakasuratan, dai magibo an pinaghohona kan mga magurang na pinakamarahay? “Permi niamo sindang tinatabangan na maheling an punto-de-vista ni Jehova,” an paliwanag nin sarong mag-agom na an mga aki may agom na, “alagad kun dai kami oyon sa desisyon ninda, inaako niamo iyan asin itinatao niamo sa sainda an samong pagsuportar asin pagparigon sa boot.”

⁹ Sa nagkapirang kadagaan sa Asia, an ibang ina partikularmenteng nadedepisilan na akoon an pagkaindependiente kan saindang mga aking lalaki. Minsan siring, kun iginagalang ninda an Kristianong areglo asin pagkapayo, nanonompongan ninda na naiinaan an dai ninda pagkakaoyon kan saindang mga manugang na babae. Nanompongan nin sarong Kristiana na an paghale kan saiyang mga aking lalaki sa harong kan pamilya nagin “gikanan nin pasasalamat na paorog nang paorog.” Ogmahon siang maheling an saindang kakayahan na maneyohon an saindang bagong kairiba sa harong. Nangahulogan man ini nin paggian kan pisikal asin mental na pasan nia asin kan saiyang agom na lalaki mantang sinda naggugurang.

PAGPAKOSOG LIWAT SA BOGKOS KAN SAINDONG PAG-AGOMAN

10, 11. Anong hatol kan Kasuratan an makatatabang sa mga tawo na malikayan an nagkapira sa mga siod nin paglabi nang kuarenta?

¹⁰ Laen-laen an reaksion nin mga tawo sa pagkaedad nin labing kuarenta. An ibang lalaki binabago an paggubing sa pagprobar na magin mas hoben an itsura. Dakol na babae an naghahadit manongod sa mga pagkaliwat na dadarahon nin pagpondo nin pagtiempo. Makamomondo, may mga tawong labi nang kuarenta na pinupukaw an pagsentir asin pag-imon kan saindang agom paagi sa pakigitilan sa mas hoben na mga bakong kasekso. Pero an diosnon na mga lalaking may edad na “marahay an kaisipan,” na pinopogolan an salang mga pagmawot. (1 Pedro 4:7) An maygurang na mga babae naghihingoa man na papagdanayon na masarig an relasyon ninda mag-agom, huli sa pagkamoot sa saindang agom na lalaki asin sa pagmawot na makapaoyon ki Jehova.

¹¹ Sa irarom nin pasabong, isinurat ni Hadeng Lemuel an pag-omaw sa “maabilidad na agom na babae” na binabalosan an saiyang agom na lalaki “nin karahayan, asin bakong nin karatan, sa gabos na aldaw kan saiyang buhay.” An Kristianong agom na lalaki dai magkukulang na apresyaron kun paano hinihingoa kan saiyang agom na babae na makayang atubangon an ano man na kolog sa boot na naeeksperyensiahan nia sa panahon kan saiyang pagigin labi nang kuarenta. An saiyang pagkamoot mapahiro sa saiya na ‘omawon sia.’​—Talinhaga 31:10, 12, 28.

12. Paano orog na magigin dayupot an mga mag-agom mantang nag-aagi an mga taon?

¹² Sa panahon kan masibot na mga taon nin pagpadakula sa aki, tibaad pareho nindo maogmang ipinagilid an saindong personal na mga kamawotan tanganing maasikaso an mga pangangaipo kan saindong mga aki. Pagkahale ninda panahon nang liwaton an direksion kan buhay nindo mag-agom. “Kan humale na sa harong an sakong mga aking babae,” sabi nin sarong agom na lalaki, “pinonan ko na naman na ilusyonan an sakong agom.” An saro pang agom na lalaki nagsasabi: “Binabantayan mi an salud kan lambang saro asin nagpapaginirumdoman kami kan pangangaipong mag-ehersisyo.” Tanganing dai mapungaw, sinda mag-agom nag-iistimar sa ibang miembro kan kongregasyon. Iyo, an pagpaheling nin interes sa iba nagdadara nin mga bendisyon. Dugang pa, iyan ikinaoogma ni Jehova.​—Filipos 2:4; Hebreo 13:2, 16.

13. Ano an nagigin kabtang nin pagigin prangka asin sadiosan mantang an mag-agom naggugurang na magkaibanan?

¹³ Dai togotan na magkaigwa nin siwang sa komunikasyon sa pag-oltanan nindo mag-agom. Mag-olay nin prangka. (Talinhaga 17:27) “Pinarararom niamo an samong pagkasinabotan paagi sa pagpaheling nin pagmakolog asin pagigin makonsiderasyon,” an komento nin sarong agom na lalaki. Minaoyon an saiyang agom na babae, na sinasabi: “Mantang kami naggugurang, nagin kagayagayahan mi nang magkaibanan na uminom nin tsa, mag-olay-olay, asin magtinabangan.” An saindong pagigin prangka asin sadiosan makatatabang na rumigon an bogkos kan saindong pag-agoman, na nagkakaigwa kan kakayahan na madaling makabalik sa dati na makaoolang sa mga pagsalakay ni Satanas, an paralaglag sa pag-agoman.

MAGGAYAGAYA SA SAINDONG MGA MAKOAPO

14. Ano an malinaw na nagin kabtang kan lola ni Timoteo sa pagdakula nia bilang Kristiano?

¹⁴ An mga makoapo iyo “an korona” kan mga gurang. (Talinhaga 17:6) An pakiibaiba nin mga makoapo tunay na puedeng magin kawiliwili​—maogma asin nakarerepresko. Inoomaw kan Biblia si Loida, sarong lola na, kaiba kan aki niang si Eunice, ihiniras an saiyang mga tinutubod sa saiyang omboy pang makoapo na si Timoteo. An aking ini nagdakula na nakaaaram na an saiyang ina asin an saiyang lola pareho nagpapahalaga sa katotoohan kan Biblia.​—2 Timoteo 1:5; 3:14, 15.

15. Mapadapit sa mga makoapo, ano an mahalagang ikatatabang nin mga apoon, alagad ano an maninigo nindang likayan?

¹⁵ Kun siring, uya an sarong espesyal na lugar na an mga apoon makatatao nin tabang na mahalagang marhay. Mga apoon, ihiniras na nindo sa saindong mga aki an kaaraman nindo manongod sa mga katuyohan ni Jehova. Ngonyan magigibo nindo an siring sa saro pang henerasyon! Dakol na aki an ogmahon na madangog an saindang mga apoon na nagsasaysay nin mga estorya sa Biblia. Siempre, dai nindo kinukua an paninimbagan kan ama na itanom an mga katotoohan kan Biblia sa saiyang mga aki. (Deuteronomio 6:7) Imbes, kinokomplementohan nindo ini. An saindo logod na pamibi arog kan sa salmista: “Minsan sagkod sa kagurangan asin pagkaubanon, O Dios, dai mo ako pabayaan, sagkod na ikasabi ko an manongod sa saimong takyag sa kapag-arakian, sa gabos na maarabot pa, an manongod sa saimong kakosogan.”​—Salmo 71:18; 78:5, 6.

