Bushe Kuti Mwacetekela Ukwikala Kuli Pe na Pe?

DOKOTA, James R. Smith, profesa wa mipangilwe ya nsandesande atile: “Mu mubili mwaliba ificitika ifingalenga umo ukwikala imyaka yapelekeshako iyo abantu bengekala iyo batila ni 115 ukufika kuli 120.” Kwaliba icipimo apo imyaka ifwile ukupeleela, lelo tatwaishiba icingalenga ukuti ifike pali co cipimo. Dokota wa fya mipangilwe ya mubili Roger Gosden atila, kanshi, te kuti tupape ukuti “basayantisti bacili tabalasanga inshila ya kuleefeshamo ubumi bwa muntu, kabili banono abatontonkanya na pa lwa kucite ca musango yo.” Bushe ico cili mupepi no kucitika?

Ukwasuka “Icipusho Cakatamisha”

Nangu ca kuti kwabe minshipendwa ya fyebo fya kulaya ukuti umuti wa kufumyapo ubukote ukasangwa, incenshi ishingi shilasuminisha ku mashiwi ya kwa Dokota Gene D. Cohen, umukalamba wa kabungwe ka Gerontological Society of America, aya kuti “uku kulaya konse ukwa muti batila e wingafumyapo ubukote takwabomba.” Mulandu nshi? Kalemba wa malyashi ya fya sayansi Nancy Shute, ashimika muli U.S. News & World Report ukuti, na kuba “pali ino nshita takwaba uwaishiba icilenga ubukote ne mfwa iyo ubukote buletako iishingasengaukwa. Kabili ukubomfya umuti pa bulwele bushaishibikwa kuti kwaba kwa busanso nga nshi.” Dokota Gosden na o asoso kuti ubukote bucili bwaba bwile: “Bwaba muli cila umo umo uwa ifwe lelo ukwiluka umusango wa buko kucili kwaba ni nkaama.” Asoso kuti “abengi tabayangwako sana ku kwasuka icipusho cakatamisha ica umulandu ubukote bwishila.”a

Ubushininkisho bulango kuti, filya fine kwaba icipimo mu fyo abantunse bengabutuka, ukutoloka nangu ukuipoosa mu menshi, kwaliba ne cipimo apo abantunse bengapeleela mu kulondolola ifintu ukubomfya fye ukutontonkanya kwabo no kupelulula. Kabili ukutontonkanya no kupelulula kwa bantunse takwingaasuka “icipusho cakatamisha ica kuti mulandu nshi ubukote bwishila.” E co, uko twingasanga fye icasuko ni ku ntulo iyacila pa kwishiba kwapeleela ukwa bantunse. Ifyo fine fye e fyo ibuuku lyakokwesha ilya mano, Baibolo, liletubulula ukuti mucite. Pa lwa kwa Kabumba, uwaba “akamfukumfuku ka mweo,” Baibolo itulaya ukuti: “Nga mwamufwaya, kuti asangwa kuli imwe.” (Amalumbo 36:9; 2 Imilandu 15:2) Cinshi, kanshi, ukufwayafwaya mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, kusokolola pa lwa mulandu wine wine abantu bafwila?

Ico Abantu Bafwila

Baibolo itwebo kuti ilyo Lesa abumbile abantunse ba kubalilapo, abikile “ukufwaisha kwa kwikala umuyayaya mu mitima yabo.” (Lukala Milandu 3:11, Beck) Nangu cibe fyo, Kabumba tapelele fye pa kubika ukufwaisha kwa kwikala umuyayaya mu bafyashi ba kubalilapo aba buntunse; alibapeele ne shuko lya kuti bengekala umuyayaya. Umubili wabo no muntontonkanya fyabumbilwe ifyapwililika, kabili baleipakisha ukwikala umwali umutende. Kabumba afwaile ukuti abantunse ba kubalilapo bakekale umuyayaya no kuti mu kupita kwa nshita bengafyala abana no kwisushe sonde.—Ukutendeka 1:28; 2:15.

Nangu cibe fyo ubumi bwabule mpela, bwashintilile pa cintu cimo. Bwashintilile pa cumfwila kuli Lesa. Nga ca kuti Adamu akene ukumfwila Lesa, aali no “kufwa.” (Ukutendeka 2:16, 17) Ku ca bulanda, abantunse ba kubalilapo tabaumfwilile. (Ukutendeka 3:1-6) E co, basangwike ababembu, pantu “ulubembu bupulumushi.” (1 Yohane 3:4) E calengele no kuti, isubilo lyabo ilya kwikala umuyayaya lipwe, pantu “icilambu ca lubembu ni mfwa.” (Abena Roma 6:23) Kanshi, lintu Lesa alepingula abantunse ba kubalilapo, atile: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.”—Ukutendeka 3:19.

