Umulilo! Ca Kushimisha Nshi Mwingaushimishako?

IMIKU ubwingi tupita apo bakobeka ica kushimishako umulilo ukwabula no kucitontonkanyapo! Lelo, kasuba kamo kuti capususha iofeshi lyesu nelyo fakitari atemwa ing’anda yesu ine ku mulilo. Ifya kushimishako umulilo ifishayafya kusenda kuti fyaafwa ukushimya umulilo unono ilyo pani batekele pa citofu yaambila nelyo lintu amaketani yaambila no mulilo uli pa mbabula. Ukupala ifyanso fibomfiwa mu kampampa ilyo kwaima ubukangalume, ifi fisolobelo fyapangilwa ukushimishako umulilo ilyo ushilakosa.

Apo umulilo wambukila mu nshila ishingi—ukufuma ku nkuni, amafuta no mwela, amalaiti—ne fya kushimishako na fyo fyaba ifingi. Nga fintu fye cifwile ukuba, mufwile mwaishiba umulwani wenu e lyo ne fyanso fyenu. Tacilepilibula ukuti mulingile ukwishiba ifingi nge fyaishiba balya baishibisha ukushimya umulilo, lelo kwishibako fye fimo ifyacindamisha. Ku ca kumwenako, kuti mwacita shani nga ca kutila ifintu fyaba muli uyu musango?

Kafumbika wa mukate alekafya amapani 20 ayapya mu citofu, ayo asubileko amafuta bwino bwino ilyo alepekanya ukupanga umukate. Akacefyako no kulundako icikabilila takali bwino, e co, icitofu cakaba nga nshi, na mafuta yatendeka ukufuuka icushi. Kafumbika, uufwele amakalapushi ku minwe, bwangu bwangu aisula icitofu no kufumya amapani. Lelo ukufumisha amapani pa nse apali umwela uwingi, kwalenga amafuta ukufuuka sana icushi. Umulilo wabilima na bili bili! Kabili ulubingu lwa mulilo lwaima ukulola mu mutenge wa ng’anda. Kafumbika afulumuka ukuya mu kusenda ica kushimishako, kabili ukwabula ukupoose nshita abwela naipangasha ne ca kushimishako umulilo icabamo umwela wa carbon dioxide, bwangu bwangu ashimya no mulilo. Ashipwa fye ukushimya, icushi na cimbi catendeka ukufuuka na mafuta yaambuka na kabili. Imiku ine aleti fye nga ashimya kabili icushi cayamba! Kafumbika aumfwa umwenso pantu umwela uli mu ca kushimishako washala fye uunono, e co abula icifimbo capangilwa ukushimishako umulilo icali mupepi no kufimba pa mulu wa mapani. Awe cilya amona umulilo onse washima e pakubwesha icefu, kabili asha icifimbo pa muulu wa mapani.

Lyonse fye, tufwaya ukubomfya ifisolobelo fyawamisha ifyo tuli na fyo ku kushimishako umulilo uunono lelo uwingaleta ubusanso. Kwena, kafumbika eshiba ukuti apafuuka icushi ninshi pali umulilo nga ashimishe fye icitofu, no kuleka ifiibi ifyaisalwa, lyena no kulolela fye ifyali mu citofu ukuitalalila. Nelyo nga abalilepo ukubuula icifimbo no kufimba pa mulilo lyena, afwaya nga e lyo ailesenda ica kushimishako umulilo ica mwela wa carbon dioxide. Conse ico cali no kucitwa pali ifi twatubulula, cilelangilila fye ukuti calicindama ukwishibako fimo pa mulilo ne fyo mwingaushimya bwino.

Ifintu Fitatu Ifipanga Umulilo

Ifintu fitatu ifipanga umulilo ni fi: Icipya ku mulilo, umwela wa okisijini ne cikabilila. Nga ca kutila pali ifi fitatu mwafumyapo fye cimo, ninshi umulilo kuti washima kabili te kuti utwalilile. Natumone ifyo ciba.

ICIPYA KU MULILO: Filya fine fwe bantu twingafwa nga tatulelya, e fyo no mulilo na o ushima nga ca kuti tapali ica kulenga ukuti wake. Abashimya umulilo balabomfya aya mano sana pa kushimya umulilo ubako mu mpanga ilyo baubabilila uko ulefwaya ukuya. Kumfwa mu kicini mwena, pa kushimya umulilo kucilikila umwela ukukanaingila. Nalyo line, mu ncende shimbi, ukushimya icilepya kuti kwaafya nalimo te kuti kube no kushimya.

