“Ba Nsansa Abacito Mutende”
MU 1901 Icilambu ca Nobel ica Mutende, icapeelwe mu kubalilapo, caakenwe na Jean-Henri Dunant, katendeka wa Red Cross, no wasambilila ifya bunonshi Frédéric Passy. Ukutula ilyo calipeelwa imiku 69, imiku 55 ku bantu umo umo 71 abapusanapusana, napamo umuntu umo umo nelyo capamo, kabili imiku 14 ku mabumba 16 nelyo amateyanyo. Amabumba yamo yalinonka cene ukucila pa muku umo, pamo nga Komiti ya Internatinal Red Cross (1917, 1944, na 1963) kabili ne Ofesi lya Mwiminishi wa Mbutushi uwa United Nations High Commissioner for Refugees (1954 na 1981). Mu kushininkisha pa mulandu wa kubulwa uwingapokelela uwalinga, Komiti ya icilambu ca Nobel yalikene ukupeele cilambu imiku 19.
Nga fintu umo engelenganya, abengi aba bakacimfya ba filambu baba ni bakateka, abeminishi ba fyalo, nelyo abantu abo mu nshila imo balundinkana ku mapolitiki. Lelo bakalemba ba malyashi, bakapingula, abasambilila ifya kwangalila pamo, abasambilila ifya bunonshi, na bawamya ifya kwangalila pamo nabo bene balipokelela cene. Nelyo fye ni basayantisiti, pa kati kabo Linus Pauling mu 1962 na Andrey Sakharov mu 1975, balicindikwa muli iyo nshila, nge fyaba intungulushi sha bakabomba, ukucilisha Lech Wałesa mu 1983. Kabili mu 1970 icilambu capeelwe ku ncenshi ya fya bulimi Norman E. Borlaug.
Umuntu wa butotelo uwacindama uwa kubalilapo ukupeelwa ici icilambu aali shikofu mukalamba uwe calici lya Lutheran umwina Sweden Nathan Söderblom, uwasalilwe mu 1930. Mu 1946 katukumene uwa Methodist na kabila John R. Mott bayakene icilambu, ukukonkwapo mu 1952 no wasambilila ifya butotelo kabili uwa maele Albert Schweitzer kabili mu 1958 kuli shimapepo wa ku Belgium, Dominique Georges Pire. Mu 1964 ukusala kwali ni ntungulushi ya nsambu sha bekashi ba calo na minista wa ciBaptist Martin Luther King, Jr.
Lelo mu myaka ya nomba line, ubutotelo bwabomba ulubali lwacilapo kulumbuka kusupila kwa calo ukwa mutende. Mu kumfwana no kukongama, batatu mu bantu umo umo pabula abalekelesheko ukupeelwa Icilambu ca Nobel ica Mutende baba filundwa fya butotelo: Nani wa ciKatolika Mother Teresa uwa ku Calcutta mu 1979, Shikofu wa Anglican, Desmond Tutu uwa ku South Africa mu 1984, kabili umwaka wapwile umuBuddha uwaulwilwe uwa ku Tibet “imfumu-lesa,” Dalai Lama.
Cili ca cine ukuti Yesu Kristu asosele ukuti: “Balipaalwa abacito mutende.” (Mateo 5:9, King James Version) Lelo bushe ukubombesha kwa butotelo—nampo nga ni baKatolika, baProtestanti, abaBuddha, nelyo bambi—kubomba nga bacito mutende kukafwikwa icilongwe ca kutunguluka?
Baibolo itweba ukuti ici calo cibifi icilipo icanunuka ukufuma kuli Lesa tacakabale acikumanya umutende ubelelela, icishinka ico ukuibimbamo kwa butotelo mu milimo ya calo iya fya nkumbu, iya kwafwilisha ukwangalila pamo, ne ya mapolitiki te kuti kwalulwe. Ku kupyanikapo pa makamfulumende ya kasuba ka lelo no Bufumu bwakwe pe samba lya kwa Kristu Yesu, “Cilolo wa mutende,” Kabumba umwine mu kwipipa akapaala umutundu wa muntu uwasumina no mutende.—Esaya 9:6, 7; 57:21; Ilumbo 46:9; Daniele 2:44.
Abantu bacito mutende abo abaishiba ici cine kabili abo abapashanya ubumi bwabo mu kulinganako bakaba aba nsansa mu cine cine. Nga fintu New World Translation ipilibula amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Ba nsansa abacito mutende.”