RUTI

1 Nomba mu nshiku mu Israele mwali bakapingula,+ mwaliponene icipowe; kabili umwaume umo afumine ku Betelehemu+ mu Yuda, aya mu kwikala mu citungu ca bena Moabu,+ pamo no mukashi wakwe na bana bakwe abaume babili. 2 Uyu mwaume ali ni Elimeleke,* umukashi wakwe ali ni Naomi,* kabili abana bakwe abaume babili bali ni Maalone* na Kilyone.* Bali bena Efrata aba ku Betelehemu mu Yuda. Bafikile mu citungu ca Moabu kabili mulya mwine e mo batendeke ukwikala.

3 Mu kupita kwa nshita Elimeleke umulume wa kwa Naomi alifwile. E ico Naomi ashele fye na bana bakwe abaume babili. 4 Aba abaume baupile abanakashi abena Moabu. Umo ali ni Olipa, e lyo umbi ali ni Ruti.+ Baikele kulya pa myaka nalimo 10. 5 Lyena Maalone na Kilyone nabo balifwile. Kanshi Naomi ashele fye eka ukwabula abana bakwe abaume babili, kabili ukwabula umulume wakwe. 6 E ico alimine na banafyala kabili bafumine mu citungu ca Moabu pantu ilyo ali ku Moabu alyumfwile ukuti Yehova alipaalile abantu bakwe na kabili, pantu alibapeele ifya kulya.*

7 Alifumine ku cifulo uko aleikala na banafyala bonse babili. Ilyo balebwelelamo ku calo ca Yuda, 8 Naomi aebele banafyala bonse babili ati: “Bwelelenimo, cila muntu aye kuli banyina. Shi Yehova engamulanga ukutemwa ukushipwa+ uko mwalangile abalume benu abafwa e lyo na ine wine. 9 Shi Yehova amupeele cila muntu umulume* pa kuti mwingacingililwa* mu mayanda ya balume benu.”+ Lyena alibatomwene, kabili balililile imisowa. 10 Nomba bakoselepo fye ukumweba abati: “Awe, tuleya fye na imwe ku bantu benu.” 11 Lelo Naomi abebele ati: “Bwelelenimo bana bandi. Cinshi mwalankonkela? Bushe kuti nafyala abana abaume aba kuti bakabe abalume benu?+ 12 Bwelelenimo bana bandi. Kabiyeni pantu ninkota te kuti ngupwe na kabili. Nangu fye ningaba ne subilo lya kuupwa lelo line ubushiku kabili nafyala na bana abaume, 13 bushe kuti mwabalolela mpaka bakula? Bushe e bo mwingekalila ukwabula ukuupwa? Iyo mwe bana bandi, ndamumfwila ubulanda sana pantu Yehova alinjalukila.”*+

14 Na kabili balililile imisowa. Lyena Olipa atomwene nafyala e lyo abwelelamo ku mwabo. Lelo Ruti ena tashiile nafyala. 15 E ico Naomi amwebele ati: “Mona! Cufi munobe abwelelamo ku bantu bakwe na kuli tulesa twakwe. Bwelelamo na cufi munobe.”

16 Lelo Ruti amwebele ati: “Mwimpatikisha ukumusha, pa kuti ndeke ukumukonka; pantu uko muleya na ine e ko ndeya, kabili uko mulelaala na ine e ko ndelaala. Abantu benu e bakaba abantu bandi, na Lesa wenu e ukaba Lesa wandi.+ 17 Uko mukafwila e ko na ine nkafwila, kabili uko kwine e ko bakanshiika. Yehova ankande nga nshi nga ca kuti icintu cimbi ukucila pa mfwa e catulekanya.”

18 Ilyo Naomi amwene ukuti Ruti nakosapo fye ukuya nankwe, alilekele ukumupatikisha ukubwelelamo. 19 Kabili bonse babili bakonkenyepo ukwenda mpaka bafika ku Betelehemu.+ Ilyo bafikile fye mu musumba wa Betelehemu, mu musumba monse mwakabile na se pa mulandu wabo, kabili abanakashi baleipusha abati: “Bushe cine cine uyu ni Naomi?” 20 Ale-eba abanakashi ati: “Mwilanjita ati Naomi.* Mulenjita amuti Mara,* pantu Uwa Maka Yonse alilenga naba no bulanda nga nshi.+ 21 Ilyo naleya nalikwete fyonse, nomba Yehova nalenga nabwela minwe nkutwa. Cinshi mulenjitila amuti Naomi, e lyo ninshi Yehova alinjalukila kabili Uwa Maka Yonse alilenga nakwata amafya?”+

22 E fyo Naomi abwelele ku Moabu pamo na nafyala Ruti umwina Moabu.+ Bafikile ku Betelehemu pa nshita ya kutendeka ukuseepa barle.+

2 Nomba Naomi alikwete lupwa. Uyu lupwa ali ni lupwa wa mulume wakwe kabili ali mukankaala nga nshi. Ishina lyakwe ali ni Boasi+ kabili ali ni lupwa wa kwa Elimeleke.

