Ubukwebo bwa Kale na Kale

Ishopo lya kubashilamo imbao ilya ba John e lyakuulilwe bwino ukucila amashopo yambi ayali mu mushi baleikala kabili e lyakwatishe ne fipe. Baleyumfwilapo pali ili shopo kabili e po bashintile imbafu. Lelo bushiila fye bushiku bumo, ili shopo lyaambilwe no mulilo. Mu maawala fye aya kupenda, ili shopo ilisuma nga nshi lyashele fye imito.

PA KUBALA, ba John batontonkenye pa lwa kushita inshuwalansi ya busanso bwa mulilo ukubomfyapo indalama shimo isho balekulila ishopo. Lelo, bapelulwile ukuti: ‘Nshili wa mulekelesha. Kabili indalama shandi isha inshuwalansi kuti shaya fye mu menshi nga ca kuti umulilo taocele ishopo lyandi.’ Nalyo line ishopo lyalipile. Ishopo lya ba John alikwata inshuwalansi, nga balikuulile limbi. Apo tabakwete inshuwalansi, balifililwe ukukuula limbi.

Bushe Inshuwalansi E Cinshi?

Inshuwalansi tabwaba bukwebo bwa kusungilamo indalama isho umuntu engenekela ukubwela pa nshita imo. Kabili te bwangalo bwa cela mushuke. Uwangala ubwangalo bwa cela mushuke teshiba nga alacimfya, lelo inshuwalansi yena yafwilisha abantu ku lwa masanso yengabaponena. Inshuwalansi ni nshila ya kwafwilamo umo no munankwe nga kwaba amasanso.

Ukutula fye ku kale, abantu balasangula fimo ku kwaafwilisha abaponenwa no busanso. Mupepi ne myaka 3,500 iyapita, Mose aebele uluko lwa bena Israele ukulasangulapo ica cibwesha cabo ku kupeela “abaleshi ne nshiwa na bamukamfwilwa.”—Amalango 14:28, 29.

Intulo ya Inshuwalansi

Nomba napapita amakana ya myaka ukutula apo inshuwalansi yabelako. Inshuwalansi wa kukongwesha alisanshiwemo mu Mafunde ya Hammurabi, e kutila amafunde ya bena Babele ayo batila e yabalilepo pa Malango ya kwa Mose. Pa kutungilila amakwebo yabo muli ilya inshita ya ku kale, abene mato balepoka amaloni kuli bashimakwebo. Nga ca kuti ubwato bwaonaulwa, abene mato tabali no kubwesha balya baloni. Apo amato ayengi yalebwela fye bwino, indalama abene mato balelipila shali ishingi nga nshi ku kubwesesha nga baponenwa no busanso.

E fyo caleba na mu makwebo ya ku mumana. E calengele no kuti mu kupita kwa nshita akampani kamo fi pa twampani twa inshuwalansi utwalumbuka mwi sonde lyonse, ako beta ati Llyod’s of London, kapangwe. Ilyo cali mu mwaka wa 1688, Edward Lloyd aleshitisha kofi pa cikuulwa apo bashimakwebo ba ku London na ba mu mabanki balenwena kofi no kucitako utumakwebo patali patali. Palya e po abakwete ndalama balecita ifipangano fya inshuwalansi na bakensha ba mato no kulemba amashina yabo ne ndalama baali no kulipila bakensha wa mato nga baponenwa na masanso, cikulu fye babalipilako shimo. Kuli pele pele, mu 1769, akampani ka Lloyd’s kaishileba kampani ka mainshuwalansi ica kuti mu kupita kwa nshita kaishileba kampani kakalamba nga nshi aka mainshuwalansi ku benda pali babemba.

Inshuwalansi ya Lelo

Ilyo abantu bashita inshuwalansi pali ndakai, cimo fye kwati balesonkela indalama sha kwisayafwilisha nga basanswa. Utwampani twa mainshuwalansi utwa ndakai tulabebeta ifipendo ifilangilila imiku amasanso yaacitika—ku ca kumwenako, amashopo ya kubombelamo nga yapya—ukwesha ukutunganya ubusanso abashitako amainshuwalansi bengaponenwa ku ntanshi. Akampani ka inshuwalansi kabomfya indalama shilipilwa na bengi abashita inshuwalansi ku kwafwilisha bambi abashita inshuwalansi lelo abaponenwe na masanso.

Bushe mulekabila inshuwalansi? Nga muleikabila, musango nshi wa inshuwalansi wingamulinga ukulingana ne mibele mubelelemo? Kabili tutile mwalikwata inshuwalansi nelyo tamwakwata, finshi fingamwafwa ukutunguluka ilyo mwaponenwa na masanso?

[Icikope pe bula 21]

Akampani kamo aka mainshuwalansi pa twampani twalumbuka katendekele mu muputule wa kushitishisha kofi

[Abatusuminishe]

Ukusuminishiwa na ba Lloyd’s of London