16. Paano malilikayan nin mga apoon na magin dahelan nin tension sa saindang pamilya?

¹⁶ Makamomondo, an ibang apoon pinababaliskad na marhay an mga aki kaya nagkakaigwa nin tension sa pag-oltanan kan mga apoon asin kan saindang nasa edad nang mga aki. Minsan siring, an sinsero nindong kabootan tibaad magin dahelan na mapasilan an saindong mga makoapo na magsabi sa saindo nin sekreto kun habo nindang magsabi sa saindang mga magurang. Kun beses naglalaom an mga aki na kakampihan sinda kan saindang parasunodsunod na mga apoon tumang sa saindang mga magurang. Ano kun siring an maninigong gibohon? Magin madonong asin parigonon an boot kan saindong mga makoapo na magin prangka sa saindang mga magurang. Puede nindong ipaliwanag na ini ikinaoogma ni Jehova. (Efeso 6:1-3) Kun kaipuhan, puede kamong magboluntaryo na bukasan an dalan para sa pagdolok kan aki paagi sa pagkaolay sa saindang mga magurang. Magin prangka sa saindong mga makoapo manongod sa saindong nanodan sa nag-aging mga taon. Makikinabang sinda sa saindong pagkasadiosan asin sinseridad.

MAGLIWAT MANTANG KAMO NAGGUGURANG

17. Anong desisyon kan salmista an maninigong arogon nin nagkakaedad na mga Kristiano?

¹⁷ Mantang nag-aagi an mga taon, maririsa nindo na dai na nindo kayang gibohon an gabos na dati nindong ginigibo o an gabos na gusto nindong gibohon. Paano maaako nin saro an paggurang? Sa saindong isip tibaad an pagmate nindo kamo 30 anyos, alagad ta an pagsalimbad sa salming nagpapaheling nin laen man na katunayan. Dai manluya an saindong boot. An salmista nakimaherak ki Jehova: “Dai mo man logod ako ipagsikwal sa panahon nin kagurangan; kun an sakuyang kosog nawawara na, dai mo ako pagpabayaan.” Magin determinado kamong arogon an desisyon kan salmista. Sia nagsabi: “Ako danay na maghahalat, asin dudugangan ko an gabos na pag-omaw sa saimo.”​—Salmo 71:9, 14.

18. Paano magagamit nin sarong maygurang na Kristiano an pagretiro sa mahalagang paagi?

¹⁸ Dakol an patienot na nag-andam na dugangan an saindang pag-omaw ki Jehova pakaretiro sa sekular na trabaho. “Plinano ko na nin patienot kun ano an gigibohon ko pagkatapos mag-eskuela kan samong aking babae,” an paliwanag nin sarong ama na retirado na ngonyan. “Nagdesisyon ako na mapoon ako sa pambilog na panahon na ministeryo sa paghuhulit, asin ipinabakal ko an sakong negosyo tanganing magin libreng maglingkod ki Jehova nin mas lubos. Namibi ako para sa paggiya nin Dios.” Kun madali na kamong magretiro, maranga kamo kan kapahayagan kan satong Kaharohalangkaweng Kaglalang: “Minsan sagkod sa kagurangan nin saro ako an Saro na iyo man sana; asin sagkod sa pagkaubanon nin saro ako mismo padagos na magtitios.”​—Isaias 46:4.

19. Anong hatol an itinatao para sa mga naggugurang?

¹⁹ Tibaad bakong pasil an pakibagay sa pagretiro sa sekular na trabaho. An gurang nang mga lalaki hinatolan ni apostol Pablo na magin “tama sana sa gawe.” Ini nangangaipo nin pankagabsan na pagpopogol, bakong pagpadara sa tendensia na hanapon an pagpaturotrangkilo na sana sa buhay. Tibaad orog pa nganing kaipuhan an pagkaigwa nin rutina asin disiplina sa sadiri pakaretiro kisa kaidto. Kun siring, magmasibot, “na danay na dakol an gigibohon sa gibohon kan Kagurangnan, sa pakaaram na an saindong pagpapagal bakong daing kapakanan dian sa Kagurangnan.” (1 Corinto 15:58) Pahiwason an saindong aktibidad na tumabang sa iba. (2 Corinto 6:13) Dakol na Kristiano an naggigibo kaini paagi sa mahigos na paghuhulit kan maogmang bareta sa liniwat na rikas. Mantang kamo naggugurang, magin “makosog sa pagtubod, sa pagkamoot, sa pakatagal.”​—Tito 2:2.

PAG-ATUBANG SA PAGKAWARA KAN SAINDONG AGOM

20, 21. (a) Sa presenteng palakaw nin mga bagay, ano an sa katapustapusi nakapabubulag sa mag-agom? (b) Paano si Ana nagtatao nin marahay na halimbawa para sa mga agom na nagadanan?

²⁰ Makamomondo alagad totoo na sa presenteng palakaw nin mga bagay, an mga mag-agom sa katapustapusi pinagbubulag nin kagadanan. An nagadanan na Kristianong mga agom nakaaaram na an saindang mga namomotan natotorog ngonyan, asin nagsasarig sinda na sinda maheheling giraray ninda. (Juan 11:11, 25) Alagad makamomondo pa man giraray an pagkagadan. Paano iyan maaatubang kan nabayaan?a

²¹ Makatatabang an paggirumdom sa ginibo nin sarong personahe sa Biblia. Nabalo si Ana pakalihis sana nin pitong taon na pag-agoman, asin sa panahon na nababasa niato an manongod sa saiya, 84 anyos na sia. Makasisierto kita na sia nagmondo kan magadan an saiyang agom na lalaki. Paano nia iyan nakayang atubangon? Nagtao sia nin banal na paglilingkod ki Jehova Dios sa templo banggi-aldaw. (Lucas 2:36-38) An buhay ni Ana na may mapagngayongayong paglilingkod siertong nagin dakulang pangontra sa kamondoan asin kapungawan na namatean nia bilang balo.

22. Paano nakayang atubangon nin nagkapirang babae asin lalaking balo an kapungawan?

²² “An nagin pinakadakulang angat para sa sako iyo an kadaihan nin kaiba na makakaolay,” an paliwanag nin 72 anyos na babae na nabalo sampulong taon na an nakaagi. “Matibay na parahinanyog an agom kong lalaki. Pinag-oolayan mi an manongod sa kongregasyon asin an samong kabtang sa Kristianong ministeryo.” An saro pang babaeng balo nagsasabi: “Minsan ngani nakaoomay an panahon, napatunayan kong mas tamang sabihon na an nakatatabang sa saro na maomayan iyo an ginigibo nin saro sa saiyang panahon. Nasa mas marahay kang kamugtakan na tumabang sa iba.” Minaoyon an sarong 67 anyos na lalaking balo, na nagsasabi: “An marahayon na paagi na makayang atubangon an pagkagadan nin namomotan iyo an pagdusay kan saimong sadiri sa pagranga sa iba.”

PINAHAHALAGAHAN NIN DIOS SA KAGURANGAN

23, 24. Anong dakulang karangahan an itinatao kan Biblia sa mga gurang, partikularmente sa mga nabalo?