2 Bushiku bumo Ruti umwina Moabu aebele Naomi ati: “Lekeni ndeya ku mabala indeyantolelesheko+ imitwe ya barle ku numa ya baleseepa abaleyaba ne cikuuku kuli ine.” E ico Naomi amwebele ati: “Kabiye mwana wandi.” 3 E fyo aile ayatendeka no kutolelesha mwi bala umo baleseepa, ku numa ya baleseepa. Nomba cali fye nkuma, aileingila mwi bala lya kwa Boasi,+ uwa mu lupwa lwa kwa Elimeleke.+ 4 Pali ilya ine nshita Boasi afumine ku Betelehemu kabili aebele abaleseepa ati: “Yehova abe na imwe.” Nabo bamwaswike abati: “Yehova amupaale.”

5 Lyena Boasi aipwishe umulumendo uwaleangalila abaleseepa ati: “Bushe uyu umukashana wa mu lupwa nshi?” 6 Umulumendo uwaleangalila abaleseepa ayaswike ati: “Uyu umukashana mwina Moabu,+ uwakonkele Naomi ilyo alebwela ku citungu ca Moabu.+ 7 Umukashana acinjipusha ati, ‘Bushe kuti mwansuminisha ndetolelesha+ no kulonganika imitwe* ya barle iyo abaleseepa baleshamo?’ Kabili tekele panshi ukutula ulucelo mpaka ili line e lyo aikalako mu nsakwe pa kuti atuusheko panono.”

8 Lyena Boasi aebele Ruti ati: “Umfwa mwana wandi. Wilaya mu kutolelesha mwi bala limbi, kabili wilaya kumbi; uleba fye mupepi na babomfi bandi abakashana.+ 9 Ulemona ibala ilyo baseepamo, e lyo na iwe wabakonka. Ninjeba abalumendo ukuti belakucusha. Nga waumfwa icilaka, uleya mu kunwa amenshi ayo abalumendo batapile mu mitondo.”

10 Lyena Ruti alifukeme, awa no bukupeme e lyo amweba ati: “Mulandu nshi mubelele ifi ne cikuuku kuli ine, kabili cinshi mumbikiileko amano ne mwina fyalo?”+ 11 Boasi amwaswike ati: “Balinjeba fyonse ifyo wacitiile nokofyala pa numa ya mfwa ya mulume obe, ne fyo washile bawiso na banoko ne calo uko wafyalilwe kabili waishile ku bantu abo ushatalile awishiba.+ 12 Shi Yehova nakupaale pa fyo wacita,+ kabili shi Yehova Lesa wa kwa Israele uo waisa mu kuuba mwi samba lya mapindo yakwe engakupeela icilambu icikalamba.”*+ 13 E lyo na o amwebele ati: “Natootela sana mwe shikulu pa cikuuku cenu, pantu mwansansamusha kabili ifyo mwanjeba fyantalalika umutima, nangu ca kuti nshili mubomfi wenu.”

14 Pa nshita ya kulya Boasi amwebele ati: “Palama kuno ulyeko ifya kulya kabili utobele umukate mu mwangashi uwakantuka.” E ico Ruti aileikala mupepi na baleseepa. Lyena Boasi amupeele barle ya kusalula kabili aliliile aikuta no kwikuta, ica kuti alishilepo ne fya kulya fimo. 15 Ilyo aimine pa kuti aye mu kutolelesha,+ Boasi aebele ababomfi bakwe abalumendo ati: “Mumuleke aletoola ne mitwe* ya barle, kabili tamufwile ukumucusha.+ 16 Mulemusolomwenamo ne ya pa myanshi,* kabili muleisha ku numa pa kuti aletoola, mwilamukaanya.”

17 E ico akonkenyepo ukutolelesha mwi bala ukufika icungulo.+ Ilyo apumine barle iyo atoleleshe, yali nalimo itepe* limo. 18 Lyena alisendele barle, aya na ku musumba, kabili nafyala alimwene ifyo atoleleshe. Ruti afumishe ne fya kulya ifyo ashileko+ apeela na nafyala.

