Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Ni Shani pa lwa Cilumba ca Mushobo?

Tanya uuli ne myaka 17 ailishanya ukuti: “Umo uwaba pa sukulu naba lyonse alanda fye pa lwa mushobo wa bantu bambi ne nkanda yabo. Ilingi nga aleshimika, aitunga ukuba uwacindama ukubacila.”

CABA fye ica cifyalilwa ukuba ne cilumba pa lwa lupwa lwa umo, ulutambi, ululimi, nelyo uko afuma. Umukashana uuli ne myaka 15 uwitwa Phung asosa ukuti: “Ndi mwina Vietnam kabili nalikwata icilumba pa lutambi lwandi.”

Nangu ni fyo, ilingi, icilumba ca mushobo cendela pamo na kapaatulula ka mushobo. Na muli fyo ici cilumba kuti caba ni mpwalonda iingapatanya abantu panono panono, nangu fye nelyo cifiseme mu cikuuku. Yesu Kristu atile: “Ku bwingi bwa fya mu mutima e fyo akanwa kasosa.” (Mateo 12:34) Kabili ukuyumfwa kwa kucindama ukucila bambi ukwaba mu mutima—nelyo ukuyumfwa kwa kusuula—ilingi kulasuka kwamonekela, ukuleta fye ubukali no kucululuka.

Inshita shimo icilumba ca mushobo cilalwikaanya fye na bantu. Mu myaka ya nomba line e calenga inkondo, impasase, no “kukufya imikowa” ukwa bukatu. Nangu cibe fyo, tacilepilibula ukuti ufwile ukumonako uko baleipayaula pa kuti wishibe ukuti icilumba ca mushobo calibipa. Ku ca kumwenako, bushe ulacimona pa sukulu, pa ncito, nelyo mu bwina mupalamano? Umwina Kristu wacaice uwitwa Melissa alondolola ukuti: “Ee, cilamoneka. Bamo ababa pa sukulu pa myandi balaseka abana abalanda iciNgeleshi mu kuba ne cibendo, no kusosa ukuti balicindama ukubacila.” Tanya na o e fyo asosa ukuti: “Mu sukulu nalyumfwa abana balelandilapo fye ukuti: ‘Nalikucila.’” Mu kusapika kumo ukwa ku United States of America, mupepi na hafu wa bantu baipushiwe basosele ukuti pa lwabo balikumanyapo impatila ya mushobo mu mwaka wapwile. Uwacaice uwitwa Natasha atile: “Akapaatulula ka mushobo cintu caseeka pa sukulu naba.”

Nomba tutile wikala mu ncende umo abengi bakuukila, ica kuti pa sukulu lyobe, mu bwina mupalamano, nelyo mu cilonganino ca Bwina Kristu mwaisula fye abena fyalo. Bushe ulomfwa ububi panono pa lwa ici? Nge fyo caba ninshi napamo waliba ne cilumba ca mushobo nomba tawaishiba fye.

Icilumba Cisuma mu Kupusana ne Cabipa

Bushe ici cilepilibula ukuti icilumba calibipa? Kwena te fyo. Baibolo ilangilila ukuti kwaliba icilumba cisuma. Lintu umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu mu Tesalonika, atile: “Ifwe tutakishisha muli imwe mu nkuta shonse sha kwa Lesa.” (2 Abena Tesalonika 1:4) Mu kupalako, ukuikatamikako caba cisuma kabili ca cifyalilwa fye. (Abena Roma 12:3) E co tacabipa ukukwatako icilumba mu mushobo wa umo, ulupwa, ululimi, inkanda, nelyo uko afuma. Mu kushininkisha Lesa te kuti afwaye ukuti tuleba ne nsoni pa fintu fya musango yu. Lintu umutumwa Paulo amwenwe nga mpulamafunde umwina Egupti, bwangu bwangu atile: “Ine ndi muYuda, umwina Tarsi wa mu Kilikia, umukaaya wa mu musumba uushaba mu bumfisolo.”—Imilimo 21:39.

