Imimwene ya Baibolo
Ilyeshi—Bushe E ko Lyaali Nelyo Lushimi Fye?
‘Ne finama fyonse fyapateme mu cibwato kuli Noa, fibili fibili.’—Ukutendeka 7:8, 9.
NI ANI uushaumfwapo ulwa Lyeshi lya mu kasuba ka kwa Noa? Napamo mwalishiba ili lyashi ukufuma fye ku bwaice. Kwena, nga mwaya ku laibrare wa ku cifulo mwikala ku kufwailisha pa lwa Lyeshi, kuti mwasanga ifitabo fyafulilako ifyalembelwa abaice pali ili lyashi ukucila ifyalembelwa abakalamba. Muli fyo, kuti mwafwayo kumona ubulondoloshi bwa Lyeshi nge lyashi fye ilya kubelengela abana pa kulaala. Abengi bayumfwa ukuti ubulondoloshi bwa Lyeshi lya kwa Noa, capamo na fimbi ifyalembwa mu Baibolo, fyaba fye lushimi nelyo, fyeeshako fye ukube sambililo lya mibele isuma ilyapangwa fye no muntu.
Ku ca kusungusha, nangu fye abaitunga ukuti bashimpa ifisumino fyabo ifya mipepele pali Baibolo balatwishika nga mu cituntulu Ilyeshi e ko lyaali. Umupatili wa ciKatolika Edward J. McLean alandilepo ukuti ilyashi lya kwa Noa lyalembelwe ukuti likalailulwa, nge cacitike, lelo ngo “lushimi nelyo ica kubelenga fye.”
Nangu cibe fyo, bushe Ilyeshi lyashimikwa mu Baibolo lushimi fye, talili na kumonwa nge lya cine cine? Bushe Baibolo ine ilasuminisha imimwene ya musango uyo?
Ifishinka Ifingacetekelwa
Langulukeni intanshi cintu Mose alembele mwi buuku lya Ukutendeka. Mulya, tulasanga umwaka wa kulungatika, umweshi, no bushiku lintu mukukulule atendeke, lintu icibwato caishileikala, na lintu isonde lyaumine. (Ukutendeka 7:11; 8:4, 13, 14) Nangu cingati inshiku tashilumbulwa mu kulungatika kumbi mu Ukutendeka, ishi nshiku shebekeshe cishinka ca kuti Mose amwene Ilyeshi nge ca kucitika ca cine cine. Pusanyeni icine ca Baibolo na mashiwi yaseeka aya kutendekela utushimi aya kutila, “Patile akantu . . . ”
Ica kumwenako na cimbi, langulukeni icibwato icine cine. Baibolo ilondolola icibwato ica mafiti 437 mu butali, ukulinganya ifipimo fya kulepa no kusumbuka ni 10 kuli 1 ne cipimo ca kulepa ku bufumo ni 6 kuli 1. (Ukutendeka 6:15) Nomba, Noa taali kapanga wa ngalaba. Kabili ibukisheni, ici caali ukucila pa myaka 4,000 iyapitapo! Lelo, icibwato cakuulilwe ne fipimo ifyalingene no mulimo wa ciko nge ca kweleela. Na kuba, abapanga amato ya bulwi bwa pa menshi aba muno nshiku basanga ifipimo fyapalako ukube fyalinga ku kushikatala no kushansha pali babemba bapabuka. Nangu cingati Baibolo tailumbula mu kulungatika ubutali bwa nshita intu Noa apoosele pa kupange icibwato, ubulondoloshi bucilenga ukumoneka ifyo ukupanga kwasendele imyaka 50 nelyo 60. (Ukutendeka 5:32; 7:6) Ifi fishinka fyalipusaninina fye ne lyashi lyaishibikwa ilisangwa mu Umushikakulo wa Gilgamesh uwa cina Babele. Umushikakulo ulondolola icibokoshi, calulubala ica mamita 60 mu mbali shonse icapangilwe fye mu nshiku 7. Mu kupusanako na ulya mulumbe wa cina Babele, ubulondoloshi bwa Baibolo pa lwa Mulamba buletako ukucetekela mu kulungika kwa iko.