²³ Minsan ngani kinukua nin kagadanan an sarong namomotan na agom, si Jehova nagdadanay na fiel, masasarigan. “Sarong bagay an hinagad ko ki Jehova,” an awit ni Hadeng David kan suanoy, “iyan an sakong hahalaton, na ako makapag-erok sa harong ni Jehova sa gabos na aldaw kan sakong buhay, tanganing maheling an karahayan ni Jehova asin magmasid na may pagpahalaga sa saiyang templo.”​—Salmo 27:4.

²⁴ “Tawan mo nin onra an mga babaeng balo na balo man nanggad,” an sadol ni apostol Pablo. (1 Timoteo 5:3) An hatol na kasunod kan instruksion na ini nagpaparisa na an angay na mga babaeng balo na mayo nin haraning mga paryente tibaad nangaipo nin materyal na sustento kan kongregasyon. Minsan siring, kaiba sa kahulogan kan instruksion na ‘tawan nin onra’ an ideya nin pagpahalaga sa sainda. Kanigoan na karangahan an makukua nin diosnon na mga babae asin lalaking balo sa pakaaram na sinda pinahahalagahan asin susuportaran ni Jehova!​—Santiago 1:27.

25. Ano an pasohan na yaon pa para sa mga gurang?

²⁵ “An kamurawayan nin mga gurang iyo an saindang pagkaigwa nin uban,” sabi kan ipinasabong na Tataramon nin Dios. Iyan “korona nin kagayonan kun iyan nakukua sa dalan nin katanosan.” (Talinhaga 16:31; 20:29) Kun siring, baga man may agom o nagsosolo na liwat, padagos na papagdanayon na enot sa saindong buhay an paglilingkod ki Jehova. Sa siring magkakaigwa kamo nin marahay na ngaran sa Dios ngonyan asin kan paglaom na buhay na daing sagkod sa sarong kinaban na mawawara na an mga kolog nin paggurang.​—Salmo 37:3-5; Isaias 65:20.

1. Ano an mga utang niato sa satong mga magurang, asin kun siring ano an maninigong magin saboot asin gawe niato sa sainda?

“MAGHINANYOG ka sa saimong ama na nagpangyari kan saimong pagkamundag, asin dai mo pagbasangbasangon an saimong ina huli sana ta sia gurang na,” an hatol kan madonong na tawo kan suanoy. (Talinhaga 23:22) ‘Dai ko iyan noarin man gigibohon!’ tibaad sabihon nindo. Imbes na basangbasangon an satong ina​—o an satong ama—​an kadaklan sa sato nakamamate nin hararom na pagkamoot sa sainda. Minimidbid niato na dakula an utang niato sa sainda. Enot sa gabos, tinawan kita nin buhay kan satong mga magurang. Minsan ngani si Jehova an Burabod nin buhay, kun mayo an satong mga magurang dai nanggad kita mabubuhay. Mayo kita nin ikatatao sa satong mga magurang na kapantay sa halaga nin buhay mismo. Dangan, isip-isipa sana an pagsasakripisyo sa sadiri, may kahaditan na pag-ataman, gastos, asin mamomoton na atension na kalabot sa pagtabang sa aki poon sa pagkaomboy sagkod na magin adulto. Kun siring, rasonable nanggad na an Tataramon nin Dios nagsasadol: “Tawan mo nin onra an saimong ama asin an saimong ina . . . tanganing iyan ikarahay mo asin ika magdanay nin haloy sa daga”!​—Efeso 6:2, 3.

PAGMIDBID SA EMOSYONAL NA MGA PANGANGAIPO

2. Paano makatatao nin “nanonongod na balos” sa saindang mga magurang an darakula nang aki?

² Si apostol Pablo nagsurat sa mga Kristiano: “Pabayaan nguna an mga [aki o makoapo] na makanood na maggibo nin diosnon na debosyon sa saindang kairiba sa harong asin padagos na magtao nin nanonongod na balos sa saindang mga magurang asin apoon, huli ta ini marahay sa pagheling nin Dios.” (1 Timoteo 5:4) Itinatao nin darakula nang aki an “nanonongod na balos” na ini paagi sa pagpaheling nin apresasyon sa dakol na taon na pagkamoot, trabaho, asin pag-ataman na itinao sa sainda kan saindang mga magurang asin apoon. An sarong paagi na magigibo ini nin mga aki iyo an pagmidbid na kapareho nin iba, an mga gurang nagkakaipo nin pagkamoot asin pagpasarig sa boot​—sa parate nagkakaipong marhay. Kapareho niato gabos, kaipuhan nindang mamatean na sinda pinahahalagahan. Kaipuhan na mamatean ninda na kapakipakinabang an saindang buhay.

3. Paano niato matatawan nin onra an mga magurang asin apoon?

³ Kaya matatawan niato nin onra an satong mga magurang asin apoon paagi sa pagpaaram sa sainda na sinda namomotan ta. (1 Corinto 16:14) Kun an satong mga magurang dai niato kaiba sa harong, maninigo niatong girumdomon na an pakabareta sa sato dakulang bagay para sa sainda. An maogmang surat, pag-apod sa telepono, o pagsongko puedeng makadagdag na marhay sa saindang kagayagayahan. Si Miyo, na nag-iistar sa Hapon, nagsurat kan sia 82 anyos: “An aki kong babae [na an agom nagbibiaheng ministro] sinasabihan ako: ‘Nanay, “magbiahe” po tabi kamo kaiba mi.’ Ipinadadara nia sa sako an nakaiskedyul na ruta asin numero ninda sa telepono para sa kada semana. Puede kong buksan an mapa ko asin sabihon: ‘A. Yaon sinda digdi ngonyan!’ Permi akong nagpapasalamat ki Jehova para sa bendisyon na pagkaigwa nin siring na aki.”

PAGTABANG SA MATERYAL NA MGA PANGANGAIPO

4. Paano an relihiosong tradisyon nin mga Judio nag-aanimar nin katagasan nin boot sa gurang nang mga magurang?

⁴ Posible daw na kalabot man sa pagtao nin onra sa mga magurang an pag-asikaso sa saindang materyal na mga pangangaipo? Iyo. Parate na iyan kalabot. Kan kaaldawan ni Jesus sinuportaran kan Judiong mga namomoon sa relihion an tradisyon na kun sabihon nin saro na an saiyang kuarta o rogaring “sarong balaog na idinusay sa Dios,” libre na sia sa paninimbagan na gamiton iyan sa pag-ataman sa saiyang mga magurang. (Mateo 15:3-6) Kanigoan na katagasan nin boot! Garo man sana inaanimar kan mga namomoon na idto sa relihion an mga tawo na dai tawan nin onra an saindang mga magurang kundi lapastanganon sinda paagi sa paslong pangunguri sa sainda kan saindang mga pangangaipo. Nungka na boot niatong gibohon iyan!​—Deuteronomio 27:16.

5. Sa ibong nin mga probisyon kan gobyerno sa nagkapirang kadagaan, taano an pagtao nin onra sa mga magurang ta kun beses may kaibang pagtao nin pinansial na tabang?