Nangu cibe fyo, icilumba ca mushobo cilabipa nga ca kuti ukuikatamika kwacilamo nelyo nga calenga umo ukusuula bambi. Baibolo itila: “Ukutiina Yehova e kupato bubi; amatutumuko no kutuuma, ne nshila ibi, na kanwa ka mampuulu, nalifipata.” (Amapinda 8:13) Kabili Amapinda 16:18 yasosa ukuti: “Amatutumuko yatangililo kufunaulwa, no kutuuma kwa mutima kutangililo kuipununa.” Na muli fyo ukuitutumuna ukuti umo aba ku mushobo wacindamishapo caba ca muselu kuli Lesa.—Linganyako Yakobo 4:16.

Ukwafuma Icilumba ca Mushobo

Cinshi cilenga abantu ukuba sana ne cilumba pa lwa mushobo wabo? Icitabo ca Black, White, Other, (Abafiita, Ababuuta, Bambi) icalembelwe na Lise Funderburg, cisosa ukuti: “Ku bengi, imimwene ya mushobo iya kubalilapo (kabili iibelelela) ifuma ku bafyashi no lupwa.” Ku ca bulanda, ilingi imimwene abafyashi bamo basongelesha iba iyalubana nelyo iyabamo ubufi. Abacaice bamo kuti babebelapo fye ukuti umushobo wabo e wacindamisha no kuti abantu ba mishobo imbi balipusanako nelyo ukuti ba pa nshi. Nangu ni fyo, ilingi abacaice balamona fye ukuti abafyashi babo tabapoosako amano ku bantu ba mishobo imbi. Ici na co kuti casonga sana fintu batontonkanya. Ukusapika kusokolola ukuti nangu cingati abapungwe na bafyashi babo balapusana pa lwa fya kufwala, nelyo inyimbo, icinabwingi ca bacaice balasuminishanya na bafyashi babo pa lwa mushobo.

Imibele yalubana ukulosha ku mushobo kuti yatendeka mu kwankula ku lumanimani no kucushiwa. (Lukala Milandu 7:7) Ku ca kumwenako, bakasambilisha balimona ukuti, abana ba mabumba ya bantu batila ba pa nshi ilingi tabaikatamika. Mu kwesha ukuti balungike ifintu, bakasambilisha bamo batendeka ukusambilisha abana be sukulu ilyashi lya kale ilya mushobo wabo. Ku ca kupapusha, bakalengulula bapaasha ukuti ukukomaila pa cilumba ca mushobo kuleta fye akapaatulula ka mushobo.

Ifyo umo apitamo na fyo kuti fyamulenga ukukwata imibele yalubana pa lwa mushobo. Ukupusana no muntu wa mushobo umbi kuti kwalenga umo ukusondwelela ukuti bonse aba muli ulya mushobo balibipa nelyo ukuti ni bacumbu munshololwa. Ukupata umushobo na kabili kuti kwabimbulwa lintu ifya kusabankanishishamo amalyashi fyatontomesha pa kukansana kwa mishobo, ubukatu bwa bakapokola, ukubungana pamo ukwa kuilishanya nelyo lintu balangisha imishobo mu nshila ishiweme.

Ubufi bwa Kuti Umushobo Umo Walicindama Ukucila Imbi

Ni shani pa lwa kutunga kwa bamo ukwa kuti umushobo wabo walilinga ukuyumfwa ukuti walicindamapo pali shimbi? Ica kubalilapo fye ca kuti imfundo ya kuti abantu kuti baakanishiwa mu mishobo ilatwishikwa. Icipande muli magazini wa Newsweek casosele ukuti: “Kuli basayantisti abasoma pa lwa mushobo, umushobo waba ni mfundo yaishibikwa ukuti yalyafya ukumfwikisha iilenga ubulondoloshi bwa iko ukwafya.” Ca cine kuti kwabako “ubupusano bwa nkanda, umushishi, amenso nelyo imyona.” Nangu cibe fyo, Newsweek asosele ukuti “ubu bupusano bumoneka fye ku menso—nangu beshe shani, basayantisti balifilwa ukusanga ubupusano bwamonekesha ubupusanya umushobo umo kuli umbi. . . . Kuli basayantisti abengi ababombela pa fya mushobo, icishinka ca kuti umushobo ni ‘mfundo ya bantu’ fye—ukutumbinkanya [kwa kulenge nsoni] ukwa mpatila, umutunganya no bufi.”