OKISIJINI: Na kabili, ukupala fwe bantu, umulilo na o ulafwaya ukupeema. Nga mwatapula amaloba pali fosholo no kwitila pa mulilo nelyo mwafimbilikishapo icifimbo capangilwa ukushimya umulilo, ninshi mwalashimya umulilo. Tatuletila pa kuti umulilo ushime kano umwela wa okisijini onse wapwa iyo. Nga ca kuti mwacefyako amapesenti ya mwela wa okisijini ukuyafumya pali 21 ukubwelela pa mapesenti 15, ifipya ku mulilo ifingi—ku ca kumwenako, ifya menshi menshi ne fishili fya menshi menshi—kuti fyaleka ukwaka.

ICIKABILILA: Icikabilila cileta umulilo cifuma ku mbabula, icitofu, insale sha malaiti shilya shisomekwa ishingi pa pamo pene, ulusase nelyo imito, inkuba, nelyo icikabilila cifuma ku fyani ifya kuti fileya filebola, imiti ilya ipuulika, nelyo ifintu fye fimbi. Ibukisheni ukuti, nga mwamona icushi, maka maka icilefutumuka apo batekele amafuta baleipikila, ninshi tapakokole umulilo walayaka.

Bafipangila Ukushimya Umulilo Onse Uunono

Nangu line mu mayanda ayengi tamwaba ifya kushimishako umulilo, ifunde lya calo lyatila amafakitare, amaofeshi, ne fikuulwa fisangwamo icintubwingi fifwile ukukwata ifya kushimishako umulilo. Ifya kushimishako umulilo ifyaseeka fibomfya amenshi, imiti ya menshi menshi, imiti ye pofu, imiti ya bunga, no mwela wa carbon dioxide. Pali ndakai ifya kushimishako umulilo filya babikamo umuti witwa halon tafilebomfiwa pantu batila uyu muti ulonaula umwela wa okisijini uo tupeema uwaba mu lwelele. Pa kwafwa ababomfya ifya kushimishako umulilo ukusala ifibalingile ilyo umulilo wa kupumikisha wabako, balilembapo ifishibilo filangilila umusango wa mulilo fingashimya, pambi babikapo fye amalangi ya kulangilila. Kabili ifya kushimishako fyalikwata icilembo, pamo nga A, B, nelyo C, ica kulangilila umusango wa mulilo uo mwingashimya ne co ica kushimishako. Ilyo mwatininkisha akakupiko kaba ku cakwikatilako, umuti wa menshi menshi kumo no mwela wapompwa, filafuma na maka sana. Apo ifya kushimishako umulilo filaba no mwela wapompelwa sana, mulingile ukulaficeeceeta mu nshita mu nshita. Mulingile lyonse ukulakobeka ifya kushimishako umulilo mupepi no mwinshi kabili apo mwingabula ukwabula ubwafya. Nomba natulandeko panono pa mipangilwe ya fya kushimishako umulilo fimo fimo.

Ifya kushimishako umulilo ifyakwata umuti wa bunga kwashala fye panono nga filashimya umulilo wa misango yonse. Ubunga fyakwata bulashimya umulilo wa misango yonse e kuti uwa A, uwa B, no wa C (umulilo ufuma ku malaiti). Ukwabula ukutwishika, ici ca kushimishako icishimya umulilo wa misango na misango, e cawamisha ukubomfya pa kucingilila ing’anda yenu. Ubunga cakwata kwena bulalamfya—lelo ifyo fiko tafingalingana no bonaushi bwingabako nga ca kuti umulilo taushimine!

Ifyakushimishako umulilo ifyakwata amenshi fiwama fye ukushimishako umulilo wa mapepala, uwa nkuni, uwa maplastiki, uwa fisooso, nelyo uwa nsalu. Uyu e mulilo waba mwi bumba lya A. Amaka ayo amenshi yakwata aya kutalalika ifintu e yalenga ukuti yalebomfiwa ku kushimya umulilo. Amenshi nga yengi, yalatalalika bwangu icakaba ukucila pa fyo umulilo wingacikafya, e mulandu wine no mulilo ushimina. Lelo mwibomfya amenshi ilyo muleshimya ifya menshi menshi ifyaka. Nga mwacite fyo ninshi muletuma umulilo—ukuti ubilime! Kabili, apo amenshi yalapisha amalaiti, tamufwile ukuyabomfya nelyo ukubomfya ifya kushimishako fya menshi ponse apali intambo sha malaiti ishilepisha amalaiti.