Ukufumyako ubulondoloshi bwa mu Ukutendeka, Amalembo yalosha kuli Noa nelyo kuli Mulamba wa mwi sonde lyonse imiku 10. Bushe uku kuloshako kulangilila ukuti bakalemba bapuutwamo bamwene Ilyeshi nge lyashi lya cine cine nelyo pamo ngo lushimi?
Bucine Bwaebekeshiwa
Mu Malembo, Noa alamoneka mu mitande ibili iya kufyalwa iya luko lwa bena Israele, uwa cibili wisa mu kufika kuli Yesu Kristu. (1 Imilandu 1:4; Luka 3:36) Esra na Luka, bakalonganika ba iyi mitande ya kufyalwa, bonse babili baali ni bakalemba balamuka aba lyashi lya kale kabili bafwile balisumine ukuti Noa aali muntu wa cine cine.
Mu mbali shimbi isha Baibolo, Noa aabikwa mu mutande umo na baaliko mu nshita ya kale, ukuloshiwako ngo muntu uwaali umulungami kabili uwa citetekelo. (Esekiele 14:14, 20; AbaHebere 11:7) Bushe kuti cabamo amano kuli bakalemba ba Baibolo ukusanshamo umuntu wa mu lushimi nge ca kumwenako ca kupashanya? Iyo, pantu ici kuti mu kwanguka calenga abalebelenga Baibolo ukusondwelelo kuti icitetekelo tacingafikwapo na maka ya buntunse kabili kuti calangwa fye na bantu ba mu fitabo fya malyashi. Noa capamo na baume na banakashi aba busumino bambi balitantikwe pantu baali bantunse abaali no kunakuka no kuyumfwa kumo kwine ngo kwesu.—AbaHebere 12:1; linganyeniko Yakobo 5:17.
Mu fya kuloshako fyashala ifya mu Malembo, Noa ne Lyeshi aloshiwako mu mashiwi yalanda pa bonaushi ubo Lesa aletele pa nkulo yabule citetekelo iyashingulwike Noa. Moneni ifyo Yesu aloseshe kuli Mulamba, nge fyo calembwa pali Luka 17:26, 27 apatila: “Ifyo cali mu nshiku sha kwa Noa, e fyo cikaba na mu nshiku sha Mwana wa muntu; balelya, balenwa, baleupa no kuupwa, bwasuka bwaiso bushiku Noa aingile mu cibwato; e lyo ilyeshi lyaishile no konaula bonse.”
Yesu Kristu aali ni nsangwapo wa fintu ifyo alondolwele, apantu aali mu muulu ilyo talaisa pe sonde. (Yohane 8:58) Nga ca kuti Mulamba aali fye lushimi, lyene nangu fye ni Yesu alepilibulo kuti ukubapo kwakwe ukwa nshita ya ku ntanshi atemwa kwali kwa kwelenganya fye nelyo alelanda icishali cine. Pali ifi fibili tapali nangu cimo icilelingana na Malembo yonse ayashala. (1 Petro 2:22; 2 Petro 3:3-7) Kanshi, Yesu Kristu, pa mulandu wa fyo aimwenene umwine, alisumine ukuti ubulondoloshi bwa Baibolo ubwa Lyeshi lya mwi sonde lyonse lyali lyashi lya kale ilya cine. Ku Bena Kristu ba cine, ici ukwabulo kutwishika e bushinino bwa kapeleko ubwa kuti Ilyeshi lya mu kasuba ka kwa Noa eko lyali, te lushimi fye.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 18]
L. Chapons/Illustrierte Familien-Bibel nach der deutschen Uebersetzung Dr. Martin Luthers