19 Lyena nafyala amwipwishe ati: “Ni kwi waciyatolelesha lelo? Ni kwi waciyabombela? Abe uwapaalwa uwacikulanga icikuuku.”+ E ico aebele nafyala ati: “Umwine we bala ilyo nacitoleleshamo lelo ni Boasi.” 20 E lyo Naomi aebele nafyala ati: “Shi Yehova uulanga aba mweo na bafwa ukutemwa ukushipwa,+ apaale uyo muntu.” Naomi akonkenyepo ukumweba ati: “Uyo muntu ni lupwa lwesu.+ Na o wine ni kalubula* wesu.”+ 21 Lyena Ruti umwina Moabu amwebele ati: “Acinjeba no kuti, ‘Uleba mupepi na babomfi bandi mpaka bakapwishe ukuseepa.’”+ 22 Naomi aebele Ruti nafyala ati: “We mwana wandi, kuti cawama ulebombela pamo na bakashana bakwe, pantu nga waya mwi bala limbi abaleseepa kuti balakucusha.”

23 E ico Ruti aleba mupepi na bakashana ba kwa Boasi kabili aletolelesha mu mabala mpaka inshita ya kuseepa barle+ ne ngano yapwa. Kabili aleikala na nafyala.+

3 Nomba Naomi nafyala amwebele ati: “We mwana wandi, bushe te kuti nkufwaile ing’anda*+ pa kuti ifintu fikuwamine? 2 Boasi ni lupwa wesu.+ E mwine wa bakashana abo wacilabomba nabo. Lelo ubushiku akulaela barle apo apumina barle. 3 E ico samba usube na mafuta ayanunkila; ufwale ifya kufwala* ifyawamisha e lyo uleya apo apumina barle. Wiyaleka uyu muntu eshibe ukuti uli palya, mpaka apwishe ukulya no kunwa. 4 Nga aya mu kulaala, uye umone apo aleyalaala; lyena uyefimbula ku ntambalilo kabili e ko uye ulaale. Aleyakweba ifyo ulingile ukucita.”

5 Ruti amwaswike ati: “Fyonse ifyo mwanjeba nalacita.” 6 E ico alile uko balepumina barle kabili alicitile fyonse ifyo nafyala amwebele. 7 Lyena Boasi aliliile no kunwa, kabili alisekelele. Pa numa aile mu kulaala ku mbali ya mwina wa barle. Kabili Ruti aile ale-enda panono panono, afimbula na ku ntambalilo alaala no kulaala. 8 Pa kati ka bushiku Boasi atampile ukututuma, kabili ilyo aikeleko, amwene umwanakashi nalaala ku ntambalilo! 9 E lyo amwipusha ati: “Niwe nani?” Na o amwaswike ati: “Nine Ruti umubomfi wenu. Fimbeni umubomfi wenu insalu yenu, pantu nimwe kalubula.”+ 10 Lyena amwebele ati: “Yehova nakupaale mwana wandi. Ukutemwa ukushipwa uko walanga uno muku nakucila pa kutemwa ukushipwa uko walangile umuku wa kubalilapo,+ pantu tawile ku balumendo abapiina nangu abakankaala. 11 Nomba mwana wandi witiina. Fyonse ifyo walanjeba nkakucitila,+ pantu abantu bonse mu musumba* balishiba ukuti uli mwanakashi umusuma nga nshi. 12 Kwena ca cine nine kalubula,+ lelo kuli kalubula umbi, lupwa lobe sana ukucila ine.+ 13 Laala kuno buno bushiku, kabili ulucelo nga akasumina ukukulubula, ninshi cikawama! Nakakulubule.+ Lelo nga akakaana ukukulubula, ninshi na pali Yehova nkakulubula ine wine. Laala mpaka buce.”

14 E ico alileele ku ntambalilo yakwe mpaka ulucelo, kabili alimine ninshi pacili napafiita ica kuti umuntu nangu umo te kuti amwishibe. Lyena Boasi alandile ati: “Takuli umuntu uufwile ukwishiba ukuti umwanakashi acisa apa kupumina barle.” 15 Kabili amwebele ati: “Leta insalu iyo ufwele, kabili ifungulule.” E ico ali-ifungulwile e lyo Boasi abikapo ifipimo 6* ifya barle amutwika no kumutwika. Pa numa Boasi aile mu musumba.

16 Ilyo Ruti abweleele kuli nafyala, amwipwishe ati: “Ifintu fyacenda shani* mwana wandi?” E lyo amulondolwelele fyonse ifyo Boasi amucitiile. 17 Amwebele no kuti: “Acimpeela ifi ifipimo 6 ifya barle, pantu acinjeba ati, ‘Te kuti ubwelele minwe nkutwa kuli nokofyala.’” 18 E lyo Naomi amwebele ati: “Ikala apa mwana wandi mpaka wishibe ifyo ifintu fyalaba, pantu uyu muntu taikalepo fye mpaka apwishe ili lyashi lelo line.”

