Bushe Kuti Mwayasuka ici Cipusho?
Bushe amashiwi ya mutumwa Paulo ayaba pa Abena Efese 2:11-15 yalangilila ukuti icibumba capaatukenye abaYuda na Bena fyalo, cibumba ca cine cine?
Ilyo Paulo alembeele Abena Efese kalata, alandile pa fyo Abena Israele bapusene na “beni.” Atile, kwali ‘icibumba icapaatukenye,’ aya mabumba yabili. (Abena Efese 2:11-15) Ico Paulo alelandapo, “Mafunde” ayapeelwe kuli Mose, lelo ishiwi lya kuti “icibumba,” ilyo abomfeshe, lifwile lyalengele abalekutika ukwibukisha icibumba ca cine cine icaliko ilya nshita.
Mu nshita ya batumwa, itempele lya kwa Yehova mu Yerusalemu lyalikwete imansa shimo uko abantu bamo bashalingile ukuya. Umuntu uuli onse aleingila mu Lubansa lwa Bena fyalo, lelo mu mansa she tempele mwena abaleyamo fye baYuda na balekonka imipepele ya baYuda. Ilibwe ilyayemba ilyo baleita abati Soreg, ilyalepele amamita 1.3, e lyapaatukenye imansa ukwaleya fye abaYuda na balekonka ukupepa kwabo e lyo ne mansa uko abantu bonse abashala babasuminishe ukuya. Kalemba wa lyashi lya kale umuYuda, Flavius Josephus alandile ukuti, pali ili libwe, balilembelepo amashiwi mu ciGriki na mu ciLatini aya kusoka Abena fyalo ukukanapula pali ulya mupaka pa kuti tabengile mu mansa sha mushilo.
Kwalisangwa ilibwe limo ukufuma kuli ici cibumba apo balembele amashiwi yonse fye mu ciGriki. Paba amashiwi ya kuti: “Te kwesha Umwina fyalo ukuciluka icibumba no kwingila umwashila. Onse uwaciluka, akaikolomwena imfwa.”
Paulo nalimo apashenye lilye libwe lya Soreg ku Mafunde ya kwa Mose ayapaatukenye abaYuda ku Bena fyalo. Imfwa ya kwa Yesu iya kuipeela nge lambo, e yafumishepo icipingo ca Mafunde, e fyo ne ‘cibumba ca pa kati cabongolweke.’
Cinshi Baibolo ilingi ilandila fye pa mikowa ya bena Israele 12 libe yali 13?
Imikowa nelyo indupwa sha bena Israele shatuntwike ku bana ba kwa Yakobo, uo baishileinika ukuti Israele. Ici cikolwe cakwete abana baume 12. Na aba, ni Rubene, Simeone, Lebi, Yuda, Dani, Naftali, Gadi, Ashere, Isakari, Sebuluni, Yosefe, na Benjamini. (Ukutendeka 29:32–30:24; 35:16-18) Amashina ya bana baume 11 pali aba, yaaliniikweko imikowa, lelo takwali umukowa uwainikwe kwi shina lya kwa Yosefe. Nomba Efremu na Manase, abana ba kwa Yosefe e bo baishileinikilako imikowa ibili apo e basalilwe ukuba abakalamba ba ishi ndupwa. Kanshi imikowa yonse mu Israele yaishilefika 13. Nomba cinshi Baibolo ilingi ilandila fye pa mikowa 12?
Pa bena Israele bonse, abaume ba mu mukowa wa kwa Lebi ebo basalile ukulabombela pe hema lya kwa Yehova, na pa numa e balebombela pe tempele. E calengele belabasenda na ku bulwi. Yehova aebele Mose ukuti: “Umukowa wa kwa Lebi weka wikaupenda, no bwingi bwabo wikabupendela mu kati ka bana ba kwa Israele. Lelo iwe ulaase abena Lebi pa ca kwikalamo ca cishimiko, na pa fipe fyonse fya ciko, na pali conse ica kuli ico.”—Impendwa 1:49, 50.
Abena Lebi tababapeele ne mpanga mu Calo ca Bulayo. Bena babapeele imisumba 48 iyali mu Israele.—Impendwa 18:20-24; Yoshua 21:41.
Iyi milandu ibili, e yalengele umukowa wa bena Lebi beubika pa mutande wa mikowa yatantikwe. Kanshi imikowa ya bena Israele 12 fye e yalependwa.—Impendwa 1:1-15.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 21]
Archaeological Museum of Istanbul