⁵ Sa dakol na kadagaan ngonyan, an suportado nin gobyerno na mga pag-ayuda sa mga daing sukat nagtatao nin ibang materyal na mga pangangaipo kan mga gurang, arog baga kan pagkakan, gubing, asin istaran. Apuera kaiyan, an mga gurang mismo tibaad may natipon para sa saindang paggurang. Alagad kun maubos na o kulang an mga tipon na ini, tinatawan nin mga aki nin onra an saindang mga magurang paagi sa paggibo kan makakaya ninda na mapanigoan an mga pangangaipo kan magurang. An totoo, an pag-ataman sa gurang nang mga magurang ebidensia nin diosnon na debosyon, an boot sabihon, debosyon nin saro ki Jehova Dios, an Kagtugdas sa areglong pampamilya.

PAGKAMOOT ASIN PAGSASAKRIPISYO SA SADIRI

6. Anong mga areglo sa harong an ginibo nin iba tanganing maasikaso an mga pangangaipo kan saindang mga magurang?

⁶ Dakol na adulto nang aki an nagpaheling nin marahay na reaksion sa mga pangangaipo kan saindang may helang na mga magurang na may pagkamoot asin pagsasakripisyo sa sadiri. An iba dinara sa sadiri nindang harong an saindang mga magurang o nagbalyo tanganing makarani sa sainda. An iba inibanan sa harong an saindang mga magurang. Sa parate, an siring na mga areglo nagin bendisyon kapwa sa mga magurang asin mga aki.

7. Taano ta marahay na dai magpabiglabigla sa mga pagdedesisyon mapadapit sa gurang nang mga magurang?

⁷ Pero kun beses bakong marahay an nagigin resulta kan siring na mga pagbalyo. Taano? Tibaad huli ta an mga desisyon pabiglabigla o basado sana sa emosyon. “An alisto an isip naghohorophorop sa saiyang mga lakad,” an madonong na patanid kan Biblia. (Talinhaga 14:15) Halimbawa, ipamugtak na an gurang nang ina nindo nasasakitan sa pagsosolo sa harong asin sa paghona nindo makikinabang sia sa pagbalyo sa harong nindo. Sa may alistong isip na paghorophorop sa saindong mga lakad, puedeng konsideraron nindo an minasunod: Ano an aktuwal niang mga pangangaipo? Igwa daw nin pribado o suportado kan estado na organisadong pag-ayuda sa mga daing sukat na makatatao nin ibang solusyon na puede man? Gusto daw niang bumalyo? Kun gusto nia, sa anong mga paagi maaapektaran an saiyang buhay? Kaipuhan daw niang bayaan an mga katood? Paano daw ini makaaapektar sa saiya sa emosyonal? Ipinakipag-olay na daw nindo an mga bagay na ini sa saiya? Paano daw makaaapektar an siring na pagbalyo sa saindo, sa saindong agom, sa saindong mga aki? Kun kaipuhan na atamanon an saindong ina, siisay an matao kaiyan? Puede daw na pagbarangaon an paninimbagan? Ipinakipag-olay na daw nindo an bagay sa gabos na direktang napapalabot?

8. Sairisay an puede nindong konsultahon kun nagdedesisyon kun paano tatabangan an saindong gurang nang mga magurang?

⁸ Mantang an gabos na aki sa sarong pamilya may paninimbagan na mag-ataman, tibaad madonong na magkomperensia an pamilya tanganing an gabos makapakikabtang sa pagdedesisyon. Tibaad makatabang man an pakikipag-olay sa kamagurangan sa Kristianong kongregasyon o sa mga katood na napaatubang na sa kaagid na situwasyon. “Nasusudya an mga plano kun mayo nin pribadong orolay,” an patanid kan Biblia, “alagad sa kadakolan nin parahatol may nahahaman.”​—Talinhaga 15:22.

MAGIN MADINAMAYON ASIN MAPAGSABOT

9, 10. (a) Sa ibong kan pagkakaedad ninda, anong konsiderasyon an maninigong itao sa mga gurang? (b) Ano man na mga aksion an gibohon nin dakula nang aki para sa saiyang mga magurang, ano an maninigo na permi niang itao sa sainda?

⁹ Nagkakaipo nin pakikidamay asin pagsabot an pagtao nin onra sa satong gurang nang mga magurang. Mantang namamatean na an mga resulta nin paggurang, an mga gurang tibaad nag-oorog an kasakitan sa paglakaw, pagkakan, asin paggirumdom. Tibaad kaipuhan ninda an tabang. Parate na an mga aki nagigin mapagprotehir na marhay asin naghihingoang magtao nin paggiya. Alagad an mga gurang mga adulto na may natipon na kadonongan asin kabatidan sa bilog nindang buhay, bilog na buhay na pag-ataman sa saindang sadiri asin paggibo kan sadiri nindang mga desisyon. An saindang karakter asin paggalang sa sadiri tibaad nasesentro sa saindang katongdan bilang mga magurang asin adulto. An mga magurang na nakamamate na kaipuhan na nindang ipamaneho an saindang buhay sa saindang mga aki tibaad mamondo nin labi-labi o maanggot. An iba ipinagsesentir asin linalabanan an pinaghohona nindang mga paghihingoa na halean sinda kan saindang pagkaindependiente.

¹⁰ Mayo nin pasil na mga solusyon sa siring na mga problema, alagad sarong kabootan na togotan an gurang nang mga magurang na asikasohon an saindang sadiri asin gumibo kan sadiri nindang mga desisyon sagkod sa mapupuede. Madonong na dai gumibo nin mga desisyon manongod sa kun ano an pinakamarahay para sa saindong mga magurang na dai nguna sinda kinakaolay. Tibaad kadakol na kan nawara sa sainda. Togotan sindang papagdanayon an yaon pa sa sainda. Tibaad maheling nindo na mientras na mas dai nindo hinihingoang maneyohon an buhay kan saindong mga magurang, mas marahay man an relasyon nindo sa sainda. Sinda magigin mas maogma, asin iyo man kamo. Dawa kun kaipuhan na mag-insister sa nagkapirang bagay para sa saindang ikararahay, an pagtao nin onra sa saindong mga magurang naghahagad na itao nindo sa sainda an dignidad asin paggalang na maninigo sa sainda. An Tataramon nin Dios nagsasadol: “Tumindog ka sa atubangan nin may uban, asin magpaheling ka nin konsiderasyon sa persona nin gurang.”​—Levitico 19:32.

PAGPAPADANAY SA TAMANG KAISIPAN

11-13. Kun an relasyon nin sarong aking adulto sa saiyang mga magurang dai nagin marahay kaidto, paano nia maaatubang pa man giraray an angat nin pag-ataman sa sainda sa saindang kagurangan?

¹¹ Kun beses an sarong problema na inaatubang nin mga aking adulto na sa pagtao nin onra sa saindang gurang nang mga magurang may labot sa relasyon ninda kaidto sa saindang mga magurang. Tibaad an saindong ama kulang kaidto sa pakikidamay asin bakong mamomoton, an saindong ina dominante asin maisog. Tibaad sagkod ngonyan an pagmate nindo disganado, anggot, o makolog an boot huli ta bako sinda an mga magurang na minawot nindo. Puede daw nindong mapaglabanan an siring na mga saboot?a

¹² Si Basse, na nagdakula sa Finlandia, nag-eestorya: “An sakong padrasto dating opisyal nin SS sa Nazi Alemania. Madali siang maanggot, dangan nagigin peligroso sia. Dakol na beses na pinagkologan nia an sakong ina sa atubangan ko. Sarong beses kan anggot sia sa sako, pinakol nia ako kan saiyang paha asin tinamaan ako sa lalauogon kan ebilya. Makosogon an pagkatama kaiyan sa sako na napukan ako sa katre.”

