Israele ne Fyalo Fyamushingulwike
YEHOVA aebele Abrahamu ati: ‘Fumamo mu calo ca Uri mu Mesopotamia, uleya ku calo ico nkakulanga.’ Cilya calo caikelwemo no kushingulukwa ne nko shimbi.—Ukut 12:1-3; 15:17-21.
Ilyo abantu ba kwa Lesa bafumine mu Egupti, balishibe ukuti napamo abalwani babo pamo nga “intungulushi sha bena Moabu,” bakabalwisha. (Ukuf 15:14, 15) Abena Amaleke, abena Moabu, abena Amone na bena Amore baleikala mu fifulo abena Israele balepita pa kuya ku Calo Calaiwe. (Impe 21:11-13; Amlg 2:17-33; 23:3, 4) Kabili abena Israele bali no kukumanya inko na shimbi abalwani babo mu calo ico Lesa abalaile.
Lesa atile Israele ali no ‘kufumyamo inko cinelubali (7) ishikalamba’—abena Hiti, abena Girgashi, abena Amore, abena Kanaani, abena Perisi, abena Hivi, na bena Yebusi—abo cayene ukonaulwa. Bali ni bacisenene kabili imipepele yabo yali ibi. Pa milungu yabo pali Baali (uwaishibikilwe ku nceshi sha mabwe ishabaswa ngo bwamba bwa caume), Moleke (uo baletuulako abana amalambo), na Ashtorete (Astarte) Lesa mwanakashi uwa bufyashi.—Amlg 7:1-4; 12:31; Ukuf 23:23; Lebi 18:21-25; 20:2-5; Abap 2:11-14; Amb 106:37, 38.
Limo icifulo conse ico Lesa apeele Israele caleitwa ati “Kanaani,” ukufuma ku kapinda ka ku kuso aka Sidone ukufika ku “mumana wa mukuku uwa Egupti.” (Impe 13:2, 21; 34:2-12; Ukut 10:19) Limbi na lyo Baibolo yalumbula inko, ifitungu, nelyo abantu ba muli cilya calo. Bamo balekwata ififulo fyaibela, pamo nga abaPelishiti abali ku lulamba na bena Yebusi abali mu mpili mupepi na Yerusalemu. (Impe 13:29; Yos 13:3) Mu kupita kwa nshita, bambi balekuukila ku fifulo fimbi.—Ukut 34:1, 2; 49:30; Yos 1:4; 11:3; Abap 1:16, 23-26.
Ilyo abena Israele Bafumine mu Egupti, cimoneka kwati abena Amore e bali uluko lwakwatishe amaka.a (Amlg 1:19-21; Yos 24:15) Bacandile icalo ca bena Moabu ukufika na ku mumana wa mukuku uwa Arnone, nangu ca kuti incende yali bushilya bwa Yeriko na pali ilya nshita yaleitwa ati “amawanga ya kwa Moabu.” Ishamfumu sha bena Amore e shaleteka na Bashani e lyo na Gileadi.—Impe 21:21-23, 33-35; 22:1; 33:46-51.
Nangu ca kutila Lesa alebatungilila, abena Israele tabaonawile inko shonse ishali no kukandwa, kabili mu kuya kwa nshita inko bashaonawile shabalengele ukubembuka. (Impe 33:55; Yos 23:13; Abap 2:3; 3:5, 6; 2Ish 21:11) Cine cine, abena Israele balipumbwilwe nangu line balisokelwe ati: “Mwikaya mu kukonke milungu imbi, iya mu milungu ya bantu na bantu abamushinguluka.”—Amlg 6:14; 13:7.
[Futunoti]
a Insoso ya kuti “Umwina Amore” yalelosha ku bantu ba muli cilya calo bonse nelyo ku mukowa umo nga filya cali ku nsoso ya kuti “Umwina Kanaani.”—Ukut 15:16; 48:22.
[Mapu pe bula 11]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli broshuwa)
Inko Bali no Kufulumuna mu Calo Calaiwe
UBUPELISHITI (D8)
C8 Ashkelone
C9 Gasa
D8 Ashdode
D8 Gati
D9 Gerari
KANAANI (D8)
B10 ABENA AMALEKE
C12 Hasari-adari (Adari?)
C12 Kadeshe (Kadeshe-barnea)
D8 Lakishi
D9 Beere-sheba
D10 ABENA AMORE
D11 NEGEBU
E4 Dore
E5 Megido
E5 Taanaki
E6 Afeke
E6 ABENA HIBI
E7 ABENA YEBUSI
E8 Bete-shemeshe
E8 Hebrone (Kiriati-arba)
E9 ABENA HITI
E9 Debiri
E10 Aradi (Uwa ku Kanaani)
E10 ABENA KENI
E11 Akrabimu
F4 ABENA GIRGASHI
F6 Shekemu
F7 ABENA PERISI
F7 Gilgali
F7 Yeriko
F8 Yerusalemu
G2 ABENA HIBI
G2 Dani (Laishi)
G3 Hasore
FOINIKE (F2)
E2 Turi
F1 Sidone
EDOMU (F12)
F11 SEIRI
G11 Bosra
ABENA AMORE (SIHONE) (G8)
G6 GILEADI
G7 Shitimu
G7 Heshebone
G9 Aroere
SURIA (H1)
G1 Baali-gadi
G2 ABENA HIBI
I1 Damaseke
MOABU (H10)
ABENA AMORE (OGE) (I5)
G6 GILEADI
H3 BASHANI
H4 Ashtarote
H4 Edrei
AMONE (I7)
H7 Raba
[Ifiswebebe]
H12 ARABIAN DESERT (Iciswebebe)
[Impili]
E4 Ulupili lwa Karmele
E11 Ulupili lwa Hore
G1 Ulupili lwa Hermone
G8 Ulupili lwa Nebo
[Babemba]
C6 Bemba wa Mediterranean (Bemba Mukalamba)
F9 Bemba wa Mucele
G4 Bemba wa Galili
[Imimana ne milonga]
B11 U.M. uwa Egupti
F6 Umumana wa Yordani
G6 U.M. wa Yaboke
G9 U.M. uwa Arnone
G11 U.M uwa Serede
[Ifikope pe bula 10]
Ku kulyo: Oge, Imfumu ya bena Amone yatekele Bashani, ukwaletekwa sana ing’ombe ne mbushi
Pe samba: Moabu, bushilya bwa Bemba wa Mucele lwa ku matololo ya Yuda
[Icikope pe bula 11]
Yehova aebele abena Israele ukutamfya Inko shalepepa balesa ba bufi, pamo nga Baali, Moleke, na Ashtorete lesa mwanakashi uwa bufyashi (uulangilwe)