Ifya kushimishako umulilo ifya miti ya menshi menshi ilabomba sana kabili ilashimya umulilo uufuma ku mafuta ya nama na saladi lelo te kwesha ukuibomfya ilyo muleshimya umulilo wa mafuta ya motoka. Iyi miti ilashimya na ulya mulilo waba mwi bumba lya mulilo wa A.

Ifya kushimishako umulilo ifyakwata ipofu filabomba bwino mu kushimya umulilo, filashimya umulilo waba mwi bumba lya mulilo wa A kabili fishimya sana umulilo ufuma ku fya menshi menshi ifyambila no mulilo (pamo nga amafuta ya mu mafakitari, amafuta ya muli bamotoka, na penti), uyu mulilo mu cinkumbawile e waba mwi bumba lya mulilo wa B. Kwaba imisango ibili iya fya kushimishako fyakwata ipofu, e co moneni bwino umusango mulingile ukukwata. Ilyo mwafuminisha ipofu pa fya menshi menshi ifilepya, ipofu liba pa mulu no kulesha ifyo fintu ukwima kabili lilacilikila no mwela wa okisijini ukupupila pa filepya. E co, mulingile ukufuminisha ipofu pa mulu pa kuti talingile mu kati ka fya menshi menshi ifilepya, kano lyaba fye pa mulu. Moneni ukuti tamuli mupepi na malaiti ilyo mulebomfya ifya kushimishako umulilo ifye pofu.

Ica kushimishako ica mwela wa carbon dioxide kuti cabomfiwa ku kushimya umulilo onse ukufumyako fye umulilo uwa mwela. Ifyo ici ca kushimishako cibomba fyashimpwa pa mfundo ya kuti umwela wa carbon dioxide walifina ukucila umwela wa okisijini. Lelo nga fintu tumwene kale, nga ca kutila icingapya tacitalala bwangu, ninshi kuti catendeka ukupya icine ceka. Carbon dioxide mwela, e co te kuti umulilo ushime nga ca kutila mwaubomfya pa lwalala, apalepupa umwela. Lelo, ubusuma wakwata bwa kuti, tausha fiko ku fintu, kanshi e wawama ukubomfya pa kushimya umulilo wa kuli fimashini ne fibombelo fimbi ifya malaiti. Nangu cibe fyo, mu ncende ishacingililwa, umwela wa carbon dioxide kuti walenga umuntu ukupwilila, e co nga muleubomfya umushilepupa umwela, endesheni ukufumina pa nse lintu mwapwisha fye ukushimya umulilo kabili sheni mwaisala ne ciibi.

Icifimbo ca pa muliloa cibombelo cisuma mu kushimya umulilo kabili icalinga ukubomfya ku mulilo uunono, cilashimya umulilo wa pa citofu mu kicini nelyo akaciputulwa kanono aka kapeti. Buleni icifimbo muntu cikala, cifungululeni pa ntanshi yenu pa kuti cimucingilile ku myengelele ya mulilo, lyena kupikeni icifimbo pa mulilo. Nga tamwacishimya citofu, shimyeni bwangu bwangu nga mwingashimya.

Icifimbo ca pa mulilo cilapususha nga ca kutila ifya kufwala fyenu fyaambila. Nga ca kutila ifya kufwala fyaambila, ibukisheni ili funde lyacindama ilya kuti: “Iminineni, weni pa nshi, akwalanganeni.” Mwiesha ukubutuka; ukubutuka kulakukisha umulilo. Nga ca kutila mwingaipombanya icifimbo ca mulilo nelyo kuli umbi uwingamupomba ilyo mulealangana panshi, kuti mwashimya umulilo mu kwangufyanya.

Icacila pa fya Kushimishako Umulilo

Inshila yacilapo iya kuicingililamo ku mulilo, kwena yaba, kucincintila umulilo; e co lingululeni bwino. Talusheni macisa na fyonse ifya kwashisho mulilo ifingoca bana. Fumyeni pa citofu nelyo talusheni fyonse ifingambila. Te kwesha ukufwala ifilelebela ku maboko ilyo muleipika pantu kuti fyaambila ku mulilo. Bikeni mu ng’anda yenu utwingalila nga kwaba icushi.

Pano paliko ifyebo na fimbi. Mwisomeka intambo sha malaiti ishingi pamo peene. Mwisha amafuta pa mulilo ukwabula nelyo umo. Moneni bwino apo muleteka imbabula. Nga mwalikwata ifibotolo fya mwela mupepi ne ng’anda yenu, losheni utulomo twa fiko kumbi ukushili fikuulwa. Bomfyeni ama fuse (utulesha amalaiti ukupita nga ca kuti yafulisha) yalinga. Pyanikishenipo intambo shimbi pa shaonaika isho mubomfya.