¹³ Pero, igwa man nin ibang aspekto an saiyang pagkatawo. Idinugang ni Basse: “Sa ibong na lado, sia nagtrabaho nin maigoton asin dai nagpalibre sa pag-ataman sa pamilya sa materyal na paagi. Dai sia noarin man nagpaheling sa sako nin pagpadangat nin ama, alagad aram ko na nadanyaran na nin permanente an saiyang boot. Pinalayas sia kan saiyang ina kan sia aki pa. Nagdakula sia sa pakikisuntokan asin naglaog sa guerra bilang barobata. Medyo nasasabotan ko ini asin dai ko sia binasol. Kan nagkakaedad na ako, boot ko siang tabangan sagkod sa makakaya ko sagkod na sia magadan. Bako idtong pasil, alagad ginibo ko an kaya ko. Hiningoa kong magin marahay na aking lalaki sagkod sa katapusan, asin sa paghona ko inako nia ako bilang siring.”

14. Anong teksto an aplikado sa gabos na situwasyon, kaiba an mga minalataw sa pag-ataman sa gurang nang mga magurang?

¹⁴ Sa mga situwasyon sa pamilya, arog sa ibang bagay, aplikado an hatol kan Biblia: “Isolog nindo an mamomoton na mga pagmate nin pagdamay, kabootan, kababaan nin boot, kahoyoan, asin pakatios. Padagos kamong magpatiriostios asin sueltong magpatarawadtawadan kun an siisay man igwa nin sumbong tumang sa saro. Kun paanong kamo sueltong pinatawad ni Jehova, siring man an gibohon nindo.”​—Colosas 3:12, 13.

NAGKAKAIPO MAN NIN PAG-ATAMAN AN MGA PARAATAMAN

15. Taano ta kun beses makologon sa boot an pag-ataman sa mga magurang?

¹⁵ An pag-ataman sa magurang na may helang magabat na trabaho, na kalabot an dakol na trabaho, dakulang paninimbagan, asin halawig na mga oras. Alagad ta parateng emosyonal an pinakadepisil na parte. Makologon sa boot na paghelingon an saindong mga magurang na nawawaran kan saindang salud, memorya, asin pagkaindependiente. Si Sandy, na taga-Puerto Rico, nag-eestorya: “An sakong ina an pinakasentro kan samong pamilya. Nagin makologon sa boot an pag-ataman sa saiya. Primero nakilay sia; dangan kaipuhan na nia nin sogkod, dangan andador, dangan silyang de rueda. Pagkatapos padagos na siang nagluya sagkod na sia nagadan. Nagkaigwa sia nin kanser sa tolang asin nangaipo nin daing pondong pag-ataman​—aldaw-banggi. Kinakarigosan mi sia asin pinakakakan sia patin binabasahan sia. Depisilon idto​—nangorogna sa emosyonal. Kan marealisar ko na magagadan na an sakong ina, naghibi ako ta namomotan ko siang marhay.”

16, 17. Anong hatol an tibaad makatabang sa paraataman na papagdanayon an balanseng pagmansay sa mga bagay?

¹⁶ Kun kamo mamugtak sa kaagid na situwasyon, ano an magigibo nindo tanganing iyan makaya nindo? Makatatabang na marhay sa saindo an paghinanyog ki Jehova paagi sa pagbasa sa Biblia asin pakipag-olay sa saiya paagi sa pamibi. (Filipos 4:6, 7) Sa praktikal na paagi, siertohon na masustansia an saindong pagkakan asin pagmaigotan na makatorog nin bastante. Sa paggibo kaini, mapapasa mas marahay kamong kamugtakan, kapwa sa emosyonal asin pisikal, na atamanon an saindong namomotan. Tibaad puede kamong makapag-areglo nin paminsanminsan na pahingalo sa pan-aroaldaw na rutina. Dawa bakong posible an bakasyon, madonong pa man giraray na mag-iskedyul nin oras para sa pagpaharohayahay. Tanganing makahale, tibaad puede nindong areglaron na may ibang magbantay sa naghehelang nindong magurang.

¹⁷ Bakong pambihira na an adultong mga paraataman magkaigwa nin sobrang mga linalaoman sa saindang sadiri. Alagad dai kamo makamate nin kasalan sa dai nindo kayang gibohon. Sa nagkapirang kamugtakan tibaad kaipuhan na ipagkatiwala nindo sa sarong klinika sa pag-ataman sa mga gurang asin may helang an saindong namomotan. Kun kamo paraataman, magbugtak nin rasonableng mga linalaoman para sa saindong sadiri. Kaipuhan na balansehon nindo an mga pangangaipo bako sanang kan saindong mga magurang kundi pati kan saindong mga aki, kan saindong agom, asin nindo mismo.

KOSOG NA LIHIS SA ORDINARYO

18, 19. Anong pagtabang an ipinanuga ni Jehova, asin anong eksperyensia an nagpapaheling na inootob nia an panugang ini?

¹⁸ Paagi sa saiyang Tataramon, an Biblia, si Jehova mamomoton na nagtatao nin giya na makatatabang na marhay sa saro sa pag-ataman sa naggugurang nang mga magurang, alagad bako sana iyan an tabang na itinatao nia. “Si Jehova harani sa gabos na nag-aarang sa saiya,” an isinurat kan salmista sa irarom nin pasabong. “Dadangogon nia an agrangay ninda na tabangan, asin sinda saiyang ililigtas.” Ililigtas, o iingatan, ni Jehova an mga fiel sa saiya minsan sa pinakamasakit na mga situwasyon.​—Salmo 145:18, 19.

¹⁹ Naaraman ini ni Myrna, sa Pilipinas, kan inaataman nia an saiyang ina, na nagin baldado huli sa atake. “Mayo na nin mas makamomondo kisa sa maheling an saimong namomotan na nagsasakit, na dai nasasabi sa saimo kun saen an makolog,” an isinurat ni Myrna. “Idto garo pagheling sa saiya na luway-luway na nalalamos, asin mayo man lamang ako nin maginibo. Dakol na beses na ako minaluhod asin nakikipag-olay ki Jehova dapit sa grabe nang kapagalan ko. Nag-agrangay ako arog ki David, na nakimaherak ki Jehova na ibugtak an saiyang mga luha sa sarong supot asin girumdomon sia. [Salmo 56:8] Asin siring sa ipinanuga ni Jehova, tinawan nia ako kan kosog na kaipuhan ko. ‘Si Jehova an nagin sakuyang kasarigan.’”​—Salmo 18:18.

20. Anong mga panuga sa Biblia an nakatatabang sa mga paraataman na magdanay na maglaom sa marahay, dawa magadan an saindang inaataman?