Nangu cingati ukupusana kwaba pa mishobo ukwa busayansi kuti kwabako, imfundo ya mushobo “wasanguluka” kwelenganya fye. The New Encyclopædia Britannica isosa ukuti: “Takwaba imishobo ine ine; amabumba ya mishobo ayabapo nomba yalisakaana.” Te mulandu ne cili conse, Baibolo isambilisha ukuti Lesa “alengele kuli umo inko shonse sha bantunse.” (Imilimo 17:26) Te mulandu ne nkanda, umushishi, nelyo imimonekele ya pa menso, cine cine kwaba fye umushobo umo—umushobo wa muntu. Abantu bonse lupwa ukupitila mu cikolwe cesu Adamu.

AbaYuda ba pa kale balishibe ukuti imishobo yonse yafuma kumo. Nalyo line, nangu ni pa numa ya kusanguka Abena Kristu, bamo bakakatile ku cisumo ca kuti bali abacindamapo ukucila abashili abaYuda—ukusanshako fye na basumina banabo abashili abaYuda! Umutumwa Paulo afumishepo imfundo ya kucindama kwa mushobo umo ukucila imbi mu kusosa nga fintu calembwa pa Abena Roma 3:9 ukuti: “AbaYuda na bena Hela pamo, bonse bena lubembu.” E co kanshi tapali umushobo uuli onse uwingaitutumuna ukuti wakwata ukwiminina kwaibela na Lesa. Cine cine, kupitila fye mu citetekelo muli Yesu Kristu e mo abantu umo umo bengabela ifibusa fya kwa Lesa. (Yohane 17:3) Kabili Lesa afwaya “abantu bonse ukupusuka no kufika ku kwishibe Cine.”—1 Timote 2:4.

Ukwishiba ukuti imishobo yonse imo ine mu menso ya kwa Lesa kuti kwaambukila sana fintu uimona na fintu umona bambi. Kuti kwakulenga ukulacindika bambi, ukutesekesha no kukumbwa apo twalekana na bo. Ku ca kumwenako, uwacaice Melissa, ulumbwilwepo kale, tasekako abacaice abalanda iciNgeleshi mu kuba ne cibendo nga fintu aba pa sukulu pa mwakwe bacita. Asosa ukuti: “Mona abalanda indimi shibili nga balamuka. Nangu cingati kuti natemwa ukulanda ululimi lumbi, nanda fye lumo.”

Na kabili, uleibukisha ukuti nangu cingati abantu ba mushobo obe nelyo ulutambi ukwabula ukutwishika balikwata ifingi ifya kuyumfwilapo bwino, na ku bantu ba mishobo imbi na bo bene e fyo caba. Kabili nangu cingati kuti cabamo fye amano ukukwatako icilumba mu lutambi lobe na mu fintu ifikolwe fyobe fyapwishishishe, caliwamapo ukukwatako icilumba mu fyo wapwishishisha ukupitila mu kubombesha! (Lukala Milandu 2:24) Na kuba, kwalibako ukupwishishisha kumo uko Baibolo ifwaya iwe ukukwatilapo icilumba. Nga fintu calembwa pali Yeremia 9:24, Lesa umwine asosa ukuti: “Muli ici e mo atakishishe uuletakisha, mu kwiluka, no kwishiba ine, ukuti ni ne Yehova.” Bushe kuti wacite fyo?

[Icikope pe bula 30]

Ukwishiba ifyo Lesa amona umushobo cilatwaafwa ukuipakisha ukuba na bantu ba mishobo imbi