4 Nomba Boasi aile ku mpongolo ya musumba+ e ko ayaikala. Kabili moneni! kalubula uo Boasi alandilepo+ alepita. E lyo Boasi amwitile ati: “Mune, isa wikale apa.” Na o alile aikala no kwikala. 2 Lyena Boasi alonganike abakalamba ba mu musumba 10+ kabili abebele ati: “Ikaleni apa.” Nabo baliikele.

3 Nomba Boasi aebele kalubula+ ati: “Naomi uwabwela ku citungu ca Moabu+ afwile ukushitisha impanga iyali ya kwa munyinefwe Elimeleke.+ 4 E ico nacitontonkanya ukuti nkwebeko ili lyashi kabili nkwebe no kuti, ‘Ushite iyi mpanga pa menso ya bantu abekalamo na bakalamba ba bantu bandi.+ Nga uli no kuilubula, uilubule. Lelo nga tawailubule, unjebe pa kuti njishibe, pantu niwe wakwata insambu sha kuilubula. Iwe nga tauilubwile ninshi ne ulingile ukuilubula nine.’” E lyo amwaswike ati: “Nalailubula.”+ 5 Lyena Boasi alandile ati: “Ubushiku ukashita impanga kuli Naomi, ukaishite na kuli Ruti umwina Moabu mukamfwilwa, pa kuti ukabukulule ishina lya wafwa. Nga wacita ifi ninshi impanga yakwe tayakaye ku muntu umbi.”+ 6 E lyo kalubula amwebele ati: “Nafilwa ukuilubula, pantu kuti naonaula ubupyani bwandi. Kanshi iwe wine uilubule, nakupeela insambu sha kuilubula, pantu ine nafilwa ukuilubula.”

7 Nomba ulu e lutambi ulo balekonka kale mu Israele pa kushininkisha ukuti umuntu nalubula fimo nangu nabakabushanya fimo: Umwaume alefuula indyato yakwe+ no kupeela umunankwe, kabili ifi e fyo balecita mu Israele pa kusuminishanya. 8 E ico ilyo kalubula aebele Boasi ati: “Niwe ushite impanga,” alifuulile indyato yakwe. 9 Lyena Boasi aebele abakalamba na bantu bonse ati: “Buno bushiku mwaimwena+ ukuti ndeshita fyonse ifya kwa Elimeleke na fyonse ifya kwa Kilyone ne fya kwa Maalone kuli Naomi. 10 Nalashita na Ruti umwina Moabu, muka Maalone. Alaba umukashi wandi pa kuti imbukulule ishina lya wafwa, litwalilile ukuba pa bupyani bwakwe+ na pa kuti likaloba pali bamunyina na mu bantu ba mu musumba wakwe.* Imwe muli bakambone lelo.”+

11 E lyo abantu bonse abali mu mpongolo ya musumba na bakalamba balandile abati: “Tuli bakambone! Shi Yehova nalenge umwanakashi uuleisa mu ng’anda yobe abe nga Rakele kabili abe nga Leya, abanakashi babili umo aba mu ng’anda ya kwa Israele batuntwike.+ Ifintu nafilekwendela bwino mu Efrata+ kabili ulumbuke mu Betelehemu.+ 12 Kabili abana abo Yehova akakupeela muli uyu mukashana+ bengalenga ing’anda yobe ikabe nge ng’anda ya kwa Perese,+ umwana wa kwa Tamari na Yuda.”

13 E ico Boasi alisendele Ruti aba umukashi wakwe. Alileele nankwe kabili Yehova alengele aimita. Pa numa afyele umwana umwaume. 14 Lyena abanakashi baebele Naomi abati: “Acindikwe Yehova, uushikulekele ukwabula kalubula lelo. Abantu mu Israele nabalelumbanya ishina lyakwe! 15 Uyu umwana nakutalalika umutima kabili akulakusunga mu bukote, pantu uumufyele ni nokofyala uwakutemwa,+ kabili kuli iwe, aliwamapo ukucila abana abaume 7.” 16 Naomi abuulile umwana amubika na pa cifuba cakwe, kabili e walemulela. 17 Lyena abanakashi abena mupalamano balimwinike ishina. Batile: “Naomi nafyala umwana umwaume,” kabili bamwinike abati Obedi.+ E wafyele Yese,+ wishi wa kwa Davidi.

18 Nomba aba e batuntwike* muli Perese:+ Perese afyele Hesrone;+ 19 Hesrone afyele Ramu; Ramu na o afyele Aminadabu;+ 20 Aminadabu+ afyele Naashone; Naashone na o afyele Salumoni; 21 Salumoni afyele Boasi; Boasi na o afyele Obedi; 22 Obedi na o afyele Yese;+ kabili Yese afyele Davidi.+