²⁰ May nagsabi na an pag-ataman sa naggugurang nang mga magurang sarong “estorya na mayo nin maogmang kasagkodan.” Sa ibong kan minsan pinakamarahay na mga paghihingoa sa pag-ataman, puedeng magadan an mga gurang, arog kan ina ni Myrna. Alagad an mga nagtitiwala ki Jehova nakaaaram na an kagadanan bakong iyo an kasagkodan kan estorya. Si apostol Pablo nagsabi: “May paglaom ako sa Dios . . . na magkakaigwa nin pagkabuhay liwat kapwa an mga matanos asin an mga bakong matanos.” (Gibo 24:15) An mga nagadanan nin gurang nang mga magurang nararanga kan paglaom sa pagkabuhay liwat kaiba an panuga na kawiliwiling bagong kinaban na gigibohon nin Dios na duman “an kagadanan mawawara na.”​—Kapahayagan 21:4.

21. Ano an marahay na mga resulta nin pagtao nin onra sa gurang nang mga magurang?

²¹ An mga lingkod nin Dios hararom an paggalang sa saindang mga magurang, minsan kun naggurang na an mga ini. (Talinhaga 23:22-24) Sinda tinatawan ninda nin onra. Sa paggibo kaiyan, naeeksperyensiahan ninda an sinasabi kan ipinasabong na talinhaga: “An saimong ama asin an saimong ina maggagayagaya, asin sia na nangaki sa saimo magigin magayagaya.” (Talinhaga 23:25) Asin orog sa gabos, an mga nagtatao nin onra sa saindang gurang nang mga magurang nakapaoogma man asin nakatatao nin onra ki Jehova Dios.

1. Ano an katuyohan ni Jehova para sa areglo nin pamilya?

KAN si Adan asin Eva kasalon ni Jehova, ipinahayag ni Adan an saiyang kagayagayahan paagi sa pagtaram kan kaenot-enoteng bersong Hebreo na nasa rekord. (Genesis 2:22, 23) Minsan siring, an nasa isip kan Kaglalang labi pa sa pagtao sana nin kaogmahan sa saiyang mga aking tawo. Boot nia na an mga mag-agom asin an mga pamilya gumibo kan saiyang kabotan. Sinabihan nia an enot na mag-agom: “Pangagbunga asin pangagdakol kamo asin panoa nindo an daga asin sakopa nindo iyan, asin sakopon nindo an mga sira sa dagat asin an mga gamgam sa kalangitan asin an lambang nabubuhay na hayop na naghihiro sa ibabaw nin daga.” (Genesis 1:28) Kanigoan kadakula, nakakokontentong asignasyon idto! Kanigoan kutana an magigin kaogmahan ninda asin kan saindang mga aki kun ginibo ni Adan asin Eva an kabotan ni Jehova na may bilog na pagkuyog!

2, 3. Paano manonompongan nin mga pamilya an pinakadakulang kaogmahan ngonyan?

² Ngonyan man pinakamaogma an mga pamilya kun sinda nagtatarabang sa paggibo kan kabotan nin Dios. Nagsurat si apostol Pablo: “An diosnon na debosyon kapakipakinabang sa gabos na bagay, mantang iyan may panuga sa buhay ngonyan asin sa madatong.” (1 Timoteo 4:8) An pamilya na namumuhay na may diosnon na debosyon asin nagkukuyog sa paggiya ni Jehova na yaon sa Biblia makanonompong nin kaogmahan sa “buhay ngonyan.” (Salmo 1:1-3; 119:105; 2 Timoteo 3:16) Dawa kun saro sanang miembro kan pamilya an mag-aplikar kan mga prinsipyo sa Biblia, mas marahay an situwasyon kisa sa kun mayo ni sarong nag-aaplikar.

³ Ipinaliwanag kan librong ini an dakol na prinsipyo sa Biblia na nakakokontribwir sa kaogmahan nin pamilya. Posibleng narisa nindo na an iba paorootrong naglataw sa bilog na libro. Taano? Huli ta an mga iyan nagrerepresentar sa mapuersang mga katotoohan na epektibo para sa ikararahay kan gabos sa laen-laen na aspekto kan buhay pampamilya. An pamilya na nagmamaigot na iaplikar an mga prinsipyong ini sa Biblia nakaririsa na an diosnon na debosyon talagang “may panuga sa buhay ngonyan.” Helingon niato liwat an apat sa mahahalagang prinsipyong iyan.

AN HALAGA NIN PAGPOPOGOL SA SADIRI

4. Taano ta mahalagang marhay sa pag-agoman an pagpopogol sa sadiri?

⁴ Si Hadeng Salomon nagsabi: “Siring sa sarong siudad na gaba, na daing lanob, an tawong daing pagpopogol sa saiyang espiritu.” (Talinhaga 25:28; 29:11) An ‘pagpogol sa espiritu,’ pagpopogol sa sadiri, mahalagang marhay para sa mga gusto nin maogmang pag-agoman. An pagpadaog sa mapanlaglag na mga emosyon, arog baga nin grabeng kaanggotan o inmoral na horot, magigin causa nin danyos na dakol na taon bago mapakarhay​—kun mapapakarhay pa iyan.

5. Paano makukultibar nin tawong bakong sangkap an pagpopogol sa sadiri, asin may anong mga pakinabang?

⁵ Siempre, mayo nin gikan si Adan na lubos na makokontrol an saiyang laman na bakong sangkap. (Roma 7:21, 22) Pero, an pagpopogol sa sadiri sarong bunga kan espiritu. (Galacia 5:22, 23) Huli kaini, an espiritu nin Dios mapaluwas sa sato nin pagpopogol sa sadiri kun ipamimibi niato an kualidad na ini, kun iaaplikar niato an angay na hatol na yaon sa Kasuratan, asin kun makiaasosyar kita sa iba na nagpapaheling kaiyan saka malikay sa mga dai. (Salmo 119:100, 101, 130; Talinhaga 13:20; 1 Pedro 4:7) An siring na dalan matabang sa sato na ‘dumulag sa pakikisaro,’ dawa kun kita nasusugotan. (1 Corinto 6:18) Isisikwal niato an kadahasan asin lilikayan o hahaleon an alkoholismo. Asin mas kalmado niatong aatubangon an mga pagprobokar asin masakit na mga kamugtakan. Logod an gabos​—pati an mga aki—​makanood na magkultibar kan mahalagang marhay na bungang ini kan espiritu.​—Salmo 119:1, 2.

TAMANG PUNTO-DE-VISTA SA PAGKAPAYO

6. (a) Ano an inestablisar nin Dios na areglo nin pagkapayo? (b) Ano an dapat na girumdomon nin sarong lalaki tanganing an saiyang pagkapayo magtao nin kaogmahan sa saiyang pamilya?

⁶ An ikaduwang mahalagang prinsipyo iyo an pagmidbid sa pagkapayo. Isinaysay ni Pablo an tamang pagkasunodsunod nin mga bagay kan sia magsabi: “Boot kong maaraman nindo na an payo kan lambang lalaki iyo an Cristo; an payo man nin babae iyo an lalaki; an payo man kan Cristo iyo an Dios.” (1 Corinto 11:3) Ini nangangahulogan na an lalaki nangengenot sa pamilya, an saiyang agom na babae may kaimbodan na nagtatabang, asin an mga aki makinuyog sa saindang mga magurang. (Efeso 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Pero mangnohon na an pagkapayo nagbubunga sana nin kaogmahan kun iyan ginagamit sa tamang paagi. An mga agom na lalaki na namumuhay na may diosnon na debosyon nakaaaram na an pagkapayo bakong diktadura. Inaarog ninda si Jesus, an saindang Payo. Minsan ngani si Jesus magigin “payo kan gabos na bagay,” sia “nagdigdi, bakong tanganing paglingkodan, kundi tanganing maglingkod.” (Efeso 1:22; Mateo 20:28) Sa kaagid na paagi, an sarong Kristianong lalaki ginagamit an pagkapayo, bakong tanganing pakinabangon an saiyang sadiri, kundi tanganing asikasohon an ikararahay kan saiyang agom na babae asin mga aki.​—1 Corinto 13:4, 5.