Bushe mulapitamo mu fyo mwingashimya umulilo nelyo ifyo mwingafulumukila pa nse ngo umulilo wayaka mu ng’anda? Ukucite fyo cine cine kuti kwapususha ubumi. Salenipo pamo apo ulupwa lwenu lufwile ukukumana—apo mushingafilwa ukwishiba mu nshita ya kasuba nelyo iya bushiku. Kabili akaneni imilimo nge fi: Nani uwakufumya abana nelyo abalemana? Nani alingile ukwita aba kushimya umulilo? Cine cine, abapitamo muli fi fyonse kuti bapususha ubumi pantu bapituluka mu fyalungama ifyo bengacita, baleshibila libela no kuba abayangufyanya.

Umulilo nga Wacilamo

Ibukisheni ukuti, ifipe fimbi kuti fyashitwa lelo te kuti mushite umweo. Mwiibika mu busanso pa kufwaya fye ukushimya umulilo. Nalyo line, nga mwamona ukuti te kuti mupye pa kushimya umulilo, twalilileni ukushimya cikulu fye mube apo mushingafilwa ukufumina pa nse. Lelo nga muletwishika ukuti ica kushimishako mukwete tacilingile ukushimya uyo mulilo nelyo muletiina ukuti umulilo wacilamo, fumineni bwangu bwangu pa nse no kwita abashimya umulilo.

Na kabili, ishibeni ukuti, icushi, maka maka cilya cifuma ku fya kupangapanga, cilepaya abantu abengi ukucila umulilo wine—kuti caipaya umuntu mu maminiti fye yabili! E co ilyo mulefulumuka mu cikuulwa cilepya, butukeni ubwineme. Mwi samba tamuba sana icushi, kabili no mwela uba uwatalala. Nga camwangukila, ikatilileni icisalu cabomba pa kanwa. Ilyo mushilaisula iciibi, taleni umfweni nga nacikaba ukubomfya ku numa ya cisansa cenu. Nga ca kutila nacikaba, ninshi lubali lumbi kuli umulilo; fwayeni pambi apa kufumina. Kabili ilyo mushilaya sheni mwaisala iminshi yonse. Ukwisala iminshi kulalesha umwela wa okisijini ukupuupila pa mulilo. Ifikwepe fyena, te fya kwesha no kwesha, nga kuli umulilo—kuti fyamwisalila mu kati umwingakaba na see nga mu citofu!

E co nga mulepanga ukushita ica kushimishako umulilo pa kucingilila ing’anda yenu, motoka wenu, nelyo amakwebo yenu, kuti cawama mwayalanshanya na balolekesha pa fya mulilo mu buteko bwa cikaya. Inshila sha kushimishamo umulilo shaba ishapusanapusana ukulingana ne fyalo kabili cino cipande tacilelanda pali isho nshila.

E co, lyonse ilyo mukamona ifya kushimishako umulilo, mukeminine no kufilolekesha pa kuti mukeshibe bwino ifyo fyaba. Bushiku bumo napamo mukacikabila sana.

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 25]

(Nga mulefwaya ukumona ifikope, moneni muli magazini)

UMULILO

icipya

icikabilila

umwela wa okisijini

[Ifikope]

UMULILO WA MWI BUMBA LYA A

UMULILO WA MWI BUMBA LYA B

[Abatusuminishe]

Chubb Fire Safety

[Icikope pe bula 26]

(Nga mulefwaya ukumona icikope, moneni muli magazini)

Ica kufwala cenu nga cayambila no mulilo, mwibutuka

1. IMININENI

2. WENI PA NSHI

3. AKWALANGANENI

[Abatusuminishe]

Ukusuminishiwa na: © Coastal Training Technologies Corp.

[Icikope pe bula 24]

Kwaba ifingi ifya kushimishako umulilo wapusanapusana pa ng’anda

[Abatusuminishe]

Ifilandilwepo pa mulu: Insambu sha kulemba ifili pa mulu shafumine kuli ba NFPA 10 – 1998, Portable Fire Extinguishers, Copyright © 1998, National Fire Protection Association, Quincy, Massachusetts 02269. Ifi fyebo filembelwe cipya cipya te fyonse kabili te fyo ba NFPA batiile e filingile ukulembwa pa lwa kushimya umulilo, ifi nafiibela.