Bushe Kuti Mwa-asuka Ici Cipusho?

Ukulunda pa fyaba mu Baibolo, finshi fimbi ifilanga ukuti abena Israele bali abasha mu Egupti?

Baibolo ilanda ukuti ilyo abena Midiani basendele Yosefe ku Egupti, Yakobo no lupwa lwakwe nabo balifumine ku Kanaani no kuya ku Egupti. Baikele mu citungu ca mu Egupti ico baleita ukuti Goshene, icali mupepi na po umumana wa Naelo wapaatukanina. (Ukute. 47:1, 6) Abena Israele “balefulilako fye no kulakwatilako fye amaka nga nshi.” Ici calengele abena Egupti bomfwe umwenso no kupatikisha abena Israele ukuba abasha.—Ukufu. 1:7-14.

Bamo abasuusha ifyaba mu Baibolo muno nshiku, balanda ukuti ifyaba mu Baibolo ni nshimi fye. Na lyo line, kwaliba ifilanga ukuti abaSemia bali abasha mu Egupti.

Ku ca kumwenako, abashuula ifya mu mushili balisanga ifyo abaleikala ku kapinda ka ku kuso aka Egupti balebomfya. Ba Dr. John Bimson balandile ukuti kwaliba ifintu 20 nelyo ukucilapo ifilanga ukuti abaSemi baleikala muli ilya ncende iyali ku kapinda ka ku kuso aka Egupti. Na kuba, ba James K. Hoffmeier abasambilila sana pa bantu abaleikala kale mu calo ca Egupti, batile: “Ukufuma nalimo mu mwaka wa 1800 ukufika mu mwaka wa 1540 B.C., Abaleikala ku masamba ya Asia abalelanda iciSemi balitemenwe sana ukukuukila ku Egupti.” Balandile no kuti: “Iyi nshita, imo ine ne nshita ya fikolwe fya bena Israele, kabili imo ine ne yo balandapo mwi buuku lya mu Baibolo ilya Ukutendeka.”

Ku kapinda ka ku kulyo aka Egupti, kwaliba na fimbi ifilanga ukuti abena Israele bali abasha mu Egupti. Pa cimfungwa ca macinda ico basangile icaliko nalimo pa kati ka mwaka wa 2000 na 1600 ninshi Yesu talaisa pano isonde, paliba amashina ya basha abalebombela mu ng’anda imo iyali ku kapinda ka ku kulyo aka Egupti. Pali aba abasha, pali abaSemi ukucila pali 40. Aba abasha nelyo ababomfi, balebomba umulimo wa kwipika, ukupikula ifintu, e lyo ne milimo imbi iya cibe. Ba Hoffmeier balandile no kuti: “Nga ca kuti mu ng’anda fye imo iyali ku kapinda ka ku kulyo aka Egupti mwali abaSemi ukucila pali 40 abali abasha, ninshi abaSemi abaleikala mu Egupti balifulile.”

Ba David Rohl abashuula ifya mu mushili balembele ukuti amashina yamo aya basha ayalembwa pali cilya cimfungwa ca macinda “yomfwika nga mashina ayo tubelenga mu Baibolo.” Ku ca kumwenako, pali ici icimfungwa paliba amashina ayapalana na mashina ayaba mu Baibolo pamo nga Isakari, Ashere, na Shifra. (Ukufu. 1:3, 4, 15) Ba Rohl balandile no kuti: “Ifi amashina yamo ayaba pa cimfungwa yapalana na yaba mu Baibolo filanga fye ukuti abena Israele bali abasha mu Egupti.”

Ba Dr. Bimson batile: “Kwaliba ifingi ifilanga ukuti filya Baibolo ilanda ukuti abena Israele bali abasha mu Egupti kabili mu kupita kwa nshita balilubwike, fya cine.”