7. Anong mga prinsipyo sa Kasuratan an matabang sa sarong agom na babae na maotob an saiyang itinao nin Dios na katongdan sa pamilya?

⁷ Sa saiyang kabtang, an agom na babae na namumuhay na may diosnon na debosyon dai nakikidaogan sa o naghihingoang dominaron an saiyang agom na lalaki. Naoogma siang magin matinabang sa saiya asin magkooperar sa saiya. An Biblia kun beses inaapod an agom na babae na “sadiri” kan saiyang agom na lalaki, na liniliwanag na an lalaki iyo an payo kan babae. (Genesis 20:3) Paagi sa pagpaagom an babae nasasakop kan “ley kan saiyang agom na lalaki.” (Roma 7:2) Kadungan kaiyan, sia inaapod kan Biblia na “katabang” asin “komplemento.” (Genesis 2:20) Itinatao nia an mga kualidad asin abilidad na mayo sa saiyang agom na lalaki, asin itinatao nia sa lalaki an kinakaipuhan na pagsuportar. (Talinhaga 31:10-31) Sinasabi man kan Biblia na an agom na babae sarong “kapadis,” saro na kadamaydamay sa trabaho kan saiyang agom. (Malaquias 2:14) An mga prinsipyong ini sa Kasuratan nakatatabang sa mag-agom na masabotan an katongdan kan lambang saro asin tratohon an lambang saro na may tamang paggalang asin dignidad.

“MAGIN LISTO KUN DAPIT SA PAGDANGOG”

8, 9. Ipaliwanag an nagkapirang prinsipyo na makatatabang sa gabos na nasa pamilya na mapaoswag an saindang abilidad sa komunikasyon.

⁸ Sa librong ini parateng itinatampok an pangangaipo nin komunikasyon. Taano? Huli ta mas marahay an kamugtakan nin mga bagay kun an mga tawo nakikipag-olay asin talagang naghihinanyog sa lambang saro. Paorootrong idinoon na an komunikasyon simbagan. Arog kaini an pagkasabi dian ni disipulo Santiago: “An gabos na tawo kaipuhan na magin listo kun dapit sa pagdangog, maluway kun dapit sa pagtaram.”​—Santiago 1:19.

⁹ Mahalaga man na ingatan kun paano kita nagtataram. An pabiglabigla, makiiwalon, o sobra kamapagtatsar na mga tataramon bakong mapangganang komunikasyon. (Talinhaga 15:1; 21:9; 29:11, 20) Dawa kun tama an satong sinasabi, kun iyan isinabi sa maringis, mapalangkaw, o bakong mataktikang paagi, posibleng mas dakula an danyos kisa sa karahayan na ibunga kaiyan. An satong pagtaram maninigong managom, “tinimplahan nin asin.” (Colosas 4:6) An satong mga tataramon maninigong magin siring sa “mga mansanas na bulawan sa mga inukit na pirak.” (Talinhaga 25:11) An mga pamilyang nakanood na magkomunikar nin marahay dakula an ikinaabante pasiring sa pagkakamit nin kaogmahan.

AN MAHALAGANG MARHAY NA KABTANG NIN PAGKAMOOT

10. Anong klaseng pagkamoot an mahalagang marhay sa pag-agoman?

¹⁰ An terminong “pagkamoot” paorootrong minalataw sa bilog na librong ini. Nagigirumdoman daw nindo an klase nin pagkamoot na pinanonongdan sa pangenot? Totoo na an romantikong pagkamoot (sa Griego, eʹros) may mahalagang kabtang sa pag-agoman, asin sa mapangganang mga pag-agoman, an hararom na kapadangatan asin pagkakatood (sa Griego, phi·liʹa) nagtatalubo sa pag-oltanan nin mag-agom. Alagad orog pang mahalaga an pagkamoot na irinerepresentar kan termino sa Griego na a·gaʹpe. Ini an pagkamoot na pinatatalubo niato para ki Jehova, ki Jesus, asin sa satong kapwa. (Mateo 22:37-39) Iyan an pagkamoot na ipinahahayag ni Jehova para sa katawohan. (Juan 3:16) Marahayon nanggad na ikapaheheling niato an iyo man sanang klase nin pagkamoot para sa satong agom asin mga aki!​—1 Juan 4:19.

11. Paano nakatatabang an pagkamoot sa ikararahay nin pag-agoman?

¹¹ Sa pag-agoman an halangkaw na klaseng pagkamoot na ini talagang “sangkap na bogkos nin pagkasararo.” (Colosas 3:14) Binobogkos kaiyan an mag-agom asin pinahihiro sindang mawoton na gibohon an pinakamarahay para sa lambang saro asin para sa saindang mga aki. Kun an mga pamilya napapaatubang sa masakit na mga situwasyon, an pagkamoot nakatatabang sa sainda na sararong asikasohon an mga bagay. Mantang naggugurang an mag-agom, an pagkamoot nakatatabang sa sainda na suportaran asin padagos na apresyaron an lambang saro. “An pagkamoot . . . dai naghahanap kan saiyang sadiring kapakanan. . . . Iyan nagtitios kan gabos na bagay, nagtutubod kan gabos na bagay, naglalaom kan gabos na bagay, nagtatagal kan gabos na bagay. An pagkamoot dai nanggad nasusudya.”​—1 Corinto 13:4-8.

12. Taano an pagkamoot nin mag-agom sa Dios ta nakaparirigon sa saindang pag-agoman?

¹² An pagkakasaro nin mag-agom nangorognang masarig kun iyan pinaririgon bako sanang nin pagkamoot sa pag-oltanan nin mga mag-agom kundi sa pangenot nin pagkamoot para ki Jehova. (Eclesiastes 4:9-12) Taano? Bueno, si apostol Juan nagsurat: “Ini iyo an boot sabihon kan pagkamoot sa Dios, na kuyogon niato an saiyang mga kapagbootan.” (1 Juan 5:3) Sa siring, maninigong patoodon nin mag-agom an saindang mga aki sa diosnon na debosyon bako sanang huli ta namomotan nindang marhay an saindang mga aki kundi huli ta ini pagboot ni Jehova. (Deuteronomio 6:6, 7) Maninigong isikwal ninda an inmoralidad bako sanang huli ta nagkakaminootan sinda kundi sa pangenot huli ta namomotan ninda si Jehova, na ‘maghohokom sa mga parapakisaro asin parasambay.’ (Hebreo 13:4) Dawa kun an saro sa mag-agom magcausa nin grabeng mga problema sa pag-agoman, an pagkamoot ki Jehova mapahiro sa agom nia na padagos na sumunod sa mga prinsipyo sa Biblia. Maogma nanggad an mga pamilya na an pagkaminootan pinaririgon kan pagkamoot ki Jehova!