E co, pa numa abantunse ba kubalilapo babembwike, ifyali no kufuma mu lubembu ifyasobelwe fyalifwatikwe mu mfyalo shabo, e fyo abantunse batendeke ukufwa. Ne catumbwikemo ca kuti, batendeke ukulakota, na kwi pele pele ukulafwa. Ukulundapo, pa numa ya kutamfiwa mu mushi wabo uwa ntanshi uwa Paradise, uwaleitwa Edene, abantunse ba kubalilapo baishilekwata ubwafya na bumbi ubwabakumine icabipisha, ubu bwafya bwakumine incende baileikalamo ku nse ya Edene. (Ukutendeka 3:16-19, 23, 24) Imfyalo shishapwililika ukusanshako no bumi bwakosa mu ncende baleikala fyalyambukile abantunse ba kubalilapo kumo na bana bali no kufyala.

Ubupingushi ne Cilayo

Apantu bapyene uku kukanapwililika ilyo bashilafyala abana, abana abo bali no kufyala bali no kuba nga bene, uko e kuti, abashapwililika, ababembu, kabili bali no kulakota. Baibolo itila, “imfwa yayambukile ku bantu bonse, pantu bonse balibembwike.” (Abena Roma 5:12; linganyeniko Amalumbo 51:5.) Icitabo ca The Body Machine—Your Health in Perspective, cisosa ukuti: “Ifitwipaya twenda fye na fyo mu kati ka nsandesande shesu.”

Nangu cibe fyo, ici tacipilibula ukuti calala capwa ubumi bwabule mpela, ubwabulo kukota ne mfwa tatwakabumone. Ica kubalilapo fye, mwaliba amano mu kucetekela ukuti Kabumba uwa mano yasumbukisha uwabumbile ubumi bwa muntu no bwa fintu fimbi mu misango ya fiko iya kupapusha kuti afumyapo imfyalo shishapwililika no kupeela umuntu amaka yakabilwa pa kuti atwalilile ukwikala umuyayaya. Ica bubili, ici cine e co Kabumba alaya ukucita. Pa numa ya kupingwila abantunse ba kubalilapo ukufwa, Lesa asokolwele pa miku iingi ukuti imifwaile yakwe ku bantunse iya kwikala umuyayaya pe sonde tayayalwike. Ku ca kumwenako, alaya ukuti: “Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” (Amalumbo 37:29) Cinshi mulekabila ukucita pa kuti mukamoneko ukufikilishiwa kwa ubu bulayo?

Ifyo Mwingaleefya Ubumi Bwenu, ku Ciyayaya

Ku ca kupapusha, pa numa ya kwipusha bakasapika ba fya miti 300, uulemba pa fya sayansi Ronald Kotulak atile: “Basayantisti pa nshita ntali balishiba ukuti indalama abantu bafola, umulimo babomba, na masomo bakwata e fimo ifyacindamisha ifipima ifyo ubumi bwabo bukaba ne myaka bakekala. . . . Lelo pali ifi ica kupiminako ifyo ubumi bwa muntu bwingaleepa ico tulemona icicindamishe masomo.” Alondolola ukuti: “Nga filya fine ica kulya tulya cipeela umubili wesu amaka ya kucimfya utushishi tuleta amalwele, e fyo na masomo yatucingilila ku kucite fintu fyabipa.” Nga fintu kasapika umo asosele, “amasomo kuti yamwaafwa ukwishiba ifyo mwingekala mu calo” ne fyo “mwingaansha ifipindami fingesa.” E co, nga fintu kalemba Kotulak asosa, mu nshila imo, amasomo e “cingamuletela ubumi busuma, kabili ubwaleepa.”

Na pa kunonka ubumi bwa muyayaya pene ku ntanshi ica kubalilapo kukwata amasomo, uko e kuti amasomo ya mu Baibolo. Yesu Kristu atile: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Ukwishiba pa lwa kwa Yehova Lesa, Kabumba, na pa lwa kwa Yesu Kristu, na pa lwa cilubula cintu Lesa apayanya e masomo fye yeka ayengalenga umuntu ukuipekanya ukucitapo cimo ica kubalilapo icitungulula ku nshila ya mweo wa muyayaya.—Mateo 20:28; Yohane 3:16.

Inte sha kwa Yehova balikwata programu wa masomo ya Baibolo uwingamwafwa ukunonka uku kwishiba ukwaba mu Baibolo ukupeela ubumi. Kabiyeni kuli imo iya Mayanda ya Bufumu yabo ukuti musambilile ifingi pa lwa uyu programu wa pa fye, atemwa kuti mwabeba ukuti bakamutandalile pa nshita iingalinga. Mukamono kuti Baibolo yakwatamo ubushininkisho bwine bwine ubwa kuti inshita naipalama lintu ubumi tabwakalepumfyanishiwa na mafya nangu abantu ukulafwa. Ca cine, imfwa yaliteka pa myaka iingi, lelo nomba line ili no kucimfiwa umupwilapo. Mwandi ilyo lisubilo lya kucincimusha ilyo abakote na baice bakwata!

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 13]

Pa kunonka ubumi bwa muyayaya ica kubalilapo kukwata amasomo ya mu Baibolo