Fundwefundwe Wabipisha Taali E Mpela ya Calo
MU OCTOBER uwa 1347, ingalaba sha makwebo ishalefuma ku Kabanga shalifikile pa cabu ca Messina, mu Sicily. Abaaleoba baali balwele abaleenda fye mfwa mfwa. Pa mibili yabo patumbile ifyatuntumana fimo ifyafituluka, ifyaleesumo mulopa na mafina. Aba benda na maato baleumfwa ubukali icabipisha kabili no kufwa balefwa fye mu nshiku sha kupenda ukutula pa kumoneka kwa fishibilo fya bulwele ifya kubalilapo.
Bakwindi ba mu ngalaba balelompaukamo no kuyailunda kuli bakwindi baali ku nse. Aba bakwindi baali ne mpantila ishali no tushishi utwitwa bacillus utwingepaya abantu. Muli yo nshila e mwasalanganine ubulwele ubwali nga Fundwefundwe wabipisha, icali e cikuko cabipishe mu fyacitikile Ubulaya ukufika pali ilya nshita.
Ici cinkunka calemonekela mu misango ibili. Umusango umo, uwaleambulwa ilyo umo asumwa ku lupantila ulwali no bu bulwele, waleenda mu mulopa no kulenga umuntu ukufimba no kwisulila umulopa. Umbi wena, waleambukila ilyo umo akoola nelyo nga atesula, waleikata bapwapwa. Apo iyi misango yonse ibili e ko yali, ubu bulwele bwalesalangana mu kwangufyanya no kubipe cine cine. Mu myaka fye itatu, bwalikufishe icakaniko ca pali fine ica bekashi ba mu Bulaya; nakalimo abantu amamilioni 25 balifwile.
Pali ilya nshita takwali uwaishibe ifyo bulya bulwele bwaleambukila. Bamo batontonkenye ukuti mu mwela mwali sumu, nalimo pa mulandu wa cinkukuma nelyo inshila yaibela iyo amaplaneti yaikalilemo. Bambi batontonkenye ukuti abantu baleambulako pa kulolesha fye umo uwali no bulwele. Nangu cingatila amatontonkanyo ya bantu yalepusanapusana, ukwabulo kutwishika ubulwele bwali bwa lwambu icine cine. Shing’anga umo umwina France alandilepo ati camoneke kwati umulwele fye umo “kuti ayambukishako icalo conse.”
Abantu tabaishibe ifya kucincintila nelyo ukuposha bulya bulwele. Abengi baalelolesha pa masesemo ya mu Baibolo pamo nga bulya bwalembwa pali Luka 21:11, apasobela ifikuko mu nshita ya mpela. Nangu cingatila indalama shalepeelwa mu macalici, ici cinkunka calitwalilile. Umwina Italy umo pali iyo nshita alembele ati: “Inyenjele tashalelila ku kubikule mfwa kabili takwali wa kuloosha te mulandu no bwingi bwa bantu afwililwe pa mulandu wa kuti ni cikanga fye no uli onse aleenekela imfwa . . . ico abantu balesosa ne co basumine ca kuti, ‘Ino ine e mpela ya calo.’”
Nangu cibe fyo, tayali e mpela ya calo. Ilyo calefika ku kupwa kwa mwanda wa myaka uwalenga 14, cilya cinkunka calipitile. Icalo calitwalilile.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]
Archive Photos