AN PAMILYANG NAGGIGIBO KAN KABOTAN NIN DIOS

13. Paano an desisyon na gibohon an kabotan nin Dios makatatabang sa mga indibiduwal na itorohok an saindang mga mata sa mga bagay na talagang mahalaga?

¹³ An bilog na buhay nin sarong Kristiano nakasentro sa paggibo kan kabotan nin Dios. (Salmo 143:10) Ini an tunay na kahulogan nin diosnon na debosyon. An paggibo kan kabotan nin Dios nakatatabang sa mga pamilya na itorohok an saindang mga mata sa mga bagay na talagang mahalaga. (Filipos 1:9, 10) Halimbawa, si Jesus nagpatanid: “Ako napadigdi tanganing magpabanga, sa sarong lalaki tumang sa saiyang ama, asin sa sarong aking babae tumang sa saiyang ina, asin sa agom na babae tumang sa saiyang panugangan na babae. Sa katotoohan, an magigin mga kaiwal nin saro iyo an kairiba nia sa harong.” (Mateo 10:35, 36) Arog kan ipinatanid ni Jesus, dakol sa saiyang mga parasunod an pinaglamag nin kairiba sa pamilya. Kanigoan kamamondo, makolog na situwasyon! Pero, an relasyon sa pamilya dai maninigong ipaorog sa satong pagkamoot ki Jehova Dios asin ki Jesu-Cristo. (Mateo 10:37-39) Kun an saro magtagal sa ibong kan pagtumang nin pamilya, tibaad magbago an mga nagtutumang kun maheling ninda an marahay na mga epekto nin diosnon na debosyon. (1 Corinto 7:12-16; 1 Pedro 3:1, 2) Dawa kun iyan dai mangyari, mayo nin nagdadanay na pakinabang sa pag-ontok na maglingkod sa Dios huli sa pagtumang.

14. Paano an kamawotan na gibohon an kabotan nin Dios makatatabang sa mga magurang na gibohon an pinakaikararahay kan saindang mga aki?

¹⁴ An paggibo kan kabotan nin Dios nakatatabang sa mga magurang na gumibo nin tamang mga desisyon. Halimbawa, sa nagkapirang komunidad an pagheling nin mga magurang sa mga aki kapital, asin sinasarigan ninda an saindang mga aki na atamanon sinda sa saindang pagkagurang. Minsan ngani tama asin maninigo na atamanon nin darakula nang aki an saindang gurang nang mga magurang, an siring na konsiderasyon dai maninigong magpahiro sa mga magurang na itokdo an saindang mga aki sa materyalistikong pamumuhay. Daing karahayan na ginigibo an mga magurang sa saindang mga aki kun sinda padakulaon ninda na ipinaoorog an materyal na mga rogaring kisa sa espirituwal na mga bagay.​—1 Timoteo 6:9.

15. Paano na an ina ni Timoteo, si Eunice, ekselenteng halimbawa nin magurang na naggibo kan kabotan nin Dios?

¹⁵ An sarong marahay na halimbawa sa bagay na ini iyo si Eunice, an ina kan hoben na katood ni Pablo na si Timoteo. (2 Timoteo 1:5) Minsan daing pagtubod an saiyang agom, si Eunice, kaiba kan lola ni Timoteo, si Loida, mapangganang napadakula si Timoteo na pag-aaboton an diosnon na debosyon. (2 Timoteo 3:14, 15) Kan dakula na si Timoteo, tinogotan sia ni Eunice na humale sa harong asin maghulit kan Kahadean bilang kaibaiba ni Pablo sa pagmimisyonero. (Gibo 16:1-5) Seguradong ogmahon sia kan magin midbid na misyonero an saiyang aki! An diosnon na debosyon ni Timoteo bilang adulto marahay an itinataong impresyon sa pagpatood sa saiya kan sia aki pa. Sierto na si Eunice nakamate nin pagkakontento asin kagayagayahan sa pakabareta manongod sa fiel na ministeryo ni Timoteo, minsan ngani tibaad napupungaw sia sa saiya.​—Filipos 2:19, 20.

AN PAMILYA ASIN AN SAINDONG NGAPIT

16. Bilang aki, anong maninigong pagmakolog an ipinaheling ni Jesus, alagad ano an pangenot niang katuyohan?

¹⁶ Si Jesus pinadakula sa sarong diosnon na pamilya asin, bilang adulto, nagpaheling nin maninigong pagmakolog nin aki sa saiyang ina. (Lucas 2:51, 52; Juan 19:26) Minsan siring, an pangenot na katuyohan ni Jesus otobon an kabotan nin Dios, asin para sa saiya kaiba digdi an pagbukas kan dalan para sa mga tawo na magkamit nin buhay na daing katapusan. Ginibo nia ini kan idolot nia an saiyang sangkap na buhay na tawo bilang pantubos sa makasalan na katawohan.​—Marcos 10:45; Juan 5:28, 29.

17. Anong mamuraway na mga paglaom an binuksan kan fiel na dalan ni Jesus para sa mga naggigibo kan kabotan nin Dios?

¹⁷ Pagkagadan ni Jesus, binuhay sia ni Jehova pasiring sa langitnon na buhay asin tinawan sia nin dakulang autoridad, na sa katapustapusi pinatukaw sia bilang Hade sa langitnon na Kahadean. (Mateo 28:18; Roma 14:9; Kapahayagan 11:15) An atang ni Jesus nagpangyari na an nagkapirang tawo pilion na mamahala kaiba nia sa Kahadean na iyan. Binuksan man kaiyan an dalan para sa iba pang tawo na may matanos na puso na magkamit nin sangkap na buhay sa sarong daga na ibinalik sa pagigin paraiso. (Kapahayagan 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) An saro sa kadarudakulai niatong pribilehio ngonyan isabi an mamuraway na maogmang baretang ini sa satong pagtaraed.​—Mateo 24:14.

18. Anong pagirumdom asin pagparigon sa boot an itinatao kapwa sa mga pamilya asin sa mga indibiduwal?

¹⁸ Siring sa ipinaheling ni apostol Pablo, an pamumuhay na may diosnon na debosyon igwa kan panuga na an mga tawo puedeng magmana kan mga bendisyon sa buhay na “madatong.” Tunay na ini an pinakamarahay na paagi na makanompong nin kaogmahan! Girumdoma, “an kinaban maagi sana asin an horot kaiyan, alagad an naggigibo kan kabotan nin Dios magdadanay sagkod lamang.” (1 Juan 2:17) Huli kaini, baga man kamo aki o magurang, agom na lalaki o agom na babae, o daing agom na adulto na igwa o mayo nin aki, pagmaigotan na gibohon an kabotan nin Dios. Minsan kun kamo nagigipit o napapaatubang sa makuring mga kasakitan, nungka nindong lingawan na kamo lingkod kan nabubuhay na Dios. Sa siring, an saindo logod na mga gibo magtao nin kagayagayahan ki Jehova. (Talinhaga 27:11) Asin an saindo logod na gawe magbunga nin kaogmahan para sa saindo ngonyan asin nin buhay na daing katapusan sa bagong kinaban na maabot!